คุณธรรม จริยธรรม และจรรยาบรรณวิชาชีพ

๑๙๒ พระครูปลัดบุญชวย โชติวํโส, ดร. (อุยวงค)

บทที่ ๘ การพัฒนาคุณธรรมและจริยธรรมสาํ หรับผูบริหารสถานศึกษา

สังคมทั้งในอดีตและปจจุบัน ผูบริหารมีคุณสมบัติตามหลักการของศาสนาทําให
สังคมอยูเย็นเปนสุข ซ่ึงจะไดศึกษาคุณสมบัติของพระมหากษัตริยในอดีตพุทธกาลและ
พระมหากษัตรยิ ไทยองคป จจุบนั มาศึกษาเปน ความรเู พียงบางสว น คอื

ก) คุณสมบัติที่กลาวมาน้ัน ไดสอดคลองกับพระเจาพรหมทัตข้ึนครองราชยสมบัติ
ในเมืองพาราณาสี พระองคเปนผูรังเกียจความไมดี วันหน่ึงทรงดําริวา “เราปกครองเมืองน้ี มี
ใครเดือนรอนและกลาวโทษของเราหรือเปลา” จึงทรงแสวงหาอยูทั้งในวังและนอกวังก็ไมพบ
เหน็ ใครกลา วโทษพระองคท รงปลอมพระองคไปตามหมูบา นตา ง ๆ ก็ไมพบเหน็ จึงแวะเขาไปใน
ปาหิมพานตทําทีเปน คนหลงทางเขา ไปสนทนาดวยกับพระโพธิสัตวท่ีเกิดเปนพระฤาษีบําเพ็ญ
เพียรอยูในปาหิมพานตในสมัยน้ัน มีรากไมและผลไมเปนอาหารฤาษีไดทําการตอ นรับดวยผลไม
ปานานาชนิด พระราชาปลอมไดเสวยผลไมปามีรสหวานอรอยดี ถามสาเหตุท่ีทําใหผลไมมีรส
หวาน ฤาษีทูลวา “ทานผูมีบุญเปนเพราะพระราชาครองราชยโดยธรรม ผลไมมีรสหวานอรอย
ดี” พระราชาปลอมสงสัยถามอีกวา “ ถาพระราชาไมครองราชยโดยธรรม ผลไมจะมีรสหวาน
หรือไม พระฤาษีตอบวา “ผลไมก็จะมีรสขม ฝาดหมดรสชาติไมอรอย”พระราชากลับเมือง ทรง
ทดลองคําพดู ของพระฤาษีดว ยการไมป ระพฤติ ปฏิบัติธรรมเปนปแลว กลับไปหาฤาษี ๆ ตอ นรับ
ดวยผลไม พอผลไมเขาปากมีรสฝาดตองคายท้ิงลงพ้ืน พระฤาษีไดแสดงธรรมวา เปนพระราชา
ไมครองราชยโดยธรรมแนเลย ธรรมดาฝูงโควายขามแมน้ําจาฝูงวายคด ฝูงโคก็วายคดตามไป
เหมือนหมูมนุษยถาผูบริหารไมประพฤติดีไมเปนธรรม ประชาชนก็ประพฤติไมเปนธรรม
เชนเดียวกัน พระราชาผูไมต้ังอยูในธรรม ทวยราษฎรก็เปนทุกขท่ัวกัน ถาจาฝูงโค วายน้ําตรง
ฝูงโคก็วายน้ําตรงเชนกัน เหมือนกันถาผูบริหารประพฤติเปนธรรมประชาชนตองประพฤติอยู
ในธรรมเชน กัน

ขอความขางตนท่ีไดกลาวถึงผูบริหารและผูปกครอง เกิดการวิตกวาผูบริหารหรือ
ผูปกครองไมมีศีลและปญญา จะเปนผูบริหารหรือผูปกครองที่ดีไมไดทําใหเกิดเสื่อมทรามเลว
ลงทําใหญาติพ่ีนอง รวมท้ังเพื่อนฝูงก็พากันรังเกียจ แตในทางตรงกันขามแลวผูบริหารหรือ
ผูปกครองมีทั้งศีลปญญาและสุตะอยูในตนแลวก็จะเปนประโยชนในการเปนผูบริหารที่ดี
ญาติพี่นองตลอดจนเพ่ือนฝูงก็ใหความเคารพดวยความออนนอมอยางแทจริง ซึ่งจะกลาวถึง

คุณธรรม จริยธรรม และจรรยาบรรณวิชาชีพ ๑๙๓
พระครูปลัดบุญชวย โชติวํโส, ดร. (อุยวงค)

คุณสมบัติของพระมหากษัตริยอีกหน่ึงทานในพุทธกาลที่มีความสําคัญ เชน พระเจามหาวิชิต
ราชผูป กครองนครมี ๘ ประการดงั นค้ี ือ259๓๑

๑. ทรงเปนอุภโตสุชาต ทั้งฝายพระมารดาและพระบิดา มีพระครรภเปนท่ีปฏิสนธิ
หมดจดดี ตลอดเจ็ดชวั่ บรรพบรุ ษุ ไมมีใครจะคดั คานตเิ ตียนดว ยอา งถงึ พระชาติกําเนดิ ได

๒. ทรงมีพระรูปงาม นาดู นาเล่ือมใส ประกอบดวย พระฉวีวรรณ ผุดผอง ย่ิงนักมี
พระฉววี รรณะคลา ยพรหม มพี ระรูปคลายพรหมนา ดนู าชมไมนอ ย

๓. ทรงมัง่ คั่งมีทรัพยมาก มีโภคสมบัติมาก มีทองและเงินมาก มีเครื่องใชส อยอันนา
ปลม้ื ใจมาก มที รัพยและธัญญาหารมาก มีพระคลังและฉางเตม็ บรบิ ูรณ

๔. ทรงมกี ําลัง ทรงสมบูรณด วยเสนามีองค ๔ ซง่ึ อยูในวินัยคอยปฏิบัติตามพระราช
บัญชามพี ระบรมเดชานุภาพดังจะเผาผลาญราชศัตรไู ดดว ยพระราชอสิ ยยศ

๕. ทรงพระราชศรัทธาเปนทายก เปนทานบดี มิไดปดประตูเปนดุจโรงทานของ
สมณะ พราหมณ คนกําพรา คนเดินทาง วณพิ ก และยาจกทรงบําเพญ็ พระราชกศุ ล

๖. ไดท รงศกึ ษาทรงสดบั เรือ่ งนน้ั ๆ มาก
๗. ทรงทราบอรรถแหง ขอทที่ รงศกึ ษา และภาษิตนั้น ๆ วา น้อี รรถแหง ภาษติ นี้
๘. ทรงเปนบัณฑิต เฉียบแหลม ทรงพระปรีชาสามารถทรงพระราชดําริอรรถอัน
เปนอดตี อนาคตและปจจบุ นั
กลาวโดยสรุปประเด็นอันสําคัญคุณสมบัติของพระเจามหาวชิ ิตราชมี ๘ ประการท่ี
ได นํามาศึกษาเรียนรใู นบทนีไ้ ดด งั น้ีคือ
๑. ทรงมชี าติตระกูลดี
๒. ทรงมรี ูปรางงาม
๓. ทรงมีพระราชาทรัพยม าก
๔. ทรงมกี ําลงั รบท่ีพรอมพรั่ง
๕. ทรงมีพระราชศรทั ธาในการบรจิ าคทาน
๖. ทรงมีการศกึ ษาอบรมมามาก
๗. ทรงมีความรูกวางขวาง ละเอียดลึกซึ่งเขาใจความหมายภาษิตตาง ๆ สามารถ
อธิบายความหมายได

๓๑ ที.สี. (ไทย) ๙/๒๑๓-๒๑๔/๒๐๓ -๒๐๔.

