หนังสืออ่านเพิ่มเติมเรื่อง วิถีชีวิตของชุมชนเกี่ยวกับผ้าทอกะเหรี่ยง

คำนำ

หนงั สอื อา่ นเพม่ิ เตมิ เลม่ น้ีมเี น้ือหาเกย่ี วกบั วถิ ชี วี ติ ของชุมชน
เกย่ี วกบั ผา้ ทอกะเหรย่ี งซง่ึ มรี ายละเอยี ดประกอบดว้ ยความหมาย
ของเสอ้ื ผา้ กะเหรย่ี ง ทสามารถใสไ่ ดต้ อนไหนแบบไหน วธิ กี ารทา
อยา่ งไรและมแี บบอยา่ งกแ่ี บบบา้ ง จดั ทาขน้ึ เพอ่ื ผทู้ ส่ี นใจทอ่ี ยากจะ

ศกึ ษาเกย่ี วกบั ผา้ ทอกะเหรย่ี งของชมุ ชนผจู้ ดั ทาไดท้ าการ
สมั ภาษณ์และรวบรวมขอ้ มลู จากคนในทอ้ งถน่ิ ทม่ี คี วามรเู้ กย่ี วกบั

เรอ่ื งของผา้ ทอทใ่ี สเ่ พอ่ื นามาทาหนงั สอื อา่ นเพม่ิ เตมิ เลม่ น้ี
ผจู้ ดั ทาหวงั เป็นอยา่ งยง่ิ วา่ จะเป็นประโยชน์ต่อผทู้ ส่ี นใจศกึ ษาหรอื
คน้ ควา้ เกย่ี วกบั เรอ่ื งน้ีไมม่ ากกน็ ้อยหากมขี อ้ ผดิ พลาดประการใด

ทางผจู้ ดั ทาตอ้ งขออภยั ณ ทน่ี ้ีดว้ ย

ก

คำนิ ยำม

อาเภอดอยเต่า มปี ระวตั ศิ าสตรก์ ารก่อตงั้ มายาวนาน มี
ศลิ ปวฒั นธรรมประเพณสี บื ทอด รนุ่ ตอ่ รนุ่ นบั วา่ มคี วามสาคญั
อยา่ งยงิ่ แต่เน่ืองจากปัจจุบนั สภาพสงั คมไดเ้ ปลย่ี นแปลงไปจาก
เดมิ รวมทงั้ การลุกลามทางวฒั นธรรมของตะวนั ตก ทาให้
วฒั นธรรมประเพณดี งั้ เดมิ ถูกละเลยลดความสาคญั ลงไป

ขอช่นื ชมนกั เรยี น ทไ่ี ดร้ ว่ มกบั ผรู้ ู้ ปราชญช์ าวบา้ นศกึ ษา
คน้ ควา้ จากแหลง่ เรยี นรสู้ กึ ทอดเร่อื งราวของผา้ ทอกะเหรย่ี งบา้ นห
ลา่ ยแกว้ ทม่ี คี วามเป็นเอกลกั ษณ์ของตนเอง ทาใหเ้ กดิ ความรกั
และผกู พนั ในวถิ ชี วี ติ ของชุมชน ความรกั และความหว่ งหาในสงิ่ ท่ี
บรรพบรุ ษุ ของตนเอง ไดส้ รา้ งสม ความภมู ใิ จถอื เป็นสรา้ ง
กระบวนการเรยี นรจู้ ากสงิ่ ทใ่ี กลต้ วั ตนเอง สามารถจะสมั ผสั ได้
องคค์ วามรทู้ ไ่ี ดก้ จ็ ะยงั่ ยนื

วา่ ทร่ี อ้ ยตรหี ญงิ เออ้ื มพร หาญสนามยทุ ธ
ตาแหน่ง ครู วทิ ยฐานะ ครชู านาญการพเิ ศษ

