The words you are searching are inside this book. To get more targeted content, please make full-text search by clicking here.
Discover the best professional documents and content resources in AnyFlip Document Base.
Search
Published by Savalas Publications, 2021-01-13 03:29:38

21233

21233

Φίλε μαθητή, φίλη μαθήτρια,

Το βιβλίο αυτό αποτελεί ένα χρήσιμο βοήθημα για το μάθημα
της Γεωγραφίας.

Συγκεκριμένα, το βιβλίο αυτό περιέχει:

✓ Συνοπτική θεωρία, η οποία περιλαμβάνει τα βασικά ση-
μεία του μαθήματος.

✓ Aπαντήσεις σε όλες τις ερωτήσεις και τις ομαδικές δρα-
στηριότητες του Bιβλίου του μαθητή.

✓ Aπαντήσεις σε όλες τις δραστηριότητες και τα φύλλα
αξιολόγησης του Tετραδίου εργασιών.

✓ «Eλέγχω τις γνώσεις μου», στο τέλος κάθε μαθήματος, για
να ελέγξεις αν κατανόησες τα βασικά σημεία του μαθήματος.

✓ Eπαναληπτικά κριτήρια αξιολόγησης, μετά τα φύλλα αξιο-
λόγησης.

✓ Eπιπλέον πληροφορίες, όπου μπορείς να διαβάσεις και
να μάθεις ενδιαφέροντα πράγματα σχετικά με το περιεχό-
μενο του κάθε μαθήματος.

Σπύρος Kαραγιαννάκης



Περιεχόμενα

A′ ENOTHTA: Oι χάρτες. Ένα εργαλείο για τη μελέτη του κόσμου. . . . . . . . . . . . . 11
Kεφάλαιο 1: O χάρτης . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13
Kεφάλαιο 2: Tα είδη χαρτών . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19
Kεφάλαιο 3: H ταυτότητα του χάρτη: Tίτλος και υπόμνημα . . . . . . . . . . . . . 26
Kεφάλαιο 4: H ταυτότητα του χάρτη: Kλίμακα . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32
Kεφάλαιο 5: Προσανατολισμός . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38

B′ ENOTHTA: Tο φυσικό περιβάλλον της Eλλάδας . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 47
Kεφάλαιο 6: H μορφή και το σχήμα της Eλλάδας . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 49
Kεφάλαιο 7: H θέση της Eλλάδας . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55
Kεφάλαιο 8: Oι ακτές της Eλλάδας . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 66
Kεφάλαιο 9: Oι θάλασσες της Eλλάδας . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 73
Kεφάλαιο 10: Mεγάλα νησιωτικά συμπλέγματα και νησιά της Eλλάδας. . . 80
Kεφάλαιο 11: H ζωή στα νησιά . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 86
Kεφάλαιο 12: Oι παραθαλάσσιοι οικισμοί της Eλλάδας . . . . . . . . . . . . . . . 95
Kεφάλαιο 13: Tα βουνά της Eλλάδας . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 105
Kεφάλαιο 14: Oι πεδιάδες της Eλλάδας . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 114
Kεφάλαιο 15: H ζωή στα βουνά και στις πεδιάδες. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 120
Kεφάλαιο 16: H έννοια του κλίματος – Διαφορές καιρού και κλίματος. . . . . 131
Kεφάλαιο 17: Tο κλίμα της Eλλάδας . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 139
Kεφάλαιο 18: Kαιρός, κλίμα και ανθρώπινες δραστηριότητες. . . . . . . . . . 148
Kεφάλαιο 19: Oι ποταμοί της Eλλάδας . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 161
Kεφάλαιο 20: Oι λίμνες της Eλλάδας . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 168
Kεφάλαιο 21: H ζωή στα ποτάμια και τις λίμνες της Eλλάδας . . . . . . . . . . . 174
Kεφάλαιο 22: H χλωρίδα και η πανίδα της Eλλάδας . . . . . . . . . . . . . . . . . . 187
Kεφάλαιο 23: H βλάστηση της Eλλάδας . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 194
Kεφάλαιο 24: Xαρακτηριστικά οικοσυστήματα της Eλλάδας . . . . . . . . . . . 201
Kεφάλαιο 25: Aλλαγές στην επιφάνεια της Γης . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 211
Kεφάλαιο 26: O ρόλος των ηφαιστείων και των σεισμών στις αλλαγές της
φύσης . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 217
Kεφάλαιο 27: Oι φυσικές καταστροφές στο χώρο της Eλλάδας . . . . . . . . 224

Γ′ ENOTHTA: Tο ανθρωπογενές περιβάλλον της Eλλάδας . . . . . . . . . . . . . . . . . . 237
Kεφάλαιο 28: Oι Έλληνες: Ένας λαός με μεγάλη και συνεχή ιστορία . . . . . 239
Kεφάλαιο 29: O πληθυσμός της Eλλάδας . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 247
Kεφάλαιο 30: H γεωγραφική κατανομή του πληθυσμού της Eλλάδας . . . . 256
Kεφάλαιο 31: Tα μεγάλα αστικά κέντρα της Eλλάδας . . . . . . . . . . . . . . . . . 264
Kεφάλαιο 32: Oι πόλεις της Eλλάδας . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 274
Kεφάλαιο 33: H διοικητική διαίρεση της Eλλάδας . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 285
Kεφάλαιο 34: Tα γεωγραφικά διαμερίσματα και οι περιφέρειες της
Eλλάδας . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 292
Kεφάλαιο 35: Oι νομοί της Eλλάδας . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 301
Kεφάλαιο 36: H αγροτική παραγωγή στην Eλλάδα . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 312
Kεφάλαιο 37: H κτηνοτροφική παραγωγή και η αλιεία στην Eλλάδα . . . . . 320
Kεφάλαιο 38: O δασικός και ο ορυκτός πλούτος της Eλλάδας . . . . . . . . . . 327
Kεφάλαιο 39: H βιομηχανική παραγωγή στην Eλλάδα . . . . . . . . . . . . . . . . 335
Kεφάλαιο 40: Oι Yπηρεσίες στην Eλλάδα. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 349
Kεφάλαιο 41: Oι συγκοινωνίες στην Eλλάδα. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 358
Kεφάλαιο 42: Oι χώρες της Eυρωπαϊκής Ένωσης . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 367
Kεφάλαιο 43: H σημασία της Eυρωπαϊκής Ένωσης . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 375

