KATA TUNGGAL & MAJMUK

KATA TUNGGAL &
KATA MAJMUK

❖ MUHD ARIF ZAKUAN BIN ABDUL AZIZ
❖ WAN MUHAMMAD AMIRUL BIN WAN MUHAMMAD NASIR

❖ PUAN NAFIZAH BINTI ABDUL WAHAB

KATA TUNGGAL

KKAATTAA TTUUNNGGGAGL AL

- Bentuk kata tunggal ialah bentuk kata yang berdiri sendiri tanpa menerima sebarang imbuhan atau tidak megalami
proses penggandaan dan pemajmukan.

- Menurut Tatabahasa Dewan, terdapat sekurang-kurangnya dua jenis kata tunggal, iaitu kata tunggal yang
mengandungi hanya satu suku kata dan kata tunggal yang mengandungi dua suku kata atau lebih. Jika dilihat dari segi
penyukuan kata, perkataan boleh mengandungi satu suku kata atau beberapa suku kata.

- Sesuatu suku kata boleh terdiri daripada satu vokal (V) sahaja, satu vokal disertai satu konsonan. Konsonan-konsonan
itu hadir di hadapan atau dibelakang vokal atau serentak dihadapan atau dibelakang. Ada konsonan yang boleh hadir
secara bergugus (KK) .

- Dalam bahasa Melayu, proses pembentukan kata tunggal boleh dilihat melalui pola vokal dan konsonan dalam
sesuatu kata. Pembentukan kata tunggal terhasil melalui gabungan vocal dan konsonan yang akan dijelaskan seperti
berikut:

K(AaT)AKTAUTNAGTGUANL GGAL SATU SUKU KATA

- Berdasarkan penelitian terhadap Kamus Dewan Edisi Ketiga (1996), jumlah keseluruhan kata
tunggal dengan satu suku kata dalam bahasa Melayu sangat terhad, iaitu antara 500-1000 kata
sahaja. Kebanyakan perkataan tersebut merupakan kata pinjaman daripada bahasa-bahasa asing,
terutamanya bahasa Arab, bahasa Inggeris, dan bahasa Jawa. Pola pembentukan kata tunggal
bahasa Melayu dengan satu suku kata adalah seperti berikut:

1. KV ( ya, yu )
2. VK (am )
3. KVK ( tin, sen )
4. KKVK ( gred, graf )
5. KVKK ( golf, bank )

6. KKKV ( skru )
7. KKKVK ( skrip)

K(AaT)AKTAUTNAGTGUANL GGAL DUA SUKU KATA

- Terdapat banyak perkataan bahasa Melayu yang terdiri daripada dua suka kata. Antara pola-pola
kata tunggal dengan suku kata adalah seperti yang berikut:
1. V+KV ( ini, apa )
2. V+VK ( air, aur )
3. V+KVK ( alas, ulat )
4. VK+KV ( asli, anda )
5. VK+KVK ( indah, umbut )
6. KV+V ( dia, doa )
7. KV+VK ( luas, laut)
8. KV+KV ( bata, kata )
9. KV+KVK ( kapak, telus )
10. KVK+KV ( bantu, serta )
11. KVK+KVK ( jemput, sandar )

(a) KATA TUNGGAL TIGA SUKU KATA

K-DAibTaAndTinUgNkaGnGdeAnLgan kata tunggal dua suku kata, jumlah kata tunggal dengan tiga suku kata agak

kecil. Namun demekian pola-pola susunan konsonan-vokalnya agak banyak. Jika diperhatikan
perkataan-perkataan tiga suku kata ini banyak daripadanya ialah kata-kata pinjaman. Antara
pola-polanya:

1. KV+V+KV ( suara, tiada) 13. VK+KV+VK ( ilmiah, ikhtiar)
2. KV+V+KVK ( kaedah, ziarah) 14. V+KV+VK ( akaun, amaun)
3. V+KV+V ( idea, asia)
4. KV+KV+V (peria, petai) 15. KV+KV+KVK (selaput, kelawar)
5. KVK+KV+V (pantai, santai) 16. KVK+KV+KVK ( mahkamah, sembilan)
6. KV+KV+VK (keluar, seluar) 17. KV+KVK+KV ( terumbu, kelambu)
7. KVK+KV+VK ( berlian, tempias) 18. KVK+KVK+KV ( sempurna )
8. V+KV+KV ( usaha, azali) 19. KV+KVK+KVK ( kelompok, pelantar )
9. V+KV+KVK (alamat, akibat)
10. VK+KV+KV (asmara, antara)
11. KV+KV+KV (budaya, sutera)
12. KVK+KV+KV ( kembara, misteri)

(a) KATA TUNGGAL EMPAT SUKU KATA & LEBIH

K-ATeTrAdaTpUatNseGbGilaAngLan kecil kata tunggal yang terdiri daripada empat suku kata dan lebih.

