๓ ชื่อหนังสือ แนวทางการด าเนินงานพัฒนาระบบดูแลผู้สูงอายุแบบไร้รอยต่อในเขตสุขภาพที่ 4 ปี 2566 บรรณาธิการ เลขานุการคณะอนุกรรมการขับเคลื่อนการปฏิรูปเขตสุขภาพที่ 4 จัดพิมพ์โดย กลุ่มงานส่งเสริมสุขภาพ ส านักงานสาธารณสุขจังหวัดนครนายก ออกแบบ ร้านวัน แมน เซอร์วิส พิมพ์ครั้งที่ 1 : สิงหาคม 2566 โรงพิมพ์ : โรงพิมพ์สระบุรี
ค านิยม “ประเทศไทยเข้าสู่สังคมผู้สูงอายุ และจะมีผู้สูงอายุเพิ่มมากขึ้นต่อไปอีก” ค ากล่าวนี้เราได้ยิน มาอย่างต่อเนื่องในหลายปีนี้ การจะจัดการอย่างไรในแต่ละมิติส าหรับประเทศไทยยังไม่ชัดเจน โดยเฉพาะ ด้านสาธารณสุขซึ่งเกี่ยวข้องกับผู้สูงอายุที่จะต้องเจอกับปัญหาสุขภาพ การป้องกัน การเข้ารับบริการ รวมถึงเมื่อต้องพึ่งพิงคนอื่นให้ดูแล การเตรียมตัวทั้งผู้สูงอายุ และระบบสาธารณสุขจะท าอย่างไร ในแต่ละ พื้นที่ก็มีบริบทที่ต่างกัน ต้องมีการศึกษาและพัฒนาให้เกิดความเหมาะสม ในเขตสุขภาพที่ 4 เล็งเห็นความส าคัญของการดูแลผู้สูงอายุ จึงจัดให้มีการพัฒนาแนวทางการ ดูแลผู้สูงอายุขึ้น ต้องขอขอบคุณทางคณะอนุกรรมการขับเคลื่อนการด าเนินงานปฏิรูปเขตสุขภาพที่ 4 ประเด็นผู้สูงอายุ (Big Rock Elderly) ได้มีการรวบรวมเนื้อหาที่เกี่ยวข้องเกี่ยวกับผู้สูงอายุ รวมทั้งยังได้น า ประสบการณ์จากหน่วยงานที่จัดบริการให้กับผู้สูงอายุไปแล้ว มาจัดท าแนวทางการดูแลผู้สูงอายุพร้อมทั้ง เขียนเอกสารนี้เพื่อได้ให้ผู้เกี่ยวข้องได้น าไปใช้ และพัฒนาให้เกิดประโยชน์ต่อไป นพ.สุรโชค ต่างวิวัฒน์ ผู้ตรวจราชการเขตสุขภาพที่ 4
ค าน า แนวทางการด าเนินงานพัฒนาระบบดูแลผู้สูงอายุแบบไร้รอยต่อในเขตสุขภาพที่ ๔ ปี ๒๕66 ภายใต้ “โครงการขับเคลื่อนการปฏิรูประบบบริการสุขภาพผู้สูงอายุ (BIG ROCK ELDERLY) เขตสุขภาพที่ 4 จัดท าขึ้นเพื่อเป็นกรอบแนวทางในการขับเคลื่อนสู่การปฏิบัติของหน่วยงานภายใต้ Cluster กลุ่มผู้สูงอายุเขตสุขภาพที่ 4 และเตรียมความพร้อมในการจัดบริการรองรับการเข้าสู่สังคม สูงอายุในปัจจุบันเพื่อลดค่าใช้จ่ายด้านบริการสุขภาพองค์รวม โดยการส่งเสริมสุขภาพผู้สูงอายุให้มี พฤติกรรมสุขภาพที่พึงประสงค์ มีความรอบรู้ด้านสุขภาพและมีสุขภาวะที่ดีอย่างยั่งยืน บรรลุเป้าหมาย “ผู้สูงอายุสุขภาพดี : Smart Aging” การจัดท าแนวทางการด าเนินงานพัฒนาระบบดูลผู้สูงอายุแบบไร้รอยต่อในเขตสุขภาพที่ 4 ปี 2566 ภายใต้ “โครงการขับเคลื่อนการปฏิรูประบบบริการสุขภาพผู้สูงอายุ (BIG ROCK ELDERLY) เขตสุขภาพที่ 4 ในครั้งนี้ใช้กระบวนการถอดบทเรียนการด าเนินงานขับเคลื่อนการปฏิรูประบบบริการ สุขภาพผู้สูงอายุ (BIG ROCK ELDERLY) เขตสุขภาพที่ 4 ปี 2565-2566 ที่ซับซ้อนและมีข้อจ ากัด จากผู้ที่มีส่วนเกี่ยวข้อง ทั้งผู้บริหาร ผู้รับผิดชอบงานผู้สูงอายุ และภาคีเครือข่ายจาก 8 จังหวัดในเขต สุขภาพที่ 4 โดยใช้กรอบแนวคิดการดูแลผู้สูงอายุแบบไร้รอยต่อของกรมอนามัย และวิธีการเชิงระบบ (System-Approach) ในการขับเคลื่อนการปฏิรูประบบบริการสุขภาพผู้สูงอายุ ท าให้เกิดแนวทางใน การบริหารจัดการโครงการต่างๆและเกิดเป้าหมายร่วมกัน คือ ป้องกันภาวะถดถอยในผู้สูงอายุสุขภาพ ดี ดูแลรักษาผู้สูงอายุที่เจ็บป่วยเพื่อลดภาวะพึ่งพิงในผู้สูงอายุ และสร้างการมีส่วนร่วมของภาคีเครือข่าย ในการพัฒนาเมืองที่เป็นมิตรส าหรับผู้สูงอายุ ทั้งนี้ผู้เขียนขอขอบคุณผู้บริหารและเจ้าหน้าที่ ที่เกี่ยวข้องทุกท่านที่มีส่วนร่วมในการถอด บทเรียนทบทวนแนวทางปฏิบัติและปรับปรุงให้แนวทางการด าเนินงานพัฒนาระบบดูแลผู้สูงอายุแบบ ไร้รอยต่อในเขตสุขภาพที่ ๔ ปี ๒๕66 ภายใต้ “โครงการขับเคลื่อนการปฏิรูประบบบริการสุขภาพ ผู้สูงอายุ (BIG ROCK ELDERLY) เขตสุขภาพที่ 4 ฉบับนี้มีความสมบูรณ์และหวังเป็นอย่างยิ่งว่าจะเป็น ประโยชน์ในการพัฒนาการด าเนินงานด้านการดูแลส่งเสริมสุขภาพผู้สูงอายุให้กับหน่วยงานที่เกี่ยวข้อง ต่อไป เลขานุการคณะอนุกรรมการขับเคลื่อน การด าเนินการปฏิรูปเขตสุขภาพที่ 4 ประเด็นผู้สูงอายุ (Big Rock Elderly ) กรกฎาคม 2566
สารบัญ ส่วนที่ 1 รายละเอียดโครงการ บทที่ 1 สถานการณ์ผู้สูงอายุ เขตสุขภาพที่ 4 .................................................................................................................10 บทที่ 2 นโยบายการปฏิรูประบบสาธารณสุข (Big Rock) ด้านผู้สูงอายุ.........................................................................12 บทที่ 3 โครงการขับเคลื่อนการปฏิรูประบบบริการสุขภาพผู้สูงอายุ (Big Rock Elderly) เขตสุขภาพที่ 4.....................16 ส่วนที่ 2 แนวทางการขับเคลื่อนการปฏิรูประบบบริการสุขภาพผู้สูงอายุ (Big Rock Elderly) ของเขตสุขภาพที่ 4 บทที่ 4 กรอบแนวคิดการดูแลผู้สูงอายุแบบไร้รอยต่อ เขตสุขภาพที่ 4 .........................................................................23 บทที่ 5 กลยุทธในการขับเคลื่อนการปฏิรูปฯ..................................................................................................................25 ส่วนที่ 3 แนวทางด าเนินงานและจัดบริการดูแลผู้สูงอายุแบบไร้รอยต่อแบบบูรณาการในเขตสุขภาพที่ 4 บทที่ 6 การดูแลส่งเสริมสุขภาพผู้สูงอายุ (Care).............................................................................................................30 บทที่ 7 การบันทึกข้อมูล รายงานผล (Code )................................................................................................................33 บทที่ 8 การสนับสนุนงบประมาณในการขับเคลื่อนการปฏิรูประบบบริการสุขภาพผู้สูงอายุ แบบไร้รอยต่อ (Claim).....35 ส่วนที่ 4 บทบาทหน้าที่ กิจกรรม และผู้เกี่ยวข้องในการด าเนินงานขับเคลื่อนการปฏิรูประบบบริการสุขภาพผู้สูงอายุ (Big Rock Elderly) ของเขตสุขภาพที่ 4 บทที่ 9 บทบาทหน้าที่และกิจกรรมส าคัญในระบบบริการสุขภาพและระบบสุขภาพชุมชน............................................42 บทที่ 10 การพัฒนาเมืองที่เป็นมิตรกับผู้สูงอายุ (AGE-FRIENDLY-CITIES)....................................................................45
สารบัญภาพ ภาพที่ 1 แนวโน้มประชากรผู้สูงอายุในอนาคต.............................................................................................................11 ภาพที่ 2 อัตราส่วนผู้สูงอายุแยกรายจังหวัด จ าแนกตาม ADL…………………………………………………………..........…..…....11 ภาพที่ 3 แผนพัฒนาประชากรเพื่อพัฒนาประเทศในระยะยาว ปี 2565-2580 ........................................................13 ภาพที่ 4 การเชื่อมโยงนโยบายผู้บริหารสู่ 8 Big Rock…………………………………………………………………............…...…….14 ภาพที่ 5 กรอบแนวคิดการดูแลผู้สูงอายุแบบไร้รอยต่อ เขตสุขภาพที่ 4.........................................................................23 ภาพที่ 6 Action Plan 4-Step of implementation…………………………………………………………….…..........………..…...26 ภาพที่ 7 กรอบแนวคิดวิธีเชิงระบบ (System approach)..............................................................................................27 ภาพที่ 8 แนวทางการขับเคลื่อนการด าเนินงาน Big Rock ผู้สูงอายุ เขตสุขภาพที่ 4 ปี 2566.....................................28 ภาพที่ 9 Flow Process การด าเนินงาน Big Rock ผู้สูงอายุเขตสุขภาพที่ 4.................................................................30 ภาพที่ 10 ขั้นตอนการคัดกรองความถดถอยของร่างกายผู้สูงอายุ (Communityscreening)........................................31 ภาพที่ 11 ภาพการให้บริการฝึกกล้ามเนื้อป้องกันภาวะถดถอยด้านการเคลื่อนไหว.......................................................32 ภาพที่ 12 การประเมินหลังให้บริการส่งเสริมสุขภาพด้านสุขภาพช่องปาก.....................................................................32 ภาพที่ 13 ผังการด าเนินงานคัดกรองภาวะถดถอยและการลงรหัสข้อมูลการด าเนินงาน Big Rock Elderly.................34 ภาพที่ 14 งบประมาณสนับสนุนการด าเนินงาน BIG ROCK ผู้สูงอายุ เขตสุขภาพที่ 4 ปี 2565.................................35 ภาพที่ 15 การบริหารงบประมาณ ปี 2565......…………………………………………………………………………….............……...35 ภาพที่ 16 งบประมาณจัดสรรตามผลงาน QOF…………………………................................................................................37 ภาพที่ 17 งบประมาณสนับสนุนการด าเนินงาน BIG ROCK ผู้สูงอายุ เขตสุขภาพที่ 4 ปี 2566..................................37 ภาพที่ 18 การจัดสรรงบประมาณ ปี 2566.......................................................................................... ........................38 ภาพที่ 19 แสดงข้อมูล สถิติที่ส าคัญเกี่ยวกับผู้สูงอายุไทย...............................................................................................45 ภาพที่ 20 การจัดระบบการดูแลต่อเนื่องแบบบูรณาการที่อยู่อาศัยและการบริการในชีวิตประจ าวัน.............................46 ภาพที่ 21 ตราสัญลักษณ์ ทั้ง 8 องค์ประกอบ..................................................................................... ...........................47 ภาพที่ 22 พิธีมอบตราสัญลักษณ์ ............................................................................................... ...................................53