๑๙๔ พระครูปลัดบุญชวย โชติวํโส, ดร. (อุยวงค)

บทท่ี ๘ การพัฒนาคุณธรรมและจริยธรรมสําหรับผูบริหารสถานศึกษา

๘. ทรงเปน ผฉู ลาดมีปญ ญา
คุณสมบัติทั้ง ๘ ประการนี้ท่ีพระเจามหาวิชิตราชทรงมี ทําใหบานเมืองมีความ
เจริญรุงเรืองได เพราะพระองคทรงปกครองแผนดินโดยอาศัยพระปญญา และการศึกษาเปน
สําคัญ นอกจากนี้ พระองคยังทรงมีขาราชการบริหาร ที่มคี ุณสมบัติของพราหมณปุโรหิตท่ีดี ๔
ประการคอื
๑. เปนอุภโตสุชาต ทั้งฝายพระมารดาและพระบิดา มีครรภเปนที่ปฏิสนธิหมดจด
ตลอดเจด็ ชวั่ บรรพบุรษุ ไมมใี ครจะคัดคานติเตยี น ดว ยอา งถึงชาติกาํ เนิดได
๒. เปน ผคู งเรยี น ทรงจํามนต รูจ บไตรเภท
๓. เปนผูมศี ีล มศี ลี จําเรญิ ม่ันคง
๔. เปนบัณฑิตเฉียบแหลมมีปญญาเปนท่ี ๑ หรือที่ ๒ ของพวกปฏิคาหกผูรับการ
บูชาดวยกัน ขาราชการบริพารที่ดีเปนสวนสําคัญทําใหเจานายทํางานไดดีมีคุณภาพเปนท่ีเชิญ
ชูของปวงประชา ดังเชน พระเจามหาวิชิตราชมีขาราชการบริพารถึงพรอมดวยคุณสมบัติมี ๔
ประการโดยกลา วพอสังเขปไวดังน้ี

๑) ความเปนผูมีชาตติ ระกลู ดี
๒) ความเปน ผมู กี ารศึกษาสูง ชํานาญในหนาทีข่ องตน
๓) ความเปนผูม ศี ีล
๔) ความเปนผฉู ลาดมปี ญ ญามาก
ขา ราชการบริพารผสู นองงานทางการเมืองและการปกครองตอพระเจามหาวชิ ิตราช
อันเปนคุณสําคัญท่ีสงผลตอการถวายคําแนะนําที่กอประโยชนใหกับพระเจามหาวิชิตราชใน
การปกครอง ชาติบานเมอื ง เชน เดียวกันพระองคม พี ฤติกรรมที่แสดงออกมาภายนอกมีลกั ษณะ
การเปน นักปกครอง น้ันมลี ักษณะทางกายงดงาม สงา สวยงาม องอาจกลาหาญมาก ที่ไดกลาว
ไวในมหาปุริสลักษณะ ๓๒ ประการ ซึ่งถือวาบุคคลใดท่ีมีอวัยวะครบตามลักษณะท้ัง ๓๒
ประการ ยอมเปนผูมีบุญญาธิการมาก มีความรูความสามารถในการปกครองบานเมืองดวย
คุณธรรมนําความเจริญและความสงบสุขสูบานเมือง ซ่ึงลักษณะมหาปุริสลักษณะ ดังกลาว
นาํ มาศึกษาดังตอ ไปนี้260๓๒

๓๒ ที.ปา.(ไทย) ๑๑/๑๓๖/๑๕๗-๑๕๙.

คุณธรรม จริยธรรม และจรรยาบรรณวิชาชีพ ๑๙๕
พระครูปลัดบุญชวย โชติวํโส, ดร. (อุยวงค)

๑. พน้ื ฝาเทา เรยี บเสมอกนั
๒. ฝาเทามลี ายจกั รมซี ี่กําลังขางละพันพรอ มทั้งกงและกระดุม
๓. สนเทา ยาวสมสวน
๔. นว้ิ มือและเทา เรยี วยาวสมสวน
๕. ฝา มอื และฝาเทา ออ นนมุ
๖. ลายฝามือฝา เทา ดจุ ตาขาย
๗. รูปเทาดุจสงั ขคว่ํา
๘. แขง ดุจแขง เน้ือทราย
๙. แมยนื ไมย อ ตวั ลง กส็ ามารถแตะเขาไดด วยมอื ทั้งสอง
๑๐. องคชาติต้ังอยูในฝก
๑๑. สผี วิ กายดจุ ทอง
๑๒. ผวิ หนังละเอียด ธลุ ีละอองจงึ ไมเกาะตดิ กาย
๑๓. ขนขมุ ละเสน
๑๔. ปลายขนซอนขึน้ มสี ดี จุ ดอกอญั ชนั ขึน้ เวยี นขวา
๑๕. กายตรงเหมือนกายพรม
๑๖. เนอ้ื เต็มในท่ี ๗ แหง ไดแก ทีห่ ลังมอื ๒ หลังเทา ๒ บา ๒ และคอ ๑
๑๗. กึง่ กายทอ นบนเหมอื นกึ่งกายทอ นหนา สหี ะ
๑๘. หลงั เตม็ บรบิ ูรณไ มเ ปนรอง
๑๙. รวดทรงดจุ ตนไทร คือกายกบั วาเทา กนั
๒๐. คอกลมเกล้ยี ง
๒๑. ประสาทรบั รสอนั เลศิ
๒๒. คางดจุ คางราชสีห
๒๓. ฟน ๔๐ ซี่บริบูรณ
๒๔. ฟนเรยี บเสมอกนั
๒๕. ฟนไมหาง
๒๖. เข้ยี วสขี าวงาม
๒๗. ลิน้ ใหญ (สามารถแผออกได)
๒๘. เสยี งดจุ เสียงพรหม สําเนยี งดงั นกการเวก

๑๙๖ พระครูปลัดบุญชวย โชติวํโส, ดร. (อุยวงค)

บทท่ี ๘ การพัฒนาคุณธรรมและจริยธรรมสาํ หรับผูบริหารสถานศึกษา

๒๙. นยั นตาดาํ สนิท (ดําคม)
๓๐. ขนตางอนดุจขนตาโค
๓๑. อณุ าโลมระหวางคิ้วขาวออนเปรยี บดังปุยนุน
๓๒. ศีรษะดจุ ประดับดว ยกรอบหนา (สดใสมีประกาย)
สมบัติของมหาปุริสลักษณะยอมเกิดข้ึนกับผูมีบุญท่ีไดสั่งสมบารมีมาเปนเวลานาน
โดยเฉพาะผูบริหารที่มีคุณธรรมเปนมูลเหตุเปนกุญแจนําไปสูประโยชนสุขของไพรฟาขา
แผนดินท้ังหมด พระราชาหรือผูปกครองประพฤติธรรม ไพรฟาขาแผนดินก็จะประพฤติธรรม
ตามไปดวยเมื่อมนุษยประพฤติธรรม พระอาทิตย พระจันทร และหมูดวงดาวบนทองฟาก็จะ
พากันโคจรไปอยางถูกตอง จากนั้นฤดูกาลทั้ง ๓ ก็จะหมุนเปลี่ยนเวียนไปอยางถูกตอง เมื่อ
ฤดูกาลหมุนเวียนไปถูกตอง ฝนก็ตกลง อยางดีงามตามฤดูกาลและมีปริมาณท่ีเหมาะสม
จากนน้ั พชื พันธุธญั ญาหารก็เจรญิ งอกงาม ออกดอก ออกผล ออกเมล็ด ออกรวง ออกราก ท่ีมี
แรธาตุและสารอาหารสมบูรณ หมูมนุษยเก็บเกี่ยวมาบริโภค เขาไป รางกายและสุขภาพก็จะ
แข็งแรงและมีอายุยืนยาว261๓๓ พลเมืองของประเทศนั้นอยูเย็นเปนสุขดวยการเกิดจากผูบริหาร
ประพฤตธิ รรมไพรฟาขา แผนดนิ อยใู นธรรม
ข) ประเทศไทยมีพระมหากษัตริยท่ีประชาชนใหความเคารพเทิดทูนคือ
พระบาทสมเด็จ พระเจา อยหู ัวภูมพิ ล (รชั กาลที่ ๙) พระองคทรงต้งั อยใู นธรรมหลกั พรหมวิหาร
ธรรม ทรงมีพระราช อัธยาศัยประกอบดวยความซื่อตรง ทรงสัตยไรมายา ทรงเจริญพระราช
ไมตรีกับนานาอารยประเทศ ดวยความชื่อตรงตลอดมา ทรงปฏิบัติพระราชกรณียกิจลวนหล่ัง
มาจาก พระปรีชาสามารถไมประพฤติหลอกลวงประชาชน ไมมีเลหเหลี่ยมหรือสิ่งใดแอบแฝง
ตอคนท่ีอยูรวมกัน และประพฤติตอผูอื่นดวยความจริงใจในขณะที่เสด็จไปทรงศึกษาตอใน
ตา งประเทศ ระหวา งประทับรถพระท่ีน่ังเพื่อเสด็จไปขึ้นเครอื่ งบนิ น้นั ทรงมพี ระราชดํารัสตอบ
ประชาชนทเ่ี ฝา สงเสด็จในวันที่ ๑๙ สิงหาคม ๒๔๘๙ วา วันนี้ ถึงวันทเี่ ราจะตอ งจากไปแลว ตาม
ถนนผูคนชางมากเสียจริง ๆ ท่ีถนนราชดําเนินกลางราษฎรเขามาใกลชิดรถท่ีเราน่ัง กลัว
เหลือเกินวาลอรถของเราจะไปทับแขงขา ใครเขาบาง รถแลนฝา ฝูงคนไปไดอยางชาที่สดุ ถึงวัด
เบญจมบพิตร รถแลนเร็วข้ึนไดบางตามทางท่ีผาน มาไดยินเสียงใครคนหน่ึงรองขึ้นมาดัง ๆ
วา ในหลวงอยาทง้ิ ประชาชน อยากจะรองบอกเขาไปวา ถา ประชาชนไมทิง้ ขา พเจาแลวขาพเจา