Kebanyakan perkataan ini ialah kata pinjaman. Antara contoh-contohnya:
1. KVK+KV+VK+KV (biduanda, keluarga)
2. KV+KVK+KV+KV (bijaksana, peristiwa)
3. KVK+KV+KV+KV (bendahari, sandiwara)
4. KVK+KV+V+KV ( sentiasa )
5. KV+KV+KV+KV (samudera, selsema)
6. KV+KV+KV+KVK (muzakarah, kapitalis)
7. KVK+KV+KV+KVK ( sentimeter )
8. KVK+KVK+KV+KV (dispensari, singgahsana)
9. KV+KV+V+KVK ( mesyuarat, nasional)
10. V+KV+KVK+KV+KV ( universiti )
11. KVK+KV+KV+KV+KVK ( kosmopolitan )
12. KV+KV+KV+KV+KV+KV ( maharajalela )

KAKTAATATMUANJMGUGKAL

- Menurut Tatabahasa Dewan, kata majmuk terhasil daripada proses merangkaikan dua kata dasar
atau lebih yang membawa makna tertentu.

- Kata majmuk ialah kata yang terbentuk dengan merangkaikan kata dasar atau lebih dan
membawa makna yang tertentu (baharu). Kata majmuk bertindak sebagai satu unit dan
kebanyakkannya dieja terpisah.

- Kata majmuk boleh terdiri daripada kata nama, kata kerja dan kata adjektif, seperti contoh
berikut:

KATA NAMA MAJMUK KATA KERJA KATA ADJEKTIF
MAJMUK MAJMUK
Jalan raya Ambil alih Biru laut
Guru besar Tunjuk ajar Hijau daun
Kertas kerja Kenal pasti Merah jambu
Susu pekat manis Kuat kuasa Muda remaja

KAT- A2 kTatUaNdaGsaGr (AaLtau lebih ) yang dirangkaikan untuk membawa makna yang tertentu

- Kata majmuk bertindak sebagai 1 unit walaupun lazimnya, ejaannya terpisah
- Contoh kata majmuk terpisah dan kata majmuk tercantum:

KATA MAJMUK TERPISAH KATA MAJMUK TERCANTUM
Guru besar Tandatangan
Jawatankuasa
Campur tangan
Bandar raya Tanggungjawab
Alat tulis Matahari
Pejabat pos
Antarabangsa

KAT- A2 kTatUaNdaGsaGr (AaLtau lebih ) yang dirangkaikan untuk membawa makna yang tertentu

- Kata majmuk bertindak sebagai 1 unit walaupun lazimnya, ejaannya terpisah
- Contoh kata majmuk terpisah dan kata majmuk tercantum:

KATA MAJMUK TERPISAH KATA MAJMUK TERCANTUM
Guru besar Tandatangan
Jawatankuasa
Campur tangan
Bandar raya Tanggungjawab
Alat tulis Matahari
Pejabat pos
Antarabangsa

KATA TUNGGAL JENIS-JENIS KATA MAJMUK

1. Kata Majmuk Bebas 2. Kata Majmuk Kiasan 3. Kata Majmuk Istilah Khusus

▪ Bakul sampah > Campur tangan > Karbon dioksida
▪ Papan tulis > Geli hati > Teknologi maklumat
▪ Kolam renang > Baik hati > Program bahasa
▪ Ibu bapa > Ringan tulang > Telefon mudah alih
▪ Balai polis > Naik angin > Reka bentuk
▪ Jam tangan > Beri muka > Pita suara
▪ Pengetua sekolah > Susah payah

KAIMTABTUUHNAGNGAALWALAN ATAU AKHIRAN

- Kata majmuk yang menerima imbuhan awalan atau akhiran sahaja, ejaannya tetap terpisah.
- Contohnya:

> campur aduk bercampur aduk
> ambil alih mengambil alih
> daya serap daya serapan

> ulang kaji mengulang kaji

KAIMTABTUUHNAGNGAALPITAN

- Kata majmuk yang menerima imbuhan apitan, ejaannya dieja secara bercantum.
- Contohnya:

> campur aduk mencampuradukkan
> ambil alih pengambilalihan
> daya serap kedayaserapan
> ulang kaji pengulangkajian

KAKTAATATMUANJMGUGKAYLANG DIEJA TERCANTUM

> Kata majmuk mantap

- Antarabangsa
- Matahari
- Walaupun
- Kuatkuasa

ATAUPUN

> Kata majmuk yang diberikan imbuhan apitan

- Putar belit Cerita itu diputarbelitkan oleh Sarah yang tidak boleh dipercayai
- Ibu bapa Ramai yang menghadiri kursus keibubapaan minggu lalu
- Kuatkuasa
Cadangan yang diberikan sewaktu perbincangan itu belum lagi
dikuatkuasakan

LATIHAN AYAT TUNGGAL DAN AYAT MAJMUK

KATA TUNGGAL

Cerakinkan setiap ayat majmuk dibawah kepada dua ayat tunggal tanpa mengubah maksud
asalnya.

