เครื่องมือช่างยนต์และอุปกรณ์จับยึด

วิชา งานซอ่ มเคร่ืองยนตเ์ บอื้ งต้น
รหัสวิชา 2101-9004
เร่ือง

เครอื่ งมือชา่ งยนต์และอปุ กรณ์จบั ยดึ

จดั ทำโดย
นายมาโนช รังษมี ณรี ัตน์

แผนกวชิ าช่างยนต์ วทิ ยาลัยเทคนิคชลบรุ ี

แผนการสอน หน่วยท่ี 2
ชื่อวิชา งานซ่อมเครอ่ื งยนตเ์ บ้ืองต้น สอนคร้ังที่ 2,3
ชอ่ื หน่วย เครอื่ งมือช่างยนต์และอปุ กรณ์จบั ยึด จำนวน 8 ชั่วโมง

1. สาระสำคัญ
1. เครือ่ งมอื ช่างยนต์และอปุ กรณ์จับยึดเป็นส่งิ สำคัญท่คี วรเรียนร้เู พอื่ ให้ผู้เรียนได้รูว้ ิวัตนาการของ
เครอ่ื งมือ
2. ชื่อเครื่องมือและวิธกี ารใชง้ านเครอ่ื งมือตา่ ง 1 ได้อยา่ งถกู ต้องและคำศัพท์ เทคนคิ เคร่อื งมอื ตา่ ง ๆ

3. การนำไปประยุกตใ์ ช้ในชีวติ ประจำวนั ,เปน็ พนื้ ฐานในการศึกษา และการฝึกปฏิบตั งิ านในช่างยนต์

2. สมรรถนะประจำหนว่ ยการเรยี นรู้
1. ผเู้ รยี นสามารถบอกความสำคัญของเครือ่ งมือชา่ งยนต์ ได้อยา่ งถูกต้อง
2. ผเู้ รยี นสามารถบอกความสำคัญของเครอื่ งมือช่างยนต์ ได้อย่างถกู ต้อง
3. ผู้เรยี นสามารถบอกประเภทของเคร่ืองมือ ได้อย่างถูกต้อง

4. ผ้เู รียนสามารถอธบิ ายวิธกี ารใช้เคร่อื งมือ ได้อย่างถูกต้อง

3. จดุ ประสงค์การเรียนรู้

3.1 จุดประสงค์ทั่วไป
- นักศึกษาสามารถบอกความหมายของเครื่องมือ ได้อยา่ งถกู ต้อง
- นักศกึ ษาสามารถบอกความสำคญั ของเครื่องมือช่างยนต์ ไดอ้ ยา่ งถูกต้อง
- นักศึกษาสามารถบอกความสำคญั ของเคร่ืองมือชา่ งยนต์ ได้อยา่ งถูกต้อง

3.2 จดุ ประสงค์เชงิ พฤตกิ รรม
- ผู้เรยี นสามารถใช้เครื่องมือชา่ งยนต์ได้อย่างถูกต้อง
- ผเู้ รยี นสามารถบอกชือ่ เครื่องมือช่างยนต์ได้อย่างถูกต้อง
- ผู้เรียนสามารถเลอื กใช้เครือ่ งมือถูกหลักการใชไ้ ด้อย่างถูกต้อง

4. เน้ือหาสาระการสอน/การเรียนรู้

4.1 ด้านความรู้
- ความหมายของเครอื่ งมือ
- เคร่ืองมือทัว่ ไป
- เครอื่ งมือชา่ งยนต์

4.2 ดา้ นทักษะหรือปฏบิ ัติ
- การใช้เคร่อื งมือชา่ งยนต์

4.3 ดา้ นคณุ ธรรม/จรยิ ธรรม/จรรยาบรรณบูรณาการเศรษฐกิจพอเพยี ง
- ความมีวินยั : การแตง่ กาย , การตรงต่อเวลา
- ความรับผดิ ชอบ : ทำงานเสร็จทนั ตามเวลาที่ กำหนด
- ความสนใจใฝ่รู้ : มคี วามสนใจในการหากวามรู้เพ่มิ เตมิ ความกระตือรือร้นจะเรียนรู้
- ความมีมนุษยส์ ัมพนั ธ์ : ยอมรับความคดิ เหน็ ผู้อืน่
- ความอดทน อดกล้ัน : มีสติควบกมุ อารมณไ์ ดด้ ี
- ความซอื่ สตั ยส์ ุจรติ : ไมน่ ำผลงานผู้อืน่ มาแอบอา้ งเปน็ ของตน
- การประหยัด : ใชว้ สั ดทุ ีเ่ หมาะสมกับงาน , ปดิ ไฟฟ้า ทุกคร้ังทเ่ี ลิกใช้

- ความกตญั ญูกตเวที : อาสาช่วยเหลือและถือของช่วยครู -อาจารย์

กจิ กรรมการเรียนการสอน

กิจกรรมครู กจิ กรรมนกั เรียน

ขน้ั นำเข้าสู่บทเรยี น (10 นาที )

1.ครถู ามผ้เู รยี นเราใช้อะไรในการซอ่ มรถยนต์ 1. ผเู้ รียนร่วมกนั ตอบคำถาม

ขน้ั ดำเนินการสอน ( 2 ชั่วโมง 50 นาที )

1. ครูอธิบายความหมายของเคร่อื งมือ 1. ผเู้ รียนตัง้ ใจฟงั การบรรยายและจดบันทึกเนือ้ หา

2. ครใู หผ้ ู้เรียนดูเครือ่ งกาย projector แสดง 2. ผเู้ รยี น ตั้งใจฟงั คำบรรยายและจดบนั ทึกเนื้อหา

ลกั ษณะของไขควง พร้อมอธิบายหน้าท่ี และการใช้

งาน

3. ครูใหผ้ ู้เรยี นดูเครอื่ งกาย projector แสดง 3.ผู้เรียนตัง้ ใจฟังคำบรรยายและจดบันทึกเนื้อหา

