หนังสือวรรณคดี ตอน นารายณ์ปราบนนทก

บทละครเรื่องรามเกียรติ์

ตอนนารายณ์ปราบนนทก

ช้ันมธั ยมศึกษาปีที่ ๒

สารบญั

ผูป้ ระพนั ธ์ ๑
เรอื่ งยอ่ ๓
ลกั ษณะคำประพนั ธ์ ๔
แนะนำตัวละคร ๖
คุณคา่ ด้านวรรณศิลป์ ๑๒
คณุ คา่ ดา้ นเนอ้ื หาและสงั คม ๑๕
คุณค่าดา้ นขอ้ คดิ ๑๖

๑

ผปู้ ระพนั ธ์

พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟา้ จุฬาโลกมหาราชมีพระนามเดมิ ว่า
ดว้ ง พระชนกคือหลวงพินิจอักษร กบั พระชนนคี อื ดาวเรือง ทรงขนึ้
ครองราชย์หลงั จากสมเดจ็ พระเจา้ กรงุ ธนบรุ เี สด็จสวรรคต เปน็ ปฐมกษตั ริย์
แห่งราชวงศ์จักรี ตลอดรชั กาลพระองค์ทรงทำสงครามทั้งกับพมา่ และปราบ
หัวเมอื งตา่ ง ๆ ทรงสรา้ งระเบยี บการปกครอง ฟ้นื ฟพู ระพทุ ธศาสนา ศลิ ปะ
ศาสตร์ และอักษรศาสตร์ รวบรวมชำระกฎหมายตราสามดวงจนสมบรู ณ์
และพระองคย์ ังเป็นกวีโดยทรงพระราชนิพนธ์วรรณคดไี วห้ ลายเรอ่ื ง ได้แก่
รามเกียรติ์ ดาหลัง อุณรทุ และกลอนนริ าศ เรื่องรบพม่าท่ที ่าดนิ แดง

รามเกยี รติ์ ตอนนารายณ์ปราบนนทก (นบั เปน็ ฉบบั ท่ีสมบรู ณท์ ่สี ุด)

๒

๓

เรื่องยอ่

นนทกมหี นา้ ทล่ี ้างท้าวเทวดาอยทู่ ่เี ชงิ เขาไกรลาส เมื่อเทวดาพากันไปเฝ้าพระอศิ วร
พวกเทวดาชอบข่มเหงนนทกอยเู่ ปน็ ประจำดว้ ยการลบู หวั บา้ ง ตบหัวบ้าง จนกระท่ังผมร่วง
หมดนนทกแค้นใจเป็นอนั มาก จึงไปเฝ้าพระอิศวร กราบทูลว่าตนได้รับใชม้ านาน ยงั ไมเ่ คย
ได้รบั สง่ิ ตอบแทนเลย จงึ ทูลขอให้นิว้ เป็นเพชร มฤี ทธ์ิช้ีผ้ใู ดกใ็ ห้ผู้นัน้ ตายได้ พระอศิ วรก็
ประทานให้ตามขอ เม่อื เทวดามาลบู ศรี ษะเล่นเชน่ เคยนนทกก็ช้ีใหต้ ายลงเป็นจำนวผนมาก จึง
ทำใหพ้ ระอินทร์เห็น และนำเรื่องไปทลู พระอศิ วร พระอศิ วรทรงทราบก็กริ้ว โปรดใหพ้ ระ
นารายณไ์ ปปราบ พระนารายณ์แปลงเปน็ นางฟา้ มายว่ั ยวน นนทกนกั รักจงึ เก้ยี วนาง นาง
แปลงจึงชวนให้นนทกรำตามนางก่อนจึงจะรับรกั นนทกตกลงรำตามไปจนถงึ ท่ารำทีใ่ ช้นิ้ง
เพชรช้ีเข่าตนเอง นนทกลม้ ลง กอ่ นตายนนทกเหน็ นางแปลงปรากฏร่างเป็นพระนารายณ์ จึง
ตอ่ วา่ พระนารายณม์ อี ำนาจ มถี งึ ๔ กร เหตใุ ดจึงตอ้ งทำอบุ ายมาหลอกลวงตน พระนารายณ์
จึงให้นนทกไปเกิดใหม่ให้มีถึง ๒๐ มอื แลว้ พระองค์จะตามไปเกิดเปน็ มนุษย์มีเพยี ง ๒ มอื ลง
ไปสดู้ ว้ ย นนทกจงึ ไปเกดิ เป็นทศกณั ฐ์ สว่ นพระนารายณ์ก็อวตารลงมาเป็นพระราม