Δ′ ENOTHTA: Eλληνισμός εκτός συνόρων . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 385
Kεφάλαιο 44: Kύπρος: το φυσικό περιβάλλον . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 387
Kεφάλαιο 45: Kύπρος: το ανθρωπογενές περιβάλλον . . . . . . . . . . . . . . . . 394
Kεφάλαιο 46: O ελληνισμός της διασποράς. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 402
Kεφάλαιο 47: Tο ελληνικό στοιχείο στις αρχαίες ελληνικές εστίες . . . . . . . 411

Aπαντήσεις στο Eλέγχω τις γνώσεις μου . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 423
Aπαντήσεις στα Kριτήρια Aξιολόγησης. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 425

Nομοί και διαμερίσματα της Eλλάδας . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 429

ENOTHTA A′

Oι χάρτες.
Ένα εργαλείο για τη μελέτη του κόσμου



1ΚΕΦΑΛΑΙΟ

O ¯¿ÚÙ˘

Με λίγα λόγια το μάθημα

Χάρτης είναι η απεικόνιση (γραφική αναπαράσταση) σε μια συγκεκριμένη
στιγμή ενός τμήματος της επιφάνειας της Γης πάνω σε χαρτί. Στην επιφάνεια
της Γης υπάρχουν τα έργα που έφτιαξε ο άνθρωπος (πόλεις, δρόμοι, γέφυρες,
λιμάνια, αεροδρόμια, φράγματα κ.ά.) αλλά και ό,τι δημιούργησε η φύση (βου-
νά, πεδιάδες). Ο χάρτης, λοιπόν, είναι το «εργαλείο» που μας βοηθά να μά-
θουμε τι υπάρχει σε ένα μέρος που θέλουμε να επισκεφθούμε, πώς θα πάμε
και πόση ώρα θα χρειαστεί να ταξιδέψουμε. Περιέχει επίσης πρόσθετες πλη-
ροφορίες για έναν τόπο, απεικονίζει τις αλλαγές που συμβαίνουν στην επιφά-
νεια της Γης και μπορεί να χρησιμοποιηθεί απ’ όλους τους ανθρώπους, ανε-
ξάρτητα από τη γλώσσα που μιλούν.

ΒΙΒΛΙΟ ΜΑΘΗΤΗ
✓ ÛÂÏ›‰· 11
Eίσαι μαθητής του Δημοτικού σχολείου της Bυτίνας, τοπία της οποίας φαί-
νονται στην εικόνα 1.2 (σελίδα 11 του σχολικού βιβλίου). Ποια από αυτές θα
στείλεις στους νέους Iταλούς φίλους σου, ώστε να τους «μιλήσεις» για τον
τόπο σου και τη γύρω περιοχή; Δικαιολόγησε την απάντησή σου.
Απάντηση
Όλες οι εικόνες απεικονίζουν ομορφιές της Bυτίνας. Στην επάνω αριστερά ει-
κόνα βλέπουμε μια πανοραμική άποψη της πόλης, τη μαγευτική τοποθεσία στην
οποία βρίσκεται και τη βλάστηση της περιοχής. Στη δεξιά εικόνα βλέπουμε μια
εικόνα από το κέντρο της πόλης, όπου δεσπόζει η μεγάλη εκκλησία. Eπίσης,

13

διακρίνονται άνθρωποι που κάθονται στα εστιατόρια και στις καφετέριες της
πλατείας της Bυτίνας. Tέλος, στην κάτω εικόνα βλέπουμε τους δρόμους που
οδηγούν στη Bυτίνα και τις αποστάσεις από τις γύρω πόλεις, τις φυσικές ομορ-
φιές και τα ανθρώπινα έργα που υπάρχουν στην περιοχή (π.χ. χιονοδρομικό
κέντρο, μοναστήρια, μουσεία, αρχαία θέατρα, ορειβατικά μονοπάτια). Προ-
φανώς θα στείλουμε στους Iταλούς φίλους μας την τελευταία εικόνα, η οποία
περιλαμβάνει περισσότερες πληροφορίες για τη Bυτίνα και θα μας βοηθήσει
να «μιλήσουμε» καλύτερα για την πόλη μας και τη γύρω περιοχή.

✓ ÛÂÏ›‰· 11
Παρατηρώντας την εικόνα 1.3 (σελίδα 11 του σχολικού βιβλίου) ας συζητή-
σουμε για τις αλλαγές που προκάλεσαν οι άνθρωποι στο τοπίο.

Απάντηση
Tα τοπία που υπάρχουν γύρω μας αλλάζουν συνεχώς μορφή, καθώς περ-
νούν τα χρόνια, εξαιτίας των ανθρώπινων επεμβάσεων. Έτσι, στην εικόνα
1.3 παρατηρούμε ότι στα βουνά διανοίχτηκαν σήραγγες και φτιάχτηκε γέφυ-
ρα, ώστε να επικοινωνούν μεταξύ τους, πολλά δέντρα κόπηκαν και οι δασι-
κές εκτάσεις περιορίστηκαν, χτίστηκαν μεγάλες ξενοδοχειακές μονάδες και
άλλαξε η ροή του ποταμού. Όλες αυτές οι ανθρώπινες επεμβάσεις άλλαξαν
το τοπίο που υπήρχε πριν και δημιούργησαν μια νέα μορφή της επιφάνειας
της Γης σ’ εκείνο το σημείο.

✓ ÛÂÏ›‰· 12
√Ì·‰È΋ ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ·
Χωρισμένοι σε ομάδες μοιραζόμαστε διαφορετικά σχολικά βιβλία, κατα-
γράφουμε τους χάρτες που βρίσκονται σ’ αυτά και μελετάμε το ρόλο του
κάθε χάρτη στο κείμενο.

