fact สถิติและปัญหาการสูบบุหรี่ของประเทศไทย 61

cigarro (Thinkstock/VEJA/VEJA)

สถิติและปญหา

จากการสบู บุหร่ี

ประเทศไทย

¡ÒÃʺ٠ºËØ ÃÕè·ÓãËàŒ ¡´Ô ¡ÒÃà¨ºç »†ÇÂ
áÅзÓÍ¹Ñ µÃÒµ͋ à¡Í× º·Ø¡ÍÇÑÂÇТͧÃÒ‹ §¡ÒÂ

• มคี นไทย 1 ลานคนทมี่ ชี วี ิตอยู แตป ว ยดวยโรคเร้ือรังท่ีเกดิ จากการสบู บหุ ร่ี
• ในคนไทยทุกคนทีเ่ สยี ชวี ติ จากการสบู บุหรี่ จะมีคนท่ปี วยดว ยโรคเรอ้ื รงั จากการสูบบุหร่ที ี่ยงั มีชีวิตอยู

อยา งนอย 20 คน
• ควันบหุ รีม่ สี ารเคมี 7,000 ชนดิ 250 ชนดิ เปน สารพิษ และ 70 ชนดิ เปน สารกอมะเร็ง
• การสบู บหุ รีท่ ำใหเ กิดโรคมะเรง็ 12 ชนิด คือ ชอ งปาก ลำคอและกลองเสยี ง หลอดลมและปอด หลอด

อาหาร กระเพาะอาหาร ลำไสใหญ ทวารหนกั ตับ ตับออน ไต กระเพาะปส สาวะ ปากมดลูก และ
เม็ดเลือดขาว รวมทัง้ โรคเรอื้ รัง เชน โรคหัวใจ เสน เลือดสมอง โรคถงุ ลมปอดพอง เบาหวาน
• การสบู บหุ รเี่ พม่ิ ความเสี่ยงทจ่ี ะเปนวณั โรค ตาบอด ภมู ิตานทานของรางกายลดลง และทุกอวัยวะแก
กอ นวัย
• การสบู บุหรท่ี ำใหสมรรถภาพทางเพศเสื่อม
• หญิงทส่ี ูบบุหร่จี ะทำใหมบี ุตรยาก แทงลกู งาย เกดิ ภาวะแทรกซอ นของการตง้ั ครรภ คลอดกอ นกำหนด
เดก็ คลอดน้ำหนักตวั นอ ย เดก็ ตายคลอด เดก็ คลอดออกมาพิการ รมิ ฝป ากแหวง เพดานโหว
• หญงิ ทสี่ บู บุหร่เี พ่ิมความรนุ แรงของกระดูกพรนุ ใบหนา เหยี่ วยน

ÁÙŹԸÔó礏à¾×èÍ¡ÒÃäÁ‹ÊÙººØËÃÕè

มูลนิธริ ณรงคเพื่อการไมส บู บหุ ร่ี

¡ÒÃÊÙººËØ ÃàèÕ »š¹ÊÒà˵ËØ Å¡Ñ ¢Í§¡ÒÃàÊÂÕ ªÕÇµÔ ¡‹Í¹àÇÅÒ·èջ͇ §¡¹Ñ ä´Œ

• การสูบบหุ ร่ที ำใหคนไทยเสียชีวิตปล ะ 51,651 คน
• การสบู บุหร่ที ำใหคนไทยเสียชีวิตวันละ 141 คน
• ผูที่เสยี ชวี ติ จากการสบู บุหรอี่ ายสุ ั้นลง 12 ป และปวยหนักโดยเฉลยี่ 2.5 ปก อ นตาย

»ÃЪҡèӹǹÁÒ¡ÂѧäÁË ÙÇŒ Ò‹ = 12.2 ลา นคน
¡ÒÃÊÙººØËÃèàÕ »¹š ÊÒà˵¢Ø ͧâäÌÒÂáçËÅÒÂâä = 10.2 ลา นคน
= 19.1 ลานคน
• ไมเ ช่ือวา การสบู บหุ รีท่ ำใหเกดิ โรคหัวใจวาย
• ไมเ ชอ่ื วาการสูบบุหรท่ี ำใหเกิดโรคเสน เลอื ดสมอง
• ไมเชื่อวา การสูบบุหรใ่ี นหญงิ ต้งั ครรภท ำใหค ลอดกอนกำหนด

