The words you are searching are inside this book. To get more targeted content, please make full-text search by clicking here.
Discover the best professional documents and content resources in AnyFlip Document Base.
Search
Published by Savalas Publications, 2021-01-11 03:04:10

21758 GLWSSIKES SAKELLAR

21758 GLWSSIKES SAKELLAR

Φίλη μαθήτρια – φίλε μαθητή,

Τ παρ ν π νημα σκ π ει ι μ ν να καταστ σει τ υς μαθητ ς ικαν ς να απα-
ντ ν ρθ στις π ικ λες γλωσσικ ς ασκ σεις και ερωτ σεις π νω στα ρητ ρικ κε -
μενα π υ διδ σκ νται στην τ η αυτ , αλλ και να πρ ετ ιμ σει επαρκ ς για τις πα-
νελλ νιες ε ετ σεις στ μ θημα των Αρ α ων Ελληνικ ν αυτ ς π υ ενδιαφ ρ νται
να συνε σ υν τις σπ υδ ς τ υς σε θεωρητικ ς πανεπιστημιακ ς σ λ ς.

υμε τη γν μη τι τα περιε μενα τ υ ι λ υ αυτ ε υπηρετ ν κατ τ ν κα-
λ τερ δυνατ τρ π τ ν παραπ νω διπλ σκ π .

Συγκεκριμ να, στ ι λ αυτ περι νται τα ακ λ υθα:
✓ Τ πρωτ τυπ κε μεν των διδασκ μενων παραγρ φων απ τα Ρητ ρικ Κε μενα

(: α. Λυσ υ Υπ ρ Μαντιθ υ, . Δημ σθ ν υς Υπ ρ τ ς Ρ δ ων Ελευθερ ας και
γ. Ισ κρ τ υς Περ Ε ρ νης).
✓ Μετ φραση των κειμ νων αυτ ν.
✓ Γλωσσικ ς ασκ σεις και ερωτ σεις στ κε μεν .
✓ Αδ δακτ κε μεν απ ε ετ σεις των τελευτα ων κτ ετ ν.
✓ Μετ φραση τ υ αδ δακτ υ αυτ κειμ ν υ και απαντ σεις σ’ λες τις γλωσσικ ς
τ υ ερωτ σεις και ασκ σεις.
✓ Παρ υσ αση και αν πτυ η θεμ των Γραμματικ ς.
✓ Παρ υσ αση και αν πτυ η θεμ των Συντακτικ .
✓ Λε ιλ γικ και σημασι λ γικ θ ματα.

ι απαντ σεις στις ασκ σεις ρ σκ νται στ τ λ ς τ υ ι λ υ.
Θ λ υμε να πιστε υμε τι η παρ σα εργασ α θα απ δει θε ε α ρετ θημα
για τ υς μαθητ ς της Β′ Λυκε υ, και ιδια τερα για εκε ν υς π υ πρ ετ ιμ νται για
τις πανελλ νιες ε ετ σεις των θεωρητικ ν σ λ ν.

Γε ργι ς ρ. Σακελλαρι δης



ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝA

Εν τητα 1η: Λυσ υ Υπ ρ Μαντιθ υ §§ 1-2. ............................................................. 13
Γραμματικ (: πρωτ κλιτα και δευτερ κλιτα υσιαστικ · εγκλιτικ
εγκλιτικ ς λ εις· ριστικ αρ τ νων ρημ των· πρ σωπικ ς αντωνυμ ες·
ετυμ λ γικ )
Συντακτικ (: υπ κε μεν και κατηγ ρημα· απαρ μφατ · απρ σωπα ρ ματα
και απρ σωπες εκφρ σεις· αμετ ατα και μετα ατικ ρ ματα)

Εν τητα 2η: Λυσ υ Υπ ρ Μαντιθ υ § 3. .................................................................. 59
Γραμματικ (: τριτ κλιτα υσιαστικ · δεικτικ ς αντωνυμ ες· υπ τακτικ και
ευκτικ αρ τ νων ρημ των· πρ στακτικ , απαρ μφατ και μετ
αρ τ νων ρημ των· τ ρ. ε μ · ετυμ λ γικ )
Συντακτικ (: μ ι πτωτ ι ν ματικ πρ σδι ρισμ · σ στ ι
αντικε μεν · σ νδεση πρ τ σεων ρων πρ τασης· ειδικ ς πρ τ σεις)

Εν τητα 3η: Λυσ υ Υπ ρ Μαντιθ υ §§ 4-5. ............................................................. 98
Γραμματικ (: συνηρημ να ρ ματα σε - ω - · αφων ληκτα τριτ κλιτα
υσιαστικ · ημιφων ληκτα τριτ κλιτα υσιαστικ · συγκ πτ μενα
διπλ θεμα υγρ ληκτα υσιαστικ · σιγμ ληκτα τριτ κλιτα υσιαστικ ·
ετυμ λ γικ )
Συντακτικ (: κατηγ ρ μεν · επιρρηματικ κατηγ ρ μεν · πρ ληπτικ
κατηγ ρ μεν · γενικ κατηγ ρηματικ · αιτι λ γικ ς πρ τ σεις)

Εν τητα 4η: Λυσ υ Υπ ρ Μαντιθ υ §§ 6-7. ............................................................. 134
Γραμματικ (: δευτερ κλιτα επ θετα· αναφ ρικ ς αντωνυμ ες·
τ ρ. στημι - σταμαι· ετυμ λ γικ )
Συντακτικ (: ετερ πτωτ ι ν ματικ πρ σδι ρισμ · υπ θετικ λ γ ι:
τ πραγματικ και τ αντ θετ τ υ πραγματικ )

Εν τητα 5η: Λυσ υ Υπ ρ Μαντιθ υ § 8. .................................................................. 161
Γραμματικ (: τ ρ. δε κνυμι - δε κνυμαι· τα συνηρημ να ρ. , πειν , διψ
και ρ μαι· φωνηεντ ληκτα επ θετα της γ´ κλ σης· ετυμ λ γικ )
Συντακτικ (: υπ θετικ λ γ ι· μετ ς)

Εν τητα 6η: Λυσ υ Υπ ρ Μαντιθ υ § 9. .................................................................. 190
Γραμματικ (: παραθετικ επιθ των και επιρρημ των· συνηρημ να ρ ματα
σε - ω - · ετυμ λ γικ )

Συντακτικ (: ρηματικ επ θετα σε -τ ς και -τ ς· τρ π της ενεργητικ ς
σ ντα ης στην αντ στ ι η παθητικ )

Εν τητα 7η: Λυσ υ Υπ ρ Μαντιθ υ § 10. ................................................................ 213
Γραμματικ (: συνηρημ να ρ ματα σε - ω - · αυτ παθητικ ς αντωνυμ ες·
α ριστες αντωνυμ ες· ετυμ λ γικ )
Συντακτικ (: τελικ ς πρ τ σεις· π ιητικ α τι · τα ε δη τ υ μ ρ υ ν)

Εν τητα 8η: Λυσ υ Υπ ρ Μαντιθ υ §§ 11-12. ......................................................... 231
Γραμματικ (: σιγμ ληκτα επ θετα της γ′ κλ σης· αφων ληκτα επ θετα
της γ´ κλ σης· τ ρ. τ θημι - τ θεμαι· ετυμ λ γικ )
Συντακτικ (: επιρρηματικ πρ σδι ρισμ · ρ νικ ς πρ τ σεις)

Εν τητα 9η: Λυσ υ Υπ ρ Μαντιθ υ § 13. ................................................................ 253
Γραμματικ (: ενριν ληκτα επ θετα της γ´ κλ σης· αν μαλα επ θετα·
παθητικ ρ ν ι φωνηεντ ληκτων και αφων ληκτων ρημ των·
ενεργητικ ς και μ σ ς α ριστ ς ′ των ρημ των α′ συ υγ ας·
ετυμ λ γικ )
Συντακτικ (: δευτερε υσες πρ τ σεις)

Εν τητα 10η: Λυσ υ Υπ ρ Μαντιθ υ § 14. .............................................................. 278
Γραμματικ (: κλ ση μετ ν· τ ρ. ημι - εμαι· ετυμ λ γικ )
Συντακτικ (: ε αρτημ ν ι υπ θετικ λ γ ι)

Εν τητα 11η: Λυσ υ Υπ ρ Μαντιθ υ §§ 15-16. ....................................................... 293
Γραμματικ (: τ ρ. δ δωμι - δ δ μαι· ετυμ λ γικ )
Συντακτικ (: αναφ ρικ ς πρ τ σεις)

Εν τητα 12η: Λυσ υ Υπ ρ Μαντιθ υ § 17. .............................................................. 312
Γραμματικ (: ερωτηματικ ς αντωνυμ ες· μ σ ς παρακε μεν ς και
υπερσυντ λικ ς αφων ληκτων ρημ των· αν μαλα ετερ κλιτα και
μεταπλαστ υσιαστικ · κλ ση μετ ν· ετυμ λ γικ )
Συντακτικ (: αναφ ρικ λ η)

Εν τητα 13η: Λυσ υ Υπ ρ Μαντιθ υ §§ 18-19. ....................................................... 328
Γραμματικ (: κτητικ ς αντωνυμ ες· αλληλ παθητικ αντωνυμ α·
ετυμ λ γικ )
Συντακτικ (: δι φ ρ ι καν νες συντακτικ )