Απάντηση
– Γλώσσα Ε′ Δημοτικού, α′ τεύχος, σελ. 33 (Συγκοινωνιακός χάρτης): Mας

δείχνει τις οδούς και τις λεωφόρους και τις συγκοινωνιακές γραμμές (μετρό
και λεωφορεία) στο κέντρο της Aθήνας.
– Γλώσσα Ε′ Δημοτικού, γ′ τεύχος, σελ. 64 (Χάρτης ολυμπιακών εγκαταστά-

14

σεων): Mας δείχνει τα γήπεδα που έγιναν τα ολυμπιακά αθλήματα, κα-
θώς και τον τρόπο πρόσβασης σε αυτά.
– Θρησκευτικά Ε′ Δημοτικού, σελ. 10 (Χάρτης περιοδειών του απόστολου
Παύλου): Mας δείχνει τις διαδρομές που ακολούθησε ο απόστολος Παύλος
κατά τις περιοδείες του.
– Μαθηματικά Ε′ Δημοτικού, σελ. 42 (Χάρτης των κρατών-μελών της Ευρω-
παϊκής Ένωσης): Mας δείχνει τα κράτη-μέλη της Eυρωπαϊκής Ένωσης.
– Μαθηματικά Ε′ Δημοτικού, σελ. 128 (Γεωμορφολογικός χάρτης): Mας δεί-
χνει πώς χρησιμοποιούμε την κλίμακα που βρίσκεται στο υπόμνημα ενός χάρτη.
– Ιστορία Ε′ Δημοτικού, Tετράδιο Eργασιών, σελ. 6 (Χάρτης σύγχρονης
Εγνατίας Οδού): Mας δείχνει τη νέα Eγνατία Oδό, από πού ξεκινά, από ποιες
πόλεις της βόρειας Eλλάδας περνά και πού καταλήγει.
– Ιστορία Ε′ Δημοτικού, σελ. 31 (Χάρτης του Ανατολικού και του Δυτικού Ρω-
μαϊκού Κράτους, μετά τη διαίρεση της Bυζαντινής Aυτοκρατορίας από το Θεο-
δόσιο): Mας δείχνει το Aνατολικό και το Δυτικό Pωμαϊκό κράτος, που δημι-
ουργήθηκαν από τη διαίρεση της αυτοκρατορίας από το Θεοδόσιο.
– Ιστορία Ε′ Δημοτικού, σελ. 56 (Χάρτης εκστρατείας του Ηράκλειου και της
κινήσεως των εχθρών): Mας δείχνει τις κινήσεις του Hράκλειου και των
εχθρών του κατά την εκστρατεία του.
– Ιστορία Ε′ Δημοτικού, σελ. 75 (Χάρτης της Bυζαντινής Aυτοκρατορίας στα
χρόνια των Μακεδόνων): Mας δείχνει το βυζαντινό κράτος στα χρόνια των
Mακεδόνων.
– Ιστορία Ε′ Δημοτικού, σελ. 98 (Χάρτης με τις πόλεις που ο Kωνσταντίνος
είχε διαλέξει να μεταφέρει την πρωτεύουσα της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας):
Mας δείχνει τις πόλεις μία εκ των οποίων ο Kωνσταντίνος θα επέλεγε για
πρωτεύουσα της Pωμαϊκής Aυτοκρατορίας.

■ Επιπλέον πληροφορίες
Άτλαντες

Μια ειδική κατηγορία χαρτών είναι οι άτλαντες. Πρόκειται για σειρές χαρτών
της ίδιας περιοχής, μέσω των οποίων παρουσιάζονται τα ιδιαίτερα χαρακτηρι-
στικά μιας περιοχής (σύνορα, πληθυσμός, γλώσσα, οικονομία, θρησκεία, ιστο-
ρία κτλ.). Οι άτλαντες δεν αποτελούν απλώς το «εργαλείο» για την κατανόηση

15

της Γεωγραφίας, αλλά το βασικό εργαλείο επαφής και γνωριμίας με τον άμεσο
γεωγραφικό χώρο. Οι πιο διαδεδομένοι άτλαντες είναι οι παγκόσμιοι και οι
άτλαντες της Ελλάδας, στους οποίους απεικονίζονται στοιχεία της μορφολο-
γίας, της γεωλογίας, των κλιματολογικών συνθηκών και ανθρωπογενή χαρα-
κτηριστικά (= τα ανθρώπινα δημιουργήματα που υπάρχουν στο φυσικό περι-
βάλλον) των ηπείρων και της χώρας μας.

ΤΕΤΡΑΔΙΟ ΕΡΓΑΣΙΩΝ
√ ¯¿ÚÙ˘. °È·Ù› ۯ‰ȿ˙Ô˘Ì ÙÔ˘˜ ¯¿ÚÙ˜

1. Σχεδίασε το πάρκο της περιοχής σου. Σκέψου τι μπορεί να περιλαμ-
βάνει ένα πάρκο και τοποθέτησέ το μέσα σ’ αυτό. Σχεδίασε, δηλαδή, το
χάρτη του πάρκου.
Απάντηση

2. Συμπλήρωσε τις λέξεις που λείπουν στο παρακάτω κείμενο:
Απάντηση
Ο χάρτης απεικονίζει τη ÌÔÚÊ‹ ενός τοπίου. Περιλαμβάνει πολλές ÏËÚÔÊÔ-
ڛ˜, που είναι χρήσιμες σε όλους μας. Είναι, δηλαδή, ένα χρήσιμο ÂÚÁ·Ï›Ô.

16

3. Ποιες από τις παρακάτω αλλαγές έχουν γίνει από τη φύση και ποιες
από την παρέμβαση του ανθρώπου; Να κάνεις τις αντιστοιχίσεις.

Απάντηση

Σήραγγα • • Αλλαγές από τη φύση
Ρήγμα1 • • Αλλαγές από τον άνθρωπο
Διώρυγα2 •

Κατολισθήσεις •

Δημιουργία χειμάρρου3 •

Κυματοθραύστες •

Γέφυρα •

Ελέγχω τις γνώσεις μου*

Να χαρακτηρίσετε ως σωστές (Σ) ή λανθασμένες (Λ) τις παρακάτω προ-
τάσεις.

1. Ο χάρτης απεικονίζει τη μορφή ενός τοπίου.

2. Σ’ ένα χάρτη μπορώ να βρω μαζί όλες τις πληροφο-
ρίες που θέλω.

3. Η απεικόνιση στους χάρτες γίνεται με διάφορα σύμ-
βολα που όλοι οι άνθρωποι μπορούν να καταλάβουν.

1. Ρήγμα: Ράγισμα στην επιφάνεια της Γης.
2. Διώρυγα: Μεγάλο τεχνητό αυλάκι που ενώνει δύο θάλασσες ή λίμνες ή ποταμούς και διευκολύνει τη
ναυσιπλοΐα.
3. Χείμαρρος: Ορμητικό ρεύμα νερού που σχηματίζεται από μεγάλη νεροποντή και διαρκεί λίγο.
* Οι απαντήσεις στο Ελέγχω τις γνώσεις μου βρίσκονται στο τέλος του βιβλίου.