¡ÒÃä´ÃŒ ºÑ ¤Ç¹Ñ ºËØ ÃèÁÕ Í× Êͧ¢Í§¤¹ä·Â处 ÍÂãÙ‹ ¹ÃдѺ·Õèʧ٠ÁÒ¡
¡ÒÃÊÓÃǨ㹼ٌ·ÍèÕ ÒÂØà¡Ô¹ 15 »‚
¾ºÇ‹Ò ¤¹·äÕè ÁÊ‹ ºÙ ºËØ ÃèÕä´ŒÃѺ¤ÇѹºËØ ÃÕèÁÍ× Êͧ

• ในบา น = 11.58 ลานคน เปนหญิง = 8.46 ลานคน และชาย = 3.1 ลานคน
• ในที่ทำงาน = 2.64 ลานคน เปน ชาย = 1.24 ลานคน และหญงิ = 1.39 ลานคน
• เกือบครง่ึ หนึ่ง (46.9%) ของประชากรไดรบั ควนั บุหรี่มือสองในภตั ตาคาร
• เกือบ 3 ใน 10 (28.8%) ไดรบั ควันบหุ รมี่ อื สองในโรงเรียน
• 1 ใน 3 ไดร บั ควันบุหรี่มอื สองในมหาวิทยาลัย
• 7 ใน 10 ไดร ับควันบหุ ร่มี ือสองในผบั บาร และตลาด

https://ilaw.or.th/node/4374 www.honestdocs.co/why-does-smoking-cause-heartburn

2 สถติ ิและปญหา จากการสบู บหุ รใ่ี นประเทศไทย

»ÃЪҡèӹǹÁÒ¡ÂѧäÁË ÙŒÇÒ‹ ¤¹äÁÊ‹ ÙººØËÃÕè·Õäè ´ÃŒ ºÑ ¤ÇѹºØËÃÕèÁÍ× Êͧ
·ÓãËŒà¡´Ô âäÃÒŒ ÂáçËÅÒÂâä

• ไมเชือ่ วา การไดรบั ควนั บุหร่มี ือสองทำใหเ กดิ โรคหวั ใจได = 18.5 ลา นคน
• ไมเชอื่ วาการไดร บั ควนั บุหร่มี อื สองทำใหเ กดิ โรคเก่ียวกับปอดในเด็ก = 6.7 ลานคน
• ไมเ ชือ่ วา การไดร บั ควนั บหุ รี่มอื สองทำใหเ ปน มะเรง็ ปอดในผูใหญ = 4.6 ลา นคน

¡ÒÃʺ٠ºËØ ÃèÕ·ÓãËàŒ ¡´Ô ¡ÒÃÊÞÙ àÊÂÕ ·Ò§àÈÃÉ°¡¨Ô ËÅÒÂËÁ¹è× ÅÒŒ ¹ºÒ·µ‹Í»‚

• มูลคา ความสูญเสยี ทางเศรษฐกจิ จากการปว ยและเสียชวี ติ กอ นเวลาจากการสบู บหุ ร่ี = 74,884 ลานบาท
คดิ เปน 0.78% ของ GDP ในป พ.ศ. 2552 (กนิษฐา บุญธรรมเจริญ IHPP)

¡ÒÃÊÙººØËÃÕãè ¹»ÃÐà·Èä·Â (¾.È.2557)

• ผสู บู บุหร่ี 11.4 ลานคน
• อัตราการสบู บุหร่ี 20.7% เพศชาย = 40.5% หญิง = 2.2%
• จำนวนชายไทยทีส่ ูบบหุ รี่ = 10.7 ลา นคน หญงิ = 0.6 ลา นคน
• ผทู เ่ี คยสูบ แตเลกิ สูบ 3.7 ลา นคน
• ผสู ูบบุหรี่อายุ 15-18 ป = 353,898 คน

อายุ 19-24 ป = 1,059,839 คน
• ประชากรไทยที่ไมส ูบบุหรีไ่ ดร ับควนั บหุ รม่ี ือสองในบานทกุ วนั = 11.58 ลานคน

¡ÒÃʺ٠ºØËÃÕè¢Í§ËÞ§Ô ä·Â (¾.È.2557)

• จำนวนหญิงไทยทีส่ บู บหุ รี่ 616,622 คน ในจำนวนนี้
รอ ยละ 37.7 หรือ 232,973 คน อาศัยอยใู นภาคเหนือ