สารบัญตาราง ตารางที่ 1 จ านวนผู้สูงอายุได้รับการคัดกรอง ADL………………………………………………………..........…..…...19 ตารางที่ 2 กสนสนับสนุนค่าใช้จ่ายในการจัดบริการส่งเสริมสุขภาพผู้สูงอายุในเขตสุขภาพที่ 4….............20 ตารางที่ 3 การจ่ายเงินสนับสนุนงบชดเชยบริการ ....................................................................................40 ตารางที่ 4 บทบาทหน้าที่และกิจกรรมส าคัญในระบบบริการสุขภาพ .....................................................43 ตารางที่ 5 บทบาทหน้าที่และกิจกรรมส าคัญในระบบสุขภาพชุมชน .......................................................44 ตารางที่ 6 ผลการด าเนินงานพัฒนาเมืองที่เป็นมิตรในพื้นที่ เขตสุขภาพที่ 4 ปี 2565...........................50 ตารางที่ 7 ผลการด าเนินงานพัฒนาเมืองที่เป็นมิตรในพื้นที่ เขตสุขภาพที่ 4 ปี 2566...........................52
๙ ส่วนที่ 1 รายละเอียดโครงการ การขับเคลื่อนการปฏิรูประบบบริการสุขภาพผู้สูงอายุ (Big Rock Elderly) ของเขตสุขภาพที่ 4
๑๐ บทที่ 1 สถานการณ์ผู้สูงอายุ สังคมผู้สูงอายุ (Ageing Society) เป็นแนวโน้มที่ทุกชาติทั่วโลกหลีกเลี่ยงไม่ได้ โดยองค์การสหประชาชาติ คาดการณ์ไว้ว่าทั่วโลกจะมีประชากรที่มีอายุมากกว่า 60 ปี ถึง 1,200 ล้านคนในปี พ.ศ. 2568 และ 2,000 ล้านคน ในปี พ.ศ. 2593 หรือคิดเป็นร้อยละ 20 ของประชากรโลกทั้งหมด ปัจจุบันทั่วโลกมีผู้สูงอายุราว 1,000 ล้านคน คิดเป็นร้อยละ 10 โดยในภูมิภาคอาเซียนนั้นพบว่า มีประชากรอายุ 60 ปีขึ้นไปร้อยละ 11 และ 7 ประเทศได้ก้าวสู่ สังคมผู้สูงอายุแล้ว โดยสิงคโปร์เป็นประเทศแรกที่เข้าสู่สังคมสูงวัยอย่างสมบูรณ์ มีผู้อายุ 60 ปีขึ้นไปมากกว่าร้อยละ 20 ส าหรับประเทศไทยในปี พ.ศ.2563 มีประชากรผู้สูงอายุสูงถึงร้อยละ 18.24 ของประชากรทั้งประเทศ และมีแนวโน้ม การเพิ่มขึ้นของประชากรผู้สูงอายุร้อยละ 3.6 ต่อปี (คิดเป็น 400,000 คนต่อปี) ซึ่งตามการคาดประมาณการ ประชากรประเทศไทยของส านักงานสภาพัฒนาการเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติ (สศช.) ฉบับปรับปรุง พ.ศ. 2562 คาดการณ์ว่า ในปี พ.ศ. 2566 จะมีประชากรผู้สูงอายุสูงถึงร้อยละ 20.66 ของประชากรทั้งประเทศ และใน ปี พ.ศ. 2578 จะมีประชากรผู้สูงอายุสูงถึงร้อยละ 28.55 ของประชากร ทั้งประเทศ และมีการคาดประมาณว่าในอีก ไม่เกิน 15 ปีข้างหน้า ประเทศไทยจะกลายเป็น “สังคมสูงอายุระดับ สุดยอด” (super aged society) เมื่อสัดส่วน ของประชากรที่มีอายุมากกว่า 60 ปีสูงถึง 28% ของประชากรทั้งหมด (สถาบันวิจัยประชากรและสังคม มหาวิทยาลัยมหิดล. 2565). การเพิ่มขึ้นอย่างต่อเนื่องของผู้สูงอายุ ในขณะที่จ านวนวัยท างานและวัยเด็กแรกเกิดลดลง ย่อมส่งผลกระทบต่อการพัฒนาทางเศรษฐกิจ และสังคม ของประเทศไทย การเปลี่ยนแปลงเพื่อเข้าสู่สังคมสูงวัยอย่าง สมบูรณ์ของประเทศไทยเกิดขึ้นอย่างรวดเร็ว และรุนแรงเมื่อเปรียบเทียบกับหลายชาติในโลก สาเหตุเพราะคนไทย มีอัตราการเกิดน้อย คุมก าเนิดได้ดี และอายุคนยืนยาวขึ้น กลุ่มคนที่เกิดในช่วง 2506 – 2526 ซึ่งมีอัตราการเกิด มากกว่า 1 ล้านคนต่อปี เรียกได้ว่าเป็นคลื่นสึนามิประชากรลูกใหญ่ที่จะส่งผลให้ภายใน 20 กว่าปีข้างหน้า ผู้สูงอายุ จะเพิ่มเป็นราว 21 ล้านคน อัตราการพึ่งพิง ในปี พ.ศ. ๒๕๖๐ พบว่า ประชากรวัยท างาน ๑๐๐ คน จะต้องรับภาระประชากรสูงอายุ และวัยเด็ก ๕๑ คน และคาดว่าเพิ่มเป็น ๖๔ คน ในปี พ.ศ. ๒๕๗๐ จากรายงานการประเมินและคัดกรองสุขภาพจ าแนก ตามความสามารถในการท ากิจวัตรประจ าวันของผู้สูงอายุ โดยกระทรวงสาธารณสุข ผ่านระบบคลังข้อมูลด้านการแพทย์ และสุขภาพ (Health Data Center : HDC) ข้อมูล ณ วันที่ 31 สิงหาคม 2565 พบว่า เป็นกลุ่มติดสังคม ร้อยละ 96.66 ติดบ้าน ร้อยละ 2.73 และติดเตียง ร้อยละ 0.62 ปัญหาสุขภาพผู้สูงอายุที่พบ มักเจ็บป่วยด้วยโรค ไม่ติดต่อเรื้อรัง ได้แก่ โรคหัวใจและหลอดเลือด ร้อยละ 15.55 โรคเบาหวาน ร้อยละ 9.84 โรคความดันโลหิตสูง ร้อยละ 7.72 ภาวะสมองเสื่อม ร้อยละ 0.88 และภาวะหกล้ม ร้อยละ 3.12 ในปี พ.ศ. 2560 มีผู้เสียชีวิตจากการ พลัดตกหกล้มสูงถึง 2,018 คน หรือเฉลี่ยวันละ 6 คน ซึ่งเป็นกลุ่มผู้สูงอายุมากถึง 1,046 คน หรือเฉลี่ยวันละ 3 คน และร้อยละ 50 ผู้สูงอายุที่ได้รับการรักษาจากการหกล้มเสียชีวิตใน 1 ปี (กรมควบคุมโรค, เมษายน 2562)
๑๑ ภาพที่ 1 แนวโน้มประชากรผู้สูงอายุในอนาคต ที่มา: สถาบันวิจัยประชากรและสังคม มหาวิทยาลัยมหิดล. (2565). เขตสุขภาพที่ 4 มีประชากรจากฐานข้อมูลทะเบียนราษฎร์จ านวน 5,422,275 คน และประชากรที่อยู่จริง ในพื้นที่จ านวน 4,171,102 คน มีผู้สูงอายุจ านวน 926,904 คน สัดส่วนของผู้สูงอายุเทียบกับฐานประชากรที่อยู่จริง พื้นที่ คิดเป็นร้อยละ 22.22 จัดเป็น Aging Society เต็มรูปแบบ จังหวัดที่มีสัดส่วนประชากรสูงอายุสูงสุด 3 อันดับ ได้แก่ จังหวัดสิงห์บุรี อ่างทอง และลพบุรี คิดเป็นร้อยละ 28.97, 26.01 และ 25.41 ตามล าดับ จากการส ารวจ สถานการณ์ด้านสุขภาพของผู้สูงอายุในเขตสุขภาพที่ ๔ มีประชากรผู้สูงอายุจ านวน 926,904 คน พบว่าผู้สูงอายุที่ผ่าน ก า ร คั ด ก ร อง ค ว า ม ส า ม า ร ถใ น ก า ร ท า กิ จ วั ต ร ป ร ะ จ า วั น (Barthel Activityes of Daily Living: ADL) จ านวน ๕77,218 คน คิดเป็นร้อยละ๖2.27 ของผู้สูงอายุทั้งหมด ซึ่งสามารถแบ่งกลุ่มผู้สูงอายุตามค่า ADL ได้ดังนี้ ผู้สูงอายุกลุ่มติดสังคม (กลุ่มที่ช่วยเหลือตัวเองได้ ค่าคะแนน ๑๒ คะแนนขึ้นไป) จ านวน ร้อยละ 96.96 ผู้สูงอายุกลุ่ม ติดบ้าน (กลุ่มที่ช่วยเหลือตัวเองได้บางส่วน มีค่าคะแนน ๕-๑๑ คะแนน) ร้อยละ 2.24 และผู้สูงอายุกลุ่มติดเตียง (กลุ่มที่ช่วยเหลือตัวเองไม่ได้ มีค่าคะแนน ๐-๔ คะแนน) ร้อยละ 0.80 (ข้อมูลจาก HDC วันที่ 12 เมษายน 2566) ดังแผนภูมิที่ 1 ภาพที่ 2 อัตราส่วนผู้สูงอายุแยกรายจังหวัด จ าแนกตาม ADL (ที่มา:HDC 20 เม.ย.66)
๑๒ บทที่ 2 นโยบายการปฏิรูปด้านสาธารณสุข ประเด็นผู้สูงอายุ ประเทศไทยมีนโยบายส าคัญที่เกี่ยวข้องกับผู้สูงอายุ ได้แก่ แผนยุทธศาสตร์ชาติ 20 ปี แผนปฏิรูปประเทศ และแผนพัฒนาการเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติ ฉบับที่ 12 ซึ่งให้ความส าคัญกับการพัฒนาและส่งเสริมผู้สูงอายุ ให้สามารถพัฒนาศักยภาพผู้สูงอายุ พัฒนาเทคโนโลยีและนวัตกรรมที่อ านวยความสะดวกแก่ผู้สูงอายุ และสนับสนุน ให้ผู้สูงอายุเป็นก าลังในการพัฒนาประเทศ เป็นต้น และในเดือนพฤษภาคม 2565 คณะรัฐมนตรีมีมติเห็นชอบ “ร่างพัฒนาประชากรเพื่อพัฒนาประเทศในระยะยาว ปี 2565-2580” กรอบแนวทางการพัฒนาประชากรของแผนฯ นี้ โดยรวม วางโครงสร้างพัฒนาประชากรไทยในทุกช่วงวัยด้วยแนวคิด “เกิดดี อยู่ดี กินดี” ให้ความส าคัญ 3 ด้าน ได้แก่ การเกิดอย่างมีคุณภาพ การอยู่อย่างมีคุณภาพและมีส่วนร่วมในการพัฒนาประเทศ การแก่และการตายอย่าง มีคุณภาพ ร่างแผนพัฒนาประชากรเพื่อการพัฒนาประเทศระยะยาว ปี 2565 - 2580 นั้น ให้ความส าคัญกับการ “สูงวัย” ของประชากรที่เชื่อมโยงไปสู่สังคมสูงวัย (ageing society) อย่างรอบด้าน ประกอบด้วย 6 ยุทธศาสตร์ ได้แก่ 1 การสร้างครอบครัวที่มีคุณภาพ และพัฒนาระบบที่เอื้อต่อการมีและเลี้ยงดูบุตร 2 การพัฒนายกระดับผลิตภาพประชากร 3 การยกระดับความมั่นคงทางการเงิน 4 การสร้างเสริมสุขภาวะเพื่อลดการตายก่อนวัยอันควร และมีระบบดูแลระยะยาวและช่วงท้ายของชีวิต 5 การสร้างสภาพแวดล้อมที่เอื้อต่อการด ารงชีวิตอย่างมีคุณภาพกับทุกกลุ่มวัย 6 การบริหารจัดการด้านย้ายถิ่น โดยแบ่งล าดับความส าคัญในการด าเนินการเป็น 2 ระยะคือ ระยะเร่งด่วน เน้นการจัดการกับปัญหาที่เป็นผลพวงจากสถานการณ์การระบาดของโรค COVID-19 มุ่งให้เด็ก เรียนรู้ได้อย่างเต็มที่ เยียวยาครอบครัวที่เปราะบางและผู้ว่างงาน ระยะยาว มุ่งเน้นการสร้างครอบครัวคุณภาพ ที่จะช่วยพัฒนาประชากรรุ่นต่อไปให้มีคุณภาพ เสริมความ แข็งแกร่งของระบบการดูแลคนรุ่นพ่อแม่เมื่อเข้าสู่การเป็นผู้สูงอายุ และพัฒนาการศึกษาและการเรียนรู้คุณภาพสูงตลอด ชีวิต เพื่อให้สามารถสร้างรายได้ที่มั่นคงและต่อเนื่อง ตามแนวคิด “ชุมชนน่าอยู่ สุขภาวะดี มีงานท า” (สถาบันวิจัย ประชากรและสังคม มหาวิทยาลัยมหิดล. 2565)
๑๓ เนื่องจากประเทศไทยได้เริ่มเข้าสู่การเป็นสังคมสูงวัยมาตั้งแต่ปี 2548 ปัจจุบันผู้สูงอายุไทยประมาณร้อยละ 15 ของผู้สูงอายุทั้งหมดอยู่ในภาวะพึ่งพิงบางส่วนหรือทั้งหมดและต้องการได้รับการดูแลทางการแพทย์และสาธารณสุข ขณะที่ แนวโน้มผู้สูงอายุที่ต้องการบริบาลมีจ านวนมากขึ้น แต่มีผู้บริบาลไม่เพียงพอ ภาครัฐจ าเป็นต้องเพิ่มค่าใช้จ่ายทางด้าน สาธารณสุขการแพทย์บริการสังคมแก่ผู้สูงอายุมากขึ้นต้องเพิ่มงบประมาณรายจ่ายเพื่อสงเคราะห์ช่วยเหลือผู้สูงอายุที่ยากไร้ รวมทั้งยังเก็บภาษีรายได้น้อยลง เพราะผู้สูงอายุซึ่งไม่มีรายได้มีสัดส่วนที่มากขึ้น สัดส่วนผู้สูงอายุที่เพิ่มขึ้นท าให้ผู้อยู่ในวัย ท างานต้องท างานมากขึ้น และต้องรับภาระดูแลผู้สูงอายุเพิ่มขึ้น ซึ่งพบว่าอัตราส่วนภาวะพึ่งพิงในครอบครัวที่มีผู้สูงอายุเพิ่ม มากขึ้น ในขณะที่ระบบบริการขั้นพื้นฐานต่างๆ ในชุมชนไม่เอื้อต่อสภาวะสุขภาพของผู้สูงอายุที่มีภาวะถดถอย ท าให้ผู้สูงอายุ ไม่มีกิจกรรมทางสังคม อีกทั้งวัฒนธรรม การสื่อสารเปลี่ยนไปสู่ระบบดิจิทัล ท าให้ผู้สูงอายุไม่สามารถสื่อสารกับบุคคลใน ครอบครัว ในหน่วยบริการ และในชุมชนได้ เมื่อมีปัญหาด้านสุขภาพ หรือภาวะถดถอยจึงไม่ได้รับการดูแลที่เหมาะสม ผู้สูงอายุจึงอาจขาดความอบอุ่นหรือถูกทอดทิ้ง เกิดปัญหาทางด้านสภาพจิตใจ รวมไปถึงรู้สึกเหงาเมื่อไม่ได้ท างาน ยิ่งต้อง กลายเป็นภาระให้กับลูกหลาน ยิ่งรู้สึกไม่ภูมิใจในตัวเอง น้อยใจ ซึมเศร้า ฯลฯ จึงจ าเป็นต้องได้รับการดูแลเอาใจใส่มากขึ้น การปฏิรูปด้านสาธารณสุขในประเด็นการดูแลสุขภาพผู้สูงอายุ คือกลไกลการด าเนินงานสาธารณสุขเชิงรุกที่ส าคัญใน การพัฒนาระบบสุขภาพผู้สูงอายุ ด้วยการคัดกรองภาวะสุขภาพติดตามสถานการณ์พฤติกรรมเสี่ยงอย่างสม่ าเสมอและต่อเนื่อง เพื่อหามาตรการขจัดหรือลดตัวปัจจัยที่เกี่ยวข้องป้องกันและแก้ไขปัญหาสุขภาพผู้สูงอายุโดยมีกรมอนามัยกระทรวสาธารณสุข เป็นองค์กรหลักในการอภิบาลระบบส่งเสริมสุขภาพและระบบอนามัยสิ่งแวดล้อมเพื่อให้ประชาชนมีสุขภาพดีซึ่งให้ความส าคัญ ในการพัฒนาคนตลอดช่วงชีวิต โดยมีก าหนดแผนยุทธศาสตร์การพัฒนาระบบส่งเสริมสุขภาพและอนามัยสิ่งแวดล้อมฯ โดย การพัฒนาคนตั้งแต่ช่วงตั้งครรภ์ ปฐมวัย ช่วงวัยเรียน วัยรุ่น ช่วงวัยท างาน จนถึงวัยผู้สูงอายุ ร่วมกับการส่งเสริมด้านอนามัย สิ่งแวดล้อม โดยมุ่งเน้นการบริการสุขภาพผู้สูงอายุอย่างไร้รอยต่อ ภาพที่ 3 แผนพัฒนาประชากรเพื่อพัฒนาประเทศในระยะยาว ปี 2565-2580 ที่มา : (ส านักงานคณะกรรมการพัฒนาการเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติ.2562)