17

4. Οι άνθρωποι με τα έργα τους έχουν προκαλέσει αλ-
λαγές στην επιφάνεια της Γης.

5. Για να παρουσιάσω σ’ έναν επισκέπτη όλες τις φυσι-
κές ομορφιές και τα ανθρώπινα έργα που υπάρχουν
στην περιοχή μου θα του δείξω μια φωτογραφία.

18

2ΚΕΦΑΛΑΙΟ

Δ· ›‰Ë ¯·ÚÙÒÓ

Με λίγα λόγια το μάθημα

Υπάρχουν χάρτες1 που είναι βασικοί για κάθε τόπο, αφού μας δίνουν πολλές πλη-
ροφορίες για τη μορφή του εδάφους, καθώς και για τα ανθρώπινα έργα που έχουν
κατασκευαστεί πάνω σ’ αυτό. Οι χάρτες αυτοί ονομάζονται γενικοί και μπορεί να
είναι γεωμορφολογικοί (με μεγαλύτερη έμφαση σε βουνά, λίμνες, ποτάμια κ.ά.) ή πο-
λιτικοί (με μεγαλύτερη έμφαση σε πόλεις, λιμάνια, δρόμους κ.ά.).

Υπάρχουν όμως και χάρτες που αναφέρονται σ’ ένα χαρακτηριστικό θέμα, το
οποίο ενδιαφέρει μια συγκεκριμένη ομάδα ανθρώπων και όχι όλους. Οι χάρτες
αυτοί ονομάζονται θεματικοί και μπορεί να είναι ναυτικοί, ορειβατικοί, συγκοινωνια-
κοί, ιστορικοί, παραγωγής προϊόντων, κλιματικοί κ.ά.

ΒΙΒΛΙΟ ΜΑΘΗΤΗ

✓ ÛÂÏ›‰· 14

Παρατηρήστε τους χάρτες που βρήκατε όταν κάνατε την ομαδική δρα-

στηριότητα στο προηγούμενο μάθημα. Βρείτε τι δείχνει ο καθένας και,

με βάση τα στοιχεία που παρουσιάζουν, φτιάξτε και συζητήστε τις κυριό-

τερες ομάδες θεματικών χαρτών που διαμορφώσατε.

Απάντηση

Στη σελίδα 33 της Γλώσσας E′ Δημοτικού (α′ τεύχος) υπάρχει ένας συγκοι-
νωνιακός χάρτης.

1. Χαρτογράφηση: Είναι η επιστήμη και η τέχνη της κατασκευής χαρτών. Συνδέεται με την επιστήμη της Γε-
ωγραφίας σε ό,τι αφορά τα χαρακτηριστικά της Γης και της ζωής πάνω σ’ αυτήν.

19

Στη σελίδα 64 της Γλώσσας E′ Δημοτικού (γ′ τεύχος) υπάρχει ένας χάρτης
των oλυμπιακών εγκαταστάσεων.

Στη σελίδα 10 των Θρησκευτικών E′ Δημοτικού υπάρχει ένας χάρτης πε-
ριοδειών του απόστολου Παύλου.

Στη σελίδα 42 των Mαθηματικών E′ Δημοτικού υπάρχει ένας χάρτης των
κρατών-μελών της Eυρωπαϊκής Ένωσης, ενώ στη σελίδα 128 υπάρχει ένας
γεωμορφολογικός χάρτης.

Στη σελίδα 6 του Tετραδίου Eργασιών της Iστορίας της E′ Δημοτικού
υπάρχει ένας χάρτης της Eγνατίας Oδού.

Στη σελίδα 31 της Iστορίας E′ Δημοτικού υπάρχει ένας χάρτης του Aνατολι-
κού και του Δυτικού Pωμαϊκού Kράτους μετά τη διαίρεση της Bυζαντινής Aυτο-
κρατορίας από το Θεοδόσιο, στη σελίδα 56 ένας χάρτης εκστρατείας του Hρά-
κλειου, στη σελίδα 75 ένας χάρτης της Bυζαντινής Aυτοκρατορίας στα χρόνια
των Mακεδόνων και στη σελίδα 98 ένας χάρτης με τις πόλεις που ο Kωνσταντί-
νος είχε διαλέξει για να μεταφέρει την πρωτεύουσα της Pωμαϊκής Aυτοκρατο-
ρίας.

Bλέπουμε, λοιπόν, ότι στα βιβλία της Ιστορίας και των Θρησκευτικών βρή-
καμε αρκετούς ιστορικούς χάρτες, οι οποίοι βοηθούν στην κατανόηση του κει-
μένου και μας δίνουν μια εικόνα για το πώς συνέβησαν διάφορα γεγονότα (π.χ.
εκστρατείες, χάραξη συνόρων νέων κρατών, περιοδείες, κινήσεις εχθρών).
Στο βιβλίο των Μαθηματικών εντοπίσαμε έναν πολιτικό χάρτη με τα κράτη-μέ-
λη της Ευρωπαϊκής Ένωσης και ένα γεωμορφολογικό χάρτη της Ελλάδας, με τη
βοήθεια του οποίου καταλαβαίνουμε πώς διαβάζεται το υπόμνημα και τι σημαί-
νει η κλίμακα. Τέλος, στα βιβλία της Γλώσσας βρήκαμε ένα συγκοινωνιακό
χάρτη με αφετηρίες, στάσεις και τερματισμούς διάφορων μέσων μαζικής μετα-
φοράς και ένα χάρτη ολυμπιακών εγκαταστάσεων με τα γήπεδα και τις συ-
γκοινωνίες που μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε για να πάμε σ’ αυτά.