๓๓ ท.ี ปา. (ไทย) ๑๑/๑๓๖/๑๕๗-๑๕๙.

คุณธรรม จริยธรรม และจรรยาบรรณวิชาชีพ ๑๙๗
พระครูปลัดบุญชวย โชติวํโส, ดร. (อุยวงค)

จะท้ิงประชาชนไดอยางไร พระราชดํารัสในวันนั้นเปนเหมือนการพระราชทานสัจจะ ใหแก
พสกนิกรตลอดไป ๖๐ ป ทรงครองราชยชัดเจนแลวทรงรักษาสัจจะท่ีได พระราชทานใหแก
พสกนิกรอยางสมบูรณ ไมเคยทอดทิ้งประชาชนความทุกขเดือดรอนของพสกนิกร เปนความ
ทุกขเดือดรอนของพระองค ความเดือดรอนเกิดขึ้นในสวนใดของประเทศ พระองคจะเสด็จไป
ไมวาระยะทางจะใกล ไกลสักเพียงใด แมแดดจะแผดเผาหนทางจะคดเค้ียว ถึงฝนจะตก
กระหน่ําจนเหน็บหนาวนํ้าจะทวมขัง พระองคมิไดทรงยอทอเสด็จไปเปนม่ิงขวญั ของพสกนิกร
เพื่อดับรอนให รมเย็นโครงการอันเนื่องมาจากพระราชดําริ ทีท่ รงชวยเหลือประชาชน และได
เสด็จพระราชดําเนินไปเองไดทอดพระเนตรการประกอบอาชีพตาง ๆ ของประชาชน ทรงมุง
แกปญหาในจุดที่ตองการแกไข อยางรีบดวน ซ่ึงประชาชนไมสามารถท่ีจะรอได ท้ังเปนจุดท่ี
จําเปนตองการแกไขอยางแทจริง พระราชกรณียกิจที่ทรงปฏิบัติดวยความซื่อตรง ทรงยึดม่ัน
อยูในหลักธรรมโดยไมทรงเอนเอียงเปลี่ยนแปลง ตามสัจจะวาจาท่ีตรัสไว เปนเหตุใหพระองค
ทรงโดดเดนเปนสงาอยูในดวงใจของพสกนิกรชาวไทยมาโดยตลอด เพราะทรงมีพระราช
อัธยาศัยซื่อตรงทรงสัตยไมมีมายา ทรงรักและหวงใยพสกนิกรชาว ไทยเสมอเหมือนกัน
พระองคทาํ งานอยา งหนกั

กลา วโดยสรปุ วา คุณสมบัติของคนดีมีความสําคัญสามารถกอประโยชนต อสงั คมไดมี
การ แบงบุคคลออกเปน ๓ กลุมคือ ๑) ผูไมมีความหวัง คือผูตกตํ่า ๒) ผูมีความหวัง คือราช
บุตร ผูรอการอภิเษก เปน ผูมศี ีล ๓) ผปู ราศจากความหวงั คือพระราชา ผูไดร ับการการอภิเษก
แลว รูแจงในส่งิ ทั้งปวงแลวปราศจากการเสาะแสวงหาใด ๆ เปนธรรมราชาอาศัยธรรม ใหการ
ปกปกรักษา มีความ สํารวมในการกระทําทางกาย วาจาและใจ262๓๔ มีพระสูตรกลาวดวยภาษา
พระบาลีวา “สพฺพํรฎฐํสุขํ เสติ ราชา เจ โหติ ธมฺมิโก แปลวา “ถาผูปกครองประพฤติธรรม
อาณาประชาราษฎรท้ังมวลกอ็ ยูเย็น เปนสุข”๓๕ การบรหิ ารงานการเมอื งเปน ไปโดยสะดวก

๓๔ ท.ี ปา. (ไทย) ๑๑/๑๓๖/๑๕๗-๑๕๙.
๓๕ พระศรปี ริยัติโมลี (สมชัย กุสลจิตโฺ ต), สงฆผนู ําสังคม, (กรุงเทพมหานคร: โรงพิมพม หาจฬุ า
ลงกรณราชวิทยาลัย, ๒๕๔๗), หนา ๖๑.

๑๙๘ พระครูปลัดบุญชวย โชติวํโส, ดร. (อุยวงค)

บทท่ี ๘ การพัฒนาคุณธรรมและจริยธรรมสําหรับผูบริหารสถานศึกษา

๘.๔ การบรหิ ารสถานศึกษาแบบธรรมาธปิ ไตย จกั ขมุ า วธิ โู ร และนสิ สสมั ปน โน

โลกปจจุบนั มีความเจริญกา วหนาดานความรู วิทยาศาสตร และขอมูลขา วสารอยาง
รวดเร็ว ซึ่งสวนใหญเกิดจากความกาวหนาทางดานวิทยาศาสตรคอมพิวเตอรและเทคโนโลยี
ทาํ ใหส ังคมมีความซบั ซอนและเปล่ียนแปลงอยา งรวดเร็วอยูตลอดเวลา และสงผลใหเกดิ ปญหา
นอยใหญตามมามากมาย ผูที่จะดํารงอยูในสังคมอยางมีความสุขและสรางสรรคสังคมไดตอง
เปนบุคคลแหงการเรียนรูใฝดี และมีทักษะชีวิตที่เหมาะสมเพียงพอ ความสามารถในการ
ปรับตัวใหเหมาะสมกับสถานการณมีความจําเปนอยางย่ิง และระบบการศึกษาจะมีบทบาท
สําคัญตอการพัฒนาศักยภาพของสมาชิกของสังคมในสังคม เพ่ือใหสามารถดํารงชีวิตอยู
ทามกลางความเปลยี่ นแปลงอันรวดเร็วไดอยางราบรื่น ระเบยี บใหมข องโลกทัง้ ในระดบั ภูมภิ าค
และระดับนานาชาติมาพรอมกับโลกาภิวัฒนไดสรางความรุนแรงในการแขงขันข้ึน มีความ
จาํ เปนท่ีจะตอ งเสริมสรางฐานความรูท่ีเขมแข็งใหกบั ประเทศ เพ่ือความสามารถในการปรบั ตัว
รูเทาทันไมใหตกอยูในฐานะผูเสียเปรียบในภาวะการณปจจุบันคุณภาพการศึกษาของ
ประชากรไทย โดยเฉลี่ยลดต่ําลง และมีมาตรฐานคอนขางต่ําเม่ือเทียบกับอีกหลายประเทศใน
ระดบั เดยี วกนั 264๓๖