๑๔ ท าให้ผู้สูงอายุได้รับการส่งเสริมสุขภาพแบบองค์รวม สามารถดูแลตนเองได้อย่างต่อเนื่อง ไม่มีภาวะแทรกซ้อน จากการเป็นโรคเรื้อรังหรือโรคที่เป็นอยู่ ลดการเข้าสู่ภาวะพึ่งพิงมีพฤติกรรมสุขภาพที่พึงประสงค์และได้อาศัยอยู่ใน ชุมชนหรือเมืองที่เป็นมิตรกับผู้สูงอายุเอื้อต่อการส่งเสริมสุขภาพ อีกทั้งลดภาระค่าใช้จ่ายด้านสาธารณสุขในอนาคตและ ลดภาระด้านเศรษฐกิจของประเทศ สังคม และครอบครัวต่อไป (กรมอนามัย.2565) จากนโยบายของรัฐมนตรีว่าการกระทรวงสาธารณสุขและนโยบายของปลัดกระทรวงสาธารณสุข ก าหนด การปฏิรูปด้านสาธารณสุขตามเป้าหมายผลลัพธ์ที่พึงประสงค์ (Big Rock) 5 ด้าน และจัดตั้งคณะกรรมการด้าน ต่างๆ เพื่อสนับสนุนการปฏิรูปในแต่ละด้าน (Sand Box) โดยเขตสุขภาพที่ ๔ ได้ขับเคลื่อนการปฏิรูปด้านสาธารณสุข ตามเป้าหมายผลลัพธ์ที่พึงประสงค์ตามนโยบายกระทรวงสาธารณสุขและก าหนดเป้าหมายผลลัพธ์ที่พึงประสงค์ตาม บริบทพื้นที่ (Area Base) เพิ่มขึ้น 3 ด้าน รวมเป็น 8 ด้าน ( 8 Big Rock) ได้แก่ 1) ด้านการป้องกันควบคุมโรคติดต่อ 2) ด้านการป้องกันควบคุมโรคไม่ติดต่อ 3) ด้านการดูแลสุขภาพผู้สูงอายุ 4) ด้านนโยบาย 30 บาทรักษาทุกที่ 5 ) ด้านหลักประกันสุขภาพและกองทุนที่เกี่ยวข้อง 6) ด้านการดูแลผู้ป่วยระยะกลาง (Intermediate Care ) 7) การป้องกันการคลอดก่อนก าหนด 8) ด้านอุบัติเหตุ ภาพที่ 4 การเชื่อมโยงนโยบายผู้บริหารสู่ 8 Big Rock
๑๕ จากเป้าหมายผลลัพธ์ที่พึงประสงค์ด้านการดูแลภาวะสุขภาพผู้สูงอายุ การปฏิรูประบบบริการสุขภาพผู้สูงอายุ ด้านการบริบาล การรักษาพยาบาลที่บ้าน/ชุมชน และการดูแลสุขภาพตนเองในระบบการสุขภาพปฐมภูมิเชิงนวัตกรรม จึงเป็นแนวทางที่ส าคัญในการปฏิรูปเพื่อรองรับความท้าทายหลายด้าน คือ การยกระดับความรอบรู้ด้านสุขภาพการ สร้างเสริมสุขภาพและป้องกันโรคส าหรับผู้สูงอายุทั้งที่ป่วยและไม่ป่วย การจัดการให้มีผู้บริบาลทั้งปริมาณและคุณภาพ ที่เพียงพอกับความต้องการเมื่อเข้าสู่ภาวะพึ่งพิง และการให้บริการรักษาพยาบาลที่บ้าน และในชุมชนอย่างต่อเนื่อง การลดความเหลื่อมล้ าในการเข้าถึงบริการและการให้ท้องถิ่นมีส่วนร่วมในการบริการระบบสุขภาพปฐมภูมิเชิงนวัตกรรม หลักการปฏิรูประบบบริการสุขภาพผู้สูงอายุ อาศัยแนวคิดการจัดบริการสุขภาพแบบบูรณาการ โดยมีผู้สูงอายุเป็น ศูนย์กลางและมีเป้าหมายหลัก คือ การพัฒนาความสามารถในการปฏิบัติกิจวัตรต่างๆ (Functional Ability) ของผู้สูงอายุแต่ละรายตามระดับของศักยภาพภายในตนเอง (Intrinsic capacity) โดยมุ่งเน้นการจัดบริการในระดับ ชุมชนและสามารถส่งต่อเข้าสู่สถานบริการในระดับต่าง ๆ ได้อย่างสะดวกในทุกพื้นที่เพิ่มความสามารถในการเข้าถึง บริการสุขภาพของกลุ่มผู้สูงอายุ ให้กลุ่มวัยผู้สูงอายุได้รับการสร้างเสริมสุขภาพและได้รับการส่งต่อเข้าระบบการรักษา อย่างครบวงจรอย่างไร้รอยต่อ 1. พัฒนา System Design ของระบบบริการสุขภาพผู้สูงอายุด้านการบริบาล การรักษาพยาบาลที่บ้าน/ชุมชน และการดูแลสุขภาพตนเองในระบบสุขภาพปฐมภูมิเชิงนวัตกรรม 2. พัฒนาระบบและกลไกการสร้างผู้บริบาลผู้สูงอายุที่บูรณาการความร่วมมือระดับชาติพื้นที่องค์กรปกครองส่วน ท้องถิ่น และชุมชน 3. พัฒนาระบบและกลไกการบริบาลและรักษาพยาบาลผู้สูงอายุที่บ้าน/ชุมชน รวมทั้งระบบบริการของทีมแพทย์ ประจ าครอบครัว ระบบสนับสนุน และร่วมด าเนินการของสถานพยาบาล องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น ชุมชนและพื้นที่ รวมทั้งอาสาสมัครและสมาชิกในครอบครัว 4. พัฒนาระบบสารสนเทศและเทคโนโลยีดิจิทัล เพื่อการสนับสนุนการบริบาล และการรักษาพยาบาลผู้สูงอายุ ที่บ้าน/ชุมชน รวมทั้ง telemedicine, tele pharmacy, telenursing, video call และอุปกรณ์ดิจิทัลส่วนบุคคล เป็นส่วนหนึ่งของระบบสุขภาพปฐมภูมิเชิงนวัตกรรม 5. พัฒนาระบบข้อมูลสารสนเทศและการสื่อสารส าหรับผู้สูงอายุ เพื่อสนับสนุนการสร้างเสริมสุขภาพ ความรอบรู้ ด้านสุขภาพ การป้องกันโรค การปรับเปลี่ยนพฤติกรรมและการดูแลตนเองของผู้สูงอายุ รวม ถึง การใช้อุปกรณ์ดิจิทัลส่วนบุคคล และอาสาสมัครในท้องถิ่น 6. พัฒนาระบบและกลไกการเงินการคลังที่ยั่งยืนรวมทั้งระบบหลักประกันสุขภาพ กองทุนการดูแลระยะยาวและ มาตรการสนับสนุนส่งเสริมรูปแบบใหม่ รวมถึงความสนับสนุนขององค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น และระบบการคุ้มครอง ผู้บริโภค (กลุ่มขับเคลื่อนการปฏิรูปประเทศ ยุทธศาสตร์ชาติ และการสร้างความสามัคคีปรองดอง (ป.ย.ป.) ประจ า กระทรวงสาธารณสุข,2564) จุดมุ่งเน้นของกิจกรรมปฏิรูประบบบริการสุขภาพผู้สูงอายุ
๑๖ บทที่ 3 โครงการขับเคลื่อนการปฏิรูประบบบริการสุขภาพผู้สูงอายุ (Big Rock Elderly) เขตสุขภาพที่4 เขตสุขภาพที่ 4 ก าหนดให้คณะอนุกรรมการขับเคลื่อนการด าเนินงานปฏิรูประบบบริการสุขภาพผู้สูงอายุ (BIGROCK ELDERLY) เขตสุขภาพที่ 4 จัดท าโครงการขับเคลื่อนการปฏิรูประบบบริการสุขภาพผู้สูงอายุฯ ทั้งระบบ คณะอนุกรรมการฯ จึงจัดท าแผนการขับเคลื่อน ที่ประกอบไปด้วยโครงการ/กิจกรรมย่อย ดังนี้ 1. จัดประชุมคณะท างานและผู้เกี่ยวข้องผ่านระบบทางไกล จ านวน 500 user เพื่อวางแผนการด าเนินงาน ชี้แจงแนวทาง และติดตามแก้ไขปัญหาในการด าเนินงาน จ านวน 2 ครั้ง 2. โครงการอบรมหลักสูตร Short course “integrated elderly-center health promotion services” บุคลากรผู้รับผิดชอบงานผู้สูงอายุในหน่วยบริการปฐมภูมิ เขตสุขภาพที่ ๔ จังหวัดละ 5 คน รวมจ านวน 40 คนจ านวน 3 ระยะ ๆ ละ 3 วัน โดยมีรายละเอียดหลักสูตรดังนี้ Module 1: ระบบบริการสุขภาพปฐมภูมิที่ยึดผู้สูงอายุเป็นศูนย์กลางตามแนวทาง HEALTHY AGEINGICOPE-WHO สถานที่ : โรงพยาบาลท่าวุ้ง และ โรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพต าบลบางงา อ าเภอท่าวุ้ง จังหวัดลพบุรี เนื้อหาสังเขปของหลักสูตรการฝึกอบรม เพื่อให้บรรลุวัตถุประสงค์ดังกล่าว ผู้เข้ารับการฝึกอบรมจะต้องมีความรู้ความสามารถตามเนื้อหาดังต่อไปนี้ 1. ระบบบริการสุขภาพที่ยึดผู้สูงอายุเป็นศูนย์กลาง 2. แนวคิด HEALTHY AGEING 3. Integrated care for older people: ICOPE-WHO 4. ประเด็นสุขภาพที่ส าคัญโดยใช้ intrinsic capacity oriented 5. นโยบายและการบริหารจัดการภายใต้ big rock เขตสุขภาพที่4 6. แนวทางปฏิบัติและเครื่องมือสนับสนุนการจัดบริการ วัตถุประสงค์ เมื่อสิ้นสุดการฝึกอบรม ผู้เข้ารับการฝึกอบรมสามารถปฏิบัติงานในการดูแลผู้สูงอายุในชุมชนได้อย่างมีประสิทธิภาพ ตามบริบทของชุมชน โดยมีความรู้ความสามารถดังนี้ - เข้าใจแนวคิด healthy ageing และICOPEจนสามารถน าไปประยุกต์ใช้ได้ในพื้นที่ - เข้าใจ intrinsic capacity ที่ส าคัญ - เข้าใจแนวนโยบายและแนวทางปฏิบัติตาม big rock เขต 4 - ด าเนินการส่งเสริมสุขภาพและการป้องกันโรคในระดับปฐมภูมิรวมถึงการฟื้นฟูสุขภาพผู้สูงอายุตามแนวทางของ ICOPE - เข้าใจแนวทางปฏิบัติและสามารถประยุกต์ใช้เครื่องมือได้ Module 2: แผนการสอน Short course geriatric for health care providers สถานที่ : ศูนย์ธรรมศาสตร์ธรรมรักษ์ โรงพยาบาลธรรมศาสตร์เฉลิมพระเกียรติฯ จังหวัดปทุมธานี เนื้อหาสังเขปของหลักสูตรการฝึกอบรม เพื่อให้บรรลุวัตถุประสงค์ดังกล่าว ผู้เข้ารับการฝึกอบรมจะต้องมีความรู้ความสามารถตามเนื้อหาดังต่อไปนี้ 1. การเปลี่ยนแปลงของผู้สูงอายุ
๑๗ 2. โรคที่ส าคัญและปัญหาที่พบบ่อยในผู้สูงอายุ A. ลักษณะเฉพาะของผู้สูงอายุ B. ภาวะที่พบในผู้สูงอายุ (Geriatric syndromes) ได้แก่ การหกล้ม การขาดสารอาหาร ภาวะสับสนเฉียบพลัน ภาวะสมองเสื่อม ภาวะซึมเศร้า ภาวะปัสสาวะเล็ด ปัญหาการนอน ปัญหาจากยา ภาวะเปราะบาง และมวล กล้ามเนื้อน้อย C. การดูแลผู้สูงอายุในระดับชุมชน และเกณฑ์การส่งต่อการรักษา D. การป้องกันสุขภาพด้านต่างๆ ได้แก่ สุขภาพปาก การออกก าลังกาย การให้ภูมิคุ้มกัน วัตถุประสงค์ เมื่อสิ้นสุดการฝึกอบรม ผู้เข้ารับการฝึกอบรมสามารถปฏิบัติงานในการดูแลผู้สูงอายุในชุมชนได้อย่างมี ประสิทธิภาพตามบริบทของชุมชนโดยมีความรู้ความสามารถดังนี้ - สามารถบอกการเปลี่ยนแปลงทางร่างกายและจิตใจที่เกิดในผู้สูงอายุได้ - สามารถบอกโรคที่พบบ่อยในผู้สูงอายุได้ - ด าเนินการส่งเสริมสุขภาพและการป้องกันโรคในระดับปฐมภูมิ รวมถึงการฟื้นฟูสุขภาพผู้สูงอายุ - ส่งต่อผู้สูงอายุที่จ าเป็นต้องได้รับการดูแลในระดับที่สูงขึ้น Module 3: การออกแบบระบบบริการสุขภาพที่มุ่งเน้นคุณค่าและการบริหารจัดการสู่การปฏิบัติ สถานที่:ศูนย์ผู้สูงวัยเฉลิมพระเกียรติ สมเด็จพระกนิษฐาธิราชเจ้า กรมสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดา ฯ สยามบรมราชกุมารี มหาวิทยาลัยศรีนครินทรวิโรฒ องครักษ์ จังหวัดนครนายก เนื้อหาสังเขปของหลักสูตรการฝึกอบรม เพื่อให้บรรลุวัตถุประสงค์ดังกล่าว ผู้เข้ารับการฝึกอบรมจะต้องมีความรู้ความสามารถตามเนื้อหาดังต่อไปนี้ การออกแบบระบบบริการสุขภาพ (service design) 1. ระบบบริการสุขภาพที่มุ่งเน้นคุณค่า 2. การวางแผนส่งเสริมสุขภาพรายบุคคลและแนวทางการให้interventionเน้นด้านการเคลื่อนไหว โภชนาการ สุขภาพช่องปากและด้านความคิดความจ า 3. การประเมินผลการส่งเสริมสุขภาพรายบุคคล 4. จากทฤษฎีสู่การปฏิบัติจริงส าหรับพื้นที่ วัตถุประสงค์ เมื่อสิ้นสุดการฝึกอบรม ผู้เข้ารับการฝึกอบรมสามารถปฏิบัติงานในการดูแลผู้สูงอายุในชุมชนได้อย่างมีประสิทธิภาพ ตามบริบทของชุมชน โดยมีความรู้ความสามารถดังนี้ - เข้าใจแนวคิดระบบบริการที่มุ่งเน้นคุณค่า - สามารถวางแผนส่งเสริมสุขภาพรายบุคคลและให้interventionได้ - สามารถออกแบบริการสุขภาพที่ตรงตามบริบทของพื้นที่ - สามารถประเมินผลลัพธ์ของการจัดบริการ - ด าเนินการส่งเสริมสุขภาพและการป้องกันโรคในระดับปฐมภูมิ รวมถึงการฟื้นฟูสุขภาพผู้สูงอายุ