ลักษณะของคีมประเภทต่าง ๆ พรอ้ มอธิบายหนา้ ท่ี ปฏิบัติงาน สาเหตขุ องการเกิดอุบัติเหตแุ ละอุบัตภิ ยั

และการใชง้ าน

4. ครใู หผ้ ู้เรียนดูเครอ่ื งกาย projector แสดง 4. ผู้เรยี นตั้งใจฟังคำบรรยายพรอ้ มจดบันทกึ เนื้อหา

ลักษณะของค้อนประเภทต่าง ๆ และให้ดขู องจรงิ

ประกอบ พร้อมอธบิ ายหนา้ ที่ และการใช้งาน

5. ครูให้ผู้เรยี นดเู ครอื่ งฉาย projector แสดง 5. ผ้เู รียนต้ังใจฟังคำบรรยายพรอ้ มจดบันทกึ เน้อื หา

ลักษณะของสกัด ,เหลก็ ส่ง และเหลก็ นำศนู ย์ และ

ให้ดูของจริงประกอบ พร้อมอธบิ ายหน้าที่ และการ

ใช้งาน

6. ครูเปดิ โอกาสใหผ้ ูเ้ รยี นซักถามข้อสงสยั 6. ผูเ้ รียนซักถามข้อสงสัย

7. ครูถามผู้เรยี นเปน็ รายบุคคล 7. ผู้เรียนตอบคำถามเป็นรายบุคคล

ขน้ั พยายาม ( 20 นาที )

1.ครซู กั ถามข้อสงสยั 1. ผู้เรยี นตอบคำถามเม่ือครถู าม

2.ครูให้ผเู้ รยี นทกุ คนทำแบบฝึกหดั 20 นาที 2. ผเู้ รยี นส่งแบบฝึกหัด

ขนั้ สรปุ ( 40 นาที ) 1. ผู้เรยี นตั้งใจฟงั พร้อมจดบนั ทกึ
1. ครสู รุปเน้ือหาเพ่ิมเติมในส่วนทข่ี าดให้ครบ 20 2. ผู้เรยี นเปลย่ี นกันตรวจแบบฝกึ หัด
นาที
2. ครูเฉลยแบบฝึกหดั ทา้ ยบท 20 นาที

แผนการสอน หนว่ ยที่ 2

ชื่อวิชา งานซ่อมเคร่อื งยนตเ์ บอื้ งตน้ สอนคร้งั ที่ 2,3

ช่อื หน่วย เครอ่ื งมอื ชา่ งยนต์และอุปกรณจ์ บั ยดึ จำนวน 8 ชวั่ โมง

งานทีม่ อบหมาย หรอื กจิ กรรม

ก่อนเรยี น

1. ตรวจเครอื่ งแต่งกาย , ทรงผม , เครอ่ื งประดบั , ผา้ เช็ดมือ

2. เชค็ ช่ือประจำวัน

3. ตักเตือนนักเรยี นที่แตง่ กายผดิ ระเบยี บและนักเรยี นที่มาสายพร้อมสอบถามสาเหตแุ ละ

เหตุผล

ขณะเรียน

1. ให้นกั เรยี นช่วยกนั ระดมความคดิ และอภิปรายในหัวข้อทค่ี รูกำหนด

2. ให้นักเรยี นจดบันทึกสาระสำคญั ท่จี บั ประเด็นได้

หลังเรียน

1. ให้นักเรยี นทำแบบทดสอบทา้ ยบท

2. ใหน้ ักเรียนตรวจแบบทดสอบ

3. ใหน้ กั เรยี นทำความสะอาดห้องเรียน

ส่ือการเรยี นการสอน
สอ่ื สงิ่ พิมพ์
1. หนงั สือ งานเคร่ืองยนตเ์ บ้ืองต้น
2. แบบฝกึ หัด
สอ่ื โสตทัศน์
1. เครอื่ งฉาย Projector
2. คอมพวิ เตอร์
3. แผ่น ซดี ี
สอื่ ของจรงิ
1. เครอื่ งมอื ชา่ งยนต์

วธิ กี ารประเมินผล / เกณฑ์การใหค้ ะแนน
1. ซกั ถามความเขา้ ใจเปน็ รายบุคคล เร่ืองเครอื่ งมอื ช่างยนต์

2. การทำแบบทดสอบ

แหลง่ การเรยี นการสอน/การเรียนรู้
ภายในสถานศกึ ษา

1. ตึกวทิ ยาบรกิ าร
2. หอ้ งสมดุ ชมรมวิชาชพี ชา่ งยนต์
3. ห้อง Internet ชา่ งยนต์
ภายนอกสถานศึกษา

1. รา้ น Internet

เอกสารอ้างอิง
พรจติ ปทมุ สุวรรณ. งานเครือ่ งยนตแ์ กส๊ โซลนี . กรุงเทพฯ : ศนู ยส์ ่งเสรมิ อาชีวะ, 2540.

พชิ าญ สริ บิ ตุ ร. งานเครอ่ื งยนต์เบือ้ งต้น. กรงุ เทพฯ : สถาบันเทคโนโลยี พระจอมเกล้า พระนครเหนือ, 2531.

หลกั การประเมนิ ผลการเรียน

กอ่ นเรียน

- สงั เกตจากคำถาม ของผู้เรียน

ขณะเรียน

- สังเกตจากคำถาม ของผู้เรียน

หลังเรียน

- แบบทดสอบ

รายละเอยี ดการประเมนิ ผลการเรยี น

คะแนนระหว่างภาคเรียน ร้อยละ 80 ไดจ้ าก

- ผลจากแบบทดสอบหลงั เรียน รอ้ ยละ 20

- ผลจากใบงาน ร้อยละ 20

- ผลจากการปฏบิ ัติงานกลมุ่ ร้อยละ 30

- ผลจากแบบฝกึ หัด รอ้ ยละ 10

คะแนนคุณธรรมและ จริยธรรม รอ้ ยละ 20 ได้จาก

- ความตรงต่อเวลา ร้อยละ 5

- ความมีระเบียบวินัย ร้อยละ 5

- ความรับผิดชอบ ร้อยละ 5

- ความซ่อื สัตย์ รอ้ ยละ 5

การประเมินผล นำคะแนนท่ีไดจ้ ากการวัดผลมาประเมิน โดยยดึ หลักเกณฑก์ ารประเมินผลของ
วทิ ยาลัยเทคนิคชลบรุ ี ซง่ึ กำหนดดงั น้ี

