ส่วนประกอบเครื่องยนต์และเครื่องยนต์ดีเซล 4 จังหวะ

ส่วนประกอบเครอ่ื งยนต์และเครื่องยนต์ดเี ซล 4 จงั หวะ

สว่ นประกอบเครือ่ งยนต์

เคร่อื งยนต์เปน็ ตน้ กาลงั ของเครื่องมือทุ่นแรงในการเกษตรตลอดจนรถแทรกเตอร์ และรถไถเดนิ ตาม โดยทั่วไป
คือเครื่องยนต์จุดระเบิดภายใน กาลังที่ได้จากเคร่ืองยนตจ์ ะถกู ถ่ายทอดไปยงั ชิ้นสว่ น และระบบต่างๆ เช่น ล้อ
เพลาอานวยกาลัง เพ่ือใช้ในการฉุดลากและขบั เคล่ือนอุปกรณท์ างการเกษตรตา่ งๆ เช่น เคร่อื งพน่ สารเคมี ไถ
เคร่อื งยนตส์ ามารถแบ่งออกไดต้ ามชนิดของน้ามันเช้ือเพลิงท่ใี ช้ ถ้าใช้นา้ มนั เบนซนิ เปน็ น้ามนั เช้ือเพลงิ เรยี กว่า
เครือ่ งยนต์เบนซิน ถา้ ใชน้ ้ามนั ดีเซลเปน็ นา้ มันเชื้อเพลงิ เรียกว่าเครื่องยนตด์ ีเซล

ส่วนประกอบทส่ี าคญั ของเครอ่ื งยนต์ไดแ้ ก่

ฝาสบู (Cylinder Head)
คอื สว่ นทอ่ี ยู่ตอนบนสุดของเครือ่ งทาหน้าท่ปี ิดสว่ นบนของเครื่องและเปน็ ทต่ี ั้งของหัวฉีด ลน้ิ ไอดี ลนิ้ ไอเสีย เป็น
ตน้

เส้อื สูบ (Cylinder Block)
คอื สว่ นทอ่ี ยู่ตอนกลางของเครื่อง ทาหน้าทหี่ ่อหุ้มกระบอกสูบ เพลาขอ้ เหวี่ยง และสว่ นประกอบอ่ืนๆ

อ่างน้ามนั เครื่อง (Crank Case)
คือสว่ นท่อี ยู่ตอนลา่ งของเคร่ือง ปกติตอนบนของอา่ งน้ามันเคร่อื งจะหลอ่ ติดกบั เสือ้ สบู สว่ นตอนลา่ งเรียกวา่
อ่างเก็บน้ามันเครื่อง (oil pan) ทาหน้าทเ่ี ก็บน้ามนั เคร่ืองเพื่อส่งไปยงั ส่วนต่างๆ ของเคร่ืองยนตท์ ่ีต้องการการ
หล่อล่ืน

กระบอกสูบ (Cylinder)
คอื ส่วนที่ได้รับน้ามันเชอ้ื เพลิงและอากาศเพื่อการจุดระเบิดและใหก้ าลงั งานออกมา

ลูกสูบ (Piston)
คอื ชน้ิ สว่ นที่เคล่ือนทข่ี ึ้นลงภายในกระบอกสบู เพอ่ื อัดนา้ มันเช้ือเพลงิ และอากาศให้มีความดันและอณุ หภมู ิ
เหมาะกับการเผาไหมแ้ ละให้กาลังออกมา

กา้ นสบู (Connecting Rod)
คือส่วนท่ที าหน้าท่ีถา่ ยทอดกาลังท่ีเกดิ ข้ึนเนื่องจากการจดุ ระเบดิ เผาไหม้เชือ้ เพลงิ ภายในกระบอกสบู ไปยงั
ช้นิ สว่ นตา่ งๆ กา้ นสบู จะตดิ กับลกู สบู

เพลาขอ้ เหวย่ี ง (Crankshaft)
คอื สว่ นท่ีทาหนา้ ท่ีถา่ ยทอดกาลงั จากา้ นสบู และเปล่ียนการเคลอ่ื นที่จากการเคลื่อนขั้นลงเป็นการหมุนเป็น
วงกลม

เพลาลกู เบย้ี ว (Camshaft)
คอื เพลาทาหน้าท่ปี ิดเปดิ ลิน้ ไอเสยี เพลาลกู เบ้ียวเคลื่อนทดี่ ้วยเฟืองที่ขบกับเฟืองของเพลาขอ้ เหว่ยี ง

ลน้ิ ไอดี (Intake Valve)
ทาหน้าท่ปี ดิ และเปดิ ให้น้ามนั เช้อื เพลิงเข้าไปในกระบอกสบู

ล้ินไอเสีย (Exhaust Valve )
ทาหนา้ ทปี่ ิดและเปดิ ให้แกส๊ ท่ีเกดิ จากากรเผาไหม้ออกจากระบอกสูบ