• 8 ใน 10 จบการศึกษาระดบั ประถมศกึ ษาหรอื ต่ำกวา
• 1 ใน 2 เปน ผูมีฐานะยากจนถงึ ยากจนที่สุด

¡ÒõԴºØËÃÕè¢Í§àÂÒǪ¹ https://www.youtube.com/watch?v=UVhSFoAtvVE

• มเี ยาวชน 200,000 คน เปนนักสูบหนา ใหม (พ.ศ.2557)
• นน่ั คือมนี ักสบู หนา ใหม 547 คนตอวนั

3 สถติ ิและปญ หา จากการสูบบุหรใ่ี นประเทศไทย

¡ÒÃÊÓÃǨã¹à´¡ç ¹Ñ¡àÃÕ¹ÍÒÂØ 13-15 »‚ (¾.È.2558) ¾ºÇÒ‹

• มีการใชยาสบู = 14.0% บุหรไ่ี ฟฟา = 3.3%
• เกอื บ 1 ใน 4 ของนักเรียนอายุ 13-15 ป ไมเคยไดรบั การสอนเกี่ยวกับอนั ตรายของการสบู บุหรี่

ตอ สขุ ภาพ
• 8 ใน 10 ของนักเรยี นอายุ 13-15 ปที่สบู บหุ ร่ี เคยพยายามทีจ่ ะเลิกสบู
• 2 ใน 3 ของเดก็ นักเรยี นอายุ 13-15 ป สามารถซอื้ บุหรไี่ ดดว ยตวั เอง ทั้งทเ่ี ปนเรือ่ งท่ีผดิ กฎหมาย
• 1 ใน 3 (35.5%) สังเกตเหน็ กลยุทธการตลาด ณ จดุ ขายบุหร่ี

àÂÒǪ¹ä·Â·Õèµ´Ô ºØËÃÕè ÁվĵԡÃÃÁàÊèÂÕ §à¾ÔèÁ¢¹Öé ¡ÇÒ‹ àÂÒǪ¹·èÕäÁ‹ÊÙººËØ ÃÕè

• ด่ืมสุรา 3.5 เทา • ใชยาเสพตดิ 17.0 เทา
• เทย่ี วกลางคนื 3.2 เทา • มีเพศสมั พนั ธ 3.7 เทา
• เลน การพนนั 3.3 เทา

ÃдºÑ ¡ÒÃÈÖ¡ÉҢͧ¼ÙŒÊºÙ ºØËÃèÕä·Â (¾.È.2557)

• รอ ยละ 59.7 จบการศกึ ษาระดับประถมศึกษาหรือตำ่ กวา
• รอยละ 18.2 จบการศึกษาระดับมธั ยมศึกษาตอนตน
นั่นคือ เกือบรอ ยละ 78 หรือ 4 ใน 5 ของผสู ูบบหุ รีไ่ ทย จบการศกึ ษาระดบั มธั ยมตนหรือตำ่ กวา

°Ò¹Ð·Ò§àÈÃÉ°¡¨Ô ¢Í§¼ÊŒÙ ºÙ ºËØ ÃèÕ

• เปนผทู ี่มีฐานะยากจนทส่ี ุด 1,336,073 คน
รายไดเ ฉลี่ย = 1,982 บาทตอ เดือน

• เปน ผทู ี่มีฐานะยากจน 1,851,191 คน
รายไดเฉล่ีย = 6,097 บาทตอเดือน

• ผูสบู บหุ รที่ ่ียากจนสองกลมุ น้ี เสียเงนิ คา ซอ้ื บหุ รี่ 7,674 ลา นบาทตอป หรือ 2,407 บาทตอ คนตอป

¼ÙŒÊºÙ ºØËÃÊÕè Ç‹ ¹ãËÞ‹µŒÍ§¡Ò÷Õè¨ÐàÅÔ¡ÊÙº (¾.È.2554)

• ตอ งการทจี่ ะเลิก รอยละ 54
• พยายามเลกิ สูบบหุ ร่ี รอ ยละ 36.7
• ใชวิธีพยายามเลิกดวยตนเอง รอ ยละ 90.7