อตั ราคะแนน ระดบั คะแนน
80-100 4.0
75-79 3.5
70-74 3.0
65-69 2.5
60-64 2.0
55 – 59 1.5
50 – 54 1.0
0-49 0

ตารางวเิ คราะหห์ ลักสตู รและระดับความสำคญั ของหนว่ ยการเรียนรู้ วิชา งานซอ่ มเคร่ืองยนตเ์ บื้องตน้

รหัส 20101-9004

หนว่ ยท่ี 2 ช่อื หน่วย เคร่อื งมือชา่ งยนต์และอปุ กรณ์จบั ยึด จำนวนชวั่ โมง 4 ชว่ั โมง

พฤติกรรม พุทธพิ สิ ัย

เนอ้ื หา/จุดประสงค์ ความรู้ความจำ
ความเ ้ขาใจ
การนำไปใ ้ช
การ ิวเคราะห์
การสังเคราะห์
การเประเมินค่า

ิจตพิ ัสย
ทักษะ ิพ ัสย

รวม
จำนวน ้ขอสอบ

ลำดับ

งานบรกิ ารระบบหล่อล่นื เคร่ืองยนต์

1. ลกั ษณะของไขควง 134 3 11 2 2
3 10 2 3
2. ลกั ษณะของคีมประเภทต่าง ๆ 124 3914
3914
3. ลกั ษณะของคอ้ นประเภทตา่ ง ๆ 123 3914
5 4 18 3 1
4. ลกั ษณะของสกดั ,เหล็กส่งและเหลก็ นาศนู ย์ 1 2 3

5. อปุ กรณจ์ บั ยดึ 123

6. เครื่องมือในงานซ่อมเครื่องยนต์ 234

รวม 7 14 21 5 19 66 10
ลำดบั ท่ี 431 52

แบบทดสอบกอ่ นเรยี น หนว่ ยที่ 2
ช่ือวิชา งานซ่อมเครือ่ งยนตเ์ บือ้ งต้น สอนคร้งั ที่ 2,3
ชื่อหน่วย เครื่องมอื ช่างยนต์และอกุ รณจ์ ับยึด จำนวน 8 ช่วั โมง

คำส่งั จงท าํ เครอื่ งหมํายกาํ กบาํ ท (X) ข้อทีถ่ กู ทีส่ ุดเพียงขอ้ เดยี ว
1. ขอ้ ใดไม่ใช่เครื่องมือซ่อมท่ัวไป

ก. ประแจแหวน
ข. ประแจปากตาย
ค. ประแจปอนด์
ง. ประแจรวม
2. ข้อใดเปน็ เก็บเคร่ืองมือซ่อมเครอ่ื งยนตเ์ ล็กไดอ้ ยา่ งถูกต้อง
ก. เกบ็ ไว้ในกล่อง
ข. เกบ็ ไวบ้ นโตะ๊ ทำงาน
ค. เกบ็ ไวใ้ นรถ
ง. เกบ็ ไวใ้ นบล็อกของเคร่ืองมือ
3. หลักการเลอื กใช้เคร่ืองมอื ทีถ่ กู ต้อง
ก. เคร่ืองมือทเี่ หมาะสมกบงั าน
ข. เครอ่ื งมือคุณภาพดี
ค. เครื่องมือที่ใช้แทนกนั ได้
ง. เคร่อื งมือทใ่ี ช้ประจำ
4. ประแจชนดิ ใดที่ไมค่ วรใช้ขัน หรอื คลายนัตแน่น ๆ
ก. ประแจกระบอก
ข. ประแจแหวน
ค. ประแจปากตาย
ง. ประแจเลื่อน
5. นตั ทไี่ ม่มีประแจอ่นื ใช้ได้ควรใช้เครอื่ งมือชนดิ ใด
ก. คีมเลือ่ นลอ็ ค
ข. คีมล็อค
ค. คมี ปากจงิ้ จก
ง. คีมปากแหลม
6. เคร่อื งมือพเิ ศษชนดิ ใดใช้ขันฝาสูบ

ก. ประแจปอนด์
ข. ไดอลั เกจ
ค. ซิลนิ เดอรเ์ กจ
ง. ประแจบล๊อก

7. ขอ้ ใดเปน็ ลักษณะของปากไขควง
ก. แฉก-แบน
ข. เฉียง-เอียง
ค. แหลม-แบน
ง. แหลม-กลม

8. ขอ้ ใดไมใ่ ชค้ ุณสมบัติของไขควง
ก.ใชก้ ับนอ๊ ตหวั แฉก
ข. ใชก้ ับนอ๊ ตหัวผา่
ค. ใชแ้ ทนเหลก็ สกัด
ง. มีดา้ มเป็นฉนวน

9.เคร่อื งมือจบั ยึดชนิดใดทมี่ ีลักษณะเฉพาะในการจบั ท่อทก่ี ลมให้สามารถหมุนทอ่ ข้อต่อใหห้ ลดุ
จากกันได้

ก. ปากกาจับชิ้นงาน
ข. ปากกาจบั ไม้
ค. ปากกาจบั รปู ตัวซี
ง. ประแจจับทอ่
10. ในการจบั ยดึ ช้นิ งานต้องมีวัสดรุ องรับปากกาจับยดึ ทุกคร้งั เพื่ออะไร
ก. เพื่อความประหยดั
ข. เพ่อื ไมใ่ หช้ ิน้ งานเปน็ รอย
ค. เพื่อความสะดวกในการทำงาน
ง. เพื่อความสวยงามของชิ้นงาน

แผนการสอน หนว่ ยท่ี 2
ช่อื วิชา งานซ่อมเครื่องยนตเ์ บื้องตน้ สอนครัง้ ท่ี 2,3
ชื่อหน่วย เครือ่ งมือช่างยนต์และอปุ กรณจ์ ับยึด จำนวน 8 ชั่วโมง