สปริง (Valve Spring)
เปน็ สปริงทก่ี ดใหล้ ้นิ ปิด

หัวฉีด (Injector)
คืออปุ กรณีที่ทาใหน้ ้ามันเชอ้ื เพลิงของเคร่ืองยนตด์ ีเซลเปน็ ฝอยละเอียด พ่นเขา้ ไปยังส่วนบนของกระบอกสบู

หัวเทียน (Spark Plug)
เป็นอุปกรณ์ท่ที าใหเ้ กดิ ประกายไฟ เพื่อจุดไอดีของเคร่ืองยนตเ์ บนซินใหล้ ุกไหม้ และเกิดการระเบิดขนึ้ ภายใน
กระบอกสูบ

ล้อช่วยแรง (Fly wheel)
จะตดิ อยู่ตรงปลายเพลาข้อเหว่ยี ง มหี นา้ ท่ชี ว่ ยสะสมพลงั งาน ทาใหเ้ คร่อื งยนตเ์ ดินเรยี บ

เครอ่ื งยนต์ดีเซล 4 จงั หวะ มหี ลกั การทางานดงั ต่อไปนี้

รปู ที่ 1 จังหวะดดู
จังหวะดูด (Intake Stroke) ลิ้นไอดจี ะเร่ิมเปิดก่อนทลี่ ูกสูบจะเคล่อื นที่ถึงศูนย์ตายบน (ดังแสดง
ในรูปที่ 1 ในตาแหน่งท่ี 1) เม่ือลกู สบู เคล่ือนทีล่ งจากศูนยต์ ายบน (TDC หรือ Top Dead Center) อากาศจะ
ถูกดูดเขา้ กระบอกสบู เม่ือลูกสูบเคล่ือนทเ่ี ลยจากศูนย์ตายล่าง (BDC หรอื Bottom Dead Center) อากาศ
จะยังคงไหลเข้ากระบอกสูบด้วยแรงเฉ่อื ยจนกวา่ ลน้ิ ไอดีจะปดิ (ดงั แสดงในรปู ที่ 1 ในตาแหน่งที่ 2)

รูปที่ 2 จังหวะอดั

จงั หวะอัด (Compression Stroke) เมือ่ ล้นิ ไอดีปิด (ดังแสดงในรูปที่ 2 ในตาแหน่งท่ี 2) อันเปน็
จดุ เร่ิมต้นของจังหวะอัดซ่งึ ลูกสบู จะเคล่อื นที่ขึ้นไปส่ศู ูนยต์ ายบน จังหวะน้ีอากาศประมาณ 16-22 สว่ นท่ถี กู ดดู
เขา้ กระบอกสูบมาในจังหวะดูดจะถูกอดั ตวั ให้มีปรมิ าตรเล็กลงเหลือประมาณ 1 สว่ น ดังนน้ั อากาศจึงมีความ
ดนั และอุณหภูมิที่สูงขนึ้ พร้อมสาหรับการสนั ดาป

หมายเหตุ ช่วงปลายของจงั หวะอดั คอื กอ่ นท่ีลูกสบู จะเคล่ือนทีถ่ ึงศนู ย์ตายบน (ดงั แสดงในรปู ท่ี
2 ในตาแหนง่ ท่ี 3) หวั ฉดี จะเริ่มฉดี น้ามันเชื้อเพลิงก่อนท่ีหวั ลูกสูบจะเคลื่อนถึงศนู ย์ตายบนก่อี งศานั้นข้ึนอยกู่ ับ
สภาวะต่างๆ เชน่ ความเร็วรอบ, อณุ หภมู ิ และภาระ (Load) ของเคร่ืองยนต์ เปน็ ตน้ ซ่ึงเครอ่ื งยนต์ดีเซลบาง
รุ่นบางสภาวะอาจเริ่มฉดี น้ามันทศี่ ูนยต์ ายบน หรือหลังศนู ย์ตายบนเล็กน้อย)

รปู ท่ี 3 จงั หวะกาลัง

จังหวะกาลงั (Power Stroke) (ซ่ึงเร่ิมนบั จากหัวลูกสูบอยู่ที่ศนู ยต์ ายบน) หรอื บางครัง้
เรยี กวา่ จังหวะระเบดิ (Expansion Stroke) (ซงึ่ เร่ิมนบั จากหวั หวั ฉีด ฉดี นา้ มันเชือ้ เพลงิ ) กาลงั จากการระเบดิ
หรือการสนั ดาป (Combustion) ภายในห้องเผาไหมจ้ ะผลักดนั ให้ลูกสูบเคล่ือนทล่ี งมาเปน็ กาลังงานขบั เคล่ือน
ของเคร่อื งยนต์ ในจงั หวะนีจ้ ะไปสน้ิ สดุ จนกวา่ ลิ้นไอเสยี จะเปดิ (ดังแสดงในรูปที่ 3 ในตาแหนง่ ท่ี 5)

หมายเหตุ ในความเป็นจริงแลว้ การจดุ ระเบิดถูกเร่ิมต้นก่อนท่ีหวั ลกู สบู จะถึงศนู ย์ตายบนแลว้ มา
ระเบิดรนุ แรงท่สี ุดในช่วงทีห่ วั ลูกสบู เคล่ือนที่เลยจากศูนย์ตายบนมาแลว้ เลก็ นอ้ ย