เพ่ิมเติม

บทละครเร่ืองรามเกียรติ์ การ์ตนู แอนเิ มชนั
ตอนนารายณป์ ราบนนทก บทละครเรอ่ื งรามเกียรติ์
ฉบับหอพระสมดุ วชิรญาณ ตอนนารายณป์ ราบนนทก

๔

ลกั ษณะคำประพันธ์

กลอนบทละคร แต่งข้ึนเพ่อื ใชแ้ สดงละคร มีลักษณะคำประพันธ์
คลา้ ยกลอนแปด แตส่ ิง่ ทีต่ า่ งออกไปคือ วรรคสดับ (วรรคแรก)

บาทเอก สัมผสั ระหว่างบท
บาทโท

มาจะกลา่ วบทไป ถงึ นนทกนำ้ ใจกลา้ หาญ
ตั้งแต่พระสยมภวู ณ ประธานให้ล้างเท้าเทวดา
อยบู่ ันไดไกรลาสเป็นนจิ สุราฤทธติ์ บหัวแลว้ ลบู หน้า
บ้างใหต้ กั นำ้ ล้างบาทา บ้างถอนเส้นเกศาวนุ่

๕

คำขึ้นตน้ วรรคสดับ

มาจะกลา่ วบทไป

จะใชเ้ มื่อเปลีย่ นเร่ืองมาเล่าเรอื่ งใหมซ่ ง่ึ
เปน็ รปู แบบพิเศษทีใ่ ชเ้ ฉพาะในกลอนบท

ละครเทา่ นัน้

เมือ่ น้นั

ใชก้ บั ตวั ละครกษัตรยิ ์ หรือเทวดา

บดั นนั้

จะใช้กบั ตัวละครท่วั ไป

๖

แนะนำตัวละคร

พระอศิ วร พระอนิ ทร์

พระรายณ์ นางเทพอัปสร นนทก

๗

พระอศิ วร

เทวดาผู้เปน็ ใหญใ่ นสวรรค์ มีกายสีขาว แตพ่ ระศอเป็นสีดำเพราะเคยดม่ื
ยาพิษ มีพระเนตรถงึ ๓ ดวง ดวงที่ ๓ อยกู่ ลางพระนลาฎ ซงึ่ ตามปกติจะหลบั อยู่
เนือ่ งจากพระเนตรดวงที่ ๓ น้ี มอี านุภาพรา้ ยแรงมาก หากลมื ขน้ึ เมอื่ ใดจะเผาผลาญ
ทุกอย่างให้มอดไหม้ได้
พระมเหสีของพระองค์ คือ พระอุมา มพี ระราชโอรสด้วยกัน ๒ พระองค์ คือ
พระขันทกมุ าร เทพเจ้าแหง่ สงคราม และพระพฆิ เณศวร์ เทพเจา้ แหง่ ศลิ ป

พระอศิ วร มนี าคเป็นสังวาล มีพระจนั ทร์เปน็ ปน่ิ อาวธุ ประจำพระองค์ คอื
ตรีศูล(หลาวสามงา่ ม) พาหนะของพระองค์ คอื โคอุศภุ ราช พระอิศวรมชี ือ่ เรียกอกี
หลายชอื่ เชน่ พระศุลีพระศวิ ะ พระภเู ตศวร พระตรีเนตร พระสยมภู พระ
มเหศวร ชาวฮินดูนบั ถือพระอศิ วรนว้ี ่า เป็นเทพเจา้ สงู สดุ ในบรรดาเทพทง้ั สาม ได้แก่
พระอิศวร พระนารายณ์ พระพรหม โดยถอื วา่ พระอศิ วรเปน็ เทพเจ้าแห่งการทำลาย