Εν τητα 14η: Λυσ υ Υπ ρ Μαντιθ υ §§ 20-21. ....................................................... 344
Γραμματικ (: α ριστ ι ′ αρ τ νων ρημ των π υ κλ ν νται κατ
τα ρ ματα σε -μι· τ ρ. φημ · ετυμ λ γικ )
Συντακτικ (: πλ γι ς λ γ ς)

Εν τητα 15η: Δημ σθ ν υς Υπ ρ τ ς Ρ δ ων Ελευθερ ας §§ 1-2......................... 357
Γραμματικ (: τ ρ. δα· τ ρ. ε μι)
Συντακτικ (: γενικ απ λυτη· αιτιατικ απ λυτη)

Εν τητα 16η: Δημ σθ ν υς Υπ ρ τ ς Ρ δ ων Ελευθερ ας §§ 3-4......................... 371

Εν τητα 17η: Δημ σθ ν υς Υπ ρ τ ς Ρ δ ων Ελευθερ ας §§ 17-18..................... 384

Εν τητα 18η: Δημ σθ ν υς Υπ ρ τ ς Ρ δ ων Ελευθερ ας §§ 19-20..................... 396
Συντακτικ (: μ ν πτωτες πρ θ σεις)

Εν τητα 19η: Ισ κρ τ υς Περ Ε ρ νης §§ 1-2. ......................................................... 407
Συντακτικ (: τρ πτωτες πρ θ σεις)

Εν τητα 20 : Ισ κρ τ υς Περ Ε ρ νης § 14. ............................................................ 419

Εν τητα 21η: Ισ κρ τ υς Περ Ε ρ νης § 15. ............................................................ 430

Εν τητα 22η: Ισ κρ τ υς Περ Ε ρ νης § 16. ............................................................ 440
Γραμματικ (: αριθμητικ )
Συντακτικ (: η σ ντα η τ υ ρ νικ πρ ν· ενδ ιαστικ ς πρ τ σεις)

Απαντ σεις στις ασκ σεις .............................................................................................. 455

– ΛΕ ΙΛ ΓΙ ΜΕ ΕΤΥΜ Λ ΓΙΑ ΚΑΙ ΑΡ ΙΚ ΥΣ Ρ Ν ΥΣ ΡΗΜΑΤΩΝ .............. 539
– ΠΙΝΑΚΕΣ ΔΕΥΤΕΡΕΥ ΥΣΩΝ ΠΡ ΤΑΣΕΩΝ.................................................................. 549



Kατάλογος όρων
Γραμματικής και Συντακτικού που εξετάζονται διεξοδικά

αιτιατικ απ λυτη ................................ 367 επ θετα δευτερ κλιτα ........................... 141
αναφ ρικ λ η..................................... 324 επ θετα ενριν ληκτα γ′ κλ σης ............ 259
αντικε μεν σ στ ι ............................ 89 επ θετα σιγμ ληκτα γ′ κλ σης ............. 238
αντωνυμ α αλληλ παθητικ ............... 336 επ θετα φωνηεντ ληκτα γ′ κλ σης...... 169
αντωνυμ ες αναφ ρικ ς........................ 144 επιρρηματικ πρ σδι ρισμ ............. 245
αντωνυμ ες α ριστες............................. 221 ετερ πτωτ ι ν ματικ
αντωνυμ ες αυτ παθητικ ς.................. 220
αντωνυμ ες δεικτικ ς ............................ 74 πρ σδι ρισμ .................................. 152
αντωνυμ ες ερωτηματικ ς .................... 318 ευκτικ αρ τ νων ρημ των .............. 77
αντωνυμ ες κτητικ ς ............................. 335
αντωνυμ ες πρ σωπικ ς ....................... 30 ημι - εμαι .............................................. 285
αν μαλα επ θετα................................... 262 στημι - σταμαι...................................... 147
α ριστ ι ′ αρ τ νων ρημ των π υ
κατηγ ρημα ........................................... 42
κλ ν νται κατ τα ρ ματα σε -μι ... 350 κατηγ ρ μεν ...................................... 123
απαρ μφατ ........................................... 44 κατηγ ρ μεν επιρρηματικ ............ 126
απαρ μφατ αρ τ νων ρημ των...... 79 κατηγ ρ μεν πρ ληπτικ ................ 127
απρ σωπα ρ ματα και απρ σωπες
μ σ ς παρακε μεν ς και υπερσυντ -
εκφρ σεις .......................................... 45 λικ ς αφων ληκτων ρημ των........ 319
αριθμητικ ............................................. 445
μετ ς .................................................... 180
γενικ απ λυτη...................................... 366 μετ αρ τ νων ρημ των................ 79
γενικ κατηγ ρηματικ ....................... 128
δα.......................................................... 364
δε κνυμι - δε κνυμαι.............................. 166 μ ι πτωτ ι ν ματικ
δ δωμι - δ δ μαι..................................... 300
πρ σδι ρισμ .................................. 86
εγκλιτικ εγκλιτικ ς λ εις .............. 28 ριστικ αρ τ νων ρημ των ............ 29
ε δη τ υ μ ρ υ ν ................................ 226 υσιαστικ αν μαλα ετερ κλιτα και
ε μ ........................................................... 80
ε μι ........................................................... 364 μεταπλαστ ....................................... 321
ενεργητικ ς και μ σ ς α ριστ ς ´ υσιαστικ αφων ληκτα τριτ κλιτα.. 110
υσιαστικ δευτερ κλιτα..................... 21
των ρημ των α´ συ υγ ας................ 266 υσιαστικ ημιφων ληκτα
ε αρτημ ν ι υπ θετικ λ γ ι ............ 288
επ θετα αφων ληκτα γ´ κλ σης............ 239 τριτ κλιτα ......................................... 114
υσιαστικ πρωτ κλιτα ....................... 21
υσιαστικ σιγμ ληκτα τριτ κλιτα.... 120

υσιαστικ συγκ πτ μενα ρ ματα συνηρημ να σε - ω - ............ 106
διπλ θεμα υγρ ληκτα ..................... 118 ρ ματα συνηρημ να σε - ω - ............. 200
ρ ματα συνηρημ να σε - ω - ............ 219
υσιαστικ τριτ κλιτα.......................... 66 ρηματικ επ θετα σε -τ ς και -τ ς..... 205

παθητικ ρ ν ι ρημ των.................. 264 σ νδεση πρ τ σεων ρων
παραθετικ επιθ των και πρ τασης ........................................... 91

επιρρημ των..................................... 195 σ ντα η τ υ ρ νικ πρ ν.................. 448
πλ γι ς λ γ ς ........................................ 352
π ιητικ α τι ........................................ 225 τ θημι - τ θεμαι ...................................... 241
πρ θ σεις μ ν πτωτες .......................... 404 τρ π της ενεργητικ ς σ ντα ης
πρ θ σεις τρ πτωτες ............................. 414
πρ στακτικ αρ τ νων ρημ των..... 79 στην αντ στ ι η παθητικ ............. 206
πρ τ σεις αιτι λ γικ ς ........................ 129
πρ τ σεις αναφ ρικ ς.................. 271, 305 υπ θετικ λ γ ι:
πρ τ σεις απ τελεσματικ ς α. πραγματικ ...................................... 156

συμπερασματικ ς ............................. 272 . αντ θετ τ υ πραγματικ ............ 156
πρ τ σεις ειδικ ς .................................. 93 γ. απλ σκ ψη τ υ λ γ ντ ς.............. 177
πρ τ σεις εναντιωματικ ς δ. πρ σδ κ μεν ................................. 177
ε. α ριστη επαν ληψη στ παρ ν
παρα ωρητικ ς................................. 272
πρ τ σεις ενδ ιαστικ ς................ 271, 449 στ μ λλ ν..................................... 178
πρ τ σεις πλ γιες ερωτηματικ ς ....... 271 στ. α ριστη επαν ληψη στ
πρ τ σεις τελικ ς .................................. 224
πρ τ σεις ρ νικ ς ............................... 248 παρελθ ν .......................................... 178
υπ κε μεν ............................................. 42
ρ ματα αμετ ατα ................................ 49 υπ τακτικ αρ τ νων
ρ ματα μετα ατικ ............................... 49
ρ ματα συνηρημ να , πειν , ρημ των............................................. 77

διψ , ρ μαι .................................... 167 φημ ......................................................... 350

1Ενότητα η

✓ ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ:
a) Πρωτόκλιτα και δευτερόκλιτα ουσιαστικά
β) Εγκλιτικά ή εγκλιτικές λέξεις
γ) Οριστική βαρύτονων ρημάτων
δ) Προσωπικές αντωνυμίες
ε) Ετυμολογικά
✓ ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΟ:
α) Υποκείμενο και κατηγόρημα
β) Απαρέμφατο
γ) Απρόσωπα ρήματα και απρόσωπες εκφράσεις
δ) Αμετάβατα και μεταβατικά ρήματα

XVI

∂¡ μ√À§∏÷ ª∞¡Δπ£∂ø÷ ¢√∫πª∞∑√ª∂¡ø÷ ∞¶√§√°π∞

ΠΡΟΟΙΜΙΟ 1-3

« Εστι δ πρ μι ν καθ λ υ μ ν ε πε ν κρ ατ ν παρασκευ κα τ πρ γματ ς ν
κεφαλα ω μ ε δ σι δ λωσις, να γιγν σκωσι, περ ν λ γ ς, παρακ λ υθ σ τε τ

π θ σει, κα π τ πρ σ ειν παρακαλ σαι κα καθ’ σ ν τ λ γω δυνατ ν ε ν υς
μ ν α τ ς π ι σαι».