✓ ÛÂÏ›‰· 14
Σκεφτείτε ένα χάρτη όπου θα παρουσιάζονται οι πόλεις που έχουν ποδο-
σφαιρικές ομάδες οι οποίες αγωνίζονται στη Σούπερ Λίγκα (πρώην Πρώτη
Eθνική Kατηγορία). Πώς θα ονομάζατε αυτόν το χάρτη; Τι είδους είναι;

20

APHΣ

HPAKΛHΣ ΞANΘH

ΠAOK

KAΛAMAPIA

BEPOIA • •

ΛAPIΣA


AΣTEPAΣ • ΛEBAΔEIAKOΣ
TPIΠOΛHΣ •


AEK
ATPOMHTOΣ
OΛYMΠIAKOΣ
ΠANAΘHNAΪKOΣ
ΠANIΩNIOΣ

OΦH
EPΓOTEΛHΣ



EΛΛAΔA Σούπερ Λίγκα
2007-2008

Απάντηση

Θα ονομάζαμε αυτόν το χάρτη ποδοσφαιρικό, γιατί περιέχει συγκεκριμένα
στοιχεία ποδοσφαιρικού ενδιαφέροντος. Είναι ένας θεματικός χάρτης. Eπι-
πλέον, μπορούμε να παρατηρήσουμε με μια πρώτη ματιά ότι οι περισσότερες
ομάδες είναι από την Αθήνα και τη Θεσσαλονίκη, τις δύο μεγαλύτερες πόλεις
της Eλλάδας, ενώ υπάρχουν μεγάλες περιοχές της χώρας (π.χ. Ήπειρος) που
δεν έχουν κανέναν εκπρόσωπο στη Σούπερ Λίγκα.

✓ ÛÂÏ›‰· 15
Παρατηρήστε τους χάρτες της εικόνας 2.2 (σελίδα 14 του σχολικού βιβλίου)
και γράψτε τι είδους χάρτες είναι και τι παρουσιάζει ο καθένας.

Απάντηση

Οι χάρτες της εικόνας 2.2 είναι θεματικοί χάρτες της Πελοποννήσου. Ο
πρώτος παρουσιάζει τους νομούς και τις πρωτεύουσές τους, ο δεύτερος πα-
ρουσιάζει ιστορικά και αρχαιολογικά μνημεία, μοναστήρια, κάστρα, λιμάνια
κ.ά., ο τρίτος παρουσιάζει τα προϊόντα που παράγονται σε διάφορους το-
μείς (γεωργία, κτηνοτροφία, αλιεία, βιομηχανία) και ο τέταρτος παρουσιάζει
με λεπτομέρεια τα βουνά, τις πεδιάδες και τα ποτάμια της Πελοποννήσου.

21

✓ ÛÂÏ›‰· 15
Αν είχαμε ένα χάρτη που να δείχνει τις καθαρές θάλασσες της Ελλάδας στην
αρχαιότητα κι έναν αντίστοιχο σημερινό χάρτη, τι σχόλια θα μπορούσαμε
να κάνουμε για το κατά πόσο ο άνθρωπος προστατεύει το περιβάλλον;

Απάντηση
Aν είχαμε ένα χάρτη που να δείχνει τις καθαρές θάλασσες της Eλλάδας στην
αρχαιότητα κι έναν αντίστοιχο σημερινό χάρτη, θα παρατηρούσαμε ότι οι θά-
λασσες της Ελλάδας στην αρχαιότητα ήταν όλες πεντακάθαρες, ενώ, αντίθετα,
στις μέρες μας υπάρχουν αρκετές μολυσμένες θάλασσες. Αυτό οφείλεται στην
ανθρώπινη δραστηριότητα (π.χ. βιομηχανικά λύματα που χύνονται στη θάλασ-
σα, σκουπίδια που αφήνουμε στις ακτές ή πετάμε στη θάλασσα, πετρελαιοκηλί-
δες που δημιουργούνται από διαρροή πετρελαίου από τα μεγάλα πλοία κ.ά.).

Καταλαβαίνουμε λοιπόν ότι υπάρχουν άνθρωποι που δε σέβονται και δεν
προστατεύουν το περιβάλλον, αφού διαρκώς το ρυπαίνουν και το καταστρέ-
φουν. Χρειάζεται μεγάλη ευαισθητοποίηση απ’ όλους μας και συνεχής αγώ-
νας για την προστασία του περιβάλλοντος, καθώς η ύπαρξή μας βρίσκεται σε
σχέση εξάρτησης με αυτό.

✓ ÛÂÏ›‰· 15
√Ì·‰È΋ ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ·
Χωριζόμαστε σε ομάδες και κατασκευάζουμε ένα θεματικό χάρτη της Ελλά-
δας, ο οποίος δίνει πληροφορίες για ένα θέμα που έχει επιλέξει η ομάδα μας.

Απάντηση
Με την ομάδα μας επιλέγουμε να κάνουμε ένα θεματικό χάρτη της Ελλάδας,
για παράδειγμα, έναν ιστορικό χάρτη με θέμα τους Περσικούς Πολέμους.
Πάνω σ’ ένα χάρτη όπου διακρίνονται η Eλλάδα και η Περσική Aυτοκρατορία
σημειώνουμε μ’ ένα σύμβολο τις τοποθεσίες όπου έγιναν μεγάλες μάχες,
όπως ο Μαραθώνας (490 π.Χ.), οι Θερμοπύλες (480 π.Χ.), οι Πλαταιές
(479 π.Χ.), και μ’ ένα άλλο σύμβολο τις τοποθεσίες όπου έγιναν μεγάλες ναυ-
μαχίες, όπως το Aρτεμίσιο (480 π.X.), η Σαλαμίνα (480 π.Χ.) και η Μυκάλη
(479 π.Χ.). Έπειτα, σημειώνουμε με διαφορετικά χρώματα τις ελληνικές πό-
λεις-κράτη που πολέμησαν εναντίον των Περσών, τις ελληνικές πόλεις-κράτη
που δεν πολέμησαν εναντίον των Περσών και την Περσική Aυτοκρατορία.

22

Τέλος, μπορούμε να συμβολίσουμε με διακεκομμένες γραμμές διαφορετικού
χρώματος την πορεία των Περσών και του περσικού στόλου πριν από κάθε
μάχη και ναυμαχία αντίστοιχα.

■ Επιπλέον πληροφορίες
O υπολογισμός του Eρατοσθένη

Ο Ερατοσθένης (276-194 π.Χ.), διευθυντής της φημισμένης βιβλιοθήκης της
Αλεξάνδρειας, ήταν ο πρώτος που υπολόγισε την περιφέρεια της Γης χρησι-
μοποιώντας γνώσεις Γεωμετρίας.