ข

สำรบญั หน้ำ
เรือ่ ง ก
คานา ข
คานยิ ม ค
สารบญั ง
สารบญั ภาพประกอบ
ประวตั บิ า้ นหลา่ ยแกว้ 1-2
การแต่งกายของคนในชมุ ชนสมยั กอ่ น
วธิ ที าเสอ้ื แต่งงาน 3-4
วธิ ที าเสอ้ื คนโสด
ซนิ่ 5-6
บรรณานุกรม
7-10

11-16

จ

ค

สำรบญั ภำพประกอบ

ภาพที 1 หน้ำ
ภาพท่ี 2
ภาพท่ี 3-6 1
ภาพท่ี 7-8 2
ภาพท่ี 9-10 4
ภาพท่ี 11-12 5
ภาพท่ี 13-15 6
ภาพท่ี 16-18 8
9
ภาพท่ี 19-21 12
14
ภาพท่ี 22-24 15
ภาพท่ี 25-27 16
ภาพท่ี 28
ภาพท่ี 29-31 จ

17

ง

ประวตั ิบำ้ นหล่ำยแก้ว

แต่กอ่ นบา้ นหลา่ ยแกว้ แตม่ บี า้ นเรอื นเพยี ง 8 หลงั คา และก็
ไดม้ เี พม่ิ ขน้ึ มาเรอ่ื ยๆจนเกดิ เป็นหมบู่ า้ นและเม่อื กอ่ นกม็ กี ารเขา้
ป่าเพอ่ื หาของป่า พวกเผอื กพวกมนั กนิ แลว้ ถา้ เหลอื กน็ ามาขาย
เม่อื ก่อนไมม่ กี ารรบั จา้ งไมม่ งี านทาเมอ่ื กอ่ นมกี ารเลย้ี งววั แตต่ อน
นนั้ ไมม่ แี ลว้ ทๆ่ี ใชเ้ ลย้ี งววั ตอนนนั้ กก็ ลายเป็นสวนลาไยในตอนน้ี
และมกี ารทาไรทานาแตก่ เ็ จอปัญหาตรงทไ่ี มม่ นี ้าเพราะตอ้ งใชน้ ้า

ในการปลกู ขา้ วเยอะและผหู้ ญงิ ในสมยั ก่อนกม็ กั จะทอผา้ ทอ
เคร่อื งนุ่งหม่ ทอซง่ึ การทอผา้ ในสมยั นนั้ คอื การทอเอวและแน่นอน
คอื ในสมยั ก่อนนนั้ ยงั ไมม่ โี รงเรยี นแลว้ ลาจะเดนิ ทางไปไหนกต็ อ้ ง

เดนิ ไปเพราะในสมยั กอ่ นนนั้ ยงั ไมม่ ี

ภาพท่ี 1

1

การทาบา้ นในสมยั ก่อนนนั้ เขาใชห่ ญา้ คาในการทาบา้ นและฝ้าในการ
ทาเพราะมนั ใชต้ น้ ทุนน้อยและหางา่ ยดว้ ยในสมยั นนั้ พอยคุ สมยั
เปลย่ี นเขาจงึ เรม่ิ ทาบา้ นดว้ ยไมแ้ ลว้ บา้ นแตล่ ะหลงั นนั้ กไ็ มไ่ ดอ้ ยู่
ตดิ กนั เหมอื นปัจจุบนั บา้ นบา้ งหลงั กจ็ ะยอู่ กี ฝากหน่ึงฝากทต่ี อนน้ี
กลายเป็นสวนลาไยไปแลว้ ทางทใ่ี ชโ้ ดยสารนนั้ กเ็ ป็นทางลกู ลงั ไมไ่ ด้
เป็นทางซเี มนหรอื ทางยางมะตอยเหมอื นตอนน้ีและทางในสมยั นนั้ ก็
จะมขี ว้ี วั อยู่ และในตอนนนั้ รายไดห้ ลกั กค็ อื การนาของป่าไปขายยงั
ไมม่ สี วนลาไยเหมอื นตอนปัจุจบนั การใชน้ ้าในตอนนนั้ กย็ ากลาบาก
ซง่ึ จะตอ้ งไปตกั น้าทล่ี าหว้ ยมาใสใ่ นตุม่ เพอ่ื ใชใ้ นการต่างๆ เวลา
ทาอาหารกต็ อ้ งใชเ้ ตาในการประกอบอาหารปัจจบุ นั น้ีกย็ งั พบเจออยู่
แตท่ วา่ ในตอนนนั้ ฝืนทเ่ี ขาใชด้ งั ไฟนนั้ ตอ้ งเขา้ ป่าซ่งึ ตา่ งจากปัจจบุ นั