Ανα ιμ νης Λαμψακην ς 29, 1, 1436α 33

ΛΥ Σ Ι ΟΥ ^ÀbÚ ª·ÓÙÈı¤Ô˘ ( § § 1-2)

Α. Κείμενο

1 Ε μ συν δη, υλ , τ ς κατηγ ρ ις υλ μ ν ις κ πα- Ο Μαντίθεος ελπίζει
ντ ς τρ π υ κακ ς μ π ιε ν, π λλ ν ν α τ ς ριν ε ν στην έγκριση της βου-
τα της τ ς κατηγ ρ ας· γ μαι γ ρ τ ς δ κως δια ε λη- λευτικής του εκλογής

13

μ ν ις τ τ υς ε ναι μεγ στων γαθ ν α τ υς, τινες ν α τ ς ναγκ ωσιν
2 ε ς λεγ ν τ ν α τ ς ε ιωμ νων καταστ ναι. Εγ γ ρ τω σφ δρα μαυτ

πιστε ω, στ’ λπ ω κα ε τις πρ ς με τυγ νει ηδ ς [ κακ ς] διακε μεν ς,
πειδ ν μ λ γ ντ ς κ ση περ τ ν πεπραγμ νων, μεταμελ σειν α τ κα
π λ ελτ ω με ε ς τ ν λ ιπ ν ρ ν ν γ σεσθαι.

Β. Μετάφραση στη νεοελληνική

Κ ρι ι υλευτ ς, αν δε γν ρι α καλ τι ι κατ γ ρ ι θ λ υν να με λ ψ υν με κ -
θε τρ π , θα τ υς ρωστ σα μεγ λη ευγνωμ σ νη γι’ αυτ την κατηγ ρ α· γιατ ν -
μ ω τι για σ υς υν κατηγ ρηθε δικα αυτ ε ναι α τι ι π λ μεγ λων αγα-
θ ν, π υ θα τ υς αν γκα αν να υπ ληθ ν σε λεγ (: να λ γ δ τ σ υν) για τις
μ ρι τ ρα πρ εις της ω ς τ υς.

Γιατ εγ ω τ σ μεγ λη πεπ θηση στ ν εαυτ μ υ, στε ω την ελπ δα (: ελπ -
ω), και αν κ π ι ς τυ α νει να δι κειται απ ναντ μ υ με αντιπ θεια [ ε θρ τητα],
ταν με ακ σει να μιλ ω για σα υν πρα θε απ μ να (: για σα ω πρ ει), τι
θα μετανι σει (: θα αλλ ει γν μη) και θα με θεωρ σει π λ καλ τερ στ μ λλ ν.

Γ. Aσκήσεις στο κείμενο*

1.1. Να αντιστ ι σετε τις λ εις της στ λης Α με τη σημασ α τ υς στη στ λη Β:

A B

1. λ μαι ñ ñ α. λ πτω, κακ π ι
2. κακ ς π ι ñ ñ . νμ ω
3. ριν ω τιν ñ ñ γ. λ γ δ τ , ελ γ μαι
4. γ μαι ñ ñ δ. συκ φαντ μαι
5. δια λλ μαι ñ ñ ε. θ λω
6. καθ σταμαι ñ ñ στ. ρωστ ευγνωμ σ νη

ε ς λεγ ν σε κ π ι ν

1.2. Να αντιστ ι σετε τις λ εις της στ λης Α με τη σημασ α τ υς στη στ λη Β:

* Oι απαντ σεις στις Ασκ σεις ρ σκ νται στ τ λ ς τ υ ι λ υ.
14

A B

1. σ ν ιδα ñ ñ α. σ ημα, με αντιπ θεια
ñ . μεταν ε κ π ι ς,
2. σφ δρα ñ
αλλ ει γν μη
3. ηδ ς ñ ñ γ. για σα υν πρα θε
ñ δ. γνωρ ω καλ
4. πειδ ν ñ ñ ε. ταν
ñ στ. π λ
5. μεταμ λει τιν ñ

6. περ τ ν ñ

πεπραγμ νων

1.3. Στ ν παρακ τω π νακα να συμπληρ σετε τις πτ σεις π υ λε π υν:

Eνικ ς αριθμ ς

ν μ. υλ μεν ς π λλ α τη στις κατ γ ρ ς
Γεν. ....................... .................... .................... .................... ............................
Δ τ. ....................... .................... .................... .................... ............................
Αιτ. ....................... .................... .................... .................... τ ν κατ γ ρ ν
Κλητ. ....................... .................... .................... ............................


Πληθυντικ ς αριθμ ς

ν μ. υλ μεν ι π λλα α ται τινες κατ γ ρ ι
Γεν. ....................... π λλ ν .................... .................... ............................
Δ τ. ....................... .................... .................... .................... ............................
Αιτ. ....................... .................... .................... .................... ............................
Κλητ. ....................... ....................
– – κατ γ ρ ι

1.4. Στ ν παρακ τω π νακα να συμπληρ σετε τις πλ γιες πτ σεις π υ λε π υν:

Eνικ ς αριθμ ς

Γεν. τ ς κατηγ ρ ας λ γ ντ ς τ τρ π υ
Δ τ. ............................... .................... ........................
Αιτ. ............................... .................... ........................

Γεν. Πληθυντικ ς αριθμ ς ........................
Δ τ. ........................
Αιτ. ............................... .................... ........................
............................... ....................
............................... ....................

15

1.5. Στ ν παρακ τω π νακα να γρ ψετε τις λ εις π υ δ ν νται στη στ λη Α στην δια

πτ ση τ υ λλ υ αριθμ :

Α δια πτ ση Α δια πτ ση
στ ν λλ αριθμ στ ν λλ αριθμ
1. κατηγ ρ ις α. ........................ 6. μεγ στων στ. ......................
2. υλ μ ν ις 7. τινες
3. παντ ς . ........................ 8. λεγ ν . ......................
4. π λλ ν γ. ........................ 9. πεπραγμ νων η. ......................
5. τ τ υς δ. ........................ 10. ρ ν ν θ. ......................
ε. ........................ ι. ......................

1.6. ελτ ω: Να αναγνωριστε γραμματικ ς και να γραφ ν λα τα παραθετικ τ υ

στην ν μαστικ τ υ ενικ .

1.7. κακ ς: Να αναγνωριστε γραμματικ ς και να γραφ ν τα παραθετικ τ υ.

1.8. μεγ στων: Να αναγνωριστε γραμματικ ς και να γραφ ν τα παραθετικ τ υ

στην ν μαστικ τ υ ενικ .

1.9. Π τε τ τω ε ναι τρ πικ και π τε π σ τικ επ ρρημα;

1.10. μαυτ : Να γ νει γραμματικ αναγν ριση τ υ τ π υ αυτ .

1.11. ηδ ς: Να αναγνωριστε γραμματικ ς και να γραφ ν τα παραθετικ τ υ.

1.12. Π τε τ ρ. στ (: γ′ εν. πρ σ. ριστικ ς ενεστ τα) ανε ει τ ν τ ν τ υ και γ νε-

ται στι;

1.13. Π ς σ ηματ εται η κλητικ των μετ ν;

1.14. ι αντωνυμ ες σ ηματ υν κλητικ ;

1.15. Π ς σ ηματ εται ενεστ τας τ υ ρ. ω;

1.16. Στ ν παρακ τω π νακα να γ νει ρ νικ αντικατ σταση των ρηματικ ν τ πων

π υ δ ν νται:

16

Eνεστ τας Παρατατικ ς M λλ ντας A ριστ ς Παρακε μεν ς Yπερσυντ λικ ς

σ ν ιδα

υλ μ ν ις

π ιε ν

ε ναι

ναγκ ωσι(ν)

ι υμ νων

καθ στασθαι

τυγ νει

1.17. Στ ν παρακ τω π νακα να γ νει εγκλιτικ αντικατ σταση των ρηματικ ν τ πων

π υ δ ν νται:

Oριστικ Yπ τακτικ Eυκτικ Πρ στακτικ

ναγκ ωσι(ν)

τυγ νει

κ ση

γ μαι

λπ ω

πιστε ω

1.18. Τι ε δ υς α ηση πα ρνει τ ρ. λ μαι;

1.19. Π ς σ ηματ εται η ευκτικ α ρ στ υ ′ τ υ απλ ρ. ω και π ς τ υ παρ ω;

1.20. Να αναλ σετε τις σ νθετες λ εις της στ λης Α στα συνθετικ τ υς μ ρη:

Α α′ συνθετικ ′ συνθετικ
σ ν ιδα .............................. ..............................
δια λλ μαι .............................. ..............................
καθ σταμαι .............................. ..............................
μεταμ λει .............................. ..............................

17

1.21. Να ρε τε την ετυμ λ γ α των λ εων της στ λης Α:

Α Παρ γεται απ
κατ γ ρ ς ..........................................
τρ π ς ..........................................
κακ ς ..........................................
πιστε ω ..........................................
πειδ ν ..........................................

1.22. Ε μ συν δη ... τα της τ ς κατηγ ρ ας: Να ρεθε και να αρακτηριστε υ-

π ρ ων στ τμ μα αυτ τ υ κειμ ν υ υπ θετικ ς λ γ ς.