4 สถิตแิ ละปญหา จากการสบู บุหรใ่ี นประเทศไทย

»Þ˜ ËÒ¡ÒÃʺ٠ºØËÃÂèÕ Ñ§Ã¹Ø áç

• อตั ราการสูบบุหรขี่ องชายไทยยังเทากับ 40% ซ่งึ สงู กวา อตั ราเฉลย่ี ของชายทัว่ โลกที่เทากบั 34.6%
• จำนวนคนไทยท่ีสูบบุหร่ียังเทากับ 11.4 ลานคน ซงึ่ องคก ารอนามัยโลกคาดการณว าจะมีผเู สยี ชีวิตกอนเวลา

จากการสบู บหุ ร่ี 3.8 ลานคน
• การไดรบั ควนั บหุ รีม่ อื สองยงั อยูในระดับสงู ในทส่ี าธารณะ ท่ที ำงาน ในภัตตาคาร และสงู สดุ ในบา น
• มีการระบาดของผลติ ภณั ฑยาสบู ชนิดใหมๆ โดยเฉพาะบหุ รไี่ ฟฟา แมวาจะเปน สนิ คา ท่ผี ดิ กฎหมาย
• การคาดการณต ามแนวโนมท่ผี า นมา จำนวนผูสบู บุหรี่ไทยจะเทากับ 10.5 ลานคน ในป พ.ศ.2568 ซ่งึ ตาม

เปาหมายระดบั โลกทจี่ ะใหท ุกประเทศลดอตั ราการสูบบหุ รีล่ ง 30% ประเทศไทยตองลดจำนวนผูสบู บหุ รใ่ี ห
เหลือ 9.0 ลานคน ซ่งึ ประเทศไทยจะตองลดจำนวนผสู บู ใหไดป ละ 1.3 แสนคนทุกป จากทล่ี ดไดป ละ 3.3
หมน่ื คนในขณะน้ี

ÍØ»ÊÃäáÅФÇÒÁ·ÒŒ ·ÒÂ

• กฎหมายควบคมุ ยาสบู มีความเขม แข็ง แตมจี ุดออ นดา นการบังคับใช
• นโยบายภาษขี าดประสทิ ธภิ าพ ทำใหยาเสนมีราคาถกู มาก ทำใหเ กอื บครง่ึ หนึ่งของคนทส่ี บู บหุ ร่ี 11 ลา นคน

หนั ไปสบู ยาเสน
• การรกั ษาโรคเสพติดยาสูบยงั ไมมีประสิทธภิ าพ ยารักษาการเลิกสบู บหุ ร่ียงั ไมอยูในชุดสทิ ธปิ ระโยชนของหลกั

ประกันสุขภาพ (เบิกไมได)
• การมสี วนรว มของภาคสว นตางๆ ในการปฏบิ ตั ติ ามแผนยุทธศาสตรการควบคุมยาสูบแหง ชาติ ยังมีนอยเกิน

ไปจากกระทรวงอนื่ ๆ นอกกระทรวงสาธารณสขุ
• การดำเนินงานควบคุมยาสูบระดับจังหวัดทั่วประเทศยงั ไมเ ขมแข็ง ไมสอดรับกบั จำนวนผูส บู บหุ รี่ในพนื้ ท่ี
• บุคลากรท่ีทำงานดานการควบคุมการบริโภคยาสูบ ยงั มไี มม ากพอและสวนใหญอ ยูส วนกลาง การพัฒนาและ

ขยายเครอื ขายในระดับพื้นท่ี จึงมีความสำคญั ในการทำงานแกปญ หาการสบู บุหรีท่ ่ีมีอยสู ูงถงึ 9 ลา นคน
• อตุ สาหกรรมยาสูบ ไดพ ยายามทุกวถิ ที างในการสกดั กนั้ มาตรการของกระทรวงสาธารณสขุ อกี ทง้ั ยงั ไดระดม