ภาพท่ี 2
2

กำรแต่งกำยของคนในชมุ ชนสมยั เมอ่ื ก่อน

สมยั กอ่ นนนั้ เขาจะนิยมทอผา้ ใสเ่ องไมว่ า่ จะเสอ้ื ผา้ ของผหู้ ยฺงและผชู้ าย
และเขากม็ กี ฎของการแตง่ กายดว้ ยแต่กฎน้ีเขาจะใชก้ บั ผหู้ ญงิ เทา่ นนั้
โดยจะแบง่ ออกเป็นสองแบบคอื แบบของคนทแ่ี ตง่ งานแลว้ และกแ็ บบ

ของคนทย่ี งั ไมแ่ ตง่ งาน
1. แบบของคนทแ่ี ตง่ งานแลว้ นนั้ จะมเี สอ้ื และซนิ่ ใหใ้ สซ่ ง่ึ คนทย่ี งั ไม่

แตง่ งานนนนั้ จะยงั ไมส่ ามารถใสไ่ ดเ้ พราะคนทห่ี มบู่ า้ นถอื
2. แบบของคนทไ่ี มไ่ ดแ้ ตง่ งานนนั้ สว่ นมาจะเป็นชุดลวด ซง่ึ คนท่ี

แตง่ งานนนั้ กไ้ มส่ ามารถใสไ่ ด้ แต่เขานนั้ จะใสใ่ นวนั แตง่ งานเป็น
ครงั้ สดุ ทา้ ย ใสแ่ คช่ วั่ ครแู่ ลว้ เปลย่ี นมาใสใ่ นแบบทต่ี อ้ งใส่

3

ภาพท่ี 3 ภาพที 4

เสื้อของคนท่ีแต่งงำนแล้ว

ภาพท่ี 5

ภาพท่ี 6

เสื้อของคนท่ียงั ไม่ได้แต่งงำน

4

วิธีกำรทำเสื้อแต่งงำนของกระเหรี่ยง

จะมเี ขาทงั้ หมด5-6-7-8-9 โดยเขานนั้ จะขน้ึ อยกู่ บั ผทู้ าแลว้ กจ็ ะตอ้ ง
เกบ็ ลายของแตล่ ะชอ่ งๆซง่ึ สว่ นมาจะมอี ย2ู่ -3สี

เสอ้ื แตง่ งานจะมอี ยทู่ กุ บา้ นไมว่ า่ จะบา้ นผชู้ ายหรอื บา้ นของผหู้ ญงิ
เพราะวา่ แมๆ่ ของแตล่ ะบา้ นนนั้ จะทาไวใ้ หก้ บั ลกู สาวและลกู สะใภ้
เสอ้ื กระเหรย่ี ง(ช๊ายบา่ ง) จะมลี กั ษณะเป็นชอ่ งๆจะมสี อี ยสู่ องสสี ลบั กนั
ไปแลว้ แต่จะชอ่ งกจ็ ะมลี ายซกิ แซกอยปู่ ระมาณสองสามเสน้ ตามรปู

ภาพท่ี 7

ภาพท่ี 8

5

แต่สมยั กอ่ นไมไ่ ดเ้ ป็นแบบน้ีและวธิ ที ากไ็ มไ่ ดเ้ ป็นอยา่ งทุกวนั น้ี เขาใช้
วธิ ที อลวดเป็นผนื ใหเ้ สรจ็ ก่อน สว่ นลายนนั้ เขากเ็ ยบ็ เอาซง่ึ ใชเ้ วลานาน
มาก ดงั นนั้ เขาจงึ คดิ คน้ วธิ ใี หมซ่ ง่ึ เป็นวธิ ที ก่ี ลา่ วไวข้ า้ งตน้ แต่ทวา่ เสอ้ื
ทก่ี ลา่ วมาน้ีในปัจจบุ นั นนั้ หายากมากเพราะวา่ ตอนน้ีเขาไมท่ าอยา่ งนนั้