1.23. Στ ν παρακ τω π νακα να αρακτηρ σετε συντακτικ ς τ υς ρ υς τ υ κειμ -

ν υ π υ δ ν νται στη στ λη Α:

Α Συντακτικ ς αρακτηρισμ ς
τ ς κατηγ ρ ις ..................................................................................
τ ς κατηγ ρ ας ..................................................................................
ε ναι ..................................................................................
τ ν ε ιωμ νων ..................................................................................
..................................................................................
ελτ ω ..................................................................................
ε ςτ ν ρ ν ν ..................................................................................
λ γ ντ ς

1.24. τινες ν ... καταστ ναι: Να αρακτηριστε συντακτικ ς η πρ ταση αυτ .

1.25. πειδ ν ... περ τ ν πεπραγμ νων: Να αρακτηριστε συντακτικ ς η πρ ταση αυτ .

1.26. Π τε τα απρ σωπα ρ ματα λαμ ν νται ως πρ σωπικ ;

1.27. Π τε υμε ταυτ πρ σωπ α και π τε ετερ πρ σωπ α;

1.28. Να ρε τε με π ι ρ μα της α.ε., απλ σ νθετ , ε ναι μ ρρι ες ι παρακ τω

λ εις της ν.ε.: ε ς, καθε ς, σ ση, σ μα, σ εδ ν, εν , ν ς, ε , ς, συ-

18

νε ς, συν εια, συν , συνεκτικ ς, πρ σ , πρ σεκτικ ς, αν , ανεκτικ ς, κατ -
, κ τ ς, κατ ικ ς, αντ , ανθεκτικ ς, περι , περιεκτικ ς, υπερ , υπ ρ -
ς, ε μυθ ς, ε εμ θεια, πλε νε α, πλε ν κτης, ακατ σ ετ ς, απ , μετ , μ τ -
ς, μετ ικ ς, παρ , π ρ ς, ευε α, εκε ειρ α, ανεκτ ς, αριστ ς, σ ετικ ς,

κα εκτικ ς, σ ετ ς, ν υνε ς, αντιπαρ , εσ , κληρ ς, διπλωματ ς, πτυ-
ι ς, συντα ι ς, σακ αρ ς, τρ παι ς, κλειδ ς, μ λ γι ς, ικ -
πεδ ς, δικαι ς, ταλαντ ς, εκατ μμυρι ς κ. .

1.29. π ι , γ μαι: Για καθ να απ τα ρ ματα αυτ να γρ ψετε δ τ υλ ιστ ν -

μ ρρι α στην α.ε. και λλα δ στη ν.ε., απλ σ νθετα.

1.30. π ι : Να γρ ψετε δ τ υλ ιστ συν νυμα ρ ματα της α.ε.

1.31. Π ι ε ναι τ αντ νυμ τ υ κακ ς π ι (= κακ π ι , λ πτω);

1.32. Να ρε τε με π ι ρ μα της α.ε., απλ σ νθετ , ε ναι μ ρρι ες ι παρακ τω

λ εις της ν.ε.: δια λητ ς, λ ς, λ μα, ελ νη, λ , λ δα, απ λητ ς, ανυπ ρ-
λητ ς, αλ δα, λ ς, εμ λι , εμ λιμ ς, περ λ ς, ι λ ς, δια λ , εμ λ ,

μετα λ , πρ λ , πρ σ λητικ ς, αδι λητ ς, κατα λ δα, γυρ λι , μ λημα,
ανα λ , ανα λητικ ς, παρα λ , παρα λικ ς, συμ λ , συμ λικ ς, απυρ λητ ,
κατα λ , περι λ , πρ κατα λ , επι λ , επι λητικ ς κ. .

1.33. Να μετατρ ψετε τις παρακ τω πρ τ σεις της ν.ε. στις αντ στ ι ες πρ τ σεις της

α.ε.:

ν.ε. Μετατρ π στην α.ε.

1. Εγ ω τ σ μεγ λη πεπ θηση α. .........................................................
στ ν εαυτ μ υ, στε ελπ ω, και αν .........................................................
κ π ι ς τυ α νει να δι κειται .........................................................
απ ναντ μ υ με αντιπ θεια, τι .........................................................
θα μετανι σει. .........................................................

2. Θα ρωστ σα μεγ λη ευγνωμ σ νη . .........................................................
στ υς κατηγ ρ υς γι’ αυτ .........................................................
την κατηγ ρ α. .........................................................

1.34. Να απεικ ν σετε σε κλαδικ δι γραμμα την ακ λ υθη απλ πρ ταση: Εγ πι-

στε ω μαυτ σφ δρα.

19

Δ. Αδίδακτο κείμενο εξετάσεων του 2008

Εγ μ ν ν ς δυν μην ριστα κατηγ ρηκα, π σταμαι δ’ τι μ ν λλ ι τ ν κρ -
ωμ νων θαυμ υσιν, πως π θ’ τως κρι ς δυν θην ευρε ν τ τ των μαρτ -
ματα, τ ς δ μ υ καταγελ , τι δ π λλ στ ν μ ρ ς ε ρηκα τ ν τ τ ις παρ -
ντων κακ ν.

Υμε ς ν κα τ ε ρημ να κα τ παραλελειμμ να ναλ γισ μεν ι π λ μ λλ ν
α τ καταψηφ σασθε, νθυμηθ ντες τι ν ς μ ν στι τ γραφ , μεγ λη δ’ ε τυ α
τ τ ι των π λιτ ν παλλαγ ναι τ π λει.

Αν γνωθι δ’ α τ ς τ ς ν μ υς κα τ ς ρκ υς κα τ ν γραφ ν.
(Λυσ ας, Κατ Αλκι ι δ υ Α 144, 46-47)

Μετάφραση

Εγ , λ ιπ ν, ω διατυπ σει την κατηγ ρ α σ μπ ρ σα καλ τερα και γνωρ ω
καλ τι λλ ι απ τ υς ακρ ατ ς (μ υ) απ ρ ν π ς τ λ ς π ντων μπ ρεσα (εγ )
να ανακαλ ψω (: να ανε ρω, να απ καλ ψω) με τ ση ακρ εια τα εγκλ ματα (: τα
σφ λματα) αυτ ν (των ανθρ πων), εν αυτ ς με λευ ει (: με εμπα ει), επειδ δεν

ω πει (: δεν ω αναφ ρει) τε τ ελ ιστ μ ρ ς απ τα κακ (: απ τα εγκλ ματα)
π υ υν κ νει αυτ .

Εσε ς, λ ιπ ν, αφ λ ετε υπ ψη και αυτ π υ υν λε θε και αυτ π υ υν
παραλειφθε , π λ περισσ τερ να τ ν καταδικ σετε, σκεπτ μεν ι τι ε ναι ν ς
σ μφωνα με την γγραφη καταγγελ α (μ υ) και τι ε ναι μεγ λη ευτυ α για την π λη
να απαλλαγε απ τ τ ι υς π λ τες.

Παρακαλ , δι ασε σ’ αυτ ς (τ υς δικαστ ς) τ υς ν μ υς και τ υς ρκ υς και τη
γραπτ καταγγελ α (για δημ σι αδ κημα).

•• Ασκήσεις στο κείμενο εξετάσεων του 2008* ••
1.35. Να γρ ψετε τ υς ητ μεν υς τ π υς για καθεμι απ τις παρακ τω λ εις τ υ

κειμ ν υ:
α) καταγελ : τ γ′ πληθ. πρ σ. ευκτικ ς τ υ δι υ ρ ν υ στην δια φων .

) ε ρηκα: τ ′ πληθ. πρ σ. ριστικ ς α ρ στ υ ′ στην δια φων .
γ) ευρε ν: τ απαρ. ενεστ τα στην δια φων .
δ) καταψηφ σασθε: τ γ′ πληθ. πρ σ. ριστικ ς μ λλ ντα στην δια φων .
ε) παραλελειμμ να: τ γ′ εν. πρ σ. ριστικ ς τ υ δι υ ρ ν υ στην δια φων .

* Oι απαντ σεις στις Ασκ σεις ρ σκ νται στ τ λ ς τ υ ι λ υ.

20

1.36. Να γρ ψετε τ υς ητ μεν υς τ π υς για καθεμι απ τις παρακ τω λ εις τ υ

κειμ ν υ:
α) τ των: τη δ τ. πληθ. τ υ θηλ. γ ν υς.

) μαρτ ματα: τη δ τ. πληθ.
γ) μ λλ ν: τ θετικ αθμ .
δ) μεγ λη: την αιτ. πληθ. τ υ υπερθετικ αθμ στ δι γ ν ς.
ε) π λει: την κλητικ ενικ .

1.37. Να γ νει πλ ρης συντακτικ αναγν ριση των παρακ τω λ εων: τ ν κρ ωμ -

νων, ευρε ν, τ των, α τ , νθυμηθ ντες, τ ι των.

1.38. δυν θην, ε ρηκα: Να γρ ψετε τις πρ τ σεις στις π ες αν κ υν τα παραπ νω

ρ ματα και να τις αναγνωρ σετε πλ ρως συντακτικ (ε δ ς, εισαγωγ , εκφ ρ , λει-
τ υργ α).