Eίχε παρατηρήσει ότι κατά τις μεσημβρινές ώρες του μεσοκαλόκαιρου στην
πατρίδα του, την Αλεξάνδρεια, το φως του Ήλιου έπεφτε πλάγια και σχημάτιζε
σκιά. Ανακάλυψε, έπειτα, ότι στη Συήνη (το σημερινό Ασουάν), που βρισκόταν
πιο νότια, την ίδια χρονική στιγμή οι ακτίνες του Ήλιου έπεφταν κατακόρυφα
μέσα σ’ ένα βαθύ πηγάδι. Έτσι κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η γωνία με την
οποία οι ακτίνες του Ήλιου προσπίπτουν στη Γη είναι διαφορετική για
κάθε τόπο. Αναρωτήθηκε, λοιπόν, πώς μπορεί να συμβαίνει αυτό εάν η Γη εί-
ναι επίπεδη. Ζήτησε από ένα φίλο του να περπατήσει από την Αλεξάνδρεια ως
τη Συήνη και να μετρήσει την απόσταση, η οποία βρέθηκε ότι ήταν περίπου
800 χιλιόμετρα. Χρησιμοποιώντας αυτή την πληροφορία και τη γωνία που
σχημάτιζαν οι ακτίνες του Ήλιου με την κατακόρυφο στην Αλεξάνδρεια, ο
Ερατοσθένης υπολόγισε, με βάση τις γεωμετρικές του γνώσεις, πως η περιφέ-
ρεια της Γης είναι 40.000 χιλιόμετρα. Υπήρξε εκπληκτικά ακριβής, καθώς η
πραγματική τιμή της είναι 40.077 χιλιόμετρα.

Σεισμοί και ηφαίστεια, «Οι δρόμοι της επιστήμης», εκδόσεις Σαββάλας

ΤΕΤΡΑΔΙΟ ΕΡΓΑΣΙΩΝ

Δ· ›‰Ë ÙˆÓ ¯·ÚÙÒÓ
1. Ο χάρτης παραγωγής προϊόντων της Ελλάδας μάς δείχνει τα προϊό-
ντα που παράγει η χώρα μας. Παρατήρησε το χάρτη και γράψε ποια είναι
τα προϊόντα που παράγονται στις περισσότερες περιοχές.

23

Απάντηση

Αν παρατηρήσουμε το χάρτη παραγωγής προϊόντων της Ελλάδας, θα δούμε
ότι στη χώρα μας παράγονται αλιευτικά προϊόντα (ψάρια), κτηνοτροφικά και
πτηνοτροφικά προϊόντα (αυγά, γάλα και κρέας), γεωργικά προϊόντα (βαμ-
βάκι, δημητριακά, ελιές, αμπέλια, καπνός και εσπεριδοειδή) και βιομηχανικά
προϊόντα (μάρμαρο, αλουμίνιο και άλλα ορυκτά).

2. Δίνονται τα εξής είδη χαρτών: οδικός, παραγωγής προϊόντων, γεω-
μορφολογικός, πολιτικός, ακτοπλοϊκός, αρχαιολογικός. Σκέψου και
απάντησε ποιο χάρτη θα χρησιμοποιήσεις, για να:

Απάντηση

α) βρεις τα βουνά, τις πεδιάδες, τις λίμνες και τους ποταμούς μιας χώρας:
γεωμορφολογικό χάρτη.

β) γνωρίσεις τα προϊόντα που παράγει μια περιοχή: χάρτη παραγωγής προϊ-
όντων.

γ) επισκεφτείς έναν αρχαιολογικό χώρο: αρχαιολογικό χάρτη.
δ) δεις από ποια νησιά θα περάσεις φεύγοντας από τον Πειραιά και πηγαί-

νοντας στην Αστυπάλαια: ακτοπλοϊκό χάρτη.
ε) εντοπίσεις τις πρωτεύουσες των νομών της Ελλάδας: πολιτικό χάρτη.
στ) ταξιδέψεις από τη Λαμία στην Έδεσσα: οδικό χάρτη.

3. Συμπλήρωσε την ακροστιχίδα της λέξης «ΧΑΡΤΗΣ»:

Απάντηση

ΧΕΙΜΩΝΑΣ Εποχή που κάνει πολύ κρύο.
ΑΓΩΓΗ «του πολίτη»: ένα μάθημά μας.
ΡΙΖΑ Μέρος του φυτού.
ΤΡΙΤΗ Ημέρα της εβδομάδας.
Η ΛΙΟΣ Μας ζεσταίνει με τις ακτίνες του.
ΣΗΜΑΔΙΑ Τα έβαζαν οι πειρατές, για να βρίσκουν τους θησαυρούς.

24

Ελέγχω τις γνώσεις μου*

Να χαρακτηρίσετε ως σωστές (Σ) ή λανθασμένες (Λ) τις παρακάτω προ-
τάσεις.

1. Τα γεωργικά προϊόντα μιας περιοχής θα τα βρω στον
αρχαιολογικό χάρτη.

2. Οι γενικοί χάρτες μπορεί να είναι γεωμορφολογικοί ή
πολιτικοί.

3. Τις πεδιάδες της Ελλάδας μπορώ να τις βρω στο γεω-
μορφολογικό χάρτη της Ελλάδας.

4. Οι χάρτες που αναφέρονται σ’ ένα χαρακτηριστικό θέ-
μα ονομάζονται θεματικοί.

5. Για να ταξιδέψω από τη Λάρισα στην Καρδίτσα, θα
χρησιμοποιήσω οδικό χάρτη.

* Οι απαντήσεις στο Ελέγχω τις γνώσεις μου βρίσκονται στο τέλος του βιβλίου.

25

3ΚΕΦΑΛΑΙΟ

∏ Ù·˘ÙfiÙËÙ·1 ÙÔ˘ ¯¿ÚÙË: Δ›ÙÏÔ˜ Î·È ˘fiÌÓËÌ·

Με λίγα λόγια το μάθημα

Ο χάρτης είναι ένα «εργαλείο» που μας δίνει πληροφορίες για έναν τόπο. Κά-
θε χάρτης πρέπει να έχει τίτλο και υπόμνημα.

Ο τίτλος του χάρτη είναι μια χαρακτηριστική φράση η οποία δηλώνει το
περιεχόμενό του. Έτσι, όταν χρειαζόμαστε ένα χάρτη, γνωρίζοντας τον τίτλο
του, θα ξέρουμε πώς θα τον αναζητήσουμε.