ผลงานหลายอยางของผูคนในอดีตสืบทอดมาใหคนรุนหลังไดเห็นอยางนาทึ่ง ไมวา
จะเปนอารยธรรมของอียิปตโบราณอารยธรรมกรีก หรือที่ใกลเขามาก็อยาง เชน การสราง
กําแพงเมืองจีนการสรางทัชมาฮาลในอินเดีย และปราสาทนครวัดในกัมพูชา ส่ิงที่ประจักษแก
สายตามากมายหลายอยางดังกลาวลวนเกิดขึ้นดวยฝมือมนุษยในยุคที่ไมมีเครื่องไมเครื่องมือ
ใด ๆ สิ่งตาง ๆ เหลานั้นสําเร็จไดดวยกําลังและฝมือของคน การรวบรวมทรัพยากรจํานวน
มาก วัสดุมากมายและขนาดใหญ การรวบรวมแรงงานอีกมากมายและทําอยางไรจึงประสบ
ความสําเร็จได การคิดโครงการ การจัดระบบการจัดการทรัพยากร การควบคุมคนงาน และ
การแบงงานเพื่อใหงานดาํ เนินไปจนประสบความสําเร็จ ตองใชฝมือและเทคนิคในการบริหาร

๓๖ อรทัย ทองยอย, พระมหาสุพจน สุเมโธ, ธีระพงษ สมเขาใหญ, “ภาวะผูนําตามหลัก
ธรรมาธปิ ไตยของผบู ริหารสถานศึกษาที่สงผลตอคุณภาพในการปฏิบตั ิงานของครูโรงเรยี นขยายโอกาสทาง
การศึกษาสังกัดสํานักงานเขตพื้นท่ีการศึกษาประถมศกึ ษานครศรธี รรมราช เขต ๔”, วารสารสังคมศาสตร
และมานุษยวิทยาเชิงพุทธ ปท่ี ๒ ฉบับที่ ๒ มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย วิทยาเขต
นครศรธี รรมราช, (กรกฎาคม – ธนั วาคม ๒๕๖๐): ๒๙.

คุณธรรม จริยธรรม และจรรยาบรรณวิชาชีพ ๑๙๙
พระครูปลัดบุญชวย โชติวํโส, ดร. (อุยวงค)

อยางยอดเยี่ยมเปนสิ่งที่แทบไมนาเชื่อวาเปนฝมือมนุษยที่นํามาซึ่งความสําเร็จลุลวงไปได
ดวยดี ผลงานที่ปรากฏจึงเปนสิ่งที่แสดงใหเห็นไดชัดวาเกิดขึ้นเพราะการบริหารงานที่ดี การ
บริหารจึงเปนศิลปะแหงการทํางานใหสําเร็จโดยอาศัยคนอื่น ผูบริหารจึงตองเปนผูที่มี
ความสามารถสงู จงึ สามารถบรหิ ารงานใหส ําเรจ็ ดว ยดีได265๓๗

การที่จะบริหารงานใหประสบความสําเร็จน้ัน จึงข้ึนอยูกับการมีผูบริหารที่มีทักษะ
ทางดานความคิดหรือเรียกวาวิสัยทัศนคือ มีการคิดกวาง มองไกล ใฝสูง หรือมองลึก นึกไกล
ใจกวาง ตองมีทักษะในการจัดการที่ดีและตองมีทักษะในการมีมนุษยสัมพันธท่ีดีเพื่อการสราง
บรรยากาศที่ดีในการทํางานรวมกัน ผูบริหารองคกร จึงจําเปนที่จะตองมีคุณลักษณะที่ดี
ดังกลาว เพื่อใหองคกรของตนน้ันบรรลุตามเปาหมายหรือวัตถุประสงคที่ต้ังไวมีความสามารถ
ในการอํานวยการใหภารกิจ หนาท่ีดําเนินไปดวยความเรียบรอยใหไ ดผลที่เรียกวาคนก็สําราญ
งานก็สาํ เรจ็ 266๓๘

ในโลกยุคโลกาภิวตั นในปจจุบัน หรอื ยุคโลกไรพ รหมแดนทขี่ ับเคลื่อนโลกดวยกระแส
ทุนนิยมน้ี ความกาวหนาทางขอมูลขาวสารตลอดจนเทคโนโลยีตาง ๆ ยอมสงผลใหศักยภาพใน
การแขงขันของทุก ๆ องคกรสูงข้ึนตามลําดับ ไมวาจะเปนไปในระดับโลก ระดับประเทศใน
สถาบันภาครัฐหรือเอกชน ความอยูรอดขององคกรดังกลาวยอมข้ึนอยูกับการตัดสินใจอยาง
ถูกตองรอบคอบและทันตอเหตุการณ ของผูบริหารที่จะตองพิจารณาทั้งงานและคนใหมี
ความสุขและความสําเร็จของงานไปพรอมกัน267๓๙ ในปจจุบันการบริหารขององคกรตาง ๆ ของ
ไทยเปนการบริหารตามแนวทุนนิยมโดย เลียนแบบปรชั ญาและแนวทางการบริหารของประเทศ
ท่ีพัฒนาแลวโดยเฉพาะการนําเอาทฤษฏีการบริหารจากองคกรของประเทศท่ีทันสมัย
(Modernization Theory) มาเปนตัวแบบของการบริหารการนําเอาทฤษฏีการบริหารของ
ประเทศที่ทันสมัยซึ่งใชตัวแบบของทุนนิยมในการบริหารองคกรน้ันมี ความจําเปน เพราะเปน
กระแสหลักในการบริหารองคกรของโลกในปจจุบัน ถาองคกรของไทยไม กาวลงไปรวมใน

๓๗ กมล ฉายาวัฒนะ, บริหารคนและงานดวยวิธีการของพระพุทธเจา, (กรุงเทพมหานคร:
บรษิ ัท พมิ พด ีการพมิ พ จํากัด, ๒๕๕๔), หนา ๑.

๓๘ เร่อื งเดยี วกนั , หนา ๒.
๓๙ สุรัตน กลั่นประเสริฐ, "ภาวะผูนาํ ทางการบริหาร โดยการประยุกตใชตามหลักสัปปรุ ิสธรรม
๗ : กรณีศึกษา บริษัท ทรูคอรปอเรชั่น จํากัด มหาชน", วิทยานิพนธพุทธศาสตรมหาบัณฑิต, (บัณฑิต
วทิ ยาลยั : มหาวทิ ยาลัยมหาจฬุ าลงกรณราชวทิ ยาลยั , ๒๕๕๓).

๒๐๐ พระครูปลัดบุญชวย โชติวํโส, ดร. (อุยวงค)

บทท่ี ๘ การพัฒนาคุณธรรมและจริยธรรมสําหรับผูบริหารสถานศึกษา

กระแสหลักของทุนนิยมน้ี ก็จะถูกทอดท้ิงใหลาหลังและจะเสียเปรียบไมสามารถแขงขันกับ
องคกรของประเทศอื่น ๆ ไปอีกยาวนาน268๔๐ แตอยางไรก็ตามหากองคกรยังคงใชตัวแบบของ
บริหารที่มีทุนนิยมเปนตัวขับเคลื่อนองคกรโดยไมสนใจตัวแบบทางพระพุทธศาสนามาเปนตัว
แบบในการบริหารรวมก็จะประสบกับภาวะท่ีองคกรไดกําไรแตองคกรสอบตกทางดานคุณคา
ของความเปน มนุษย ในปจจุบันเราจะเห็นองคกรท้ังของภาครัฐและเอกชนมากมายที่คิดเพียง
แคแสวงหากําไรให ไดมากท่ีสุดแตขาดการดูแลความรับผิดชอบตอสังคม (Corporate social
responsibility) สงผลใหภาพลักษณข ององคกรพลอยเสยี หายไปดวย องคกรถกู ตง้ั คําถามจาก
ประชาชน ถูกทาทายจากภัย ธรรมชาติ ขาดการมีสวนรวมจากภาคประชาชนท่ีจะยอมให
องคก รอยูร ว มกบั ชุมชนน้ันหรือสังคมนน้ั ๆ ตอไป