รูปที่ 4 จังหวะคาย

จังหวะคาย (Exhaust Stroke) จังหวะนเ้ี ร่ิมตน้ จากลิน้ ไอเสยี จะเรมิ่ เปิดก่อนทล่ี ูกสูบจะเคลื่อนที่
ถึงศนู ยต์ ายล่าง (ดงั แสดงในรูปที่ 4 ในตาแหน่งที่ 5) แก๊สไอเสยี ซง่ึ ยังมีความดันจากการขยายตวั อยจู่ ะระบาย
ออกทางล้นิ ไอเสีย เม่ือลูกสูบเคลื่อนท่เี ลยจากศนู ย์ตายลา่ ง (BDC) จะผลกั ดันให้ไอเสียไหลออกไปจากกระบอก
สบู

หมายเหตุ ขณะที่หวั ลกู สบู เคล่ือนทีถ่ ึงศนู ยต์ ายบนนน้ั ล้นิ ไอเสยี ยังไมป่ ดิ สนทิ แตจ่ ะเปิดเล็กน้อย
แลว้ ไปปิดเมื่อเลยจากศูนย์ตายบนไปเล็กน้อย (ดงั แสดงในรูปที่ 4 ในตาแหนง่ ท่ี 6) ซึง่ ในช่วงนี้ไอเสยี จะ
สามารถไหลออกจากกระบอกสูบด้วยแรงเฉื่อย และขณะเดียวกันน้ีจะเกิดแรงดูดอากาศให้เรม่ิ เขา้ กระบอกสูบ
ช่วงทล่ี ิ้นไอเสียเริ่มปดิ และไอดเี รม่ิ เปิดนีเ้ รยี กว่าซ้อนเหลอื่ ม (Overlap)

แบบทดสอบก่อนเรียนการจดั การเทคโนโลยีสารสนเทศเพอ่ื งานอาชีพ

1.ฝาสบู (Cylinder Head )ทา้ หนา้ ท่อี ะไร

ก.ทาหน้าท่ปี ิดสว่ นบนของเครอ่ื งและเป็นทตี่ ั้งของหัวฉีด ล้ินไอดี ล้นิ ไอเสีย เป็นตน้
ข..ทาหนา้ ทห่ี อ่ หุ้มกระบอกสูบ เพลาข้อเหวี่ยง และส่วนประกอบอน่ื ๆ
ค. ทาหน้าทป่ี ิดและเปดิ ให้แกส๊ ทีเ่ กดิ จากากรเผาไหม้ออกจากระบอกสูบ
ง. ทาหนา้ ทป่ี ดิ และเปิดใหน้ า้ มันเชอื้ เพลิงเขา้ ไปในกระบอกสบู

2.เพลาลูกเบย้ี ว (Camshaft) ทา้ หนา้ ทอ่ี ะไร

ก.ทาหนา้ ที่ปดิ เปดิ ลิ้นไอเสยี เพลาลกู เบ้ียวเคลอื่ นท่ดี ว้ ยเฟืองท่ีขบกบั เฟืองของเพลาขอ้ เหวีย่ ง
ข.หนา้ ท่ีชว่ ยสะสมพลังงาน ทาใหเ้ คร่ืองยนต์เดนิ เรยี บ
ค.ทาหน้าทถ่ี ่ายทอดกาลังจาก้านสบู และเปลีย่ นการเคลื่อนทจี่ ากการเคล่อื นขน้ั ลงเปน็ การหมุนเปน็ วงกลม
ง.ทาใหเ้ กดิ ประกายไฟ เพอื่ จุดไอดีของเครื่องยนต์เบนซนิ ใหล้ กุ ไหม้ และเกิดการระเบิดข้ึนภายในกระบอกสบู

3.สว่ นไหนใช้รบั น้ามันเชอ้ื เพลงิ และอากาศเพอ่ื การจุดระเบดิ และใหก้ ้าลังงานออกมา

ก.

ข.

ค.

ง.

4.จงบอกชื่อสว่ นประกอบต่อไปนี้

ก.ลกู สบู อ่างน้าเคร่ือง เพลาขอ้ เหวี่ยง เพลาลูกเบยี้ ว
ข.ลกู สบู เพลาข้อเหว่ยี ง อ่างน้าเครอ่ื ง เพลาลกู เบ้ียว
ค.อ่างน้าเครื่อง เพลาลูกเบี้ยว เพลาข้อเหวย่ี ง ลกู สบู
ง.เพลาลกู เบี้ยว ลกู สูบ เพลาข้อเหว่ียง อา่ งนา้ เคร่ือง

5.อ่างน้ามนั เครอื่ งคอื สว่ นที่อย่ตู อนล่างของเคร่ือง ปกตติ อนบนของอ่างน้ามนั เคร่อื ง
จะหลอ่ ตดิ กับเสอ้ื สบู และสว่ นตอนล่างเรียกวา่ อะไร

ก.Valve Spring
ข.Exhaust Valve
ค.oil pan
ง.Piston

เฉลย

1.ก
2.ก
3.ค
4.ก

5.ค