เนอื้ หาสาระ

2. เคร่ืองมือชา่ งยนต์ (Auto Mechanic hand tools)
เครื่องมือ เป็นอุปกรณ์ที่มีความสำคัญมากในการทำงาน ผู้ปฏิบัติงานจำเป็นต้องเลือกใช้เครื่องมือให้

ถูกต้องและเหมาะสมกับงาน เคร่ืองมือเป็นอุปกรณ์ท่ีใช้ในงานโดยการใช้แรงจากคน ซ่ึงอาจจะใช้สำหรับขัน
ตอก ตดั ฯลฯ ในการใชเ้ คร่ืองมือต่าง ๆ นัน้ ไม่เพียงแตจ่ ะปฏิบัติงานให้เสรจ็ ได้อย่างรวดเรว็ เพียงอย่างเดยี ว แต่
ควรต้องปฏิบัติงานโดยคำนึงถึงความปลอกภัย และการปฏิบัติงานท่ีถูกต้องตามขั้นตอนการใช้เคร่ืองมือ
ชา่ งยนต์

2.1 ความหมายของเครอ่ื งมือ
เคร่ืองมือเรยี กว่า แฮนด์ ทลู (Hand tools) คอื อปุ กรณ์ท่ีช่วยอำนวยความสะดวกในการปฏบิ ตั ิงานให้
ได้อย่างรวดเร็วประหขัดเวลาในการทำงาน เครอ่ื งมือเปน็ พื้นฐานทีส่ ำคญั มาก สำหรบั งานซ่อมรถยนต์ ไมว่ า่ จะ
เปน็ การถอดแยกชน้ิ ส่วนสำหรบั การปรบั แต่งเคร่อื งยนต์ ซึ่งเป็นงานหลกั ของงานซ่อมประกอบรถยนต์
2.2 เครื่องมอื มือทั่วไป (แฮนด์ ทลู : Hand tools)
เคร่อื งมอื ประเกทนเ้ี ปน็ เครื่องมอื พื้นฐานท่มี คี วามจำเปน็ อย่างย่ิงสำหรบั การใช้งาน ชา่ งโดยทั่ว ๆ ไป
ซึ่งจะมีทง้ั ขนาดเลก็ ขนาดกลางและขนาดใหญ่ถ้ผปู้ ฏบิ ตั ิงานไม่มีเครอื่ งมอื ประเกทนี้ ก็ไม่สามารถท่ีจะทำงาน
ไดส้ ำเรจ็ เชน่ ไขควง คีม ค้อน สกดั เหล็กส่ง เป็นต้น
2.2.1 ไขควง ( สกรไู ดรเวอร์ : screw driver )

รปู ที่ 2.1 แสดงลักษณะของไขควงแบบตา่ ง ๆ

การใชไ้ ขควง
- ไม่ควรนำไขควงไปใช้แทนสกดั
- ไมค่ วรนำไขควงไปใช้แทนเหล็กงดั

- ไม่ควรนำไปใชท้ ดลองไฟแบตเตอร่ี
- เลือกขนาดของไขควงใหพ้ อดกี บั ร่องท่หี ัวสกรู
- ถำ้ จะลับปลายขควงควรลับให้เต็มหนา้ อยา่ ลับให้ปลายแหลมเกินไป

2.2.2 คีม (ไพรเออร์ : Pliers)
คีมเปน็ เครื่องมือท่ีใชส้ ำหรบั งานทต่ี ้องการจับบีบชนิ้ งานท่วั ๆ ไป บางชนิดกอ็ อกแบบให้มีฟนั คมเพื่อ
ใชใ้ นการตัด สำหรับใช้ในงานจักกลและงานทีเ่ กยี่ วกบั ไฟฟา้ ซ่ึงจะตอ้ งมดี า้ มเป็นฉนวนหุ้มไว้เพื่อปอ้ งกนั
อันตรายจากไฟฟ้าช็อตได้

รปู ที่ 2.2 คีมชนิดต่างๆ
2.2.2.1 คมี ปากจ้งิ จก (ลองโน๊ต ไพรเออร:์ Long nose pliers) คมี ปากจิง้ จกจะมที ง้ั ปากแบนและ
ปากกลมจะใชส้ ำหรับงานขนาดเลก็ ๆ เชน่ การถอดประกอบแหวนล็อกใน หรอื สลัก

รูปที่ 2.3 แสดงลกั ษณะคีมปากจิ้งจก

2.2.2.2 คีมตดั (ไดอะ โกนัลคตั เตอร์ ไพรเออร์: Diagonal cutter pliers) คีมตัดจะใชส้ ำหรับงาน
ตัดเส้นลวดหรอื สายไฟ เทา่ ท่ีจะตดั ได้ ซึ่งอาจจะเปน็ ดา้ มเหลก็ ล้วนหรอื มีพลาสติกหมุ้ ท่ีด้ามดมี เพ่ือเป็นฉนวน
ป้องกนั ไฟฟา้ ชือ่ ต

รปู ที่ 2.4 แสดงลกั ษณะคีมตัด
2.2.2.3 คมี ปากขยายหรือด่ืมปากเล่ือน(คอมบเิ นชนั่ ไพเออร:์ Combination pliers) คมี ปากขยาย
หรือคมี ปากเลื่อน จะใช้สำหรับจบั งานทั่ว ๆ ไป ปากคีมจะสามารถเลือ่ นได้ ซง่ึ อาจจะใชแ้ ทนประแจลื่อน หรอื
ประแจปากตายในกรณที ่ีรบี ด่วนเทา่ นนั้