๑๘ 3. โครงการประชุมเชิงปฏิบัติการแนวทางการพัฒนาระบบบริการสุขภาพผู้สูงอายุแบบไร้รอยต่อเขตสุขภาพ ที่ 4 และศึกษาดูงานการดูแลผู้สูงอายุแบบไร้รอยต่อ & เมืองที่เป็นมิตรส าหรับผู้สูงอายุ จังหวัดน่าน ระยะเวลา 3 วัน กลุ่มเป้าหมาย ได้แก่คณะอนุกรรมการขับเคลื่อนการด าเนินงานปฏิรูปเขตสุขภาพที่ 4 ประเด็นผู้สูงอายุและผู้รับผิดชอบ งานในพื้นที่อ าเภอน าร่องจาก 8 จังหวัดในเขตสุขภาพที่ 4 จ านวน 45 คน โดยมีวัตถุประสงค์ เพื่อพัฒนาศักยภาพ บุคลากรสาธารณสุขในการดูแลส่งเสริมสุขภาพผู้สูงอายุแบบไร้รอยต่อ แลกเปลี่ยนเรียนรู้การด าเนินงานเมืองที่เป็นมิตร ส าหรับผู้สูงอายุและพัฒนากระบวนการด าเนินงานขับเคลื่อนการปฏิรูประบบบริการสุขภาพผู้สูงอายุแบบไร้รอยต่อ 4. จัดประชุมแพทย์และบุคลากรสหวิชาชีพ (หมอ 3 ) หลักสูตร “Dealing with common pitfalls in older adults” ระยะเวลา 1 วัน ผ่านระบบทางไกล จ านวน 300 user กลุ่มเป้าหมาย ได้แก่ แพทย์ ทันตแพทย์ นักกายภาพบ าบัด นักโภชนาการ เภสัชกร พยาบาล และบุคลากรวิชาชีพที่เกี่ยวข้อง เพื่อชี้แจงแนวทางการดูแลรักษา ผู้สูงอายุที่มีภาวะถดถอย หรือเจ็บป่วย ในคลินิกผู้สูงอายุของโรงพยาบาลทุกระดับ โดยอาจารย์แพทย์เวชศาสตร์ ผู้สูงอายุจากโรงพยาบาลธรรมศาสตร์เฉลิมพระเกียรติ และศูนย์การแพทย์สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ มหาวิทยาลัยศรี นครินทรวิโรฒ องครักษ์ 5. โครงการพัฒนาระบบการดูแลผู้สูงอายุในชุมชนแบบไร้รอยต่อภายในเขตสุขภาพที่ 4 ปีงบประมาณ 2566 โดยสนับสนุนงบประมาณให้จังหวัดในพื้นที่เขตสุขภาพที่ 4 ด าเนินการขับเคลื่อนการปฏิรูประบบบริการสุขภาพในระดับ จังหวัดตามบริบทพื้นที่ โดยมีวัตถุประสงค์ เพื่อคัดกรองภาวะถดถอยในผู้สูงอายุ (Community screen) สนับสนุนให้ ผู้สูงอายุที่มีภาวะถดถอย ได้รับการจัดท าแผนการดูแลรายบุคคล และได้รับบริการส่งเสริมสุขภาพ เพื่อชะลอภาวะ ถดถอยในด้านการเคลื่อนไหว ด้านขาดสารอาหาร หรือด้านสุขภาพช่องปาก ซึ่งมีรายละเอียดกลุ่มเป้าหมายด าเนินการ รายจังหวัดดังตาราง
๑๙ จังหวัด จ านวน ผู้สูงอายุ ทั้งหมด จ านวนผู้สูงอายุได้รับการคัดกรอง ADL ร้อยละ งบจัดสรร ตามหัว ประชากร กลุ่มติดสังคม ติดสังคม (ADL 12- 20) ติดบ้าน (ADL 5- 11) ติดเตียง (ADL 0 -4) คัดกรอง รวม นนทบุรี 229,432 109,025 1,740 589 111,354 48.53 520,500 ปทุมธานี 140,560 101,496 1,936 510 103,942 73.95 484,500 พระนครศรีอยุธยา 141,830 102,433 2,875 97 106,005 74.74 489,000 อ่างทอง 55,775 51,439 1,344 427 53,210 95.4 245,500 ลพบุรี 118,858 99,131 1,926 854 101,911 85.74 473,000 สิงห์บุรี 47,170 41,379 825 339 42,543 90.19 197,500 สระบุรี 106,366 85,720 1,780 533 88,033 82.76 409,000 นครนายก 45,674 38,005 1,084 250 39,339 86.13 181,000 รวม 885,665 628,628 13,510 4,199 646,337 72.98 3,000,000 6 โครงการสร้างเสริมสุขภาพและป้องกันโรคผู้สูงอายุแบบไร้รอยต่อ (Seamless care) เขตสุขภาพที่ 4 พื้นที่ 8 จังหวัด ประจ าปี 2566 โดยมีวัตถุประสงค์เพื่อจัดบริการคัดกรองภาวะถดถอย 9 ด้าน (Community screen) บริการเยี่ยมบ้านให้ค าปรึกษา และคัดกรองเชิงลึก (In depth Screening) เพื่อค้นหาผู้สูงอายุที่มีภาวะถดถอย วางแผนการส่งเสริมสุขภาพรายบุคคลตามภาวะเสี่ยงที่พบ (Individual care plan) และจัดบริการส่งเสริมสุขภาพ ป้องกันภาวะถดถอย ((Intervention) ด้านใดด้านหนึ่งจาก 3 ด้าน ดังนี้ 1) ด้านการเคลื่อนไหว บริการฝึกกล้ามเนื้อเพิ่มความแข็งแรง 2) ด้านทุพโภชนาการ บริการให้ค าปรึกษา ปรับพฤติกรรมการรับประทานอาหารตามความต้องการแคลอรี่ 3) ด้านทันตสุขภาพ บริการตรวจช่องปาก และส่งเสริมสุขภาพช่องปากตามปัญหาที่พบ และเยี่ยมบ้านประเมิน ภาวะสุขภาพหลังให้บริการส่งเสริมสุขภาพ (Re-Assessment) โดยส านักงานหลักประกันสุขภาพเขต 4 สระบุรี สนับสนุนค่าใช้จ่ายในการจัดบริการส่งเสริมสุขภาพผู้สูงอายุในเขตสุขภาพที่ 4 ตามกลุ่มเป้าหมายในโครงการดังตาราง ตารางที่ 1 จ านวนผู้สูงอายุได้รับการคัดกรอง ADL กลุ่มเป้าหมายโครงการพัฒนาระบบการดูแลผู้สูงอายุในชุมชนแบบไร้รอยต่อเขตสุขภาพที่ 4
๒๐ จังหวัด 1.บริการคัดกรองภาวะ ถดถอย 9 ด้าน (community screen ) คน ละ 15 บาท 2.บริการส่งเสริมสุขภาพ เพื่อป้องกันภาวะถดถอย ผู้สูงอายุที่มีความเสี่ยงใน ด้าน การเคลื่อนไหว/ ด้านทันตสุขภาพ/ด้าน ทุพโภชนาการ ( Intervention) คนละ 250 บาท 3.บริการเยี่ยมบ้าน เพื่อประเมินผล สุขภาพหลังได้รับการ ส่งเสริมสุขภาพเพื่อ ป้องกันภาวะถดถอย (Re Assessment) คนละ 100 บาท รวม งบประมาณ บริการ เป้าหมาย (คน) งบประมาณ (บาท) เป้าหมา ย (คน) งบประมาณ (บาท) เป้าหมาย (คน) งบประมา ณ (บาท) นนทบุรี 56,015 840,225 826 206,500 497 49,700 1,096,425 ปทุมธานี 37,219 558,285 357 89,250 214 21,400 668,935 พระนครศรี อยุธยา 48,020 720,300 1,400 350,000 840 84,000 1,154,300 อ่างทอง 23,710 355,650 1,240 310,000 744 74,400 740,050 ลพบุรี 42,214 633,210 1,576 394,000 944 94,400 1,121,610 สิงห์บุรี 17,508 262,620 337 84,250 202 20,200 367,070 สระบุรี 45,865 687,975 1,380 345,000 828 82,800 1,115,775 นครนายก 22,160 332,400 800 200,000 480 48,000 580,400 รวม 292,711 4,390,665 7,916 1,979,000 4,749 474,900 6,844,565 ตารางที่ 2 สนับสนุนค่าใช้จ่ายในการจัดบริการส่งเสริมสุขภาพผู้สูงอายุในเขตสุขภาพที่ 4
๒๑ 7. โครงการประชุมเชิงปฏิบัติการประเมินผลโครงการพัฒนาระบบดูแลผู้สูงอายุแบบไร้รอยต่อเขตสุขภาพที่ 4 ปี พ.ศ.2566 .ระยะเวลา 2 วัน กลุ่มเป้าหมาย ได้แก่คณะอนุกรรมการขับเคลื่อนการด าเนินงานปฏิรูปเขตสุขภาพที่ 4 ประเด็นผู้สูงอายุ และผู้รับผิดชอบงานในพื้นที่ 8 จังหวัดๆ ละ 6 คน รวม จ านวน 60 คนโดยมีวัตถุประสงค์เพื่อพัฒนา ศักยภาพบุคลากรสาธารณสุขในการประเมินผลโครงการประเมินบริบทปัจจัยน าเข้ากระบวนการด าเนินงาน ผลผลิต ปัญหา และอุปสรรคของโครงการพัฒนาระบบการดูแลผู้สูงอายุในชุมชนแบบไร้รอยต่อ เขตสุขภาพที่ 4 น าไปสู่การ พัฒนากระบวนการด าเนินงานขับเคลื่อนการปฏิรูประบบบริการสุขภาพผู้สูงอายุ (BIG ROCK ELDERLY)
๒๒ ส่วนที่ 2 แนวทางการขับเคลื่อนการปฏิรูประบบบริการ สุขภาพผู้สูงอายุ (Big Rock Elderly) ของเขตสุขภาพที่ 4
๒๓ บทที่ 4 กรอบแนวคิดการดูแลผู้สูงอายุแบบไร้รอยต่อ เขตสุขภาพที่ 4 ปี 2564 เขตสุขภาพที่ 4 ถูกก าหนดเป็นเขตสุขภาพน าร่องในการปฏิรูประบบบริการสุขภาพ 5 ประเด็น ซึ่งรวมถึงประเด็นผู้สูงอายุด้วย ส านักเขตสุขภาพที่ 4 จึงจัดตั้งคณะท างาน วางแผนการขับเคลื่อนด้วย 3 กลไกหลัก ได้แก่ 1) คณะกรรมการขับเคลื่อน 2) งบประมาณสนับสนุน 3) รูปแบบบริการ โดยมุ่งเน้นการพัฒนารูปแบบ บริการก่อนเป็นล าดับแรก ภายใต้โครงการการดูแลสุขภาพผู้สูงอายุอย่างไร้รอยต่อ เขตสุขภาพที่ 4 กรอบแนวคิดการดูแลผู้สูงอายุแบบไร้รอยต่อ เขตสุขภาพที่ 4 ภาพที่ 5 กรอบแนวคิดการดูแลผู้สูงอายุแบบไร้รอยต่อ เขตสุขภาพที่ 4 ที่มา : เอกสารการประชุมสรุปผลการด าเนินงานคณะกรรมการขับเคลื่อนการปฏิรูประบบสุขภาพด้านผู้สูงอายุ เขตสุขภาพที่ 4 มกราคม 2565 จากแนวคิดการดูแลสุขภาพผู้สูงอายุแบบไร้รอยต่อของกรมอนามัย เลขานุการคณะกรรมการขับเคลื่อนการปฏิรูป ระบบสุขภาพด้านผู้สูงอายุ เขตสุขภาพที่ 4 พัฒนาเป็นกรอบแนวคิดของเขตสุขภาพที่ 4 โดยแบ่งกลุ่มเป้าหมายผู้สูงอายุ และแนวทางการดูแลตามกลุ่มเป้าหมาย เป็น 4 กลุ่ม ได้แก่ 1 กลุ่มก่อนวัยผู้สูงอายุ ( Pre Aging ) ก าหนดกิจกรรมบริการคัดกรองภาวะสุขภาพด้วยตนเองและส่งเสริม สุขภาพในชุมชน เพื่อเตรียมความพร้อมก่อนเข้าสู่วัยผู้สูงอายุ 2 กลุ่มผู้สูงอายุสุขภาพดี ( Healthy Elderly ) ที่ก าหนดการดูแลด้วยการคัดกรองสุขภาพผ่าน Platform Bluebook และส่งเสริมสุขภาพเพื่อป้องกันโรคด้วยการร่วมกิจกรรมชมรมผู้สูงอายุและจัดท า Wellness plan เขตสุขภาพที่ 4 พัฒนาการดูแลภายใต้การขับเคลื่อนการปฏิรูประบบสุขภาพด้านผู้สูงอายุ (Big Rock ) ด้วยการ คัดกรองภาวะถดถอย 9 ด้าน จัดท าแผนการดูแลรายบุคคล และส่งเสริมสุขภาพเพื่อป้องกันภาวะถดถอย (Personalized care plan and intervention)
๒๔ 3 กลุ่มผู้สูงอายุเจ็บป่วย (Illness Elderly) ดูแลในคลินิกผู้สูงอายุ ทั้งระยะวิกฤต (Acute/Emergency Care ) และการดูแลระยะกลาง ( Intermediate Care) รวมถึงการส่งต่อผู้ป่วยเพื่อดูแลระยะกลางในชุมชน โดยการพัฒนา คลินิกผู้สูงอายุตามมาตรฐานกรมการแพทย์รองรับระบบการดูแลรักษา (CARE) 4 กลุ่มผู้สูงอายุมีภาวะพึ่งพิง (Dependent Elderly ) ดูแลระยะยาว (Long Term Care) และดูแลระยะ สุดท้าย (Palliative Care) ด้วยความร่วมมือของกองทุนการดูแลระยะยาวในองค์การบริหารส่วนท้องถิ่น ร่วมกันพัฒนา ศักยภาพนักจัดการและนักบริบาลผู้สูงอายุในชุมชน (Care manager , Care giver) โดยมีภาคีเครือข่าย องค์การปกครองส่วนท้องถิ่น สนับสนุนการพัฒนาสิ่งแวดล้อมในบ้านและชุมชน รองรับ สังคมผู้สูงอายุ (Age Friendly City)