๘

พระอนิ ทร์

เทวดาผเู้ ปน็ ใหญ่ในสวรรคช์ ้นั ดาวดึงส์ กายสเี ขยี ว มีพระเนตรถึงพันดวง ใช้
วชั ระ (สายฟ้า) เปน็ อาวธุ มีชา้ งเอราวัณเป็นพาหนะ พระองค์มีมเหสี ๔ องค์ คอื สจุ ิ
ตรา สธุ รรมา สุนนั ทา และสชุ าดา พระอนิ ทรเ์ ปน็ ผ้ดู แู ลทุกขส์ ขุ ของมนษุ ย์โลก ยามใดที่
มีเรือ่ งเดอื ดร้อนขึน้ บนโลกมนุษย์ อาสนะของพระองค์ทีเ่ คยอ่อนน่มุ ก็จะแขง็ กระดา้ ง
หรอื บางคร้งั ก็รอ้ นจนไม่สามารถประทบั อยไู่ ด้ พระอินทรม์ ีชอ่ื เรยี กอย่างอืน่ เชน่ ท้าว
สหัสนัยน์ ทา้ วโกลยี ์ ทา้ วสกั กะ เทวราช อมรินทร์ ศักรนิ ทร์ มัฆวา เพชรปาณี

๙

พระรายณ์

เป็นเทวดาผเู้ ปน็ ใหญ่ฝา่ ยปราบปราม มกี ายสดี อกตะแบก มี 4 กร ซ่ึงกรทั้ง 4
นั้นถอื อาวุธตา่ ง ๆ กัน คอื คฑา ตรี จกั ร สงั ขป์ ระทบั อยกู่ ลางเกษยี รสมุทรบนหลงั
พญานาค ชือ่ อนันตนาคราช พระมเหสขี องพระองค์คอื พระลกั ษมี ทรงใช้ครฑุ เปน็
พาหนะพระนารายณม์ ชี ือ่ เรยี กอย่างอื่นอีก เชน่ พระทรงครฑุ พระสี่กร พระทรงสงั ข์
พระวษิ ณุ พระธราธร พระสงั ขกร เปน็ ต้น

๑๐

นางเทพอัปสร

เป็นนางฟ้าจำแลงของพระนารายณ์ เปน็ นางฟา้ ทส่ี วยท่ีสุด เปน็ ผทู้ ม่ี ที ง้ั

ความงามและความสามารถในการรา่ ยรำไดอ้ ยา่ งสวยงามนา่ หลงใหล โดยการ

ร่ายรำทา่ ตา่ ง ๆ ทัง้ ๑๙ ท่า จะเห็นได้จากบทกลอนดังต่อไปนี้

เทพนมปฐมพรหมสี่หน้า สอดสรอ้ ยมาลาเฉดิ ฉนิ

ทงั้ กวางเดินหงส์บิน กนิ รนิ เลยี บถำ้ อำไพ

อกี ชา้ นางนอนภมรเคลา้ ทง้ั แขกเต้าผาลาเพียงไหล่

เมขลาโยนแกว้ แววไว มยเุ รศฟ้อนในอมั พร

ลมพัดยอดตองพรหมนิมิต ท้งั พิสมัยเรยี งหมอน

ย้ายทา่ มัจฉาชมสาคร พระสีก่ รขวา้ งจักรฤทธิรงค์

ฝา่ ยนนทกกร็ ำตาม ด้วยความพสิ มัยใหลหลง

ถงึ ทา่ นาคามว้ นหางวง ตรงถูกเพลาทันใด ฯ

๑๑

นนทก

เป็นยักษท์ ที่ ำหน้าทลี่ า้ งเทา้ เทวดาอย่ทู เี่ ชงิ เขาไกรลาส ถกู พวกเทวดาแกลง้
ตบหวั บา้ ง ถอนผมบ้าง จนหัวโล้น นนทกมคี วามแคน้ มาก จงึ เขา้ เฝา้ พระอิศวรทลู ขอ
พรใหม้ ีนวิ้ เปน็ เพชร สามารถช้ีให้ผูใ้ ดตายกไ็ ด้ จากนนั้ นนทกกใ็ ชน้ ้ิวเพชรช้ใี ห้เทวดา
พญาครุฑ คนธรรพ์ ตายเกลอื่ นกลาด พระอนิ ทร์เห็นจงึ นำเรอื่ งไปทลู พระอิศวรจึง
สั่งพระนารายณไ์ ปปราบ กอ่ นตายนนทุกตอ่ วา่ พระนารายณว์ ่า ตนเองมีเพยี งสองมอื
เท่านน้ั จะชนะพระนารายณ์ทีม่ ถี ึงสกี่ รไดอ้ ยา่ งไร พระนารายณจ์ ึงประทานพรให้
แก่นนทกุ ไปเกิดเป็นยกั ษม์ สี ิบหนา้ ย่สี ิบมือ แลว้ พระองค์จะไปเกิดเป็นมนษุ ย์มีเพียง
สองมือ เพือ่ ปราบนนทกในชาติใหม่ ใหห้ มดสิ้นทั้งวงศย์ กั ษ์ นนทกจึงกลบั ชาติมาเกิด
เปน็ ทศกณั ฐ์