เพราะฉะน้ันการสรางความสมดุลในการบริหารเพื่อการพัฒนาประสิทธิภาพของ
การบริหาร องคกรจึงมีความจําเปนที่จะตองแกไขปญหาการบริหารท่ีมีแนวทางทุนนิยมเพียง
แนวทางเดียว โดยการนําเอาแนวทางการบริหารตามหลักธรรมทางของพระพทุ ธศาสนามาเปน
แนวทางในการบรหิ าร และแนวทางการบริหารทเ่ี ปนทางเลือกอนื่ ๆ ใชเ ปนตวั แบบสําหรบั การ
บริหาร269๔๑ เราจะเห็นวาแมมี หลักฐานวามีการบริหารงานขนาดใหญมาแตครั้งโบราณ แตก็ไม
ปรากฏขอมูลเก่ียวกับทฤษฎี และระบบการบริหารวาดําเนินการอยางไร ในซีกโลกตะวันตกมี
ทฤษฎีและระบบเก่ียวกับการบริหาร ปรากฏเปนเรื่องเปนราวตั้งแตยุคปฏิวัติอุตสาหกรรม ใน
คริสตศตวรรษ ท่ี ๑๙ เปนตน มา และมีการพัฒนาทฤษฎกี ารบริหารมาเปนลําดับ แตทางพุทธ
ศาสนากลบั มีหลักธรรมทน่ี าํ มาใชใ นการบรหิ ารไดเ ปน อยางดีกอนหนา นน้ั เปน อนั มาก270๔๒

ปจจุบันในยุคที่ธุรกิจท่ัวโลกต่ืนตัวกับกระแสธรรมาภิบาล หรือ Good Governance
กนั อยางเขมขน ทาํ ใหหลกั ธรรมะถูกใหความสําคญั ในการบรหิ ารองคกร และคนเพ่ิมมากขึน้ โดย
หลักการที่คุนเคยกันมากที่สุดในแวดวงนักบริหาร-นักปกครอง คือ พรหมวิหาร ๔ ซ่ึงมุงสอนให
ผูนํามี ความเมตตา-กรุณา-มุทิตา-อุเบกขาตอผูใตบังคับบัญชา แตสําหรับนักบริหารธุรกิจท่ีมุง

๔๐ พระครูวิสุทธิ์ธีรคุณ (ธีระ จิตฺตวิสุทฺธิ), “การพัฒนาทรัพยากรมนุษยตามหลักไตรสิกขาของ
โรงเรียนวิถีพุทธ ในอําเภอกําแพงแสน จังหวัดนครปฐม”, วิทยานิพนธพุทธศาสตรมหาบัณฑิต, (บัณฑิต
วิทยาลยั : มหาวิทยาลัยมหาจฬุ าลงกรณราชวทิ ยาลยั , ๒๕๕๔).

๔๑ เร่ืองเดียวกัน, หนา ๓.
๔๒ กมล ฉายาวฒั นะ, บรหิ ารคนและงานดว ยวิธกี ารของพระพทุ ธเจา , หนา ๒.

คุณธรรม จริยธรรม และจรรยาบรรณวิชาชีพ ๒๐๑
พระครูปลัดบุญชวย โชติวํโส, ดร. (อุยวงค)

แสวง ความสําเร็จในการทํางานใหลุลวงและตองการการพัฒนาประสิทธิภาพขององคกร ผูวิจัย
เห็นวายังมี หลักการท่ีนาจะเปนประโยชนคือหลัก “ทุติยปาปณิกสูตร” พระสูตรที่วาดวย
คุณสมบัติที่ดีของพอคา ๔๓271 ทุติยปาปณิกสูตรเปนพระสูตรที่ปรากฏอยูในคัมภีรทาง
พระพุทธศาสนาคือพระไตรปฎก ไดกลาวถึงคุณลักษณะของผูบริหารท่ีดีไววาขอท่ี ๑ ตองมีจักขุ
มาตรงกับภาษาอังกฤษวา Conceptual Skill หมายถงึ มวี ิสยั ทัศนก วา งไกล

ขอที่ ๒ วิธูโรตรงกับคําวา Technical Skill หมายถึง มีการจัดการที่ดี และขอท่ี ๓
นิสสยสัมปนฺโน ตรงกับคําวา Human Relation Skill หมายถึง การมีมนุษยสัมพันธ โดย
หลักการทุติยปาปณิกสูตรทั้งสามเปนสิ่งสําคัญตอผูบริหารมาก โดยเฉพาะการมีวิสัยทัศนหรือ
จักขุมา ถือวาเปนหลักการของนักบริหารที่ทันสมัยท่ีสุด เพราะการมองการณไกล มีสายตา
ปญญาในการวิเคราะหอนาคตทําใหนักบริหารนั้นมีโอกาสประสบความสําเร็จ สามารถแขงขัน
อยรู อดในธุรกจิ ได ขณะท่ี วธิ ูโร หรือ การจดั การธุระโดยมีความชํานาญเฉพาะดาน เปรียบเทียบ
ไดกบั หลัก Competency ความสามารถที่จะเขา มาสรางความเปนผบู ริหารทเ่ี ปน ผูนําช้ันยอดได

สวนหลกั นิสสยสมั ปนโน เปนความสามารถดา นมนุษยสัมพันธท่จี ะสรางความเขาใจ
ท่ีดี รวมกันระหวางสมาชิกในองคกรซึ่งจะสงผลตอรูปงานท่ีมีประสิทธิภาพคุณลักษณะของ
ผบู ริหารทัง้ ๓ ลักษณะน้ี จะมคี วามสําคญั มากนอยแตกตางกันข้ึนอยูก ับ "ระดับของนกั บริหาร"
ถาหากเปน "นัก บริหารระดับสูง" ท่ีตองรับผิดชอบในการวางแผนและควบคุมคนจํานวนมาก
คุณสมบัติขอที่ ๑ และ คุณสมบัติขอท่ี ๓ ถือวาสําคัญมาก สวนคุณสมบัติของขอท่ี ๒ มี
ความสําคัญนอยเพราะเขาสามารถใชผ ูใตบ ังคับบญั ชาที่มคี วามสามารถเฉพาะดานได สําหรับ"
นักบริหารระดับกลาง" คุณลักษณะ ท้ัง ๓ ขอ นี้มีความสําคัญมากพอๆกัน นั่นคือ เขาตองมี
ความชาํ นาญเฉพาะดา นและมนษุ ยสัมพนั ธทดี่ ตี อเพ่ือนรว มงานและผใู ตบ งั คบั บญั ชา

ในขณะเดียวกันตองมีปญญาที่มองภาพกวางและไกลเพ่ือเตรียมตัวสําหรับเปนนัก
บริหารระดับสูง นอกจากน้ันตองมีความสามารถในการส่ือสารประสานงานในการถายทอด
นโยบายและยุทธศาสตรจากผูบริหารระดับสูงมาสูการปฏิบัติในผูบริหารและพนักงานระดับ
ลาง และนําผลการดําเนินงานที่ไดจากการปฏิบัติงานมาสรุปและนําเสนอตอ สําหรับ"นัก
บริหาร ระดับตน" หมายถึง ระดับหัวหนางาน คุณลักษณะสําคัญตองมีขอ ๒ และขอ ๓ คือ

๔๓ อง.ติก. (ไทย) ๑/๑/๕๑

๒๐๒ พระครูปลัดบุญชวย โชติวํโส, ดร. (อุยวงค)

บทท่ี ๘ การพัฒนาคุณธรรมและจริยธรรมสําหรับผูบริหารสถานศึกษา

ความชํานาญเฉพาะดาน และมนุษยสัมพันธสําคัญมาก อีกทั้งยังตองลงมือปฏิบัติงานรวมกับ
พนักงานหรอื ผูใตบังคบั บัญชาอยางใกลชิด อยางไรก็ตามเขายังคงตองพัฒนาคณุ ลักษณะขอที่
๑ ทักษะดาน ความคิดหรือวิสัยทัศน เพื่อเตรียมตัวเลื่อนสูระดับกลางตอไป โดยหลัก ๓ ขอ
ควรมีอยูภายในของนักบริหาร และหากหลอมรวมกันก็จะเปนภูมิคุมกันที่มีประสิทธิภาพใน
การบรหิ ารธุรกิจใหก จิ การประสบความสําเร็จหรือผานพน วิกฤติตาง ๆ ไปได ๔๔
272