Ε. Γραμματική

α. Πρωτόκλιτα και δευτερόκλιτα ουσιαστικά
1. Πρωτόκλιτα ασυναίρετα ουσιαστικά

Η πρ τη κλ ση περιλαμ νει ν ματα αρσενικ και θηλυκ . Τα αρσενικ λ γ υν σε
-ας και σε -ης και τα θηλυκ σε -α και σε -η:

Πρωτ κλιτα υσιαστικ

αρσενικ θηλυκ
νεαν -ας τρ πε -α
μαθητ- ς
τιμ-

Φαιν μενικ ς καταλ εις των πρωτ κλιτων υσιαστικ ν

Ενικ ς αριθμ ς Πληθυντικ ς αριθμ ς
Αρσ. και θηλ.
Αρσενικ Θηλυκ
-αι
Oν μ. -ας, -ης -α, -η -ν
Γεν. - υ, - υ -ας -ης -αις
Δ τ. -α, -η -α -η -ας
Αιτ. -αν, -ην -αν -ην -αι
Κλητ. -α, -η -α, -η

21

Κλ ση πρωτ κλιτων ασυνα ρετων υσιαστικ ν

Eνικ ς αριθμ ς

Oν μ. νεαν ας π ιητ ς τιμ φρ υρ γλ σσα
τ ς τιμ ς τ ς φρ υρ ς τ ς γλ σσης
Γεν. τ νεαν υ τ π ιητ τ τιμ τ φρ υρ τ γλ σση
τ ν τιμ ν τ ν φρ υρ ν τ ν γλ σσαν
Δ τ. τ νεαν α τ π ιητ
τιμ φρ υρ γλ σσα
Αιτ. τ ν νεαν αν τ ν π ιητ ν

Κλητ. νεαν α π ιητ

Πληθυντικ ς αριθμ ς

Oν μ. νεαν αι π ιητα α τιμα α φρ υρα α γλ σσαι
Γεν. τ ν νεανι ν τ ν π ιητ ν τ ν τιμ ν τ ν φρ υρ ν τ ν γλωσσ ν
Δ τ. τ ς νεαν αις τ ς π ιητα ς τα ς τιμα ς τα ς φρ υρα ς τα ς γλ σσαις
Αιτ. τ ς νεαν ας τ ς π ιητ ς τ ς τιμ ς τ ς φρ υρ ς τ ς γλ σσας
Κλητ.
νεαν αι π ιητα τιμα φρ υρα γλ σσαι

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ

1. λα τα πρωτ κλιτα ν ματα υν τις διες καταλ εις στ ν πληθυντικ αριθμ .
2. Στη γενικ πληθυντικ τ ν νται στη λ γ υσα και πα ρν υν περισπωμ νη.
3. Απ τα αρσενικ ν ματα π υ λ γ υν σε -ης σ ηματ υν την κλητικ ενικ σε -α

τα ε ς:
α) Τα εθνικ : Π ρσα.

) Τα λ γ ντα σε -της: π λ τα, δ σπ τα, καθηγητ .
γ) Τα λ γ ντα σε - ρ ης, -μ τρης, -π λης, -τρ ης, - νης: γυμνασι ρ α.
4. Τ α στην κατ λη η -ας (σε π ιαδ π τε πτ ση) ε ναι π ντ τε μακρ ρ ν .
5. Στα θηλυκ π υ λ γ υν σε -α, αν πριν απ την κατ λη η -α υπ ρ ει σ μφων (εκτ ς
απ τ ρ), τ τε τ α αυτ λ γεται μη καθαρ , ε ναι ρα ρ ν και στη γενικ και
δ τικ τ υ ενικ τρ πεται σε η: μ σα, τ ς μ σης, τ μ ση.
Αν μως πριν απ την κατ λη η -α υπ ρ ει φων εν ρ, τ τε τ α αυτ λ γεται κα-
θαρ , ε ναι μακρ ρ ν και φυλ γεται σ’ λες τις πτ σεις τ υ ενικ : ρα, τ ς

ρας, τ ρα – π λιτε α, τ ς π λιτε ας, τ π λιτε α.

2. Πρωτόκλιτα συνηρημένα ουσιαστικά

Τα περισσ τερα πρωτ κλιτα υσιαστικ π υ μπρ στ απ τ αρακτ ρα α τ υ θ μα-
τ ς υν λλ α ε συναιρ νται σ’ λες τις πτ σεις και λ γ νται πρωτ κλιτα συνη-
ρημ να υσιαστικ · π. . ( Ερμ ας) Ερμ ς, (Αθην α) Αθην , (μν α) μν , (γαλ α) γαλ
(= γ τα), (συκ α) συκ , (Ναυσικ α) Ναυσικ , ( μυγδαλ α) μυγδαλ , (γ α) γ κ. .

22

Κλ ση πρωτ κλιτων συνηρημ νων υσιαστικ ν

Eνικ ς αριθμ ς

Oν μ. ( Ερμ ας) Ερμ ς (μν α) μν (γαλ α) γαλ
Γεν. τ ( Ερμ υ) Ερμ τ ς (μν ας) μν ς τ ς (γαλ ας) γαλ ς
Δ τ. τ ( Ερμ α) Ερμ τ (μν α) μν τ (γαλ α) γαλ
Αιτ. τ ν ( Ερμ αν) Ερμ ν τ ν (μν αν) μν ν τ ν (γαλ αν) γαλ ν
Κλητ.
( Ερμ α) Ερμ (μν α) μν (γαλ α) γαλ
Oν μ.
Γεν. Πληθυντικ ς αριθμ ς α (γαλ αι) γαλα
Δ τ. τ ν (γαλε ν) γαλ ν
Αιτ. ( Ερμ αι) Ερμα α (μν αι) μνα τα ς (γαλ αις) γαλα ς
Κλητ. τ ν ( Ερμε ν) Ερμ ν τ ν (μνα ν) μν ν τ ς (γαλ ας) γαλ ς
τ ς ( Ερμ αις) Ερμα ς τα ς (μν αις) μνα ς
τ ς ( Ερμ ας) Ερμ ς τ ς (μν ας) μν ς (γαλ αι) γαλα

( Ερμ αι) Ερμα (μν αι) μνα

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ

1. Τα πρωτ κλιτα συνηρημ να υσιαστικ υν και μετ τη συνα ρεση τις καταλ -
εις των ασυνα ρετων τ πων. Η μ νη διαφ ρ ε ναι τι στ ν ενικ αριθμ συναι-

ρ ν τ εα σε η, πως Ερμ ας - Ερμ ς, συκ α - συκ (αλλ τ ς Ερμ ας - Ερμ ς).
2. Πα ρν υν περισπωμ νη σ’ λες τις πτ σεις.

3. Δευτερόκλιτα ασυναίρετα ουσιαστικά

Η δε τερη κλ ση περιλαμ νει ν ματα και των τρι ν γεν ν. Τα αρσενικ λ γ υν
σε - ς, τα θηλυκ σε - ς και τα υδ τερα σε - ν:

Δευτερ κλιτα υσιαστικ

αρσενικ θηλυκ υδ τερα
γρ ς νσς τ δ ρν

23

Φαιν μενικ ς καταλ εις των δευτερ κλιτων υσιαστικ ν

Ενικ ς αριθμ ς Πληθυντικ ς αριθμ ς

Αρσ. και θηλ. υδ. Αρσ. και θηλ. υδ.

ν μ. -ς -ν - ι -α
Γεν. -υ -υ -ων -ων
Δ τ. -ω -ω - ις - ις
Αιτ. -ν -ν - υς -α
Κλητ. -ε -ν - ι -α

Κλ ση δευτερ κλιτων ασυνα ρετων υσιαστικ ν

Eνικ ς αριθμ ς

Oν μ. τ νθρωπ ς δς τ φυτ ν τ π τ ρι ν
Γεν. τ νθρ π υ τς δ τ φυτ τ π τηρ υ
Δ τ. τν νθρ πω τδ τ φυτ τ π τηρ ω
Αιτ. νθρωπ ν τν δν τ φυτ ν τ π τ ρι ν
Κλητ. νθρωπε
δ φυτ ν π τ ρι ν
νθρωπ ι
νθρ πων Πληθυντικ ς αριθμ ς τ π τ ρια
νθρ π ις τ ν π τηρ ων
Oν μ. τν νθρ π υς αδ τ φυτ τ ς π τηρ ις
Γεν. τς νθρωπ ι τν δν τ ν φυτ ν τ π τ ρια
Δ τ. τς τα ς δ ς τ ς φυτ ς
Αιτ. τς δ ς τ φυτ π τ ρια
Κλητ.
δ φυτ

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ

1. ι καταλ εις των αρσενικ ν και θηλυκ ν ν μ των της ′ κλ σης ε ναι ι διες
σ’ λες τις πτ σεις.

2. Τα υδ τερα υν τρεις πτ σεις μ ιες, δηλαδ την ν μαστικ , την αιτιατικ και
την κλητικ τ υ ενικ , και την ν μαστικ , την αιτιατικ και την κλητικ τ υ
πληθυντικ αριθμ .

3. Στα υδ τερα ν ματα η κατ λη η -α ε ναι ρα ρ νη: τ δ ρα.

24

4. Δευτερόκλιτα συνηρημένα ουσιαστικά

Τα περισσ τερα δευτερ κλιτα υσιαστικ π υ μπρ στ απ τ αρακτ ρα τ υ θ μα-
τ ς υν λλ ε συναιρ νται σ’ λες τις πτ σεις και λ γ νται δευτερ κλιτα συνη-
ρημ να υσιαστικ · π. . ( κπλ ς) κπλ υς, (πλ ς) πλ ς, (πρ ς) πρ υς
(= υδρ φ ρ αγγε με τ π πλεναν τα ρια τ υς, καν τι), τ ( στ ν) στ ν.