แนวรวมชาวไรยาสบู และรานคาปลกี ใหล กุ ขนึ้ มาสกัดกน้ั กฎหมายอีกทางหนึ่งดว ย ท้งั ยงั ไดพยายามลดทอน
มาตรการควบคุมยาสบู ตลอดเวลา เชน การฝาฝนการโฆษณาและสง เสริมการขาย ออกผลติ ภณั ฑใหมท ม่ี ี
ราคาถูก เพือ่ ใหม าตรการการขึ้นภาษขี องรฐั มีผลนอ ยลง
• รานขายปลกี จำนวนมากยงั ไมไ ดปฏิบัตติ ามกฎหมายหา มขายบหุ รแ่ี กเ ด็ก หามแบงซองขาย
• ความเจริญเติบโตอยา งรวดเรว็ ของการส่ือสารระบบออนไลน จึงมีความจำเปนตอ งปรบั ตวั ใหท นั สถานการณ
กับการสอ่ื สารนี้ โดยเฉพาะการนำเสนอในประเด็นทน่ี า สนใจไปยังกลุมเปาหมายทีใ่ ชส ือ่ ประเภทนี้ และที่
สำคญั ตอ งควบคุมการขายผลติ ภัณฑย าสูบทางออนไลน ซ่ึงผิดกฎหมาย

5 สถติ ิและปญหา จากการสูบบหุ รี่ในประเทศไทย

âÍ¡ÒÊ

• พระราชบัญญัติควบคมุ ผลิตภัณฑยาสูบ พ.ศ.2560 เพ่ิมมาตรการปอ งกันการเขาถงึ ยาสูบของเดก็ และเยาวชน
โดยเพมิ่ อายผุ ทู ร่ี า นคา จะขายบหุ รี่ใหไดจาก 18 เปน 20 ป หามแบง ซองขายบุหรี่เปนมวนและหามโชวซอง
บหุ รที่ ่จี ดุ ขาย

• กฎหมายใหมยังหา มบริษทั บุหร่ีหรือผทู ีเ่ ก่ียวขอ งทำ CSR ใหก ารอปุ ถมั ภหรอื สนบั สนนุ แกบ คุ คล องคกรท้งั
ภาครัฐและเอกชน ท้ังนรี้ วมถงึ การใหทนุ วจิ ยั แกสถาบันการศกึ ษาตา งๆ

• กฎหมายใหมกำหนดใหม ีคณะกรรมการควบคมุ ยาสูบระดับจังหวดั เพ่ือขบั เคลื่อนงานควบคมุ ยาสบู ในระดับ
พน้ื ที่

• สสส. มีการจดั สรรงบประมาณจำนวนหนึ่งใหแ กท ุกจังหวัดในการสนบั สนุนงานควบคุมยาสบู
• มกี ระแสในระดบั โลก ขับเคลอ่ื นการควบคุม NCDs (โรคไมติดตอ เร้อื รงั ประกอบดว ยโรคมะเร็ง โรคหัวใจ

และหลอดเลือด โรคถุงลมปอดพอง และโรคเบาหวาน) ซึ่งมียาสูบเปน ปจ จยั เสี่ยงหลัก โดยทั่วโลกรวมกนั
กำหนดเปาหมายลด NCDs ลง 25% ซึง่ หน่งึ ใน 9 เปา หมายที่ตองดำเนินการคอื ลดการบริโภคยาสบู ลง
30% ภายในป พ.ศ.2568
• ทีป่ ระชมุ สมัชชาสหประชาชาตกิ ำหนดเปาหมายการพฒั นาทยี่ ่งั ยนื ภายในป พ.ศ.2573 หนง่ึ ในเปาหมาย
ดานสขุ ภาพ คอื ลด NCDs ลง 30% ซึ่งตอ งเนนการเรงรดั การบริโภคยาสบู
• ภาคประชาชนท่วั ประเทศเขามสี วนรว มในการควบคมุ ยาสูบ โดยเขา รวมเปนสมาพันธเ ครือขา ยแหง ชาตเิ พอื่
สงั คมไทยปลอดบหุ รี่ เครือขา ยสอื่ี ทอ งถ่นิ เครือขายครู เยาวชน และเครือขายสตรี รว มกันขับเคลอื่ นงาน
ควบคุมยาสบู ในจงั หวัดตาง ๆ

áËŧ‹ ¢ÍŒ ÁÅÙ

1. การสำรวจพฤติกรรมการสบู บหุ รีข่ องประชากรไทย สำนกั งานสถติ ิแหงชาติ พ.ศ.2557
2. Global Adult Tobacco Survey Thailand Report 2011
3. การสำรวจการบริโภคยาสบู ในเยาวชนระดบั โลก (Global Youth Tobacco Survey : GYTS) พ.ศ.2558
4. The Health Consequences of Smoking-50 Years of Progress. A Report of the Surgeon General 2014
5. พระราชบัญญัตคิ วบคมุ ผลิตภัณฑย าสูบ พ.ศ.2560