๘.๕ การบริหารตามหลกั ธรรมาธิปไตย

ผูบริหารตามหลักธรรมาธิปไตยของผูบริหารสถานศึกษา ท่ีสงผลตอคุณภาพในการ
ปฏิบัติงานของครูโรงเรียนขยายโอกาสทางการศึกษา สังกัดสํานักงานเขตพื้นท่ีการศึกษา
ประถมศึกษานครศรีธรรมราช เขต ๔ จากผลการศกึ ษาพบวา ภาวะผนู ําตามหลักธรรมาธิปไตย
ของผูบริหารสถานศึกษา ที่สงผลตอคุณภาพในการปฏิบัติงานของครูโรงเรียนขยายโอกาสทาง
จาํ นวน ๑ ดา น คอื ดานวริ ิยะพละ ผบู รหิ ารสถานศกึ ษามคี วามขยันหม่ันเพียร สว นดา นปญ ญา
พละ ผูบริหารสถานศึกษามีความรูเร่ือง การครองตน ครองคน ครองงาน ดานอนวัชชพละ
ผูบริหารสถานศึกษามีความซื่อสัตยสจุ รติ ดานสงั คหพละ ผูบริหารสถานศึกษามมี นษุ ยส ัมพันธ
ท่ีดีไมสอดคลองตอคุณภาพในการปฏิบัติงานของครูอยางมีนัยสําคัญทางสถิติท่ีเปนไปตาม
สมมติฐานท่ีต้ังไว ภาวะผูนําท่ีพึงประสงคในยุคโลกาภิวัฒน:ศึกษาจากหลักพุทธธรรม”
ผลการศึกษาพบวา บทบาทผูนําท่ีดีตามแนวคิดทฤษฎีตะวันตกตองประกอบดวยบทบาท
พื้นฐาน สําคัญ ๔ ประการคือ ๑. การกําหนดทิศทางเปนการกําหนดทิศทางขององคกรให
เปนไปตาม วิสัยทัศนท่ีไดวางไว ๒. การจัดระบบการทํางาน ๓. การมอบอํานาจท้ังในการ
มอบหมายอํานาจ ความรับผิดชอบใหแกบุคคลท่ีเหมาะสมเพื่อใหการทํางานเปนไปอยางมี
ประสิทธิภาพ ๔. แบบอยางการเปนผูนําสําหรับภาวะผูนําที่ดีตามหลักพุทธธรรม ผูนําที่ดี
จะตองยึดหลักธรรม “ธรรม” เชน พรหมวิหาร ๔ ธรรมาธิปไตย พละ ๔ และสัปปุริสธรรม ๗
เปน คุณธรรมสําคญั สาํ หรบั การปฏิบัติหนาท่ขี องตน เพื่อใหสามารถดําเนินกิจการงานทุกอยาง
ใหบรรลุผลสําเร็จท่ีวางไวและนําพาหมูคณะและสังคมไปสูความสงบสุขและมั่นคงตลอดไป
และรูปแบบผูนําท่ีพึงประสงคในยุคโลกาภิวัฒนท่ีเกิดจากการประยุกตของภาวะผูนําตาม

๔๔ พระธรรมโกศาจารย (ประยรู ธมมฺ จิตฺโต), พทุ ธวิธีการบรหิ าร, (กรงุ เทพมหานคร: โรงพิมพ
มหา จุฬาลงกรณราชวทิ ยาลยั , ๒๕๔๙), หนา ๑๐.

คุณธรรม จริยธรรม และจรรยาบรรณวิชาชีพ ๒๐๓
พระครูปลัดบุญชวย โชติวํโส, ดร. (อุยวงค)

แนวคิดตะวันตกและหลักพุทธธรรมยอมประกอบดวยหลักการ ๓ ประการ คือ หลักการครอง
ตน ครองตนและครองงาน โดยมุงเนนใหผูนําเกิดการพัฒนาตน การพัฒนาคน และการพัฒนา
ระบบงานใหมคี ณุ ภาพท่ีสมบรู ณแบบทั้ง ๒ ดาน คือ

๑. คุณภาพดานความสามารถเพ่ือใหผูนําคุณภาพบุคลากรในองคกร และคุณภาพ
ขององคก รใหมคี วามเหมาะสมกับการเปลยี่ นแปลงในยุคโลกาภวิ ัฒนอ ยเู สมอ

๒. คุณภาพดานจิตใจเพ่ือทําใหเกิดการยกระดับจิตใจของผูนําใหมีคุณธรรม
จริยธรรม เห็นแกประโยชนสขุ สวนรวมเปนหลกั เพือ่ สามารถนําหมูคณะองคกร และสงั คมไปสู
ความเจริญกาวหนา ท่ียง่ั ยนื และมั่นคงตลอดไป273๔๕

ผูบริหารสถานศึกษาไดบริหารงานที่เนนการนําหลักธรรมมาใชในการบริหารตน
ตามหลักของสัปปุรสิ ธรรม (ธรรมของคนด)ี ทง้ั ๗ ประการ คอื ธมั มัญตุ า (รจู ักเหต)ุ อตั ถัญุ
ตา (รจู กั ผล) อัตตัญุตา (รูจักตน) มัตตญั ุตา (รูจักประมาณ) กาลญั ุตา (รูจักกาล) ปริสัญุ
ตา (รูจักชุมชน) และปุโรปรัญุตา (รูจักเลือกคบคน) การบริหารคนตามหลักพลธรรม (ธรรม
เปนกาํ ลังใจในการบรหิ ารงาน) ทงั้ ๔ ประการ คือ ปญ ญาพละ (ใชปญญา) วิรยิ ะพละ (ใชค วาม
เพียร) อนวัชชพละ (ใชความสุจริต) สังคหพละ (ใชมนุษยสัมพันธ) และการบริหารงานตาม
หลักอิทธิบาทธรรม (ธรรมท่ีนําทางสูความสําเร็จ) ท้ัง ๔ ประการคือ ฉันทะ (มีความสนใจ)
วิริยะ (มีความเพียรพยายาม) จิตตะ (ความเอาใจใส) วิมังสา (หม่ันทบทวนความงาม) รวมถึง
การบริหารงานตาม หลักฆราวาสธรรม (ธรรมสําหรับผูครองเรือน) ท้ัง ๔ ประการ คือ สัจจะ
(มีความจริงใจ) ทมะ (มี ความขมใจ) ขันติ (มีความอดทน) และจาคะ (มีความเสียสละ)
สอดคลองกับท่ี พฤติกรรมดานคุณธรรมและจริยธรรมผูบริหารสถานศึกษา ผูบริหาร
สถานศึกษา ประพฤติปฏิบัติตนในดานคุณธรรม จริยธรรมดานการครองตน ครองคน และ
ครองงาน ในการพัฒนางานของตนเองเพื่อสังคมเต็มตามศักยภาพ เพ่ือความเจริญกาวหนา
ทางการศึกษาและ การเปนแบบอยางท่ีดีตอตนเอง ครอบครัว และสวนรวม รวมทั้งมีความ
ซอื่ สัตย ตรงตอ เวลา มีความรบั ผดิ ชอบโดยยดึ ประโยชนของสว นรวมเปนหลักมคี วามบรสิ ทุ ธ์ิใจ
เตม็ ใจและมีเปาหมายทีด่ ใี นการทาํ งาน

๔๕ นันทวรรณ อิสรานุวัฒนชัย. “ภาวะผูนําที่พึงประสงคในยุคโลกาภิวัฒน: ศึกษาจากหลัก
พุทธธรรม”, การประชมุ วชิ าการระดบั ชาติ ครงั้ ที่ ๔ และนานาชาติ ครง้ั ที่ ๒ (๙ ธันวาคม ๒๕๖๒): ๔๓.