รปู ท่ี 2.5 แสดงลกั ษณะคีมปากขยาย
2.2.2.4 คีมถอดแหวนลอ็ ก (สแนปรงิ ไพรเออร์ : Snap ring pliers คีมถอดแหวนล็อก จะมที ั้งแบบ
ถอดแหวนล็อกในและแหวนล็อกนอกกตรงสว่ นปลายของคีมจะเป็นแบบแบนหรอื แบบกลมได้ โดยมีทงั้ แบบ
ปากตรงและปากงอ มหี ลายขนาดใหเ้ พียงพอต่อความต้องการของผปู้ ฏบิ ัตงิ าน
2.2.2.5 คมี ลอ็ ก (ล็อกกิ้ง ไพรเออร:์ Locking plier) ดีมลอ็ กจะใชส้ ำหรับช้นิ งานใหแ้ น่น จะมที ้งั
ขนาดชนดิ ปากตรงและปากโคง้ เพ่ือใชจ้ บั บบี ชิน้ งานท่ีเปนี แผน่ หรือแบบทรงกลมให้แน่น ซ่ึงสามารถลอ็ กการ
บบี ไว้ได้โดยไมต่ ้องอกแรงในการบบี ตลอดเวลาในขณะจบั ชิ้นงาน
การใชค้ ีม
- ควรเลอื กใช้คีมใหเ้ หมาะสมกบั ขน้ึ งาน
- ไม่ควรใชค้ มี ทดลองไฟจากแบตเตอรี่
- ไมค่ วรนำมไปตัดเส้นลวดในขณะร้อน
- ไม่ควรลบั ปากคีมใหม้ ีความคมมากจนเกินไป
- ไม่ควรนำคีมไปขันสลักเกลียว
- ไมค่ วรนำคมี ไปตอกแทนค้อน

2.2.3 ค้อน (แฮมเมอร์: Hammer)
คอ้ นเป็นเคร่ืองมือท่ใี ช้สำหรับตอกช้ินสว่ นของเครื่องจักรกลต่าง ๆ และอาจจะใช้สำหรับตีขึ้นรปู หรือตีดัด
ชิน้ งานให้ได้ตามความต้องการของผปู้ ฏบิ ตั งิ าน

รูปท่ี 2.6 แสดงลักษณะของค้อนแบบตา่ ง ๆ
2.2.3.1 คอ้ นหวั กลม (บอล พลี แฮมเมอร:์ Ball peen hammer)คอ้ นหัวกลมมีหลายขนาดแต่ที่ใช้
งานทัว่ ๆ ไป คือ ขนาดเ ปอนด์ เพื่อใชส้ ำหรับตอกเหล็กส่ง หรือ เหลก็ นำศนู ย์
2.2.3.2 ค้อนทองเหลือง (แบช แฮมเมอร:์ Brass hammer) ค้อนทองเหลือง ซงึ่ ทำจากวัสดทุ อี่ ่อน
เพือ่ ใช้สำหรบั ตชี นิ้ งานหรือเคาะช้นิ งานท่ีไมต่ ้องการให้บบุ สลาย
2.2.3.3 ก้อนพลาสติก (พลาสตกิ แฮมเมอร์ : Plastic hammer)ก้อนพลาสตกิ จะมีทั้งแบบเปล่ยี น
หวั พลาสติกได้และแบบทเี่ ปล่ียนไมไ่ ด้ ใช้สำหรบั ตอกหรือเคาะขึ้นงานที่ออ่ นและบอบบาง
2.2.3.4 ค้อนหัวตดั (ครอซพลี แฮมเมอร์: Cross peen hammer) คอ้ นหัวตัด ใชง้ านทั่ว ๆ ไป
การใชค้ อ้ น
- ไม่ควรนำก้อนท่มี หี วั คลอนมาใช้งาน
- ในขณะที่ตอกหัวค้อนจะต้องขนานกบั ข้นึ งาน
- ควรเลอื กใชค้ อ้ นให้เหมาะสมกับงาน
- ไม่ควรใชด้ ้ามค้อนสำหรบั งดั
- ไมค่ วรใชด้ ้ามค้อนกระทุ้งชื้นงานทเ่ี ปน็ โลหะ
- ด้ามค้อนต้องสะอาดอยู่เสมอ ไมเ่ ปื้อนน้ำมันหรอื จาระบี

2.2.4 สกัด (โคว ชเิ ชล : Cold chisel)

รูปที่ 2.7 แสดงลักษณะของสกดั แบบต่าง ๆ
สกดั ใช้สำหรับตัดโลหะ หวั หมดุ ชำ้ ตดั โลหะแผ่นฝา่ หัวน๊อตทเ่ี ป็นสนมิ ซึ่งใชป่ ระแจถอดไมไ่ ดแ้ ลว้ โดย
ปากของสกดั จะมีหลายแบบ เช่น ปากแบน เซาะร่องล่มิ ปากจ้ิงจก คร่งึ วงกลม และปากกลม สำหรับงานชา่ ง
ยนต์ จะใช้อยู่ 2 ชนิด คือ สกัดปากแบน และปากจ้ิงจก
การใชส้ กดั
- ควรเลอื กใชส้ กัดใหเ้ หมาะสมกบั งาน
- ไม่ควรใช้สกดั ที่มีกันเยนิ ต้องลบั ก้นให้เรยี บรอ้ ยก่อนที่จะนำมาใช้งาน
- ในขณะทป่ี ฏบิ ัตงิ านควรระมัดระวังผู้ท่อี ยู่ขา้ งเคยี งดว้ ย
- ในขณะทำการลับสกัดจะต้องสวมใสแ่ ว่นตานริ ภัยทุกครัง้

2.2.5 เหล็กสง่ (พลั ส์ : Punch)
เหล็กส่งมหี ลายแบบ เช่น เหลก็ ส่งสลกั เหลก็ ส่งเรียว และเหล็กปรบั รู เหลก็ สง่ เป็นเครอื่ งมอื ท่ีใชส้ ำหรบั
สง่ ในการถอดประกอบช้ินส่วนตา่ ง ๆ ของเครอื่ งยนต์
การใชเ้ หล็กสง่
- ควรเลอื กใช้เหลก็ ส่งใหเ้ หมาะสมกบั งาน
- ไมค่ วรใช้เหลก็ ส่งท่มี ีก้นเยนิ