1.Ayah mencuci kereta di halaman rumah manakala ibu memasak rendang di dapur.
Ayat 1:
Ayat 2 :

2. Salina yang menderita penyakit kanser tahap empat telah meninggal dunia di Hospital Sungai
Buloh petang semalam.

Ayat 1:
Ayat 2 :

LATIHAN AYAT TUNGGAL DAN AYAT MAJMUK

KATA TUNGGAL

Cerakinkan setiap ayat majmuk dibawah kepada dua ayat tunggal tanpa mengubah maksud
asalnya.

3. Perintah Kawalan Pergerakan (PKP) dilaksanakan oleh kerajaan untuk memutuskan rantaian
jangkitan virus Covid – 19.

Ayat 1:
Ayat 2 :

4. Setiap hari ramai orang awam ditahan oleh pihak berkuasa kerana melanggar arahan Perintah
Kawalan Pergerakan (PKP).

Ayat 1:
Ayat 2 :

LATIHAN AYAT TUNGGAL DAN AYAT MAJMUK

KATA TUNGGAL

Cerakinkan setiap ayat majmuk dibawah kepada dua ayat tunggal tanpa mengubah maksud
asalnya.

5. Semua anggota masyarakat hendaklah saling menghormati agar kehidupan rakyat di negara ini
bertambah harmoni.

Ayat 1:
Ayat 2 :

6. Sebagai pengguna, kita perlulah mengamalkan budaya berjimat cermat semasa berbelanja dan
mengamalkan budaya menabung wang.

Ayat 1:
Ayat 2 :

LATIHAN AYAT TUNGGAL DAN AYAT MAJMUK

KATA TUNGGAL

Gabungkan ayat-ayat tunggal di bawah ini supaya menjadi satu ayat sahaja dengan menggunakan
kata hubung yang sesuai tanpa mengubah maksud dan struktur asalnya.

1. Mata pelajaran Sains dianggap mata pelajaran yang sukar oleh sesetengah pelajar. Mata
pelajaran Seni dianggap mata pelajaran yang senang oleh sesetengah pelajar

Jawapan:

2. Buku cerita itu sangat tebal. Buku itu dibeli bersempena pesta buku yang diadakan di Plaza
Angsana, Johor Bahru.

Jawapan:

LATIHAN AYAT TUNGGAL DAN AYAT MAJMUK

KATA TUNGGAL

Gabungkan ayat-ayat tunggal di bawah ini supaya menjadi satu ayat sahaja dengan menggunakan
kata hubung yang sesuai tanpa mengubah maksud dan struktur asalnya.

3. Para pelajar perlu menyiapkan Latihan Bahasa Melayu dalam tempoh yang ditetapkan. Latihan
Bahasa Melayu diberikan oleh Cikgu Kalsom.

Jawapan:

4. Dalam usaha mengawal jangkitan virus Covid-19, orang ramai perlu sentiasa mematuhi arahan
Perintah Kawalan Pergerakan (PKP). Orang ramai perlu sentiasa menjaga kebersihan diri.

Jawapan:

Jawapan:

KA1)TAAyTatU1N: AGyaGhAmLencuci kereta di halaman rumah

Ayat 2: Ibu memasak rendang di dapur

2) Ayat 1: Salina telah meninggal dunia
Ayat 2: Salina menderita penyakit kanser tahap empat

3) Ayat 1: Perintah Kawalan Pergerakan (PKP) dilaksanakan oleh kerajaan
Ayat 2: Perintah Kawalan Pergerakan (PKP) bertujuan memutuskan rantaian jangkitan virus
Covid-19

4) Ayat 1: Setiap hari ramai orang awam ditahan oleh pihak berkuasa
Ayat 2: Ramai orang awam melanggar arahan Perintah Kawalan Pergerakan (PKP)

5) Ayat 1: Semua anggota masyarakat hendaklah saling menghormati
Ayat 2: Kehidupan rakyat di negara ini bertambah harmoni

6) Ayat 1: Sebagai pengguna, kita perlulah mengamalkan budaya berjimat cermat semasa
berbelanja

Ayat 2: Sebagai pengguna, kita perlulah mengamalkan budaya menabung wang

KAJaTwAapTaUn:NGGAL

1) Mata pelajaran Sains dianggap mata pelajaran yang sukar manakala mata pelajaran Seni
dianggap mata pelajaran yang senang oleh sesetengah pelajar

2) Buku cerita yang dibeli bersempena pesta buku yang diadakan di Plaza Angsana, Johor Bahru
itu sangat tebal

3) Para pelajar perlu menyiapkan latihan Bahasa Melayu yang diberikan oleh Cikgu Kalsom dalam
tempoh yang ditetapkan

4) Dalam usaha mengawal jangkitan virus Covid-19, orang ramai perlu sentiasa mematuhi arahan
Perintah Kawalan Pergerakan (PKP) dan perlu sentiasa menjaga kebersihan diri

SEKIAN TERIMA
KASIH

BAHASA MELAYU 5 AR RAZI A+