๒๐๔ พระครูปลัดบุญชวย โชติวํโส, ดร. (อุยวงค)

บทท่ี ๘ การพัฒนาคุณธรรมและจริยธรรมสําหรับผูบริหารสถานศึกษา

(ก) บทบาทเปนผูนําองคการ บทบาทเปนผูสรางความสัมพันธ และบทบาทผูสราง
ทมี งาน

(ข) กลุมบทบาทเชิงสารสนเทศ ประกอบดวย บทบาทเปนผูกํากับ ติดตามผล
บทบาทเปน ผเู ผยแพรขอมูลขาวสาร บทบาทเปนผูประชาสัมพันธ และบทบาทเปน ผนู ิเทศงาน
และ

(ค) กลุมบทบาทการตัดสินใจประกอบดวยบทบาทเปนผูประกอบการ บทบาท
เปนผูขจัดสิ่งกอกวน บทบาทเปนผูแกปญหา บทบาทเปนผูจัดสรรทรัพยากร และบทบาทเปน
ผูเจรจาตอ รอง (ทองอนิ ทร เตชะแกว และคณะ)

นักบริหารจะทําหนาที่สําเร็จลุลวงไปดวยดีถามีคุณลักษณะ ๓ ประการ ดังท่ี
พระพทุ ธเจา ตรสั ไวใ น ทุตยิ ปาปณกิ สูตร๒ ดงั น้ี

๑) จกั ขุมา หมายถึง มปี ญ ญามองการณไกล เชน ถาเปน พอคา หรอื นักบรหิ ารธรุ กิจ
ตอ งรูวาซื้อสินคาที่ไหนไดราคาถูก แลวนําไปขายที่ไหนจึงไดราคาแพง ในสมัยนี้ตองรูวาหุนจะ
ขน้ึ หรือจะตก ถาเปน นักบริหารท่ัวไป ตองสามารถวางแผนและฉลาดในการใชคน คณุ ลักษณะ
ขอ แรกนตี้ รงกับภาษาองั กฤษวา Conceptual Skill คอื ความชํานาญในการใชค วามคดิ

๒) วิธูโร หมายถึง จัดการธุระไดดีมีความเช่ียวชาญเฉพาะดาน เชน พอคาเพชร
ตองดูออกวาเปนเพชรแทหรือเพชรเทียม แพทยหัวหนาคณะผาตัดตองเชี่ยวชาญการผาตัด
คณุ ลกั ษณะทสี่ องนตี้ รงกับคําวา Technical Skill คือ ความชาํ นาญดานเทคนคิ

๓) นิสสยสัมปนโน หมายถึง พึ่งพาอาศัยคนอื่นไดเพราะเปนคนมีมนุษยสัมพันธดี
เชน พอคาเดินทางไปคาขายตางเมืองก็มีเพื่อนพอคาในเมืองนั้น ๆ ใหที่พักอาศัยหรือใหกูยืม
เงิน เพราะมีเครดิตดี นักบริหารท่ีดีตองผูกใจคนไวได คุณลักษณะท่ีสามน้ีสําคัญมาก "นกไมมี
ขน คนไมมีเพ่ือน ขึ้นสูที่สูงไมได" ขอนี้ตรงกับคําวา Human Relation Skill คือความ
ชํานาญดานมนุษยสัมพันธ คุณลักษณะทั้งสามประการ มีความสําคัญมากนอยตางกัน น่ัน
ข้ึนอยูกับระดับของนักบริหาร ถาเปนนักบริหารระดับสูงที่ตองรับผิดชอบในการวางแผนและ
ควบคุมคนจํานวนมาก หลกั แหงการใชค นใหเหมาะกับงาน

๔) การอํานวยการ (Directing) คือกํากับส่ังการและมอบหมายใหแตละฝายได
ปฏิบตั ิงานตามแผนทว่ี างไว

๕) การควบคุม (Controlling) คือการติดตามดูวาแตละฝายปฏิบัติงานไปถึง
ไหน มีปญหาและอุปสรรคเกิดขึ้นที่ใด และท่ีสําคัญคือการปองกันไมใหยอหยอนตอหนาที่ละ
ทงิ้ หนา ทีห่ รอื ทจุ รติ ตอ หนาที่

คุณธรรม จริยธรรม และจรรยาบรรณวิชาชีพ ๒๐๕
พระครูปลัดบุญชวย โชติวํโส, ดร. (อุยวงค)

๘.๖ สรุป

การพัฒนาคุณธรรมของมนุษยมีการพัฒนาเปนลําดับจากวัยทารกจนถึงตลอดชีวิต
ตนกาํ เนิดของแหลง ท่กี อใหเกิดการพฒั นาทางคุณธรรมมาจากอิทธิพลของสงั คมและพนั ธุกรรม
คาํ วา สังคม ในที่นีค้ ือ ส่ิงแวดลอมรอบตัวเด็กทง้ั ทเ่ี ปนบุคคล และสภาพแวดลอ มตามธรรมชาติ
อ่ืน ๆ สวนคือ ความสามารถในการรูคิด และพัฒนาขึ้นตามลําดับขั้นอายุ วุฒิภาวะหรือ
ประสบการณและการพัฒนาการสรางลักษณะความเปนผูบริหารใหกับตนเองเปนพื้นฐานเปน
สง่ิ สาํ คัญโดยเฉพาะอยางยงิ่ การวางตนใหเหมาะสม เอาชนะอกุศลในใจตนได มธี รรมประจําตน
กส็ ามารถยดึ เหน่ียวนา้ํ ใจของผใู ตปกครองได จงึ เปน มรรควธิ นี าํ ไปสูเปา หมายการปกครอง

ผูบริหารประสานคนภายในดุลยภาพแหงธรรม หลักธรรมสําคัญที่ชาวพุทธรูจักกันดี
ซ่งึ ผบู ริหาร แนนอนวาจะตอ งมีแมจ ะเปน เร่ืองงาย ๆ พื้น ๆ ก็ขาดไมไดหลกั ธรรมนนั้ เรารูกนั ดีวา
คือ พรหมวิหาร ๔ ประการ พรหมวิหารเปนธรรมสําหรับทุกคนที่จะอยูรวมกับผูอื่นในสังคมใน
ฐานะเปน “พรหม” คือเปนผูมีศักยภาพในการท่ีจะสรางสรรคและธํารงรักษาสังคมไว
โดยเฉพาะสําหรับผูบริหารนั้น แนนอนวาจะตองเปนแบบอยางที่จะตองมีพรหมวิหาร ๔
ประการ เพราะพรหมวิหารนั้นเปนธรรมประจําใจของคนท่ีมีจิตใจยิ่งใหญ เปนผูประเสริฐอัน
แสดงถึงความเปนบุคคลท่ีมีการศึกษา ไดพัฒนาตนแลวพรหมวิหาร ๔ ประการเปนคุณธรรม
พ้ืนฐานที่จะตองใหมีอยูประจําในจิตใจและเปนทาทีของจิตใจทจ่ี ะทําใหแสดงออกหรอื ปฏบิ ัติตอ
ผูอ่นื อยางถกู ตอง

ลักษณะสําคัญของผูบริหารในฐานะเทวราชา คือ การยกอํานาจสิทธ์ิขาดใหเปน
ผูยิ่งใหญ เปนผูดูแลรักษาความสงบ ปราบปรามเหตุการณใหอยูในความสงบ ดําเนินการ
บริหารกิจกรรมตาง ๆ เพื่อประโยชนสวนรวม หรือสมาชิกภายใตการดูแลบนพ้ืนฐานของหลัก
พุทธธรรม พระองคผูเปนเทวราชา มีคุณธรรมท่ีเปนเอกลักษณสําคัญ คือมีความกลาหาญ
เฉพาะในส่ิงที่เปนธรรมตามทศพิธราชธรรม ส่ิงที่เหมือนกันในเทวราชา และธรรมราชา มิใช
เพียงสถานสูงสุดในสังคม แตข้ึนกับเงื่อนไขที่เทาเทียมกันกับทุก ๆ คนในฐานะสมาชิกอยูรวม
ในสังคม คือ การประพฤติธรรม ในฐานะผูบริหาร คือ พันธกรณีในการดูแลทุกขสุขของอาณา
ประชาราษฎรดังนั้นกลาวโดยสรุปประชาชนคนธรรมดา ถากระทําความดีก็อาจไดรับการยก
ยองยอมรับนับถือสมมติเปนเทพ ไดแกกษัตริยในยุคนั้น เปนการปฏิรูปความคิดของลัทธิ
พราหมณท่ีวาคนธรรมดาก็อาจเปน เทพเจาได ถาเขาปฏิบัติตนเปนคนดี จนเปน ท่ียอมรับนบั ถือ
ของคนโดยทั่วไปในกระบวนการบริหารเปนท่ียอมรับกันวาผูบริหารหรือผูบริหารมีบทบาทอัน