Κλ ση δευτερ κλιτων συνηρημ νων υσιαστικ ν

Eνικ ς αριθμ ς

Oν μ. ( κπλ ς) κπλ υς (πρ ς) πρ υς τ ( στ ν) στ ν
Γεν. τ ( κπλ υ) κπλ υ τ ς (πρ υ) πρ υ τ ( στ υ) στ
Δ τ. τ ( κπλ ω) κπλω τ (πρ ω) πρ ω τ ( στ ω) στ
Αιτ. τ ν ( κπλ ν) κπλ υν τ ν (πρ ν) πρ υν τ ( στ ν) στ ν
Κλητ. ( [ κπλ ε] κπλ υ) ( [πρ ε] πρ υ) ( [ στ ν] στ ν)

Πληθυντικ ς αριθμ ς

Oν μ. ( κπλ ι) κπλ ι α (πρ ι) πρ ι τ ( στ α) στ
Γεν. τ ν ( κπλ ων) κπλων τ ν (πρ ων) πρ ων τ ν ( στ ων) στ ν
Δ τ. τ ς ( κπλ ις) κπλ ις τα ς (πρ τ ς ( στ ις) στ ς
Αιτ. τ ς ( κπλ υς) κπλ υς τ ς (πρ ις) πρ ις τ ( στ α) στ
Κλητ. ( [ κπλ ι] κπλ ι) ( [πρ υς) πρ υς ( [ στ α] στ )
ι] πρ ι)

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ

1. Τα δευτερ κλιτα συνηρημ να υσιαστικ υν και μετ τη συνα ρεση τις καταλ -
εις των ασυνα ρετων τ πων. Η μ νη διαφ ρ ε ναι τι, π υ τα ασυνα ρετα υν
στην κατ λη η ε, αυτ υν υ, τ π πρ ρ εται απ τη συνα ρεση +
ε+ .

2. λες ι πτ σεις των συνηρημ νων της ′ κλ σης τ ν νται στην δια συλλα ,
στην π α τ ν εται η ν μαστικ τ υ ενικ .

3. Κατ τη γραμματικ τ υ Α ιλλ. Τ αρτ ν υ, τα δευτερ κλιτα αυτ συνηρημ να
υσιαστικ δεν υν κλητικ . Αντ θετα, η σ λικ γραμματικ θεωρε τι και σ’

αυτ υπ ρ ει κλητικ .
4. ασυνα ρετ ς τ π ς τ στ α συναιρ θηκε σε στ (και ι * στ ) αναλ γικ

πρ ς τα δευτερ κλιτα υδ τερα, πως τ δ ρα.

25

5. Αττικόκλιτα δευτερόκλιτα ουσιαστικά

Μερικ υσιαστικ της ′ κλ σης λ γ υν ι σε - ς, - ν, αλλ σε -ως, -ων, πως Αθως,
λως (= τ αλ νι), τ ν γεων, Μεν λεως, λε ς (= λα ς), νε ς (= να ς), λα-

γ ς, τα ς (= τ παγ νι), Κ ς, Μ νως, Κ ως κ. . Τα υσιαστικ αυτ π υ συνη-
θ νται κυρ ως στην αττικ δι λεκτ λ γ νται αττικ κλιτα.

Κλ ση αττικ κλιτων δευτερ κλιτων υσιαστικ ν

Eνικ ς αριθμ ς

Oν μ. νε ς λως τ ν γεων Μεν λεως
ν γεω τ Μεν λεω
Γεν. τ νε τ ς λω τ ν γεω τ Μεν λεω
ν γεων τ ν Μεν λεων
Δ τ. τ νε τ λω τ ν γεων
Μεν λεως
Αιτ. τ ν νε ν τ ν λω(ν) τ

Κλητ. νε ς λως –

Πληθυντικ ς αριθμ ς –

Oν μ. τν νε α λω τ ν γεω
Γεν. τς νε ν τ ν λων τ ν ν γεω(ν)
Δ τ. τς νε ς τα ς λως τ ς ν γεως
Αιτ. νε ς τ ς λως τ ν γεω
Κλητ. νε
λω ν γεω

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ

1. Τα αττικ κλιτα υσιαστικ υν ω στις καταλ εις λων των πτ σεων. Τ ω αυτ
δ εται υπ γεγραμμ νη π υ στις αντ στ ι ες καταλ εις της κ ιν ς δε τερης κλ -
σης υπ ρ ει ι (υπ γεγραμμ ν πρ σγεγραμμ ν ): τ νε (: τ θε ), νε (:
θε ).

2. υν την κλητικ μ ια με την ν μαστικ .
3. Τ ν νται σ’ λες τις πτ σεις π υ και πως η ν μαστικ τ υ ενικ : νε ς, τ

νε .
4. Μερικ αττικ κλιτα υσιαστικ σ ηματ υν την αιτιατικ τ υ ενικ ωρ ς τ

τελικ ν, πως τ ν Αθω, τ ν λω, τ ν ω, τ ν Κ , τ ν Μ νω (κατ τη γ′ κλ ση).

26

•• ΑΣΚΗΣΕΙΣ* ••

1.39. Στ ν παρακ τω π νακα να συμπληρ σετε τις πτ σεις π υ λε π υν:

Eνικ ς αριθμ ς

Oν μ. ταμ ας στρατι της σφα ρα κ μη
Γεν. ...................... .............................. ...................... ......................
Δ τ. ...................... .............................. ...................... τ κ μη
Αιτ. ...................... τ ν στρατι την ...................... ......................
Κλητ. .............................. ...................... ......................
ταμ α

Πληθυντικ ς αριθμ ς

Oν μ. ταμ αι στρατι ται α σφα ραι α κ μαι
Γεν. ...................... .............................. ...................... ......................
Δ τ. ...................... .............................. ...................... ......................
Αιτ. ...................... τ ς στρατι τας ...................... τ ς κ μας
Κλητ. ..............................
ταμ αι σφα ραι κ μαι

1.40. Π ς σ ηματ εται η κλητικ ενικ τ υ υσιαστικ δεσπ της;

1.41. Π ς σ ηματ εται η κλητικ ενικ των υσιαστικ ν λυκει ρ ης, τελ νης

και παντ π λης;

1.42. Στ ν παρακ τω π νακα να συμπληρ σετε τις πτ σεις π υ λε π υν:

Eνικ ς αριθμ ς

Oν μ. γαλ μν Ερμ ς συκ
Γεν. ...................... ...................... ...................... ......................
Δ τ. ...................... ...................... ...................... ......................
Αιτ. ...................... ...................... ...................... ......................
Κλητ.
γαλ μν Ερμ συκ

Πληθυντικ ς αριθμ ς α συκα
......................
Oν μ. α γαλα α μνα Ερμα ......................
Γεν. ...................... τ ν μν ν ...................... ......................
Δ τ. ...................... ...................... ......................
Αιτ. ...................... ...................... ...................... συκα
Κλητ. ......................
μνα Ερμα

* Oι απαντ σεις στις Ασκ σεις ρ σκ νται στ τ λ ς τ υ ι λ υ.

27

1.43. Π ς σ ηματ εται τ ν μα ρ ας στ συνηρημ ν τ π τ υ;

1.44. Στ ν παρακ τω π νακα να συμπληρ σετε τις πτ σεις π υ λε π υν:

Eνικ ς αριθμ ς

Oν μ. ατρ ς ψφς νσς τ δ ρν
Γεν. ...................... ...................... ...................... ......................
Δ τ. ...................... ...................... ...................... ......................
Αιτ. ...................... τ νψ φν ...................... τ δ ρν
Κλητ. ...................... ...................... ......................
ν σε
Oν μ. ατρ τ δ ρα
Γεν. ...................... Πληθυντικ ς αριθμ ς ......................
Δ τ. ...................... ......................
Αιτ. ...................... α ψφι α νσι τ δ ρα
Κλητ. ...................... ...................... ......................
ατρ ...................... ......................
...................... ......................

ψφι νσι

1.45. Στ ν παρακ τω π νακα να συμπληρ σετε τις πλ γιες πτ σεις π υ λε π υν:

Eνικ ς αριθμ ς

Γεν. τ πλ ...................... τ πρ νεω ................... τ ν γεω
Δ τ. .................... ...................... .......................... ................... .............................
Αιτ. .................... τ στ ν .......................... τ ν λε ν .............................

Γεν. τ ν πλ ν Πληθυντικ ς αριθμ ς ................... τ ν ν γεω(ν)
Δ τ. ...................... ................... .............................
Αιτ. ...................... ...................... τ ν πρ νεων ................... .............................
...................... ..........................
τ στ ..........................

1.46. Να σ ηματ σετε την αιτιατικ ενικ των αττικ κλιτων ν μ των Αθως,

λως, ως, Μ νως.

β. Εγκλιτικά ή εγκλιτικές λέξεις

Εγκλιτικ εγκλιτικ ς λ εις λ γ νται μερικ ς μ ν σ λλα ες δισ λλα ες λ εις π υ
συμπρ φ ρ νται τ σ στεν με την πρ ηγ μενη λ η, στε απ τελ ν μα της μια
φων λ γικ εν τητα, μια φων λ γικ λ η. Για τ λ γ αυτ τ ν ς τ υς καν νικ

νεται ανε α νει στη λ γ υσα της πρ ηγ μενης λ ης ως ε α διατηρε ται.