รปู ที่ 2.8 แสดงลกั ษณะเหล็กสง่ ชนิดต่าง ๆ
2.2.6 เหล็กนำศนู ย์ (เซน็ เตอร์ พัลส์ : Center punch)
เหล็กนำศนู ย์ จะใชส้ ำหรบั ตอกนำก่อนการเจาะของโลหะ ปากจะทำมมุ 90 องศา ซึ่งจะทำใหไ้ ดต้ ำแหน่งใน
การเจาะทถี่ กู ต้อง
2.3 เครอื่ งมอื ชา่ งยนต์ทั่วไป
เคร่ืองมือช่างยนต์ทวั่ ไป เป็นเครื่องมือท่ีใช้สำหรบั ทำงาน โดยใชแ้ รงจากคน อาจจะใชใ้ นการขัน ตอก ตดั ฯลฯ
ซ่ึงเป็นเคร่ืองมือพน้ื ฐานสำหรับงานซ่อมท่ัว ๆ ไป
2.3.1 ประแจ (เวน้ ท์: Wrench)
ประแจ เปน็ เครื่องมือหลักท่ีมีความสำคญั ทส่ี ดุ สำหรบั การซ่อมเคร่ืองยนต์ หรือเคร่ืองจักรกลท่ัว ๆ ไป
การนำประเจมาใช้งานจะตอ้ งเลอื กขนาดของประเจใหต้ รงกับขนาดน๊อต สกรู หกเหลย่ี ม

2.3.1.1 ประแจปากตาย (โอเพ่น เอ็น เว็นท์ : Open end wrench)

รปู ท่ี 2.9 แสดงลักษณะของประแจปากตาย

ประแจปากตาย เป็นประแจที่มีหน้าสัมผัสกบั สลักเกลียวหรือน๊อตเพียง 2 ด้าน จึงทำให้เหลีย่ มมนไดง้ า่ ย นิยม
ขันหรือคลายน๊อตที่ประแจแหวนขนั ไมไ่ ดเ้ พราะพนื้ ทีม่ นี ้อย

2.3.1.2 ประแจแหวน (บอ๊ ก เว้นท:์ Box Wrench)

รปู ที่ 2.10 แสดงลกั ษณะของประแจแหวน
ประแจแหวนจะมคี อท่งี อ ใช้สำหรับขนั หรือคลายน๊อตสกรูและงานทวั่ ๆ ไป เหลี่ยมของประแจแหวนจะ
เตม็ หน้าสัมผัส จึงทำใหเ้ หลีย่ มไม่มนขันได้แน่น
2.3.1.3 ประแจรวม (คอมบิเนชน่ั เว้นท:์ Combination wrench)ประแจรวมจะถกู ออกแบบขา้ งหนง่ึ เปน็
ประแจปากตาย สว่ นอีกข้างหนึง่ จะทำเปีนประแจแหวน ประแจรวมจะใช้ขนั หรอื คลายน๊อต แทนประแจ
แหวนในบริเวณทแ่ี คบ ๆ

รปู ที่ 2.11 แสดงลักษณะของประแจแหวน

2.3.1.4 ประแจแหวนหวั ผา่ (แฟร์นัทเว้นท:์ Flare not wrench) ประแจแหวนหวั ผา่ จะมลี ักษณะคล้าย
ประแจแหวนแตผ่ า่ ปลายออกเพอ่ื ใช้สำหรบั ขันน๊อตทอ่ ไอเสีย หรือท่อน้ำมนั ตา่ ง ๆ

รปู ท่ี 2.12 แสดงลักษณะของประแจหวั ผ่า
2.3.1.5 ประแจแหวนโคง้ (ฮารฟ มูน บอ๊ ก เว้นท:์ Haif moon box wrench)
ประแจแหวนโก้ง ใช้สำหรับงานขันตรงไมไ่ ด้ ประแจแบบนจี้ ะใชส้ ำหรับงานเฉพาะที่เท่านั้น

รปู ที่ 2.13 แสดงลกั ษณะของประแจแหวนโคง้
2.3.1.6 ประแจกระบอก (ซ็อกเกต็ เวน้ ท์: Socket wrench)
ประแจกระบอกเป็นประแจท่ีใช้ร่วมกับดา้ มประแจ ใชส้ ำหรบั ขนั หรือคลายน๊อต และโบลทไ์ ดด้ ที ่ีสดุ
ขนั แนน่ ได้และหวั นอ๊ ตไมเ่ ยนิ หรอื ชำรดุ

รูปท่ี 2.14 แสดงลกั ษณะของประแจกระบอก

2.3.1.7 ด้ามขันแบบสว่าน (สปดี แฮนท์: Speed Handle)
ดา้ มขนั แบบสวา่ นใชต้ ่อกับประแจกระ บอกเพ่ือใช้สำหรับขันหรอื คลายน๊อต หรือโบลท์ เพ่อื ความ
รวดเร็ว แตไ่ มส่ ามารถขันนอ๊ ตใหแ้ น่นได้ และไม่สามารถคลายน๊อตที่แนน่ จนเกินไปได้

รูปท่ี 2.15 แสดงลกั ษณะของด้ามขนั แบบสว่าน
2.3.1.8 ด้ามขนั แบบกรอกแกรก (แรท็ เช็ทแฮนด์เดล: Ratchet handle)
ดา้ มกรอกแกรก เป็นด้ามประแจใชส้ ำหรบั ขนั หรือคลายน๊อต และ โบลท์ ในบรเิ วณแคบ ด้ามขนั ชนดิ
นไ้ี มค่ ่อยแข็งแรงจงึ ไม่ควรใชง้ านกบั งานท่ีแนน่ มาก ๆ สามารถปรบั ทศิ ทางการหมุนได้

รูปที่ 2.16 แสดงลักษณะของด้ามขนั กรอกแกรก
2.3.1.9 ดา้ มขนั แบบยาวหรือด้ามขันตรง (เฟล็กซ์แฮนด์เดล: Flex handle)
ดา้ มขันยาวหรอื ด้ามขนั ตรง จะใชส้ ำหรบั ตอ่ กบั ประแจกระบอก เพื่อขนั หรือกลายน๊อตและโบลท์ ทแี่ นน่ มาก ๆ
ซงึ่ โดยท่ัว ๆ ไปจะใช้ขนั แนน่ ครง้ั สดุ ท้าย