๑๒

คณุ ค่าดา้ นวรรณศลิ ป์

๑. การดำเนนิ เร่ืองได้รวดเรว็ อย่างกระชับ แต่สามารถทำใหผ้ อู้ า่ นได้

เขา้ ใจถึงลักษณะของตวั ละครไดอ้ ย่างชดั เจน ดงั ตวั อยา่ งตอนทเ่ี ปดิ เรอ่ื ง

กล่าวถึงนนทกเพียง ๓ คำกลอน สามารถทำใหผ้ อู้ า่ นร้จู กั นนทกวา่ ทำหนา้ ท่ี

อะไร อยู่ท่ีไหน ดังบทกลอนที่วา่

“มาจะกล่าวบทไป ถงึ นนทกนำ้ ใจกลา้ หาญ

ตงั้ แต่พระสยมภวู ญาณ ประทานให้ล้างเท้าเทวา

อย่บู ันไดไกรลาสเป็นนจิ สรุ าฤทธติ์ บหัวแล้วลบู หนา้

และเหตุใดจึงมรี ปู ลักษณะทน่ี ่าเกลยี ด ท้งั ยงั ทำให้เห็นภาพทีช่ ดั เจน

ดังบทกลอนทวี่ ่า

“...จนผมโกร๋นโล้นเกลยี้ งถึงเพยี งห.ู ..”

ตอนทน่ี นทกดใี จทไ่ี ดน้ ้ิวเพชร เมื่อกลบั มาทำหนา้ ท่ีตรงบนั ได

ไกรลาส ดังบทกลอนที่วา่

“...ขัดสมาธนิ ่งั ยิ้มริมอ่างใหญ.่ ..”

๒.การใช้คำหลากเพ่อื ใหเ้ ห็นถงึ ความรมุ่ รวยของศัพท์ในวรรณคดีไทย

ตวั อยา่ งเชน่ การเรียกชื่อพระอิศวรว่า พระสยมภวู ญาณ พระอศิ ราธบิ ดี

พระศลุ ี เปน็ ต้น หรอื เมอ่ื จะกล่าวถงึ เหล่าเทวดา กใ็ ช้คำตา่ ง ๆ เชน่ สรุ า

ฤทธ์ิ สรุ ารักษ์ สุราลยั เป็นตน้

๓ การใช้คำซ้ำ ซ่ึงกอ่ ใหเ้ กดิ จินตนาการ และภาพพจน์ ในบทชมโฉม

ความงามของนางเทพอัปสรที่พระนารายณไ์ ด้แปลงกายมา โดยกวี (ผู้แตง่ ) ใช้

คำวา่ “งาม” ซำ้ ๆ กัน เพื่อย้ำใหเ้ หน็ ความงามอยา่ งยิง่ ของนางเทพอปั สร และ

ยงั ท้ายด้วยความวา่ “...งามอ่อนท้งั กายา” เพ่อื บ่งบอกวา่ เป็นความงามของ

สตรเี พศทีส่ มบรู ณป์ ราศจากท่ตี ิ จนทำใหน้ นทกนน้ั มีความหลงใหล และยอมทำ

ตามทุกอยา่ ง

๑๕

คุณคา่ ด้านวรรณศลิ ป์

๔. การเปรยี บเทยี บ เพ่อื ใหผ้ ้อู า่ นไดเ้ ห็นภาพพจนแ์ ละเข้าใจถงึ
ความรสู้ ึกของตวั ละคร กวกี ็ไดใ้ ช้ภาพพจนง์ ่ายๆ เชน่ เปรียบเทียบอาการโกรธ
ของนนทก
ว่า “ตาแดงด่งั แสงไฟฟา้ ” เปรียบฤทธ์ิของน้ิวเพชร “ดง่ั พษิ อสนุ ไี มท่ นได”้
เปรยี บความงามของนางรำทเ่ี ป็นนารายณแ์ ปลงว่า “งามองคย์ ิง่ เทพอัปสร”