แลว้ แต่งทางเรากไ็ ปหามาไดค้ ะ่ ซง่ึ หายากมากๆ อาจจะไมส่ วย
เทา่ ไหรแ่ ต่ตอ้ งเขาในวา่ เขาใชม้ อื ในการการเยบ็ เป็นลายแทนการเกบ็
ลายในการทอ ถา้ ถามวา่ เสอ้ื น้ีกป่ี ีแลว้ กน็ ่าจะประมาณ80-90ปีไดค้ ะ่

หรอื ไมก่ น็ านกวา่ นนั้ (เอาเกณฑค์ นทอเป็นทต่ี งั้ เพราะคนทออายุ
ประมาณ80กวา่ ปีแลว้ )

ภาพท่ี 9

ภาพท1ี 0

6

วิธีกำรทำชดุ ของสำวโสดหรอื ชุดของนท่ียงั ไม่ได้แต่งงำน
ชดุ ของคนทย่ี งั โสดน้ีมอี ย2ู่ แบบ ซง่ึ แตล่ ะแบบกม็ คี วามสวย
ตา่ งกนั วธิ ที ากต็ ่างกนั แต่คนทใ่ี สน่ นั้ จะตอ้ งยงั ไมไ่ ดแ้ ต่งงาน

แบบแรกคือแบบสมยั ก่อน
แบบสมยั กอ่ นน้เี ป็นแบบทใ่ี นสมยั น้ีเขาไมท่ าแลว้ เพราะยาก ใช้
เวลานานและอกี อยา่ งคอื คนทท่ี าเป็นมนี ้อยมาก ชดุ แบบน้ีนนั้
มมี าตงั้ แตส่ มยั กอ่ นอาจจะมอี ายเุ ป็นรอ้ ยๆปีแตเ่ สยี ดายทม่ี คี น

ทาเป็นน้อย
และสขี องชดุ นนั้ จะตอ้ งเป็นสขี าวเทา่ นนั้

7

รปู ชุดสมยั เมอื่ ก่อน

ภาพท่ี 11
ภาพท่ี 12

8

รปู ชดุ แบบประยกุ ต์

ภาพท่ี 13

ภาพท่ี 14 ภาพท่ี 15

9

แบบที่สองคือแบบประยกุ ต์

แบบประยกุ ตน์ ้เี ป็นแบบทท่ี ามางา่ ยกวา่ แบบสมยั ก่อนเพราะแบบ
สมยั ก่อนนนั้ เกบ็ ลายเยอะเกอื บครง่ึ ชุดแตแ่ บบประยกุ ตน์ ้ีจะเกบ็
ลายแคท่ เ่ี นินเทา้ และตรงอกเทา่ นนั้ และอกี อยา่ งคอื ลายทเ่ี กบ็ นนั้
มนั เยอะมากเยอะกวา่ แบบสมยั ก่อน อาจจะเป็นแบบทม่ี ตี งั้ แตส่ มยั
เม่อื กอ่ นหรอื จะแบบทค่ี ดิ ใหมห่ รอื คดิ เอง ลวดลายนนั้ กจ็ ะแตกตา่ ง

กนั ไปหรอื อาจจะคลา้ ยกนั บา้ ง
และสขี องชุดนนั้ จะเป็นสอี ะไรกไ็ ดต้ ามความตอ้ งการของผทู้ าและผู้

ใส่

10

ซิ่น

เสอ้ื กระเหรย่ี งของเราถา้ จะใหส้ วยตอ้ งใสค่ กู่ บั ซนิ่
ซนิ่ ของคนพวกเรามอี ย2ู่ แบบ แบบแรกคอื ซน่ิ ทไ่ี มม่ ี
ลวดลายของการเกบ็ ลาย(นิง)และกซ็ น่ิ ทม่ี กี ารเกบ็
ลาย()ซง่ึ ซนิ่ ทม่ี าการเกบ็ ลายนนั้ มหี ลายลายและมชี อ่ื