28

Εγκλιτικ ε ναι τα ε ς:
α) ι τ π ι των πρ σωπικ ν αντωνυμι ν μ , μ , μ – σ , σ , σ – , , .

) ι τ π ι της α ριστης αντωνυμ ας τ ς, τ ς, τ εκτ ς απ τ ν τ π ττα (= τιν ).
γ) ι τ π ι της ριστικ ς τ υ ενεστ τα των ρημ των ε μ και φημ εκτ ς απ τ υς

τ π υς ε και φ ς.
δ) Τα επιρρ ματα π , π , π θ ν – π ς, π π , π τ .
ε) Τα μ ρια γ , τ , τ , π ρ, π , ν ν.
στ) Τ πρ σφυμα δ (διαφ ρετικ απ τ σ νδεσμ δ ), π. . Μεγαρ δε.

τ ν ς των εγκλιτικ ν υφ σταται τις ακ λ υθες μετα λ ς:
α) Διατηρε ται και μ νει στη θ ση τ υ, ταν η πρ ηγ μενη λ η ε ναι παρ τ νη

και τ εγκλιτικ δισ λλα , πως λ γ ι τιν ς, λ γ ι ε σ ν. Διατηρε ται ακ μη,
ταν η πρ ηγ μενη λ η ει π θει κθλιψη, πως π λλ δ’ ε σ ν γαθ , ταν

πρ ηγε ται τ υ εγκλιτικ στ η, πως μηρ ς, φασ , τυφλ ς ν, ταν υπ ρ ει
μφαση αντιδιαστ λ , πως τα τα σ λ γω, κ κε νω.
) νεται, ταν η πρ ηγ μενη λ η ε ναι τ νη περισπ μενη, πως να ς τις,
να τινες, τιμ τινας. Απ λλεται ακ μη, ταν η πρ ηγ μενη λ η ε ναι πα-
ρ τ νη και τ εγκλιτικ μ ν σ λλα , πως γ ρων τις, λαμ νω τι.
γ) Ανε α νει στη λ γ υσα της πρ ηγ μενης λ ης ως ε α, ταν η πρ ηγ μενη
αυτ λ η ε ναι πρ παρ τ νη πρ περισπ μενη τ νη εγκλιτικ , πως
νθρωπ ς τις, νθρωπ τινες, δ ρ ν τι, δ ρ τινα, ε τις, ε τινες, ε τ ς φησ μ ι
τα τα, ε π τ ς τινα δ ι.

γ. Οριστική βαρύτονων ρημάτων

ριστικ Ενεργητικ ς Φων ς

Ενεστ τας Παρατατικ ς Μ λλ ντας Α ριστ ς Παρακε μεν ς Υπερσυντ λικ ς
λω λυ ν λελ κειν
λ εις λυες λ σω λυσα λ λυκα λελ κεις
λ ει λυε(ν) λελ κει
λ μεν λ μεν λ σεις λυσας λ λυκας λελ κεμεν
λ ετε λ ετε λ σει λυσε(ν) λ λυκε(ν) λελ κετε
λ υσι(ν) λυ ν λ σ μεν λ σαμεν λελ καμεν λελ κεσαν

λ σετε λ σατε λελ κατε
λελ κασι(ν)
λ σ υσι(ν) λυσαν

29

ριστικ Μ σης Φων ς

Ενεστ τας Παρατατικ ς Μ λλ ντας Α ριστ ς Παρακε μεν ς Υπερσυντ λικ ς
λ μαι λυ μην
λ η (-ει) λυ λ σ μαι λυσ μην λ λυμαι λελ μην
λ εται λ ετ λ ση (-ει) λ σω λ λυσαι λ λυσ
λυ μεθα λυ μεθα λ σεται λ σατ λ λυται λ λυτ
λ εσθε λ εσθε λυσ μεθα λυσ μεθα λελ μεθα λελ μεθα
λ νται λ ντ λ σεσθε λ σασθε λ λυσθε λ λυσθε
λ σ νται λ σαντ λ λυνται λ λυντ

δ. Προσωπικές αντωνυμίες

Πρ σωπικ ς λ γ νται ι αντωνυμ ες π υ φανερ ν υν τα τρ α πρ σωπα τ υ λ γ υ.
Πρ τ πρ σωπ ε ναι εκε ν π υ μιλε : γ .
Δε τερ πρ σωπ ε ναι εκε ν π υ τ υ μιλ με: σ .
Τρ τ πρ σωπ ε ναι εκε ν για τ π γ νεται λ γ ς.

Κλ ση πρ σωπικ ν αντωνυμι ν

Ενικ ς αριθμ ς

ν μ. γ σ –
Γεν. μ ,μ υ σ ,σ υ ()
Δ τ. μ ,μ ι σ ,σ ι
Αιτ. μ , με σ , σε ,
()
ν μ.
Γεν. Πληθυντικ ς αριθμ ς
Δ τ.
Αιτ. με ς με ς (σφε ς)
μ ν μ ν (σφ ν)
μ ν μ ν σφ σι(ν)
μ ς μ ς (σφ ς)

ε. Ετυμολογικά
1. Παραγωγή και σύνθεση

Η παραγωγ και η σ νθεση ε ναι δ κ ρι ι τρ π ι με τ υς π υς σ ηματ νται ι
λ εις της αρ α ας ελληνικ ς. Με τ ν ρ παραγωγ ενν με τ σ ηματισμ λ εων

30

απ λλες λ εις με την πρ σθ κη στ θ μα επιθημ των, π υ ν μ νται παραγωγι-
κ πρ σφ ματα παραγωγικ ς καταλ εις.

ι λ εις π υ σ ηματ νται με την πρ σθ κη των παραγωγικ ν καταλ εων στ
θ μα λλων λ εων λ γ νται παρ γωγες, εν ι λ εις απ τις π ες γενν θηκαν ι
παρ γωγες λ γ νται πρωτ τυπες. τσι, απ την πρωτ τυπη λ η γρ φ-ω σ ηματ υ-
με την παρ γωγη γραφ-ικ ς με την πρ σθ κη τ υ παραγωγικ πρ σφ ματ ς -ικ ς
στ θ μα τ υ γρ φ-ω.

Σ νθεση ε ναι η συν νωση των θεμ των δ περισσ τερων πρωτ τυπων παρ -
γωγων λ εων. Η σ ηματι μενη με τ ν τρ π αυτ σ νθετη λ η φ ρει ναν τ ν και

ει ενια ν ημα. Σε κ θε σ νθετη λ η διακρ ν υμε α′ και ′ συνθετικ μ ρ ς.
Εκτ ς απ τη συν νωση των θεμ των δ περισσ τερων λ εων, πως λ γ γρ -
φ ς < λ γ ς + γρ φω, σ νθετα σ ηματ νται και με τη ρ ση α ριστων μ ρ ων ως
α′ συνθετικ ν, πως καρπ ς < - στερ. μ ρ. + καρπ ς.
Με τις διαδικασ ες τ σ της παραγωγ ς σ και της σ νθεσης εμπλ υτ εται ση-
μαντικ τ λε ιλ γι της γλ σσας.

ι λ εις γενικ διαιρ νται σε απλ ς και σε σ νθετες. Τ σ ν λ των απλ ν και
των σ νθετων λ εων π υ σ ηματ νται απ την δια ρ α λ γ νται μ ρρι ες. Με
τ ν ρ ρ α ενν με τ τμ μα εκε ν π υ απ τελε τη ση για τ σ ηματισμ λων
των λ εων μιας και της αυτ ς μ δας και ει π ντα την δια σημασ α. Η νν ια της
ρ ας ε ναι ευρ τερη απ την νν ια τ υ θ ματ ς. Μπ ρε μως κ π τε τ θ μα να συ-
μπ πτει με τη ρ α. Συν θως αρκετ θ ματα παρ γ νται απ ρ ες με την πρ σθ κη
πρ θημ των και επιθημ των.

Ας λ υμε την ακ λ υθη μ δα λ εων: γρ φ-ω, γραφ- , γραφ-ε ς, γραφ-ε ν,
γραμ-μ , γρ μ-μα (γεν. γρ μματ- ς), γραμματ-ε ς κ. . Τ αρ ικ τμ μα γραφ-, απ
τ π παρ γ νται με μ ρφ φων λ γικ ς καν νες λες ι λ εις της μ δας αυ-
τ ς, λ γεται ρ α. Απ τη ρ α γραφ- γα ν υν τα θ ματα γραφ-, γραμ-, γραμματ- κτλ.