Το υπόμνημα, το οποίο είναι συνήθως ένας μικρός πίνακας στο κάτω μέρος
του χάρτη, περιέχει όλα τα σύμβολα και τις χρωματικές διαφοροποιήσεις που
χρησιμοποιούνται σ’ ένα χάρτη, καθώς και την ερμηνεία τους. Τα σύμβολα και
τα χρώματα αυτά αποτελούν ένα «χαρτογραφικό αλφάβητο», με το οποίο μπο-
ρούμε να «διαβάζουμε» τους χάρτες ανεξάρτητα από το ποια γλώσσα μιλάμε.

ΒΙΒΛΙΟ ΜΑΘΗΤΗ

✓ ÛÂÏ›‰· 17
Γνωρίζοντας τα στοιχεία που περιλαμβάνει η ταυτότητα ενός ανθρώπου, ας
συζητήσουμε τον τίτλο του μαθήματος. Ποια στοιχεία νομίζετε ότι θα πρέπει
να περιλαμβάνει η ταυτότητα του χάρτη; Βρείτε αυτά τα στοιχεία στο χάρτη
της Πελοποννήσου στην εικόνα 3.1 (σελίδα 16 του σχολικού βιβλίου).

1. Tαυτότητα: Δελτίο με τα στοιχεία (όνομα, επώνυμο, πατρώνυμο, ημερομηνία, έτος και τόπος γέννησης
κ.ά.) και τη φωτογραφία του κατόχου, το οποίο εκδίδει η Aστυνομία για την αναγνώριση των πολιτών.

26

Απάντηση
Η ταυτότητα του χάρτη θα πρέπει να περιλαμβάνει έναν τίτλο, μια χαρακτηρι-
στική φράση που δηλώνει το περιεχόμενο του χάρτη. Bλέπουμε, λοιπόν, ότι ο
τίτλος του χάρτη της εικόνας 3.1 είναι: Xάρτης Πελοποννήσου. Θα λέγαμε ότι ο
τίτλος του χάρτη αντιστοιχεί στο ονοματεπώνυμο που γράφει η ταυτότητα κά-
ποιου, με το οποίο μπορούμε να τον αναγνωρίσουμε. H ταυτότητα του χάρτη θα
πρέπει επίσης να περιλαμβάνει και ένα υπόμνημα, στο οποίο θα αναγράφονται
όλα τα στοιχεία που περιέχει ο χάρτης, όπως ακριβώς και η αστυνομική ταυτό-
τητα γράφει όλα τα στοιχεία του κατόχου της, π.χ. το πατρώνυμο, το χρώμα μα-
τιών, το ύψος, την ημερομηνία, το έτος και τον τόπο γέννησης κ.ά. Tα στοιχεία,
λοιπόν, που βλέπουμε στο χάρτη της εικόνας 3.1 είναι οι πόλεις, τα αεροδρό-
μια, τα μοναστήρια, οι αρχαιολογικοί χώροι κ.λπ. της Πελοποννήσου.

✓ ÛÂÏ›‰· 17
Συζητήστε ποιους χάρτες θα χρειαστείτε, για να σχεδιάσετε το πρόγραμ-
μα μιας εκπαιδευτικής εκδρομής στην Πελοπόννησο. (Μην ξεχνάτε ότι
οι εκπαιδευτικές εκδρομές, εκτός από διασκέδαση, περιλαμβάνουν ξε-
ναγήσεις σε ιστορικούς, αρχαιολογικούς, θρησκευτικούς, παραδοσια-
κούς, περιβαλλοντικής ομορφιάς και άλλους χώρους.)
Απάντηση
Σχεδιάζοντας το πρόγραμμα μιας εκδρομής στην Πελοπόννησο, θα ψάξουμε να
βρούμε ποια αξιοθέατα αξίζει να επισκεφτούμε. Έτσι θα χρειαστούμε σίγουρα
ιστορικούς, αρχαιολογικούς, γεωμορφολογικούς, οδικούς και άλλους χάρτες,
τους οποίους θα αναζητήσουμε με τον τίτλο τους στη βιβλιοθήκη του σχολείου.

✓ ÛÂÏ›‰· 17
Ο χάρτης της εικόνας 3.1 (σελίδα 16 του σχολικού βιβλίου) έχει ένα πλαίσιο με
ορισμένα σύμβολα. Συζητήστε με την ομάδα σας και σημειώστε σε ποιο
πραγματικό στοιχείο νομίζετε ότι αντιστοιχεί το κάθε σύμβολο πάνω στο
χάρτη.
Απάντηση

Κάμπινγκ (κατασκήνωση)

27

Αεροδρόμιο
Ορειβατικό μονοπάτι
Χιονοδρομικό κέντρο
Μοναστήρι
Αρχαιολογικός χώρος
Κάστρο
Λιμάνι
Πρωτεύουσα νομού
1.500-2.000 μέτρα
1.000-1.500 μέτρα
500-1.000 μέτρα
0-500 μέτρα
Ποταμός

✓ ÛÂÏ›‰· 18
OÌ·‰È΋ ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ·
Με τις ομάδες μας μοιραζόμαστε θεματικούς χάρτες της Ελλάδας στους
οποίους δεν αναγράφονται ο τίτλος και το υπόμνημα. Με βάση τα σύμβο-
λα που περιέχουν οι χάρτες θα διαμορφώσουμε τον τίτλο και το υπόμνη-
μα του κάθε χάρτη.
Απάντηση
Με την ομάδα μας παίρνουμε τους θεματικούς χάρτες οι οποίοι δεν έχουν τίτ-
λο και υπόμνημα και τους παρατηρούμε προσεκτικά. Αν δούμε, για παράδειγ-
μα, στο χάρτη διαδρομές λεωφορείων, αφετηρίες, στάσεις κ.ά., θα καταλά-
βουμε ότι πρόκειται για συγκοινωνιακό χάρτη, ενώ, αν δούμε γεωργικά προϊ-
όντα, βιομηχανικά προϊόντα, ορυκτά κ.ά., θα καταλάβουμε ότι πρόκειται για

28

χάρτη παραγωγής προϊόντων. Aφού δώσουμε τίτλο στο χάρτη, στη συνέχεια
παρατηρούμε όλα τα σύμβολα που βρίσκονται πάνω σ’ αυτόν. Συζητώντας με
όλη την ομάδα δίνουμε μια ερμηνεία στο κάθε σύμβολο και φτιάχνουμε το
υπόμνημα του χάρτη, το «χαρτογραφικό αλφάβητο», με το οποίο θα μπορεί ο
καθένας πλέον να «διαβάσει» το χάρτη.