เรยี กตา่ งกนั ไปตามลาย
ลายแตล่ ะลายนนั้ จะมาจากการเลยี นแบบจาก
ธรรมชาติ และชอ่ื เรยี กกเ็ รยี กตามธรรมชาตทิ เ่ี รายบิ

ยกมา

11

ภาพท1่ี 7
ภาพท1่ี 6

ภาพท1่ี 8

12

นิ งโปร่
เป็นซนิ่ ทไ่ี มม่ ลี ายเกบ็ ลายดอกใชเ่ วลาในการทอน้อย
กวา่ ซน่ิ ทม่ี รี วดลาย(นิงกงิ ) แตจ่ ะมลี ายฝ้ายมาเพอ่ื เพม่ิ
ลวดลายใหด้ สู วยขน้ึ และลายฝ้ายนนั้ กไ็ มเ่ หมอื นกนั

แลว้ แต่คนเขาออกแบบลายฝ้าย
ราคาของลายฝ้ายจะเรม่ิ ตน้ ท7่ี 0-100บาท

13

ภาพท1่ี 9
ภาพท่ี 20

ภาพท2่ี 1

14

นิ งกิ ง

เป็นซน่ิ ทม่ี ลี ายดอกมลี ายหลายและหลายช่อื ซง่ึ ช่อื ของลายจะมี
ความหมายเหมอื นกบั ลาย จะใชเ่ วลาในการทอนานกวา่ ซน่ิ ทเ่ี รา
บอกไปขนั้ ตน้ แต่จะสวยกวา่ เพราะมลี วดลาย และมหี ลายสซี ง่ึ การท่ี

จะเลอื กสมี าทาตอ้ งน้องใหส้ อี ยใู่ นโทนเดยี วกนั

ภาพท2่ี 2 ภาพท2่ี 3

ภาพท2่ี 4

15

ลายน้ีจะมชี อ่ื ลายวา่ กะหลงั่ จวั่ (มคี วาม ภาพท2่ี 5
หมายถงึ เถาวลั ยข์ องพชื ผกั ทม่ี นั เลอ้ี ย)

ลายน้ีมชี อ่ื วา่ เลงิ เขค้ รง่ิ (ทม่ี ี
ความหมายเมลด็ ฟักทอง)

ลายน้ีเป็นลายประยกุ ต์ ไดต้ น้ แบบมา ภาพท2่ี 6
จากลายทส่ี องผสมกบั ดาว ซง่ึ ลายน้ีมี ภาพท2่ี 7

ช่อื วา่ ลายดาว

16

บรรณำนุกรม

ขอ้ มลู :
แมด่ ี ป่เู งนิ
แมว่ นั ป่เู งนิ

รปู ภำพ : ภาพท่ี 28 : ขอ้ มลู

นางสาว รฐั ตกิ านต์ สนี วน

นางสาว ไพลนิ กาละ

ภาพจากเพจ Appy Porpyaa

จากเฟส พข่ี วญั พข่ี มิ พป่ี ลวิ ลม พจ่ี ๊ะจ๋า

จ

ภาพท่ี 29 นางสาวรฐั ตกิ านต์ สนิ วน
นกั เรยี นชนั้ มธั ยมศกึ ษาปีท่ี 5
โรงเรยี นดอยเต่าวทิ ยาคม

นางสาวไพลนิ กาละ
นกั เรยี นชนั้ มธั ยมศกึ ษาปีท่ี 5
โรงเรยี นดอยเต่าวทิ ยาคม

ภาพท่ี 30 นางสาวรตั นา อุปสทิ ธิ ์
ภาพท่ี 31 นีเรยี นชนั้ มธั ยมศกึ ษาปีท่ี 5
โรงเรยี นดอยเต่าวทิ ยาคม

17

18