๒๕ บทที่ 5 กลยุทธในการขับเคลื่อนการปฏิรูปฯ การดูแลผู้สูงอายุในเขตสุขภาพที่ 4 ที่ผ่านมา ทุกจังหวัดในเขตสุขภาพที่ 4 มีการคัดกรองภาวะสุขภาพ ของผู้สูงอายุ ใน 10 ประเด็น ได้แก่ การคัดกรองโรคเบาหวาน ความดันโลหิตสูง ความเสี่ยงโรคหัวใจและหลอดเลือด สุขภาพช่องปาก สมองเสื่อม ซึมเศร้า ข้อเข่า ภาวะหกล้ม ความสามารถในการปฏิบัติกิจวัตรประจ าวัน และดัชนี มวลกาย และมีการบันทึกการคัดกรองในโปรแกรมของหน่วยงาน และรายงานใน HDC อย่างไรก็ตามความครอบคลุม ของการคัดกรอง แต่ละเรื่องไม่เท่ากัน อยู่ระหว่างร้อยละ 30 - 69 (ข้อมูลจาก HDC วันที่ 25 ตุลาคม 2564) และการน าผลการคัดกรองไปดูแล และส่งเสริมสุขภาพของผู้สูงอายุตามบริบทของพื้นที่ ยังไม่มีระบบการติดตามผลการ ดูแลส่งเสริมสุขภาพอย่างเป็นระบบที่ชัดเจน คณะกรรมการขับเคลื่อนการปฏิรูประบบสุขภาพด้านผู้สูงอายุเขตสุขภาพ ที่ 4 (Big Rock Elderly) มีการประชุมและก าหนดแนวทางการด าเนินงานเพื่อรองรับนโยบายการปฏิรูป ในด้านการ บริหารจัดการ การพัฒนาระบบริการรูปแบบใหม่ รวมถึงการติดตามประเมินผล โดยมุ่งเน้นการพัฒนาระบบบริการ ส าหรับกลุ่มผู้สูงอายุสุขภาพดี ซึ่งมีจ านวนมาก ถึงร้อยละ 97.66 ถ้าด าเนินการดูแลส่งเสริมสุขภาพ ได้อย่างถูกต้อง เหมาะสมก็จะส่งผลชะลอการเกิดปัญหาสุขภาพและโรคในผู้สูงอายุ ผู้สูงอายุไม่เข้าสู่ภาวะพึ่งพิงเร็วเกินไป จึงเป็นที่มา ของโครงการพัฒนาระบบการดูแลผู้สูงอายุในชุมชนแบบไร้รอยต่อ ในพื้นที่เขตสุขภาพที่ 4 โดยการน าเครื่องมือการคัด กรองความถดถอยของร่างกายของผู้สูงอายุ 9 ด้าน (Community Screening) ได้แก่ ด้านความคิดความจ า ด้านการ เคลื่อนไหวร่างกาย ด้านการขาดสารอาหาร ด้านการมองเห็น ด้านการได้ยิน ด้านภาวะซึมเศร้า ด้านการกลั้นปัสสาวะ ด้านการปฏิบัติกิจวัตรประจ าวัน ด้านสุขภาพช่องปาก และแนวทางการดูแลส่งเสริมสุขภาพ (Intervention) (นายแพทย์สันติ ลาภเบญจกุล และคณะ, 2563) ที่พัฒนาขึ้นในงานวิจัยการพัฒนาระบบการดูแลผู้สูงอายุในชุมชน แบบไร้รอยต่อมาทดลองใช้ ในพื้นที่ เพื่อคัดกรองภาวะถดถอยในผู้สูงอายุ และสนับสนุนให้ผู้สูงอายุที่มีภาวะถดถอยได้ จัดท าแผนการดูแลรายบุคคล และได้รับบริการส่งเสริมสุขภาพ เพื่อชะลอภาวะถดถอยในด้านการเคลื่อนไหว ด้านขาด สารอาหาร หรือด้านสุขภาพช่องปาก โดยก าหนดแนวทางการดูแลในปี 2565 เป็น 4 ขั้นตอน (4 step) ได้แก่ Step 1 : การคัดกรองความถดถอยของร่างกายของผู้สูงอายุ 9 ด้าน (Community Screening) ได้แก่ ด้านความคิดความจ า ด้านการเคลื่อนไหวร่างกาย ด้านการขาดสารอาหาร ด้านการมองเห็น ด้านการได้ยิน ด้านการ ซึมเศร้า ด้านการกลั้นปัสสาวะ ด้านการปฏิบัติกิจวัตรประจ าวัน และสุขภาพช่องปาก โดยอาสาสมัครสาธารณสุขประจ า หมู่บ้าน หรือ หมอคนที่ 1 Step 2 : การคัดกรองเชิงลึก (In depth Screening ) ในรายที่สงสัย พบภาวะผิดปกติ โดยเจ้าหน้าที่ สาธารณสุข หรือหมอคนที่ 2 ในโรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพต าบล Step 3 : การจัดท าแผนการดูแลรายบุคคลและให้บริการส่งเสริมสุขภาพตามแผนการดูแลอย่างมีส่วนร่วม (Individual Care Plan & Intervention) โดยพยาบาลวิชาชีพ นักกายภาพบ าบัด และบุคลากรสหวิชาชีพ หรือหมอ คนที่ 3 ในโรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพต าบล หรือโรงพยาบาลชุมชน Step 4 : การประเมินภาวะสุขภาพหลังให้บริการส่งเสริมสุขภาพในรายที่มีความผิดปกติ ใน 3 ด้าน ได้แก่ ด้านการเคลื่อนไหวร่างกาย ด้านการขาดสารอาหาร และด้านสุขภาพช่องปาก (Re Assessment ) โดยเจ้าหน้าที่ สาธารณสุข พยาบาลวิชาชีพ นักกายภาพบ าบัด และบุคลากรสหวิชาชีพ หรือหมอคนที่ 3
๒๖ ส่วนด้านอื่นนอกเหนือจากการดูแลในโครงการ จัดส่งต่อเพื่อให้การดูแลช่วยเหลือตามระบบบริการ ของคลินิก ผู้สูงอายุ หรือการบริการตามแผนการบริการรายด้านที่เกี่ยวข้อง ( Service Plan) เพื่อส่งเสริมคุณภาพชีวิตให้ผู้สูงอายุ ต่อไป ดังภาพ จากการด าเนินงานปฏิรูประบบบริการสุขภาพผู้สูงอายุของเขตสุขภาพที่ 4 ในปี 2565 คณะกรรมการ ขับเคลื่อนการปฏิรูประบบสุขภาพด้านผู้สูงอายุ เขตสุขภาพที่ 4 ( Big Rock Elderly ) พัฒนาแนวทางด าเนินงาน ปรับปรุงกระบวนการ แก้ปัญหา อุปสรรคที่เกิดขึ้น และถอดบทเรียนการด าเนินงานพบโอกาสพัฒนาดังนี้ 1 ควรด าเนินการ BIG ROCK ต่อเนื่อง เพราะเป็นกลยุทธที่ดี เป็นงานที่มีคุณค่าโดยพัฒนาในส่วนขาดเพื่อเพิ่ม คุณภาพ ประสิทธิภาพของงาน ดังนี้ - ลดขั้นตอนการด าเนินงานเหลือ 3 step - ต่อยอดการท า intervention ใน 3 ด้าน ให้มีคุณภาพมากขึ้น - ปรับระบบการบันทึกข้อมูลที่ซ้ าซ้อน บูรณาการกับทุก กรม กอง เพื่อรวมแบบบันทึกให้เหลือเพียง platform เดียวที่ตอบสนองการปฏิบัติในพื้นที่จริง ลดภาระงานด้านข้อมูล เอกสารที่ไม่เกิดค่างานกับผู้สูงอายุโดยตรง - ปรับเครื่องมือการคัดกรองให้สะดวกต่อการด าเนินงานในพื้นที่ที่มีบุคลากรสาธารณสุขหลากหลายระดับ - ก าหนดแนวทางการด าเนินงานที่ชัดเจน เป็นผังไหลและชี้แจงเผยแพร่ให้ครอบคลุม - พัฒนาระบบเบิกจ่ายงบประมาณรองรับการปฏิรูประบบ ไม่ซับซ้อน และมีความคล่องตัว 2 การถ่ายทอดนโยบายสู่การปฏิบัติควรด าเนินการในทุกระดับ และทุกภาคีเครือข่ายที่เกี่ยวข้อง เพื่อสร้างการมี ส่วนร่วมในชุมชน ดังนี้ - ก าหนดเป็นวาระของส่วนท้องถิ่น จังหวัด เพื่อให้เกิดการขับเคลื่อนในภาพรวมอย่างบูรณาการ - สื่อสารประชาสัมพันธ์นโยบายและแนวทางปฏิบัติให้ครอบคลุมทุกภาคส่วนจนเกิดความเข้าใจ - คืนข้อมูลการด าเนินงานให้กับทุกพื้นที่เพื่อทราบขนาดปัญหาและน าสู่การก าหนดเป็นนโยบายวาระของชุนชน และองค์กร ภาพที่ 6 Action Plan 4-Step of implementation
๒๗ 3 ความพร้อมของบุคลากร ควรด าเนินการ ดังนี้ - หน่วยบริการจัดท าแผนพัฒนาบุคลากรทุกสหวิชาชีพที่เกี่ยวข้อง (นักกายภาพ พยาบาล นักวิชาการสาธารณสุข นัก โภชนาการ ทันตาภิบาล อ.ส.ม. ) เพื่อรองรับการบริการในแต่ละระดับให้เกิดความเชื่อมโยงแบบไร้รอยต่อ - พัฒนาหลักสูตรเฉพาะทาง ในการดูแลภาวะถดถอย โดยวิทยาลัยพยาบาลร่วมด าเนินการพัฒนาหลักสูตรร่วมกับ คณะกรรมการระดับเขต - พัฒนาศักยภาพของบุคลากรในพื้นที่ สร้างความเข้าใจแนวทางปฏิบัติที่ชัดเจน - จัดท าคู่มือการด าเนินงานที่ชัดเจนเผยแพร่แก่บุคลากรทุกสาชาวิชาชีพ ครอบคลุมทุกระดับ - มีระบบสร้างแรงจูงใจบุคลากร เช่นการเยี่ยมเสริมพลังโดยผู้บริหารเพื่อเป็นขวัญ ก าลังใจ 4 พัฒนาระบบบริการรองรับการส่งต่อเพื่อให้เกิดความเชื่อมโยงแบบไร้รอยต่อ - สร้างคลินิกบริการในชุมชนที่มีศักยภาพ เพิ่มการเข้าถึงบริการของผู้สูงอายุในชุมชน - พัฒนาระบบบริการในสถานบริการ เชื่อมโยงทุก service plan ที่เกี่ยวข้อง - จัดตั้งคณะกรรมการ คณะท างาน หรือมอบหมายผู้รับผิดชอบที่ชัดเจน เพื่อขับเคลื่อน เชื่อมประสาน และรับ เรื่องราวปัญหาที่เกิดในระบบ เพื่อวางแผนแก้ไขทั้งในทันทีและแผนระยะสั้น ระยะยาว 5 พัฒนาเมืองที่เป็นมิตรส าหรับผู้สูงอายุเพื่อเชื่อมระบบบริการสู่ชุมชน รองรับสังคมผู้สูงอายุ และกระตุ้นสร้างการมี ส่วนร่วมของภาคีเครือข่าย จากข้อเสนอแนะที่ได้จากกระบวนการถอดบทเรียน คณะกรรมการฯ จึงวางแผนการขับเคลื่อนการปฏิรูประบบ บริการผู้สูงอายุแบบไร้รอยต่อ ปี 2566 ภายใต้กรอบแนวคิด วิธีเชิงระบบ (System Approach) ดังนี้ ภาพที่ 7 กรอบแนวคิดวิธีเชิงระบบ (System Approach)
๒๘ โดยก าหนดกลยุทธ์การด าเนินงาน 4 ด้าน ได้แก่ 1 Big Rock Elderly : ปฏิรูประบบบริการสุขภาพในกลุ่มผู้สูงอายุติดสังคม ด้วยการคัดกรองภาวะสุขภาพ 9 ด้าน วางแผนส่งเสริมสุขภาพรายบุคคล ให้บริการตามแผน และติดตามประเมินซ้ าหลังให้บริการส่งเสริมสุขภาพ 2 Elderly Clinic : พัฒนาคลินิกผู้สูงอายุในโรงพยาบาลทุกแห่งเพื่อรองรับการส่งต่อผู้สูงอายุที่มีภาวะถดถอย หรือเจ็บป่วยจากชุมชนเข้ารับการรักษาอย่างไร้รอยต่อ 3 Human Resource Development : พัฒนาศักยภาพบุคลากร หมอ 1 หมอ 2 หมอ 3 ด้วยการอบรม หลักสูตร short course ที่พัฒนาขึ้นโดยคณะแพทย์ศาสตร์มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์และมหาวิทยาลัยศรีนครินทรวิโรฒ องครักษ์ อบรมนักบริบาล (Care giver) และศึกษาดูงาน รวมทั้งบูรณาการภาคีเครือข่ายทุกภาคส่วน พัฒนาชมรม ผู้สูงอายุ เพื่อเชื่อมโยงระบบบริการไร้รอยต่อ 4 Age Friendly City : สนับสนุนการด าเนินงานเมืองที่เป็นมิตรส าหรับผู้สูงอายุในพื้นที่เป้าหาย 8 จังหวัด เพื่อรองรับสังคมผู้สูงอายุ และก าหนดแนวทางการขับเคลื่อนเป็นผังไหลดังภาพ ภาพที่ 8 แนวทางการขับเคลื่อนการด าเนินงาน Big Rock ผู้สูงอายุ เขตสุขภาพที่ 4 ปี 2566
๒๙ ส่วนที่ 3 แนวทางการด าเนินงานและการจัดบริการดูแลผู้สูงอายุแบบ ไร้รอยต่อแบบบูรณาการในเขตสุขภาพที่ 4
๓๐ ภาพที่ 9 การด าเนินงาน Big Rock ผู้สูงอายุเขตสุขภาพที่ 4 บทที่ 6 การดูแลส่งเสริมสุขภาพผู้สูงอายุ
๓๑ นโยบายการปฏิรูประบบบริการสุขภาพ ประเด็นผู้สูงอายุ เขตสุขภาพที่ 4 ก าหนดให้ผู้สูงอายุที่มีค่าคะแนน ADL > 12 หรือเป็นผู้สูงอายุสุขภาพดี เป็นกลุ่มเป้าหมายในการดูแลส่งเสริมสุขภาพ (CARE) การบริการส่งเสริมสุขภาพ โครงการขับเคลื่อนการปฏิรูประบบบริการสุขภาพผู้สูงอายุแบบไร้รอยต่อ (BIG ROCK ELDERLY) เขตสุขภาพที่ 4 ประกอบด้วยกิจกรรม 1) การคัดกรองภาวะถดถอย 2) การสร้างเสริมสุขภาพ 3) การประเมินภาวะถดถอย โดยก าหนดการด าเนินงาน 4 ขั้นตอนดังภาพที่ 9 มีรายละเอียดการด าเนินงานรายกิจกรรม ดังนี้ กิจกรรมที่ 1 การคัดกรองความถดถอยของร่างกายของผู้สูงอายุ 9 ด้าน (Community Screening) ได้แก่ ด้านความคิดความจ า ด้านการเคลื่อนไหวร่างกาย ด้านการขาดสารอาหาร ด้านการมองเห็น ด้านการได้ ยิน ด้านภาวะซึมเศร้า ด้านการกลั้นปัสสาวะ ด้านการปฏิบัติกิจวัตรประจ าวัน ด้านสุขภาพช่องปาก มีขั้นตอนการด าเนินการ คือ 1.เจ้าหน้าที่สาธารณสุข โรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพต าบลทุกแห่ง ประเมินความสามารถในการปฏิบัติกิจวัตร ประจ าวัน (ADL) ในผู้สูงอายุทุกคน โดยแบบประเมินความสามารถในการปฏิบัติกิจวัติประจ าวัน(ADL)ของกรมการแพทย์ 2.อาสาสมัครสาธารณสุขประจ าหมู่บ้าน (หมอคนที่ 1) ด าเนินการคัดกรองความถดถอยของร่างกาย ของผู้สูงอายุ 9 ด้าน โดยใช้แบบคัดกรองผู้สูงอายุชุมชน (community screening) โครงการพัฒนาระบบการดูแล ผู้สูงอายุแบบไร้รอยต่อของกรมการแพทย์ 2563 ในผู้สูงอายุที่มีค่าคะแนนความสามารถในการปฏิบัติกิจวัติประจ าวัน (ADL) มากกว่า 11 3.เจ้าหน้าที่สาธารณสุขในโรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพต าบล (หมอคนที่ 2) ประเมินภาวะถดถอยในผู้สูงอายุ เชิงลึก (In depth screening) ในด้านที่สงสัยมีภาวะถดถอย (Decline) โดยใช้เครื่องมือ Step 3 เรียบเรียงโดย สถาบัน พัฒนาระบบบริการสุขภาพองค์รวมร่วมกับโรงพยาบาลท่าวุ้ง และศูนย์อนามัยที่ 4 4.เจ้าหน้าที่สาธารณสุขในโรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพต าบล (หมอคนที่ 2) จัดท าแผนการส่งเสริมสุขภาพ รายบุคคล (Individual care plan) ในรายที่ประเมินภาวะถดถอยเชิงลึกพบความผิดปกติ ดังแสดงในภาพ ภาพที่ 10 คัดกรองคามถดถอยของร่างกายผู้สูงอายุ (Communityscreening)