คณุ คา่ ด้านเนอ้ื หาและสังคม

๑. การให้ความรู้เก่ยี วกบั ท่ารำ โดยสอดแทรกกบั เน้อื เร่ืองอย่าง
กลมกลืน ใชต้ ัวละครในเรอ่ื งอธบิ าย ลักษณะของทา่ รำต่าง ๆ ท่ีเรียกวา่ “รำ
แมบ่ ท” หมายถึง ทา่ ท่ีเป็นหลกั ของการรำหรอื แม่ทา่ เป็นตำราท่ารำไทย

๒. ความสมั พนั ธร์ ะหว่างคนต่างฐานะ โดยใหย้ ดึ หลกั ทว่ี า่ สงั คมจะสงบ
สุขอยู่ได้ หากคนเรามนี ำ้ ใจตอ่ กนั ชว่ ยเหลอื เกือ้ กูล ไม่ข่มเหงน้ำใจกนั
เรอื่ งระหวา่ งนนทกกบั เหล่ากจ็ ะไมเ่ กิดข้ึน

๓. ความโกรธและความอาฆาตรุนแรง ทำให้นนทกขอนิว้ เพชร แลว้
นำมาใช้สงั หารผทู้ ก่ี ล่ันแกลง้ ตน เป็นเหตใุ หเ้ ทวดาลม้ ตายเปน็ จำนวนมาก สรา้ ง
ความปนั่ ป่วนใหเ้ ทวสงั คม พระอิศวรจึงตอ้ งจัดการเรอื่ งราวให้คนื สู่สันติ
โดยเรว็ และนนทกตอ้ งถูกสังหารเพราะความอาฆาตแค้น ของตน ซึ่งทำให้
ผอู้ ่านเห็นวา่ ความโกรธและความอาฆาตแคน้ ไมไ่ ด้กอ่ ใหเ้ กิดประโยชน์แกผ่ ใู้ ด
เลย แตส่ ุดทา้ ยแลว้ กก็ ลบั มาทำร้ายตนเอง

๔. สะทอ้ นใหเ้ ห็นถึงความเช่อื ในเรอื่ งการกลับชาติมาเกดิ ซึ่งเปน็ ความ
เช่อื ของคนไทยตงั้ แต่สมัยโบราณจนถึงปจั จุบนั

๑๖

คณุ ค่าด้านเนือ้ หาและสังคม

๕. พฤตกิ รรมของการจองเวร ก่อให้เกิดการลา้ งแค้นท่ไี มส่ ้นิ สุด
๖. คติธรรมจากเรื่องน้สี ามารถนำไปใชป้ ระโยชน์ในการดำรงชวี ิต
ประจำวันได้ เช่น การถกู รงั แก จากผู้อำนาจทำให้เกดิ การแกแ้ ค้น เม่ือผู้น้ันหมด
ความอดทนหรอื แก้แคน้ เมอ่ื มีโอกาส ท้งั ยงั สะท้อนให้เห็นวา่ การล่มุ หลงในสตรี
เพศอาจทำใหข้ าดสตไิ ด้

คณุ ค่าดา้ นขอ้ คดิ

๑. อำนาจตกอย่ใู นมือของคนท่ีลมื ตวั จะเกิดผลร้ายตามมาได้
๒. เมอ่ื คนมอี ำนาจ จะตดั สนิ ใจดว้ ยความรูส้ ึกกา้ วร้าวรุนแรงได้ง่าย
เม่อื คิดวา่ ถกู รงั แก
๓. คนเราควรใช้อำนาจเพียงเพื่อปอ้ งกันตวั ไมใ่ ห้รับพิบตั เิ ทา่ นน้ั ไมใ่ ช่
เพือ่ ทำลายผอู้ ่นื เพื่อแกแ้ คน้
๔. เมตตาตอ่ ผ้อู น่ื จงึ จะทำใหส้ ังคมร่มเยน็ เปน็ สขุ
๕. การใช้สตปิ ัญญาสำคัญกวา่ การใชก้ ำลงั

ฝา่ ยนนทกกร็ ำตาม ด้วยความพิสมยั ใหลหลง
ถงึ ทา่ นาคามว้ นหางวง ข้นึ ตรงถกู เพลาทนั ใด
ดว้ ยเดชนว้ิ เพชรสทิ ธิศักด์ิ ขาหกั ลม้ ลงไม่ทนได้
นางกลายเป็นองค์นารายณ์ไป เหยียบไว้จะสังหารราญรอน

บทละครเร่อื งรามเกยี รต์ิ ตอนนารายณ์ปราบนนทก
พระราชนิพนธ์พระบาทสมเดจ็ พระพุทธยอดฟ้าจฬุ าโลกมหาราช