2. Παραγωγή ουσιαστικών

Tα υσιαστικ παρ γ νται απ :

λλα υσιαστικ επ θετα ρ ματα
(παιδ ρι ν < πα ς) ( πιστ α < πιστ ς) (π μπ ς < π μπω)

υσιαστικ παρ γωγα απ λλα υσιαστικ

Tα υσιαστικ π υ παρ γ νται απ λλα υσιαστικ διακρ ν νται στις ακ λ υθες
κατηγ ρ ες:
Yπ κ ριστικ : τσι ν μ νται τα παρ γωγα υσιαστικ π υ παριστ ν υν μικρ

31

αυτ π υ σημα νει τ πρωτ τυπ , ε τε επειδ ε ναι αληθιν μικρ ε τε επειδ λ γε-
ται αϊδευτικ για λευασμ για καταφρ νηση. Συν θεις καταλ εις υπ κ ρι-
στικ ν ε ναι ι ε ς:
- ρι ν, -ι ν, - δι ν, - ς, - σκ ς, - σκη, - δρι ν, - λλι ν, πως νθρωπ ς – νθρωπ -
ρι ν, φ ς – ιφ δι ν, ν σ ς – νησ ς κ. .
Περιεκτικ : τσι λ γ νται τα παρ γωγα υσιαστικ π υ σημα ν υν τ μ ρ ς π υ πε-
ρι ει π λλ απ εκε να π υ δηλ νει η πρωτ τυπη λ η π λλ μ ια π υ ρ -
σκ νται στ δι μ ρ ς. ι κυρι τερες καταλ εις των περιεκτικ ν ε ναι ι ε ς:
- ν ( λα α – λαι ν), -ε ν (περιστερ – περιστερε ν), -ι (στρατ ς – στρατι ).
Τ πικ : τσι λ γ νται τα παρ γωγα υσιαστικ π υ δηλ ν υν τ ν τ π π υ μ νει

δρα τ πρ σωπ π υ σημα νει τ πρωτ τυπ . ι συνηθ στερες καταλ εις των
τ πικ ν ε ναι ι ακ λ υθες:
-ι ν (γυμνασ α [= γ μναση] – γυμν σι ν), -(ε) ν ( αλκε ς – αλκε ν απ τ αλ-
κ -ι ν).
Μεγεθυντικ : τσι λ γ νται τα παρ γωγα υσιαστικ π υ δηλ ν υν εκε ν ν π υ ει
σε υπερ λικ μ γεθ ς αυτ π υ σημα νει τ πρωτ τυπ . Τα μεγεθυντικ υν κυ-
ρ ως σημασ α περιγελαστικ . ι πι συν θεις καταλ εις τ υς ε ναι ι ε ς:
-ων (γεν. -ων ς): γαστ ρ (γεν. γαστρ ς) – γ στρων (= κ ιλαρ ς).
- ας: μ τωπ ν – μετωπ ας (= αυτ ς π υ ει μεγ λ μ τωπ ).
Πατρωνυμικ : τσι ν μ νται τα υσιαστικ π υ παρ γ νται απ κ ρι ν μα
πατ ρα μητ ρας λλ υ πρ γ ν υ και σημα ν υν τ γι , τη θυγατ ρα γενικ
τ ν απ γ ν . Αυτ υν τις ακ λ υθες καταλ εις:
-δης: A νε ας – A νει δης.
- δης: Aσκληπι ς – Aσκληπι δης.
-ι δης: Λα ρτης – Λαερτι δης.
- δης: Δανα ς – Δανα δης.
(-ε δης): Aτρε ς – Aτρε δης (απ τ Aτρε- δης).
(- δης): Λητ – Λητ δης (απ τ Λητ - δης).
- ων: Kρ ν ς – Kρ ν ων (= γι ς τ υ Kρ ν υ, Δ ας).
Γ νεωνυμικ : τσι λ γ νται τα παρ γωγα υσιαστικ π υ σημα ν υν νε γν υ

μικρ κατ την ηλικ α κ π ι υ ε δ υς. Η παραγωγικ τ υς κατ λη η ε ναι
-ιδε ς, πως ετ ς – ετιδε ς.
Εθνικ : τσι λ γ νται τα υσιαστικ π υ παρ γ νται απ κ ρια ν ματα ωρ ν,
π λεων και γενικ τ πων και σημα ν υν εκε ν ν π υ κατ γεται απ κ π ι ν τ π

π υ αν κει σ’ αυτ ν. ι παραγωγικ ς τ υς καταλ εις ε ναι ι ε ς:
-ι ς: Z κυνθ ς – Zακ νθι ς.
(-α ς): Aθ ναι – Aθηνα ς (απ τ Aθην -ι ς).
(-ε ς): Aργ ς – Aργε ς (απ τ Aργ σ-ι ς → Aργ -ι ς).

32

(- ς): K ς – K ς (απ τ K -ι ς).
-ε ς: M γαρα – Mεγαρε ς.
-ν ς: Aσ α – Aσιαν ς.
-αν ς: Σ ρδεις – Σαρδιαν ς.
-ην ς: K ικ ς – Kυ ικην ς.
- ν ς: Aκρ γας – Aκραγαντ ν ς.
-της: Tεγ α – Tεγε της.
- της: Γ θει ν – Γυθε της.
-ι της: Σπ ρτη – Σπαρτι της.
- της: A γινα – A γιν της.
- της: Στ γειρα – Σταγιρ της.
- της: Σικελ α – Σικελι της.
- σι ς: Iθ κη – Iθακ σι ς.
Παρ νυμα: τσι λ γ νται τα παρ γωγα υσιαστικ π υ σημα ν υν πρ σωπ σ ετι-
κ μ’ εκε ν π υ δηλ νει η πρωτ τυπη λ η πρ σωπ π υ αν κει σ’ αυτ . υν
τις ε ς παραγωγικ ς καταλ εις:
-ε ς: ππ ς – ππε ς.
-της: δ μ ς – δημ της.
- της: κ ς – κ της.
- της: τ νη – τε ν της.
- της: δεσμ ς – δεσμ της.
-ι της: ν σ ς – νησι της.

υσιαστικ παρ γωγα απ επ θετα

Tα υσιαστικ π υ παρ γ νται απ επ θετα ε ναι (θηλυκ υδ τερα) αφηρημ να
υσιαστικ και σημα ν υν ιδι τητα. Oι κυρι τερες παραγωγικ ς καταλ εις σ’ αυτ

ε ναι ι ε ς:
α) - α (παρ τ να). Tα παρ γωγα αυτ υσιαστικ πρ λθαν κυρ ως απ δευτε-

ρ κλιτα επ θετα σε - ς, πως πιστ ς – πιστ α, κακ ς – κακ α.
Aναλ γικ πρ ς αυτ σ ηματ στηκαν αφηρημ να υσιαστικ και απ μερικ τρι-
τ κλιτα επ θετα, πως ε δα μων – ε δαιμ ν α.
) -εια (πρ παρ τ να). Aυτ πρ λθαν κυρ ως απ τριτ κλιτα σιγμ ληκτα επ -
θετα σε -ης, -ης, -ες, πως ληθ ς – λ θεια.
Aναλ γικ πρ ς αυτ σ ηματ στηκαν παρ γωγα υσιαστικ και απ δευτερ κλι-
τα επ θετα σε - ς, πως ηθ ς – θεια.
γ) - ια (πρ παρ τ να). Aυτ πρ λθαν απ συνηρημ να επ θετα της ′ κλ σης σε
- ς - υς, πως ε ν ια απ τ ε ν ς - ε ν υς.

33

δ) - ς ( υδ. γ′ κλ σης). Αυτ πρ λθαν απ τριτ κλιτα επ θετα σε - ς, -ε α, - , πως
αθ ς – θ ς.

ε) -σ νη. Aυτ πρ λθαν απ επ θετα δευτερ κλιτα και απ επ θετα τριτ κλιτα σε
-ων, πως δ και ς – δικαι σ νη, σ φρων – σωφρ σ νη.

στ) -της. Αυτ σ ηματ στηκαν απ τριτ κλιτα επ θετα σε - ς, -ε α, - , πως αρ ς –
αρ της.

) - ς. Αυτ πρ λθαν απ αριθμητικ επ θετα, πως δ – δυ ς.

υσιαστικ παρ γωγα απ ρ ματα

Tα υσιαστικ π υ παρ γ νται απ ρ ματα σημα ν υν:
α) T πρ σωπ π υ ενεργε . Oι σ ετικ ς παραγωγικ ς καταλ εις ε ναι:

-ε ς, πως γρ φω – γραφε ς.
- ς, πως τρ φω – τρ φ ς.
-μ ν, πως γ μαι – γεμ ν.
- ς, πως φε γω – φυγ ς.
-της, πως ργ μαι – ργ της.
-τ ρ, πως καλ – κλητ ρ.
-τωρ, πως λ γω – τωρ.
) Tην εν ργεια, τ π θ ς την κατ σταση. Oι σ ετικ ς παραγωγικ ς καταλ εις ε ναι:
-σις, πως λ ω – λ σις.
-σ α, πως ργ μαι – ργασ α.
- , πως γρ φω – γραφ .
- , πως γε ρω – γ ρ .
- α, πως μα ν μαι – μαν α.
-ε α, πως δ υλε ω – δ υλε α.
- ς, πως τρ μω – τρ μ ς.
-μ ς, πως δ ρ μαι – δυρμ ς.
-(ε)τ ς, πως τ κτω – τ κετ ς.
γ) T απ τ λεσμα της εν ργειας. Oι σ ετικ ς παραγωγικ ς καταλ εις ε ναι:
-μα, πως δρ ω – δρυμα.
-μ , πως γρ φω – γραμμ .
- ς ( υδ. γ′ κλ σης), πως λανθ νω – λ θ ς.
δ) T ργαν τ μ σ μιας εν ργειας. Oι σ ετικ ς παραγωγικ ς καταλ εις ε ναι:
-τρ ν -θρ ν, πως ρ – ρ τρ ν, κλε ω – κλε θρ ν.
-τρα -θρα, πως ω – στρα, π α νω – π θρα.
-τ ρ, πως ννυμι – ωστ ρ.
-τηρ α, πως α νω – ακτηρ α.

34


Click to View FlipBook Version