๓๒ กิจกรรมที่ 2 การบริการสร้างเสริมสุขภาพเพื่อป้องกันภาวะถดถอย (Intervention) เพื่อวางแผนส่งเสริมสุขภาพรายบุคคลก าหนดการบริการในผู้สูงอายุที่พบความผิดปกติใน 3 ด้าน ได้แก่ ด้านการเคลื่อนไหว ด้านสุขภาพช่องปาก และด้านทุพโภชนาการ โดยบุคลากรสาธารณสุขในโรงพยาบาลส่งเสริม สุขภาพต าบลและโรงพยาบาลชุมชน ประเมินสุขภาพองค์รวม (Comprehensive Assessment for Care Plan) ในรายที่ประเมินภาวะถดถอยเชิงลึกพบความผิดปกติ ด้านการเคลื่อนไหว ด้านสุขภาพช่องปาก ด้านทุพโภชนาการ และให้บริการส่งเสริมสุขภาพตามแผน ตามแนวทาง Flow process ส าหรับเขตสุขภาพที่ 4 โดย คณะอนุกรรมการ ขับเคลื่อนผู้สูงอายุ เขตสุขภาพที่ 4 กิจกรรมที่ 3 การประเมินภาวะถดถอยหลังได้รับบริการสร้างเสริมสุขภาพ ( Re assessment) โดยเจ้าหน้าที่สาธารณสุขในโรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพต าบล (หมอคนที่ 2) ประเมินภาวะถดถอย ในผู้สูงอายุ (Re-Assessment ) ในด้านที่มีภาวะถดถอย (Decline) และได้รับบริการสร้างเสริมสุขภาพมาแล้วอย่าง น้อย 8 - 12 สัปดาห์ โดยใช้แบบคัดกรองผู้สูงอายุชุมชน (community screening) โครงการพัฒนาระบบการดูแล ผู้สูงอายุแบบไร้รอยต่อของกรมการแพทย์ 2563 ภาพที่ 11 ภาพการให้บริการฝึกกล้ามเนื้อป้องกันภาวะถดถอยด้านการเคลื่อนไหว ภาพที่ 12 การประเมินหลังให้บริการส่งเสริมสุขภาพด้านสุขภาพช่องปาก
๓๓ บทที่ 7 การบันทึกข้อมูลและการรายงานผล (CODE) โครงการขับเคลื่อนการปฏิรูป ระบบบริการสุขภาพผู้สูงอายุแบบไร้รอยต่อ (BIG ROCK ELDERLY) เขตสุขภาพที่ 4 ปี 2566 รัฐบาลก าหนดให้ สังคมผู้สูงอายุ เป็นวาระแห่งชาติ เพื่อให้ผู้สูงอายุได้รับการส่งเสริมศักยภาพ คุ้มครอง และพิทักษ์สิทธิ์ สามารถด ารงชีวิตได้อย่างมั่นคงและมีคุณภาพชีวิตที่ดี หลายหน่วยงานมีการก าหนดแผนงานรองรับ นโยบายดังกล่าวและก าหนดแนวทางการบันทึกข้อมูลที่แตกต่างกันไป เช่น โปรแกรม Smart อสม. โดยกรมสนับสนุน บริการสุขภาพ โปรแกรม Blue Book โดยกรมอนามัย โปรแกรม DMS care Tool โดยกรมการแพทย์ เป็นต้น ซึ่งโปรแกรมต่างๆยังอยู่ในช่วงการพัฒนาท าให้เกิดความสับสนในกลุ่มผู้ปฏิบัติงานทางคณะอนุกรรมการฯ เขตสุขภาพที่ 4 จึงได้พัฒนาเครื่องมือในการเก็บและบันทึกข้อมูล แอพพลิเคชั่น RH4 ขึ้น และทดลองใช้ในจังหวัดน าร่อง 3 จังหวัด คือ จังหวัดนครนายก จังหวัดสระบุรี และจังหวัดปทุมธานี และพัฒนาเครื่องมือควบคู่ไปกับการพัฒนาเครื่องมือของกรม กองต่างๆ โดยการด าเนินงานมุ่งเน้น People Center ให้ความส าคัญในการดูแลผู้สูงอายุ เพื่อสร้างคุณค่าให้กับงาน และการบันทึกผลการด าเนินงานในภาพรวมจากการบันทึกในโปรแกรมต่างๆ จะถูกรวบรวมและประมวลผลในโปรแกรม HDC ซึ่งมีแนวทางในการบันทึกข้อมูลดังนี้ 1 กิจกรรมคัดกรองภาวะถดถอย 9 ด้าน - อาสาสมัครสาธารณสุขประจ าหมู่บ้าน (หมอคนที่ 1) ลงประเมินโดยเอกสารแบบประเมินรายบุคคล บันทึกน าส่งเจ้าหน้าที่สาธารณสุข (หมอคนที่ 2) เพื่อบันทึกในระบบบริการส่งเสริมสุขภาพ (HosXp) - ในกรณีที่หมอคนที่ 1 สามารถใช้ smart phone ได้ ให้บันทึกข้อมูลในโปรแกรม Smart อสม. หรือ BLUE BOOK - ในพื้นที่จังหวัดปทุมธานี จังหวัดสระบุรี และจังหวัดนครนายก หมอคนที่ 1 หรือหมอคนที่ 2 สามารถ บันทึก ข้อมูลใน Application RH4 ตามมติที่ประชุมคณะอนุกรรมการฯ ที่ก าหนดเป็นจังหวัดน าร่องในการพัฒนา เครื่องมือร่วมกับโรงพยาบาลธรรมศาสตร์เฉลิมพระเกียรติฯ 2 กิจกรรมประเมินเชิงลึก - เจ้าหน้าที่สาธารณสุข (หมอคนที่ 2) ลงประเมินซ้ าในรายที่สงสัยมีภาวะถดถอย โดยเอกสารแบบประเมิน รายบุคคล และบันทึกในระบบบริการส่งเสริมสุขภาพ (HosXp) เพื่อประมวลผลในระบบ HDC 3 กิจกรรมจัดท าแผนการส่งเสริมสุขภาพรายบุคคล และบริการสร้างเสริมสุขภาพตามแผน - เจ้าหน้าที่สาธารณสุข (หมอคนที่ 2) จัดท าแผนการส่งเสริมสุขภาพ ให้บริการส่งเสริมสุขภาพและบันทึก ในระบบบริการส่งเสริมสุขภาพ (HosXp) เพื่อประมวลผลในระบบ HDC - เจ้าหน้าที่สาธารณสุข (หมอคนที่ 3) ให้บริการส่งเสริมสุขภาพในรายที่ต้องการบริการเฉพาะด้านและบันทึกใน ระบบบริการส่งเสริมสุขภาพ (HosXp) เพื่อประมวลผลในระบบ HDC 4 การประเมินภาวะถดถอยหลังได้รับบริการสร้างเสริมสุขภาพ • เจ้าหน้าที่สาธารณสุข (หมอคนที่ 2) ประเมินซ้ าในรายที่ได้รับบริการส่งเสริมสุขภาพและบันทึกเอกสาร รายบุคคล และรายงานตามแบบรายงานในโครงการ PPA ของ ส านักงานหลักประกันสุขภาพแห่งชาติเขต 4 สระบุรี • การบันทึกข้อมูลการด าเนินงานคัดกรองในผู้สูงอายุ ปัจจุบัน มี 9 ด้าน สามารถด าเนินการบันทึกในหน้า รายงาน SPEACIAL PP ของโปรแกรม HosXp ซึ่งจะถูกประมวลผลเป็นรายงานในระบบ HDC โดยใช้รหัสการบันทึก ข้อมูลที่ก าหนด ตามผังไหลแนวทางการรายงาน ดังนี้
๓๔ ภาพที่ 13 ผังการด าเนินงานคัดกรองภาวะถดถอยและการลงรหัสข้อมูลการด าเนินงาน Big Rock Elderly
๓๕ บทที่ 8 การสนับสนุนงบประมาณในโครงการขับเคลื่อนการปฏิรูประบบบริการสุขภาพผู้สูงอายุ แบบไร้รอยต่อ (BIG ROCK ELDERLY) เขตสุขภาพที่ 4 ( CLAIM ) คณะอนุกรรมการฯ มีการบริหารจัดการงบประมาณที่เสนอขอสนับสนุนจากส านักงานเขตสุขภาพที่ 4 และส านักงาน หลักประกันสุขภาพที่ 4 ภายใต้กรอบแนวคิด System Approach โดยใช้ทรัพยากรที่มีอยู่อย่างประหยัดและเหมาะสมกับ สภาพแวดล้อมและสถานการณ์ เพื่อให้การด าเนินงานเป็นไปอย่างมีประสิทธิภาพ บรรลุเป้าหมายที่วางไว้ ดังนี้ แนวทางการบริหารจัดการงบประมาณสนับสนุนการด าเนินงาน BIG ROCK ผู้สูงอายุ เขตสุขภาพที่ 4 ปี 2565 งบประมาณ 2,400,000 ด าเนินการจัดสรรให้แต่ละจังหวัดตามจ านวนประชากรผู้สูงอายุ ดังภาพ ภาพที่ 14 งบประมาณสนับสนุนการด าเนินงาน BIG ROCK ผู้สูงอายุ เขตสุขภาพที่ 4 ปี 2565 ภาพที่ 15 การบริหารงบประมาณ ปี 2565
๓๖ แนวทางการใช้จ่ายงบประมาณปี 2565 จ านวน 3,000,000 บาท (สามล้านบาทถ้วน) จัดสรรโดยแบ่งเป็น 1.ค่าบริหารจัดการในภาพรวมของเขต จ านวน 600,000 บาท (หกแสนบาทถ้วน) คิดเป็นร้อยละ 20 2.ใช้ในการบริหารจัดการส าหรับการด าเนินงานในแต่ละจังหวัด จ านวน 2,400,000 บาท (สองล้านสี่แสน บาทถ้วน) คิดเป็นร้อยละ 80 % งบประมาณในการบริหารจัดการที่จัดสรรให้แต่ละจังหวัด เบิกจ่ายภายใต้ระเบียบเงินบ ารุงของหน่วยบริการ เพื่อเป็นค่าใช้จ่ายในการด าเนินการดังนี้ 1). ประชุมชี้แจงสร้างความเข้าใจ กระบวนการด าเนินงานฯ และแนวทางการคัดกรอง - ก าหนดแผนปฏิบัติการ - สรุปผลการด าเนินการรายไตรมาศ 2).ค่าบริหารจัดการในการคัดกรองภาวะถดถอย STEP 1 Community screening โดยสามารถเบิกจ่ายเป็น - ค่าถ่ายเอกสารแบบคัดกรอง - ค่าตอบแทน อสม.ในการออกส ารวจ/คัดกรองผู้สูงอายุ - ค่าน้ ามันเชื้อเพลิงในการออกส ารวจ - ค่าตอบแทนในการบันทึกข้อมูล 3). ค่าบริหารจัดการในการประเมินเชิงลึก (In depth screening) ในกลุ่มเป้าหมายที่พบภาวะ Decline - ค่าถ่ายเอกสารแบบประเมิน - ค่าน้ ามันเชื้อเพลิงในการลงพื้นที่ 4). จัดบริการส่งเสริมสุขภาพตามแผนการดูแล - ค่าถ่ายเอกสารแผนการดูแลด้านการเคลื่อนไหว/โภชนาการ/สุขภาพช่องปาก - ค่าตอบแทน จนท.ในการลงเยี่ยมบ้าน/การท า Care Plan/การท า Intervention 5.)การจัดอบรมพัฒนาศักยภาพเจ้าหน้าที่ 6).การจัดอบรมเพื่อพัฒนา อสม./ผู้ดูแลผู้สูงอายุ
๓๗ ภาพที่ 16 งบประมาณจัดสรรตามผลงาน QOF ภาพที่ 17 งบประมาณสนับสนุนการด าเนินงาน BIG ROCK ผู้สูงอายุ เขตสุขภาพที่ 4 ปี 2566 แนวทางการบริหารจัดการงบประมาณสนับสนุนการด าเนินงาน BIG ROCK ผู้สูงอายุ เขตสุขภาพที่ 4 ปี 2566 งบประมาณชดเชยบริการ 12,000,000 บาท (สิบสองล้านบาทถ้วน) ส านักงานหลักประกันสุขภาพแห่งชาติ เขต 4 สระบุรี จัดสรรให้หน่วยบริการตามผลงานโดยมีเงื่อนไขการจัดสรรดังภาพ
๓๘ งบประมาณ 3,000,000 ด าเนินการจัดสรรให้แต่ละจังหวัดตามจ านวนประชากรผู้สูงอายุ ดังภาพ ภาพที่ 18 การจัดสรรงบประมาณ ปี 2566 แนวทางการใช้จ่ายงบประมาณ ปี 2566 จ านวน 3,000,000 บาท ใช้ในการบริหารจัดการส าหรับการด าเนินงานในแต่ละจังหวัด ภายใต้ระเบียบเงินบ ารุงของหน่วยบริการ เพื่อเป็นค่าใช้จ่ายในการด าเนินการดังนี้ 1). ประชุมชี้แจงสร้างความเข้าใจ กระบวนการด าเนินงานฯ และแนวทางการคัดกรอง - ก าหนดแผนปฏิบัติการ - สรุปผลการด าเนินการรายไตรมาส 2). ค่าบริหารจัดการในการคัดกรองภาวะถดถอย STEP 1 Community screening โดยสามารถเบิกจ่าย เป็น - ค่าถ่ายเอกสารแบบคัดกรอง - ค่าตอบแทน อสม.ในการออกส ารวจ/คัดกรองผู้สูงอายุ - ค่าน้ ามันเชื้อเพลิงในการออกส ารวจ - ค่าตอบแทนในการบันทึกข้อมูล 3). ค่าบริหารจัดการในการประเมินเชิงลึก (In depth screening) ในกลุ่มเป้าหมายที่พบภาวะ Decline - ค่าถ่ายเอกสารแบบประเมิน - ค่าน้ ามันเชื้อเพลิงในการลงพื้นที่