รูปท่ี 2.17 แสดงลักษณะของด้ามขันแบบยาวหรือด้ามขันตรง
2.3.1.10 ด้ามขนั แบบตวั ที (สไลด้ิง ที แฮนดเ์ ดลิ : Sliding T handle)
ด้ามขันแบบตัวที่ จะใช้สำหรับต่อกบั ประแจกระบอกเพ่ือขันหรือคลายนอ๊ ตและ โบลท์ท่ีต้องการออก
แรงดนั ทางดา้ นซ้ายและดา้ นขวาเท่า ๆ กนั

รูปที่ 2.18 แสดงลักษณะของดา้ มขนั แบบตวั ที
2.3.1.11 ก้านต่อ (เอ็กเทนชั่น: Extension)
ก้านตอ่ มีหลายขนาด ใชส้ ำหรับต่อกบั ประแจกระบอกและามขนั เพ่ือขนั หรือกลาย น็อตและโบลท์ที่
อยลู่ กึ ๆ

รูปท่ี 2.19 แสดงลกั ษณะของก้านต่อ
2.3.1.12 ข้อต่ออ่อน (ยนู เิ วอรซ์ ัลจอยส์:Universal joint)
ขอ้ ต่ออ่อน ใชส้ ำหรบั ตอ่ สำหรับตอ่ กับประแจกระบอกและด้านขัน เพื่อขนั หรือคลาย นอ๊ ตและโบลท์ท่ี
อยู่คนละระนาบกับดา้ ม เพ่อื หลกี เลย่ี งขึน้ ส่วนที่กดี ขวาง ขณะทำการขัน

รูปที่ 2.20 แสดงลกั ษณะของข้อต่ออ่อน
2.3.1.13 ประแจเล่อื น (แอ็ทจทั เทเบลิ เว้นท์ : Adjustable wrench)
ประแจเล่ือนจะใช้สำหรับงานทั่ว ๆ ไป โดยจะ ใช้ขันหรือคลายนอ็ ต และโบลท์ ที่ประแจปากตายหรือ
ประแจแหวนจบั ไม่ได้

รปู ท่ี 2.21 แสดงลักษณะของประแจเล่อื น
2.3.1.14 ประแจจบั แปบ๊ (ไพร์เว้นท์ : Pipe wrench)
ประแจจับแปบ๊ จะใชส้ ำหรบั งานต่อท่อท่วั ๆไป

รปู ท่ี 2.22 แสดงลักษณะของประแจจับแป๊บ

2.3.1.15 ประแจแอล (อลั เลน เวน้ ท์: Allen wrench)
ประแจแอลเรียกอีกชอ่ื หนึ่ง ประแจหกเหลยี่ ม ใช้สำหรับขนั หรอื คลายน๊อตทม่ี หี ัวเปน็ รู

รปู ท่ี 2.23 แสดงลักษณะของประแจจับแปบ๊
2.4 การเลือกใช้ประแจ

2.4.1 เลอื กใชป้ ระแจให้ถูกต้องและเหมาะสมกับงาน
2.4.2 การขนั หรอื คลายนอ๊ ตและโบลท์ ควรใช้ประแจกระบอกหรือประแจแหวนไม่ควรใชป้ ระแจปาก
ตาย นอกจากมคี วามจำเป็น
2.4.3 การขันน๊อตหรอื โบลทใ์ ห้แนน่ ควรใชแ้ รงขันท่ีสมำ่ เสมอให้ขันจนตงึ มือ ไม่ควรการชายประแจเพ
ระอาจจะทำให้น๊อตขาด

แบบทดสอบหลังเรียน หนว่ ยท่ี 2
ชือ่ วิชา งานซ่อมเคร่ืองยนต์เบื้องต้น สอนครง้ั ที่ 2,3
ชอ่ื หน่วย เคร่ืองมือช่างยนต์และอุกรณจ์ ับยึด จำนวน 8 ชวั่ โมง

คำสั่ง จงทำเคร่อื งหมํายกํากบาํ ท (X) ข้อที่ถกู ทส่ี ดุ เพยี งข้อเดียว
1. ขอ้ ใดไมใ่ ชเ่ ครื่องมือซ่อมทั่วไป

ก. ประแจแหวน
ข. ประแจปากตาย
ค. ประแจปอนด์
ง. ประแจรวม
2. ข้อใดเป็นการเกบ็ เครอ่ื งมือซ่อมเครอ่ื งยนต์เลก็ ไดอ้ ยา่ งถูกต้อง
ก. เกบ็ ไวใ้ นกล่อง
ข. เก็บไว้บนโต๊ะทำงาน
ค. เกบ็ ไว้ในรถ
ง. เก็บไว้ในบลอ็ กของเคร่ืองมือ
3. หลกั การเลือกใช้เครอ่ื งมอื ท่ถี กู ต้อง
ก. เคร่อื งมือท่ีเหมาะสมกับงาน
ข. เคร่ืองมือคุณภาพดี
ค. เครอ่ื งมือท่ีใช้แทนกนั ได้
ง. เครือ่ งมือท่ีใชป้ ระจำ
4. ประแจชนดิ ใดท่ีไม่ควรใช้ขัน หรือคลายนัตแน่น ๆ
ก. ประแจกระบอก
ข. ประแจแหวน
ค. ประแจปากตาย
ง. ประแจเลอื่ น
5. นตั ท่ีไม่มปี ระแจอื่นใช้ได้ควรใช้เคร่ืองมือชนดิ ใด
ก. คมี เล่ือนล็อค
ข. คมี ล็อค
ค. คมี ปากจิ้งจก
ง. คีมปากแหลม
6. เครอ่ื งมือพิเศษชนิดใดใชข้ ันฝาสบู