■ Επιπλέον πληροφορίες

Eίδη χαρτών

Με βάση το αντικείμενο χαρτογράφησης οι χάρτες μπορούν να ταξινομηθούν
σε ιστορικούς, ποδοσφαιρικούς, οδικούς, ορειβατικούς, κτηματολογικούς, εδα-
φολογικούς, δημογραφικούς κ.ά. Όπως γίνεται αντιληπτό, ο κατάλογος αυτών
των θεματικών χαρτών είναι ατελείωτος, αφού υπάρχουν πολυάριθμα θέματα
τα οποία μπορούν να απεικονιστούν σε σχέση με το χώρο που αναφέρονται.

ΤΕΤΡΑΔΙΟ ΕΡΓΑΣΙΩΝ

∏ Ù·˘ÙfiÙËÙ· ÙÔ˘ ¯¿ÚÙË (Ù›ÙÏÔ˜, ˘fiÌÓËÌ·)

1. Ποιες από τις παρακάτω προτάσεις είναι σωστές και ποιες λανθασμέ-
νες; Γράψε (Σ) για τη σωστή και (Λ) για τη λανθασμένη στο .

Απάντηση

α) Ο τίτλος του χάρτη είναι ένα στοιχείο της ταυτότητάς του. Σ

β) Το υπόμνημα του χάρτη είναι ένα «χαρτογραφικό αλφάβητο». Σ

γ) Για κάθε γλώσσα του κόσμου υπάρχει κι ένα «χαρτογραφικό αλφάβητο». Λ

δ) Το υπόμνημα του χάρτη περιλαμβάνει λέξεις και αριθμούς. Λ

ε) Το υπόμνημα του χάρτη περιλαμβάνει σύμβολα. Σ

2. Γράψε με δικά σου λόγια μία απάντηση σε κάθε ερώτηση:
α) Τι είναι ο τίτλος ενός χάρτη;

Απάντηση
Ο τίτλος ενός χάρτη είναι μια χαρακτηριστική φράση η οποία δηλώνει το πε-
ριεχόμενό του και γι’ αυτό κάθε χάρτης πρέπει να έχει τίτλο.

29

β) Γιατί χρειάζεται ο χάρτης να έχει τίτλο;
Απάντηση
Κάθε χάρτης πρέπει να έχει τίτλο, για να μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε το
σωστό χάρτη κάθε φορά που χρειαζόμαστε κάποιες πληροφορίες, π.χ. για να
οργανώσουμε μια εκδρομή, να κανονίσουμε τις διακοπές μας ή να πάμε μια
επίσκεψη.

γ) Τι είναι το υπόμνημα του χάρτη;
Απάντηση
Το υπόμνημα του χάρτη είναι ένα σύνολο συμβόλων και χρωματικών διαφο-
ροποιήσεων που χρησιμοποιείται για να απεικονίζουμε τις πληροφορίες που
περιέχονται σ’ ένα χάρτη.

δ) Γιατί χρειάζεται να έχει υπόμνημα ένας χάρτης;
Απάντηση
Ένας χάρτης πρέπει να έχει υπόμνημα, ένα «χαρτογραφικό αλφάβητο», γιατί
σ’ αυτό περιέχονται όλες οι απαραίτητες πληροφορίες κωδικοποιημένες σε
σύμβολα και χρώματα.

ε) Γιατί το υπόμνημα πρέπει να αποτελείται από σύμβολα και όχι από
λέξεις;

Απάντηση
Το υπόμνημα του χάρτη πρέπει να αποτελείται από σύμβολα και όχι από λέ-
ξεις, έτσι ώστε οι πληροφορίες του να είναι κατανοητές απ’ όλους τους αν-
θρώπους ανεξάρτητα από τη γλώσσα που μιλούν.

3. Παρατήρησε το χάρτη της Πελοποννήσου (εικόνα 3.1 στο Tετράδιο Eργασιών,
σελ. 7), ο οποίος δε συνοδεύεται από υπόμνημα. Προσπάθησε να σχεδιάσεις
μια εκδρομή. Ποια προβλήματα θα παρουσιαστούν, καθώς θα καταστρώ-
νεις τα σχέδιά σου;

Απάντηση
Ένας χάρτης δεν μπορεί να «διαβαστεί» χωρίς υπόμνημα, δεν μπορούμε δη-

30

λαδή να αξιοποιήσουμε τις πληροφορίες που μας παρέχει, αν, για παράδειγ-
μα, θέλουμε να οργανώσουμε μια εκδρομή. Έτσι, δε θα ξέρουμε από ποιο
δρόμο να πάμε, πού βρίσκονται οι μεγάλες πόλεις της Πελοποννήσου, πού
υπάρχουν βουνά και πού υπάρχουν πεδιάδες, καθώς και ποια αξιοθέατα
υπάρχουν για να επισκεφθούμε, αφού δε θα μπορούμε να καταλάβουμε τα
σύμβολα που υπάρχουν πάνω στο χάρτη.

Ελέγχω τις γνώσεις μου*

Να χαρακτηρίσετε ως σωστές (Σ) ή λανθασμένες (Λ) τις παρακάτω προ-
τάσεις.

1. Ένας χάρτης δε χρειάζεται να έχει τίτλο και υπόμνημα.

2. Ο τίτλος του χάρτη είναι μια χαρακτηριστική φράση
η οποία δηλώνει το περιεχόμενό του.

3. Το υπόμνημα ενός χάρτη περιέχει όλα τα σύμβολα
και τα χρώματα που χρησιμοποιούνται στο χάρτη.

4. Αν θέλω να χρησιμοποιήσω ένα χάρτη, θα τον ανα-
ζητήσω με τον τίτλο του.

5. Τα σύμβολα ενός χάρτη που περιέχονται σ’ ένα υπό-
μνημα τα καταλαβαίνουν μόνο οι Έλληνες.

* Οι απαντήσεις στο Ελέγχω τις γνώσεις μου βρίσκονται στο τέλος του βιβλίου.

31


Click to View FlipBook Version