๓๙ 4). จัดบริการส่งเสริมสุขภาพตามแผนการดูแล - ค่าถ่ายเอกสารแผนการดูแลด้านการเคลื่อนไหว/โภชนาการ/สุขภาพช่องปาก - ค่าตอบแทน จนท.ในการลงเยี่ยมบ้าน/การท า Care Plan/การท า Intervention 5.). การจัดอบรมพัฒนาศักยภาพเจ้าหน้าที่ 6). การจัดอบรมเพื่อพัฒนา อสม./ผู้ดูแลผู้สูงอายุ แนวทางการใช้จ่ายงบประมาณเงินกันเขต ใช้ในการบริหารจัดการส าหรับการด าเนินงานขับเคลื่อนเมืองที่เป็นมิตรส าหรับผู้สูงอายุและพัฒนาโรงพยาบาลที่เป็น มิตรส าหรับผู้สูงอายุในแต่ละจังหวัด ภายใต้ระเบียบเงินบ ารุงของหน่วยบริการ เพื่อเป็นค่าใช้จ่ายในการด าเนินการดังนี้ 1). ประชุมชี้แจงสร้างความเข้าใจ กระบวนการด าเนินงานฯ และแนวทางการพัฒนาโรงพยาบาลและเมืองที่เป็นมิตร ส าหรับผู้สูงอายุ 2).ค่าบริหารจัดการในการพัฒนาโรงพยาบาลที่เป็นมิตรส าหรับผู้สูงอายุ และขับเคลื่อนเมืองที่เป็นมิตรส าหรับ ผู้สูงอายุร่วมกับองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น โดยสามารถเบิกจ่ายเป็น ค่าถ่ายเอกสาร ค่าตอบแทน ค่าพาหนะ ค่าน้ ามันเชื้อเพลิง ค่าวัสดุ ครุภัณฑ์ และค่าอื่นๆ ตามภารกิจภายใต้ระเบียบเงินบ ารุง การจ่ายเงินสนับสนุนงบชดเชยบริการ ส านักงานหลักประกันสุขภาพแห่งชาติ เขต 4 สนับสนุนงบชดเชยบริการตามข้อตกลงในโครงการ PPA โดยสนับสนุนตามผลงานบริการ 3 กิจกรรม คือ 1) การคัดกรองภาวะถดถอย 9 ด้าน สนับสนุนรายละ 15 บาท 2) การให้บริการส่งเสริมสุขภาพผู้สูงอายุที่พบภาวะถดถอย ในด้านการเคลื่อนไหว หรือด้านสุขภาพช่องปาก หรือ ด้านภาวะทุพโภชนาการด้านใดด้านหนี่ง สนับสนุนรายละ 250 บาท 3) การเยี่ยมบ้านเพื่อประเมินภาวะถดถอยในผู้สูงอายุที่ได้รับบริการส่งเสริมสุขภาพมาแล้วอย่างน้อย 8 สัปดาห์ สนับสนุนรายละ 100 บาท
๔๐ ตารางที่ 3 การจ่ายเงินสนับสนุนงบชดเชยบริการ จังหวัด 1.บริการคัด กรองภาวะ ถดถอย 9 ด้าน 2.บริการส่งเสริม สุขภาพเพื่อ ป้องกันภาวะ ถดถอยผู้สูงอายุ ที่มีความเสี่ยง ( Intervention) 3.บริการเยี่ยมบ้าน เพื่อประเมินผล สุขภาพหลังได้รับการ ส่งเสริมสุขภาพเพื่อ ป้องกันภาวะถดถอย (Re Assessment) รวม งบประมาณ บริการ งบประมาณ คนละ 15 บาท งบประมาณ คนละ 250 บาท งบประมาณ คนละ 100 บาท นนทบุรี 840,225 206,500 49,700 1,096,425 ปทุมธานี 558,285 89,250 21,400 668,935 พระนครศรีอยุธยา 720,300 350,000 84,000 1,154,300 อ่างทอง 355,650 310,000 74,400 740,050 ลพบุรี 633,210 394,000 94,400 1,121,610 สิงห์บุรี 262,620 84,250 20,200 367,070 สระบุรี 687,975 345,000 82,800 1,115,775 นครนายก 332,400 200,000 48,000 580,400 รวม 4,390,665 1,979,000 474,900 6,844,565 รายละเอียดการจัดสรร ดังตาราง
๔๑ ส่วนที่ 4 บทบาทหน้าที่ กิจกรรม และผู้เกี่ยวข้องในการด าเนินงาน ขับเคลื่อนการปฏิรูประบบบริการสุขภาพผู้สูงอายุ (Big Rock Elderly) ของเขตสุขภาพที่ 4
๔๒ บทที่ 9 บทบาทหน้าที่และกิจกรรมส าคัญในระบบบริการสุขภาพและระบบสุขภาพชุมชน เพื่อให้การขับเคลื่อนการปฏิรูประบบการบริการสุขภาพผู้สูงอายุ มีการบูรณาการกับหน่วยงานและผู้ที่เกี่ยวข้อง ในเขตสุขภาพที่ 4 ซึ่งแต่ละคนหรือหน่วยงานมีบทบาทที่แตกต่างกันตามกิจกรรมที่ต้องด าเนินการดังนี้ 1 บทบาทหน้าที่และกิจกรรมส าคัญในระบบบริการสุขภาพ กิจกรรม ผู้รับผิดชอบหลัก 1 จัดตั้งคณะกรรมการขับเคลื่อน Big Rock ผู้สูงอายุระดับ จังหวัด (core team) คณะกรรมการ Core team 2 เข้าร่วมอบรมการชี้แจงแนวทางการจัดระบบบริการแบบไร้ รอยต่อส าหรับผู้สูงอายุ คณะกรรมการ Core team ระดับจังหวัด ระดับ อ าเภอ 3 ศึกษาสถานการณ์การจัดบริการ สถานการณปัญหา วิเคราะห์ SWOT ในจังหวัดเบื้องต้นเพื่อเป็นข้อมูลน าเข้าในการ จัดท าแผนด าเนินงานและแผนเชิงปฏิบัติการ คณะกรรมการ Core team 4 จัดท าแผนด าเนินการตามแนวทางการปฏิรูป ด้วยวิธีระบบ (System Approach) และแผนเชิงปฏิบัติการ (Action plan) ในการพัฒนาระบบบริการสุขภาพผู้สูงอายุ แบบไร้รอยต่อโดยน าแนวทางการพัฒนาจากที่ได้รับการชี้แจง ไปจัดท าแผน คณะกรรมการ Core team ระดับจังหวัด ระดับ อ าเภอ 5 จัดระบบบริการสุขภาพผู้สูงอายุตามแนวทางการปฏิรูปการ บริการผู้สูงอายุของเขตสุขภาพ ตามขั้นตอน 1) คัดกรองภาวะสุขภาพ 9 ด้าน ในผู้สูงอายุที่พบความเสี่ยง จากการคัดกรองในชุมชน (In depth screening ) 2) จัดท าแผนส่งเสริมสุขภาพรายบุคคลและให้บริการส่งเสริม สุขภาพเพื่อป้องกันภาวะถดถอยตามแผน ( Personality Care Plan) 3) ให้บริการส่งเสริมสุขภาพต่อเนื่อง 8 – 12 สัปดาห์ (Intervention) 4) เยี่ยมบ้านติดตามประเมินภาวะสุขภาพหลังได้รับบริการ สร้างเสริมสุขภาพตามแผน (Re Assessment) รพท./รพช./รพ.สต.
๔๓ 6 จัดตั้งคลินิกผู้สูงอายุใน รพศ. รพท. และ รพช.เพื่อรองรับ การดูแลผู้สูงอายุที่มีภาวะถดถอย และเจ็บป่วย Acute Care Intermediate Care รพท./รพช. 7 สถานการณ์การจัดบริการดูแลผู้สูงอายุ ในแต่ละจังหวัด - ข้อมูลคลินิกบริการ ของ รพศ. รพท. และ รพช. ใช้ข้อมูล รายงานการตรวจราชการแผ่นดิน - ข้อมูลคัดกรองภาวะสุขภาพ 9 ด้านและให้บริการสร้าง เสริมสุขภาพของ รพ.สต. รพช. รพท. ใช้ข้อมูลรายงาน HDC โดยสามารถบันทึกผลงานผ่านโปรแกรม HosXP Bluebook smart อสม. หรือข้อมูลรายงาน PPA ในตาราง Excel ที่ก าหนด 1) รพท./รพช./รพ.สต. 2) Core team เก็บรวบรวม วิเคราะห์ และน าเสนอ ข้อมูล 8 จัดประชุมชี้แจงแนวทางการดูแลผู้สูงอายุแบบไร้รอยต่อ ให้กับผู้ปฏิบัติที่เกี่ยวข้อง และจัดท าแนวทางการปฏิบัติและ แนวทางการประสานสถานพยาบาลระดับต่างๆที่ชัดเจน เพื่อส่งต่อผู้สูงอายุให้ได้รับการดูแลอย่างไร้รอยต่อ คณะกรรมการ Core team ระดับจังหวัด ระดับอ าเภอ 9 ก ากับ ติดตามและประเมินผลแบบเสริมพลังภาพรวมใน การด าเนินงานในระดับจังหวัดตาม Action Plan ใน 3 ระยะ คือ ก่อนการด าเนินงาน ระหว่างด าเนินงาน และหลัง ด าเนินงาน คณะกรรมการ Core team ระดับจังหวัด ตารางที่ 4 บทบาทหน้าที่และกิจกรรมส าคัญในระบบบริการสุขภาพ
๔๔ 2 บทบาทหน้าที่และกิจกรรมส าคัญในระบบสุขภาพชุมชน กิจกรรม ผู้รับผิดชอบหลัก ดูแลสุขภาพตนเองและครอบครัว/ปรับเปลี่ยนพฤติกรรม เสี่ยง จัดการสิ่งแวดล้อมที่เป็นมิตรเพื่อลดความเสี่ยง ป้องกัน อุบัติเหตุฉุกเฉิน ผู้สูงอายุและครอบครัว เข้าร่วมกิจกรรมชมรมผู้สูงอายุ โรงเรียนผู้สูงอายุ หรือ กิจกรรมอื่นๆที่ทางชุมชนจัดขึ้น เพื่อส่งเสริมสุขภาพ ผู้สูงอายุและครอบครัว ร่วมเสนอแนะความคิดเห็นการจัดการดูแลผู้สูงอายุตาม บทบาทหน้าที่ในชุมชน (ผู้ดูแลผู้สูงอายุ คณะกรรมการ พชอ. อสม. ฯลฯ) อาสาสมัครสาธารณสุขประจ าหมู่บ้าน ผู้น าชุมชน Care Giver ฯลฯ คัดกรองภาวะสุขภาพผู้สูงอายุโดยใช้ application Smart อสม.หรือ Blue Book ตามบทบาทหน้าที่ หมอ 1 อาสาสมัครสาธารณสุขประจ าหมู่บ้าน ร่วมคัดกรองภาวะสุขภาพ 9 ด้าน และวางแผนการดูแล สุขภาพผู้สูงอายุในชุมชน ร่วมกับเจ้าหน้าที่ รพ.สต. อาสาสมัครสาธารณสุขประจ าหมู่บ้าน Care Giver ร่วมจัดกิจกรรมและให้ค าแนะน าการดูแลตนเองเพื่อส่งเสริม สุขภาพป้องกันภาวะถดถอยของผู้สูงอายุ รวมถึงร่วมกับ เจ้าหน้าที่ รพ.สต.ในการจัดท าแผนดูแลสุขภาพรายบุคคล (Personality Care Plan) อาสาสมัครสาธารณสุขประจ าหมู่บ้าน Care Giver เป็นพี่เลี้ยงหลักของทีมหมอ 1 ผู้ดูแลผู้สูงอายุ ในการคัด กรองและดูแลสุขภาพผู้สูงอายุในชุมชน เจ้าหน้าที่ รพ.สต. พยาบาลดูแลผู้สูงอายุในชุมชน เป็นผู้น าในการร่วมคิด ร่วมวางแผน ร่วมด าเนินการในการ จัดท าแผนชุมชน เพื่อพัฒนาสิ่งแวดล้อมที่เป็นมิตรส าหรับ ผู้สูงอายุ ผู้น าชุมชน อปท. และหน่วยงานท้องถิ่นที่เกี่ยวข้อง ส่งเสริมให้เกิดมาตรการชุมชนหรือนโยบายสาธารณะทั้งเชิง บวก เช่นการให้รางวัลผู้สูงอายุต้นแบบ ครอบครัวตัวอย่าง และมาตรการเชิงบังคับ เช่น การจัดการสิ่งแวดล้อมที่เอื้อต่อ การสร้างสุขภาพ การมีพื้นที่ส าหรับผู้สูงอายุและผู้พิการ เป็น ต้น ผู้น าชุมชน อปท. และหน่วยงานท้องถิ่นที่เกี่ยวข้อง สร้างมาตรการหรือพื้นที่ตัวอย่าง “เมืองที่เป็นมิตรส าหรับ ผู้สูงอายุ” ในพื้นที่ รวมทั้งสนับสนุนทรัพยากรที่เกี่ยวข้อง ในการพัฒนาเมืองที่เป็นมิตรส าหรับผู้สูงอายุ ผู้น าชุมชน อปท. และหน่วยงานท้องถิ่นที่เกี่ยวข้อง ตารางที่ 5 บทบาทหน้าที่และกิจกรรมส าคัญในระบบสุขภาพชุมชน
๔๕ บทที่ 10 : การพัฒนาเมืองที่เป็นมิตรกับผู้สูงอายุ (AGE-FRIENDLY-CITIES) การเปลี่ยนแปลงทางสังคมและสิ่งแวดล้อมทางกายภาพส่งผลกระทบต่อความเป็นอยู่และสุขภาพของประชาชน โดยเฉพาะกลุ่มวัยผู้สูงอายุ ซึ่งเป็นกลุ่มเปราะบางที่มีการเปลี่ยนแปลงทั้งทางร่างกายและจิตใจ จึงเป็นสิ่งจ าเป็นอย่างยิ่ง ต่อสังคมสูงวัยในประเทศไทย ซึ่งขณะนี้ประเทศไทยมีประชากรผู้สูงอายุมีจ านวนสัดส่วนเพิ่มขึ้นอย่างรวดเร็ว ในปี พ.ศ 2564 มีจ านวนผู้สูงอายุที่มีอายุตั้งแต่ 60 ปี ขึ้นไปถึง 12.5 ล้านคน และมีการคาดการณ์ว่าในอีก 10 ปี ข้างหน้า ซึ่ง ประชากรภาพรวมของประเทศไทยจะกลายเป็น “สังคมผู้สูงอายุ ระดับสุดยอด” (Super-aged-Society)โดยมีสัดส่วน ผู้สูงอายุ 60 ปี ขึ้นไป เกินร้อยละ 28 ภาพที่ 19 แสดงข้อมูล สถิติที่ส าคัญเกี่ยวกับผู้สูงอายุไทย และในภายภาคหน้าจะมีผู้สูงอายุเพิ่มขึ้นอีกเป็นจ านวนมาก ความสูงวัยย่อมจะเกิดความเสื่อมถอยตามธรรมชาติ ฉะนั้นผู้สูงอายุ จ าเป็นต้องได้รับการช่วยเหลือ ดูแล ส่งเสริมและฟื้นฟูสุขภาพสามารถด าเนินชีวิตอย่างมีคุณภาพตาม ศักยภาพของแต่ละบุคคล การพัฒนาชุมชนหรือเมือง เพื่อเอื้อต่อการมีคุณภาพชีวิตที่ดีของผู้สูงอายุ เป็นปัจจัยส าคัญในการส่งเสริมให้ผู้สูงอายุมี อายุยืนยาวมีสุขภาพและคุณคุณภาพชีวิตที่ดี สามารถเข้าถึงบริการทางสังคมละบริการสุขภาพที่มีคุณภาพได้อบ่างสะดวก ทั่วถึง ปัจจุบันหลายๆประเทศทั่วโลก ทั้งเขตเมืองและชนบท ทั้งชุมชนขนาดเล็กและขนาดใหญ่ต่างก็ตื่นตัวและมีการเตรียม เมือง การพัฒนา สร้างสรรค์นวัตกรรมต่างๆที่ สอดคล้องต่อการด าเนินชีวิตประจ าวันของผุ้สูงอายุ ตามบริบทของชุมชน โดยยึดเกณฑ์ตามองค์การอนามัยโลก (WHO) ซึ่งหัวใจของการสร้างเมืองที่เป็นมิตรกับผู้สูงอายุที่ประสบผลส าเร็จ ประกอบด้วยการด าเนินงานที่ส าคัญ 3 ขั้นตอน ได้แก่ 1.การสร้างเครือข่ายการด าเนินงานในพื้นที่และพัฒนากลไกการมีส่วนร่วมของผู้สูงวัย การประเมินตนเองเบื้องต้น การพัฒนาแผนยุทธศาสตร์และกิจกรรมการด าเนินงานการก าหนดเป้าหมายและตัวชี้วัด 2. การน าแผนสู่การปฏิบัติจริง ควบคุมก ากับ ติดตาม ประเมินผลและรายงานความก้าวหน้า 3. การประเมินผลความก้าวหน้า ทบทวนและหาโอกาสพัฒนา ปรับปรุงการด าเนินงานให้ทันสมัยเชื่อมโยงกับการ ใช้เครื่องมือ นวัตกรรมที่สะดวก ใช้ง่ายและได้ประโยชน์ต่อผู้สูงอายุ