ก. ประแจปอนด์
ข. ไดอัลเกจ
ค. ซิลนิ เดอรเ์ กจ
ง. ประแจบลอ๊ ก

7. ข้อใดเป็นลกั ษณะของปากไขควง
ก. แฉก-แบน
ข. เฉยี ง-เอยี ง
ค. แหลม-แบน
ง. แหลม-กลม

8. ขอ้ ใดไม่ใชค้ ุณสมบตั ขิ องไขควง
ก. ใชก้ ับน๊อตหัวแฉก
ข. ใช้กับนอ๊ ตหวั ผ่า
ค. ใชแ้ ทนเหลก็ สกัด
ง. มีด้ามเป็นฉนวน

9. เครอ่ื งมือจับยึดชนิดใดทม่ี ีลักษณะเฉพาะในการจบั ท่อท่ีกลมให้สามารถหมุนท่อข้อต่อใหห้ ลดุ
จากกันได้

ก. ปากกาจับชิ้นงาน
ข. ปากกาจบั ไม้
ค. ปากกาจบั รปู ตัวซี
ง. ประแจจับทอ่
10. ในการจับยึดช้นิ งานต้องมีวัสดรุ องรบั ปากกาจบั ยึดทุกคร้งั เพ่ืออะไร
ก. เพื่อความประหยดั
ข. เพอ่ื ไม่ใหช้ ิ้นงานเป็นรอย
ค. เพอื่ ความสะดวกในการทำงาน
ง. เพอ่ื ความสวยงามของชิ้นงาน

แบบฝึกหัด
1.เครื่องมือ หมายถึง
………………………………………………………………………………………………………………………………................................
………………………………………………………………………………………………………………………………................................
2.เครื่องมือทั่วไป คอื
………………………………………………………………………………………………………………………………................................
………………………………………………………………………………………………………………………………................................
3.เคร่ืองมือที่ใช้สำหรบั งานท่ีต้องจบั บีบชน้ิ งาน คือ

………………………………………………………………………………………………………………………………................................
………………………………………………………………………………………………………………………………................................
4.คอ้ นชนิดใดทเ่ี หมาะสำหรบั งานเคาะชิ้นงานที่ออ่ น และบอบบาง

………………………………………………………………………………………………………………………………................................
………………………………………………………………………………………………………………………………................................
5.เคร่อื งมือชนิดใดใชต้ ัดหวั นอ๊ ตท่ีเป็นสนมิ

………………………………………………………………………………………………………………………………................................
………………………………………………………………………………………………………………………………................................

เฉลยแบบทดสอบและแบบฝึกหดั หน่วยที่ 2
ชอ่ื วิชา งานซ่อมเครือ่ งยนตเ์ บื้องตน้ สอนครั้งที่ 2,3
ชอ่ื หน่วย เครอ่ื งมอื ชา่ งยนต์และอุกรณ์จับยดึ จำนวน 8 ชั่วโมง

เฉลยแบบทดสอบ

1. ขอ้ ใดไม่ใชเ่ คร่ืองมือซ่อมท่ัวไป
ค. ประแจปอนด์

2. ขอ้ ใดเปน็ การเก็บเครอ่ื งมือซ่อมเครื่องยนต์เลก็ ได้อย่างถูกตอ้ ง
ง. เกบ็ ไวใ้ นบลอ็ กของเคร่ืองมือ

3. หลกั การเลือกใช้เครื่องมือทถ่ี ูกต้อง
ก. เครอื่ งมือทีเ่ หมาะสมกับงาน

4. ประแจชนดิ ใดที่ไม่ควรใช้ขัน หรอื คลายนัตแนน่ ๆ
ง. ประแจเลื่อน

5. นตั ท่ไี มม่ ปี ระแจอนื่ ใช้ได้ควรใช้เครอ่ื งมือชนิดใด
ข. คีมล็อค

6. เครื่องมือพิเศษชนดิ ใดใชข้ ันฝาสูบ
ก. ประแจปอนด์

7. ขอ้ ใดเปน็ ลักษณะของปากไขควง
ก. แฉก-แบน

8. ข้อใดไมใ่ ช้คุณสมบตั ขิ องไขควง
ค. ใชแ้ ทนเหลก็ สกัด

9. เคร่อื งมือจบั ยดึ ชนิดใดทีม่ ีลักษณะเฉพาะในการจบั ทอ่ ท่ีกลมใหส้ ามารถหมุนท่อข้อต่อใหห้ ลดุ

จากกนั ได้

ง. ประแจจบั ท่อ

10. ในการจับยดึ ชิ้นงานต้องมีวัสดุรองรับปากกาจบั ยึดทุกคร้ังเพ่ืออะไร
ข. เพ่อื ไมใ่ ห้ชน้ิ งานเป็นรอย

เฉลยแบบฝกึ หดั
1. เคร่อื งมือ หมายถึง

ตอบ อุปกรณ์ทช่ี ่วยอำนวยความสะดวกในการปฏบิ ัตงิ านใหไ้ ด้อย่างรวดเรว็ ประหยดั เวลาในการทำงาน

2. เครอ่ื งมือท่วั ไปคือ
ตอบ เคร่ืองมือพื้นฐานท่มี ีความจำเปน็ อย่างยง่ิ สำหรับการใช้งานชา่ งโดยทว่ั ๆ ไป ซ่งึ จะมที ง้ั ขนาดเล็ก

ขนาดกลาง และขนาดใหญ่ ถ้าผู้ปฏิบัตงิ านไมม่ ีเคร่อื งมือประเกทน้ี กไ็ ม่สามารถท่ีจะทำงานไดส้ ำเร็จ

3. เครอ่ื งมือท่ีใช้สำหรบั งานทตี่ อ้ งการจบั บีบชนื้ งาน คือ
ตอบ คีม

4. คอ้ นชนดิ ใดทเ่ี หมาะสำหรับงานเคาะชนิ้ งานท่ีออ่ น และบอบบาง
ตอบ ค้อนพลาสติก

5. เครื่องมือชนดิ ใดใชต้ ดั หวั น็อตทเี่ ปน็ สนิม
ตอบ สกดั