๔๖ การพัฒนาประเทศตามแผนการด าเนินงานระยะยาว (ปีพ.ศ. 2565-2580) นั้น ให้ความส าคัญกับ ประชากร สูงวัย (Ageing society) ทุกมิติ ฉะนั้นชุมชนที่มีผู้สูงอายุจ านวนมากและแนวโน้มสูงขึ้น จึงมีความจ าเป็นที่จะต้องจัดการ ระบบการดูแลอย่างต่อเนื่องเป็นการผสมผสานระหว่างที่อยู่อาศัย การบริการต่างๆในชีวิตประจ าวัน และการบริการทาง การแพทย์ ตามระยะความถดถอยโดยธรรมชาติของผู้สูงอายุในชุมชน การขับเคลื่อนการด าเนินงานการพัฒนาชุมชน ต้นแบบการส่งเสริมสุขภาพและสิ่งแวดล้อมที่เป็นมิตรกับผู้สูงอายุจึงเป็นภาระกิจส าคัญเพื่อตอบสนองนโยบายรัฐบาลและ ยุทธศาสตร์กระทรวงสาธารณสุข 20 ปี ในการพัฒนาส่งเสริมสุขภาพและคุณภาพชีวิตให้ประชาชนผู้สูงวัยด้วยความ ร่วมมือของทุกภาคส่วน จากพื้นที่ต้นแบบและขยายผลสู่พื้นที่อื่นๆ อย่างต่อเนื่องเพื่อเกิดความครอบคลุม ที่มุ่งเน้นการ สร้างครอบครัวคุณภาพ การสร้างชุมชนที่เข้มแข็ง การจัดการสิ่งแวดล้อมที่เอื้อต่อการอยู่ดี กินดีและมีความสุขความ ปลอดภัยของชีวิตและทรัพย์สินตลอดจนการเข้าถึงสื่อ เทคโนโลยีที่ทันสมัยเหมาะกับสถานการณ์ของโลกในปัจจุบันที่มี ความผันผวนปรวนแปร ไม่แน่นอน คลุมเครือ ซับซ้อน วนเวียนอยู่เช่นนี้และเพิ่มขึ้นตลอดเวลา (Vuca World) ท าให้เรา ต้องปรับเปลี่ยนหลักการด าเนินชีวิต เพื่อความอยู่รอดและมีคุณภาพชีวิตที่ดี คือจากเดิมเป็น “พลเมืองที่เฉื่อยชา (Passive Citizen)”สู่การ “เป็นพลเมืองที่ตื่นรู้(Active Citizen” และเป็นพลเมืองที่มีส่วนร่วม (Engaged Citizen ) หมายความว่าประชาชนต้องหมีหลักคิดที่ถูกต้อง มีทักษะการใช้ชีวิต ปฏิบัติตนตามฐานวิถีถึงใหม่ (New normal) รวมถึง ทักษะการท างานร่วมกัน ให้ทุกคนได้มีโอกาส ร่วมคิด ร่วมน า ร่วมท าและร่วมรับผิดชอบ มีความเป็นเจ้าของและเข้าใจ ภาวการณ์ร่วมน า ร่วมบูรณาการ ขับเคลื่อนการด าเนินงานของภาครัฐในระดับชุมชนอย่างมีคุณภาพคุ้มค่าคุ้มทุนเกิดพื้นที่ เกิดนวัตกรรมชุมชนที่ตอบสนองต่อความต้องการของประชาชนโดยเฉพาะผู้สูงวัยในชุมชนได้อย่างแท้จริง ภาพที่ 20 การจัดระบบการดูแลต่อเนื่องแบบบูรณาการที่อยู่อาศัยและการบริการในชีวิตประจ าวัน
๔๗ เขตสุขภาพที่ 4 ตระหนักถึงความส าคัญดังกล่าว จึงได้ขับเคลื่อนร่วมกับภาคีเครือข่ายทั้งภาคสาธารณสุขและนอก ภาคสาธารณสุข รวม 7 กระทรวง รวมถึงภาคประชาชนจิตอาสา ผู้น าชนชน แกนน าผู้สูงอายุ และสมาชิกในครอบครัวผู้สูงอายุ ตกลงร่วมด าเนินงานการพัฒนาชุมชนต้นแบบการส่งเสริมสุขภาพและสิ่งแวดล้อมที่เป็นมิตรกับผู้สูงอายุ (Age - Friendly City) ใน พื้นที่ เขตสุขภาพที่ 4 ที่มีทั้งหมด 8 จังหวัด โดยมีหน่วยงานรับผิดชอบหลักคือ ศูนย์อนามัยที่ 4 สระบุรี สังกัดกรมอนามัย ประโยชน์ของการพัฒนาเมืองจะช่วยกระตุ้นให้ผู้สูงอายุได้เข้ามาเป็นส่วนหนึ่งของสังคมปกติ ทั้งในเรื่องของสุขภาพอนามัย ความปลอดภัยและการมีส่วนร่วมในสังคม เพื่อให้มีคุณภาพชีวิตที่ดี ในทางปฏิบัติเมืองที่เป็นมิตรกับผู้สูงอายุ จะต้องมีการปรับ โครงสร้างเมืองและการให้บริการที่ช่วยให้ผู้สูงอายุใช้ชีวิตอย่างปกติสุขตามความต้องการและสรีระภาพที่หลากหลาย ซึ่งการสร้างเมือง อาจจะยากในการเปลี่ยนแปลงเพื่อตอบสนองต่อคนทั้งมวลในชุมชน ผู้สูงอายุเป็นกลุ่มเปราะบาง หากการจัดเมืองตอบสนองต่อความ ต้องการขั้นพื้นฐานของผู้สูงอายุได้ กลุ่มอื่นๆ ก็จะสามารถใช้ร่วมกันได้ ซึ่งมีประเด็นหลัก 8 ประเด็น ดังนี้ 1. สภาพแวดล้อมอาคารสถานที่และบริเวณภายนอก (Outdoor spaces & buildings) 2. ระบบขนส่งและยานพาหนะ (Transportation) 3. ที่อยู่อาศัย (Housing) 4. การเข้าร่วมกิจกรรมทางสังคม (Social Participation) 5. การให้ความเคารพและการยอมรับ (Respect & social inclusion) 6. การมีส่วนร่วมในฐานะพลเมืองและการจ้างงาน (Civic participation & employment) 7. การสื่อสารและข้อมูลสารสนเทศ (Communication & Information) 8. การบริการชุมชนและการบริการสุขภาพ (Community support & health services) ซึ่งแต่ละองค์ประกอบ กรมอนามัยได้ก าหนดรายละเอียดเกณฑ์ประเมิน เพื่อเป็นแนวทางด าเนินงานที่เหมาะกับบริบทของประเทศไทยไว้เป็นค่ากลาง สามารถศึกษาเพิ่มเติมได้ทาง เวปไซด์ส านัก อนามัยผู้สูงอายุ กรมอนามัย กระทรวงสาธารณสุข การที่จะพัฒนาพื้นที่ใดพื้นที่หนึ่งให้เป็นชุมชนที่เป็นมิตรกับผู้สูงอายุและผู้พิการต้องใช้เวลาหลายปี และมีการ วางแผนระยะยาวอย่างต่อเนื่อง ดังนั้นในปีงบประมาณ พ.ศ.2566 จึงได้ก าหนดการด าเนินการพัฒนาและปรับปรุงชุมชนที่ เป็นมิตรกับผู้สูงอายุและผู้พิการ (Age – Friendly Communities) เริ่มต้นจาก 1 องค์ประกอบตามความพร้อมของพื้นที่ และสามารถพัฒนาปรับปรุงเพิ่มขึ้นเรื่อย ๆ จนครบทั้ง 8 องค์ประกอบเพื่อการพัฒนาที่ยั่งยืนและต่อเนื่องต่อไป โดยมี เกณฑ์การพิจารณา ดังนี้ 1. เกณฑ์การผ่านในแต่ละองค์ประกอบ ต้องผ่านเกณฑ์การตรวจสอบตามองค์ประกอบไม่น้อยกว่า ร้อยละ 60 2.เมื่อผ่านเกณฑ์แต่ละองค์ประกอบ จะได้รับสัญลักษณ์ ตามองค์ประกอบ ภาพที่ 21 ตราสัญลักษณ์ ทั้ง 8 องค์ประกอบ : สนับสนุนโดยกรมอนามัย
๔๘ ผลการด าเนินงานในพื้นที่ เขตสุขภาพที่ 4 ปี 2565 จังหวัด พื้นที่น าร่อง ผลการด าเนินงานตาม องค์ประกอบ ทั้ง 8 ด้าน ผลการ ประเมิน ตนเอง องค์ประกอบที่ เลือกพัฒนา แผนพัฒนา ภาคีเครือข่ายที่ สนับสนุน/ผลงาน เด่น นนทบุรี เทศบาลเมืองพิมล ราช อ าเภอบางบัวทอง ระดับดี องค์ประกอบที่ 8 บริการชุมชนและ สุขภาพ ประเด็น มี ผู้ปฏิบัติงานที่ได้รับ การอบรมมาอย่าง ดีในการให้บริการที่ ให้เกียรติและ พร้อมช่วยเหลือ ผู้สูงอายุอย่าง เพียงพอ อบรมให้ความรู้ผู้ให้การ ดูแลผู้สูงอายุ อุปสรรค เป็นพื้นที่สังคม กึ่งเมือง ท าให้เข้าถึง กลุ่มผู้สูงอายุยาก ท้องถิ่น รพสต จิต อาสา พม. ผู้สูงอายุมีคุณภาพ ชีวิตที่ดี ปทุมธานี เทศบาลเมืองบึง ยี่โถ อ าเภอธัญบุรี ระดับดีมาก พัฒนาทุก องค์ประกอบ STRONG LIFE PROGRAM STRONG COMMUNITY ชีวิตดี กิจกรรมเหมาะสม ชุมชนเข้มแข็ง“สังคม STRONG แบบมี STYLE ที่บึงยี่โถ” เป็นเมืองนาอยู่ มี สภาพแวดลอม ที่ สะอาดสวยงาม ประชาชนมีความ สมานฉันท์ เอื้ออาทรต่อกัน มี คุณภาพชีวิตที่ดี สามารถพึ่งพา ตนเองได้ และ ชุมชน มีความ เข้มแข็ง
๔๙ จังหวัด พื้นที่น าร่อง ผลการ ประเมิน ตนเอง องค์ประกอบที่ เลือกพัฒนา แผนพัฒนา ภาคีเครือข่ายที่ สนับสนุน/ผลงาน เด่น อ่างทอง องค์การบริหาร ส่วนต าบลตลาด ใหม่ อ าเภอวิเศษ ชัยชาญ ระดับดี องค์ประกอบที่ 5 การให้ความเคารพ และการยอมรับ พัฒนาการด าเนินงาน ของชมรมผู้สูงอายุ คุณภาพและโรงเรียน ผู้สูงอายุซึ่งเป็นจุดเด่น ของพื้นที่ให้ชัดเจนและ เป็นรูปธรรม อบต.ตลาดใหม่ 3 D Dive อบต.ตลาดใหม่ Development พัฒนาการด าเนินงาน ของชมรมผู้สูงอายุ คุณภาพ Dream องค์การบริหาร โครงการเพื่อนชวน เพื่อนเพื่อจูงใจให้ ผู้สูงอายุติดสังคมที่ยัง ไม่ได้เข้าร่วมชมรม ผู้สูงอายุ -มีห้องประชุมของ องค์การบริหารส่วน ต าบลตลาดใหม่ รองรับการเข้าร่วม ชมรมได้ จ านวนมาก ลพบุรี เทศบาลต าบลท่า ศาลา อ าเภอ เมืองลพบุรี ระดับดี องค์ประกอบที่ 4 การมีส่วนร่วมทาง สังคม ประเด็น/เรื่องที่จะ ด าเนินงาน ท่า ศาลาเมืองที่เป็น มิตรกับผู้สูงอายุ ท าให้มี ท าให้ดี ท า ให้ยั่งยืน การบูรณาการความ ร่วมมือ สร้างเมือง น่าอยู่ ที่เป็นมิตรกับ ผู้สูงอายุ ทุกภาคส่วนให้ ความส าคัญกับ ผู้สูงอายุทุกกลุ่ม มี ระบบการดูแล ผู้สูงอายุแบบครบ วงจร และ One stop service สระบุรี อบต.ท่าคล้อ อ.แก่งคอย ระดับดีมาก 1. พื้นที่ภายนอก อาคารและตัว อาคาร 2. การคมนาคม ขนส่งและการ สัญจร การบริการชุมชนและ การบริการสุขภาพ พัฒนาระบบการเข้าถึง บริการสุขภาพที่เป็น มิตรกับผู้สูงอายุ ยังมีผู้สูงอายุบางส่วนที่ ไม่ไปตรวจตามนัด ได้รับความร่วมมือ จาก โรงพยาบาลแก่งคอย/ สปสช./ศูนย์วิชาการ เทศบาลต าบล แสลงพัน อ าเภอวังม่วง ระดับดีมาก องค์ประกอบที่ 2 การคมนาคมขนส่ง และสัญจร ประเด็น/เรื่องที่จะ ด าเนินงาน ระบบ ขนส่งสาธารณะ การพัฒนาศักยภาพ คนขับรถสาธารณะ - การตรวจสภาพรถ สาธารณะเพื่อลดความ เสี่ยงบาดเจ็บจาก การจราจร ท้องถิ่น รพสต จิต อาสา พม. ผู้สูงอายุมีคุณภาพ ชีวิตที่ดีขึ้นมีกิจกรรม ท าร่วมกัน
๕๐ จังหวัด พื้นที่น าร่อง ผลการประเมิน ตนเอง องค์ประกอบที่ เลือกพัฒนา แผนพัฒนา ภาคีเครือข่ายที่ สนับสนุน/ ผลงานเด่น สิงห์บุรี อบต.บางกระบือ อ าเภอเมือง สิงห์บุรี ระดับดีมาก 1. การคมนาคม ขนส่งและการ สัญจร 6. การมีส่วนร่วม ในฐานะพลเรือน และการจ้างงาน ปรับ สภาพแวดล้อมใน ส่วนของพื้นที่ สวนสาธารณะ จัดเก้าอี้ ห้องน้ า ส าหรับผู้สูงอายุ เนื่องจากถนนมี การแบ่งออกเป็น 2 ฝั่ง ได้จัดรถ รับ-ส่งผู้สูงอายุที่ เดินทางมาท า กิจกรรมชมรม ฯ“โครงการ พัฒนาผลิตภัณฑ์ ชุมชน” จัดศูนย์จ าหน่าย สินค้าและ ผลิตภัณฑ์ชุมชน -ต าบลพิกุลทอง มี ป้ายสัญลักษณ์ เป็นรูปผู้สูงอายุ ข้ามถนน -มีศูนย์พัฒนา ศักยภาพผู้สูงอายุ “ฒ แข็งแรง” -กลุ่มอาชีพ ส าหรับผู้สูงอายุ ได้รับการคัดเลือก เป็นวิสาหกิจ ชุมชนดีเด่นระดับ จังหวัด ตารางที่ 6 ผลการด าเนินงานเมืองที่เป็นมิตรส าหรับผู้สูงอายุในพื้นที่ เขตสุขภาพที่ 4 ปี 2565