๒๐๖ พระครูปลัดบุญชวย โชติวํโส, ดร. (อุยวงค)

บทท่ี ๘ การพัฒนาคุณธรรมและจริยธรรมสําหรับผูบริหารสถานศึกษา

สําคัญยิ่งในการทจี่ ะทาํ ใหง านบรรลผุ ลสําเร็จตามเปาหมาย ผูบ ริหารมีความสําคัญอยางมากท้ัง
ในแงการบริหารงานคือ มีการวางแผนการทํางานการนําแผนไปปฏิบัติ และการประเมินผล
ขนั้ ตอน หรือวิธกี ารดังกลาวน้ี มีความแตกตา งกันไปตามภาวะผบู ริหารแตละบุคคล แตส่ิงที่จะ
แสดงถึงภาวะผูบรหิ ารท่ีพึงประสงคตาม หลักธรรมอันนําไปประยุกตใหเกิดผล มิใชเพยี งสราง
ความม่ันคงกับฐานอํานาจหรือตําแหนง สถานะ ของผูบริหารในกลุมเทานั้น แกนแทของ
หลักธรรมไดแสดงใหเห็นภาวะของผูบริหาร ซึ่งตองเปนบุคคลที่ฉลาด รอบรู มีความมุงหมาย
ในการทํากจิ กรรมตาง ๆ เพ่ือประโยชนแกสวนรวมและมวลสมาชกิ

บทที่ ๙
กฎหมายเกย่ี วกบั จรรยาบรรณวิชาชีพ

สําหรบั ผบู ริหารสถานศึกษา

๙.๑ พระราชบญั ญตั ิ การศึกษาแหง ชาติ พ.ศ. ๒๕๔๒

ใหไ ว ณ วนั ที่ ๑๔ สิงหาคม ๒๕๔๒ ประกาศ ณ วันที่ ๑๙ สิงหาคม ๒๕๔๒
• มีผลบังคับใชเมื่อวันท่ี ๒๐ สิงหาคม ๒๕๔๒ รัฐมนตรีกระทรวงศึกษาธิการ
รักษาการ
• เกิดจากหมวด ๕ มาตรา ๘๑ ของกฎหมายรัฐธรรมนูญ (จัดใหม ีกฎหมายเก่ียวกับ
การศกึ ษาแหงชาต)ิ
มาตรา ๔ การศึกษา หมายความวา กระบวนการเรียนรู เพ่ือความเจริญงอกงาม
ของบุคคล และสังคม โดยการถายทอดความรู การฝก การอบรม การสืบสานทางวัฒนธรรม
การสรรคสราง จรรโลงความกาวหนาทางวิชาการ การสรางองคความรู อันเกิดจากการจัด
สภาพแวดลอม สังคมการเรยี นรู และปจจยั เกอื้ หนนุ ใหบคุ คลเรยี นรอู ยา งตอเนอื่ ง ตลอดชวี ติ
• การศกึ ษาขั้นพน้ื ฐาน หมายความวา การศกึ ษากอ นระดบั อุดมศึกษา
• การศึกษาตลอดชีวิต หมายความวา การศึกษาอันเกิดจากการผสมผสานระหวาง
การศึกษาในระบบ นอกระบบ และตามอัธยาศัย เพื่อใหสามารถพัฒนาคุณภาพชีวิตไดอยาง
ตอ เนือ่ งตลอดชวี ิต
• การประกันคุณภาพภายใน หมายความวา การประเมินผล และการติดตาม
ตรวจสอบคุณภาพ และมาตรฐานการศึกษาของสถานศึกษาจากภายใน โดยบุคลากรใน
สถานศึกษา/หนว ยงานตน สงั กดั
• การประกันคุณภาพภายนอก หมายความวา การประเมินผลและการติดตาม
ตรวจสอบคณุ ภาพและมาตรฐานการศึกษาของสถานศึกษาจากภายนอก โดยสํานักงานรับรอง
มาตรฐาน และประเมนิ คุณภาพทางการศกึ ษา (สมศ.)
• ผูสอน หมายความวา ครู และคณาจารยในสถานศึกษาตา ง ๆ
• ครู หมายความวา บุคลากรวิชาชีพ ซ่ึงท่ีมีหนาที่หลักทางดานการเรียนการสอน
และการสง เสริมการเรียนรูของผเู รยี น ในสถานศึกษา ท้ังรฐั และเอกชน

๒๐๘ พระครูปลัดบุญชวย โชติวํโส, ดร. (อุยวงค)

บทที่ ๙ กฎหมายเกี่ยวกับจรรยาบรรณวิชาชีพสาํ หรับผูบริหารสถานศึกษา

• คณาจารย หมายความวา บุคลากร ซึ่งทําหนาท่ีหลักทางดานการสอน และการ
วิจัย ในสถานศึกษา ระดับอุดมศึกษาระดับปริญญาของรัฐ/เอกชน (ขอสังเกต ไมมีคําวา
วชิ าชพี /การเรียน/การสง เสรมิ )

• ผูบริหารสถานศึกษา หมายความวา บุคลากรวิชาชีพ ท่ีรับผิดชอบการบริหาร
สถานศึกษา ทงั้ รัฐ และเอกชน

• ผูบริหารการศึกษา หมายความวา บุคลากรวิชาชีพ ที่รับผิดชอบการบริหาร
การศึกษานอกสถานศึกษา ตงั้ แตร ะดับเขตพืน้ ทกี่ ารศึกษาข้ึนไป

• บุคลากรทางการศึกษา หมายความวา ผูบริหารสถานศึกษา ผูบริหารการศึกษา
และผสู นับสนุนการศกึ ษาซึง่ ทําหนาทใี่ นการใหบ ริการจัดกระบวนการเรียนการสอน การนิเทศ

พระราชบัญญัติการศึกษาแหงชาติ พ.ศ. ๒๕๔๒ มี ๙ หมวด ๗๘ มาตรา ๑ บท
เฉพาะกาล

หมวดที่ ๑ บททัว่ ไป ความมุงหมาย และหลักการ (มาตรา ๑ – ๙)
มาตรา ๖ การจัดการศึกษาตองเปนไปเพ่ือพัฒนาคนไทย ใหเปนมนุษยท่ีสมบูรณ
ทงั้ รางกาย จติ ใจ สติปญญา ความรู และคณุ ธรรม มีจริยธรรม และวฒั นธรรมในการดํารงชวี ิต
สามารถอยูรว มกับผูอน่ื ไดอ ยา งมคี วามสขุ
มาตรา ๘ หลักการจดั การศึกษา มอี งคประกอบ ดงั นี้
๑) เปนการศึกษาตลอดชีวติ สาํ หรับประชาชน
๒) ใหสงั คมมสี วนรวม ในการจัดการศกึ ษา
๓) การพัฒนาสาระ และกระบวนการเรยี นรู ใหเปนไปอยางตอ เนือ่ ง
หมวดท่ี ๒ สทิ ธิ และหนา ที่ทางการศกึ ษา (มาตรา ๑๐ – ๑๔)
มาตรา ๑๐ การจัดการศึกษา ตองจดั ใหบุคคลมีสิทธิ และโอกาสเสมอกัน ในการรับ
การศึกษาข้ันพ้ืนฐานไมนอยกวา ๑๒ ป ที่รัฐตองจัดใหอยางท่ัวถึงมีคุณภาพ และไมเก็บ
คาใชจ าย
การศึกษาสําหรับคนพิการ รัฐตองจัดใหตั้งแตแรกเกิด หรือพบความพิการ โดยไม
เสียคา ใชจา ย มสี ทิ ธิไดรับสงิ่ อํานวยความสะดวก ส่ือ บรกิ าร และความชว ยเหลอื
บุคคลที่มีความสามารถพิเศษ รัฐตองจัดดวยรูปแบบท่ีเหมาะสม โดยคํานึงถึง
ความสามารถของบุคคล (ความแตกตา งระหวา งบุคคล)

คุณธรรม จริยธรรม และจรรยาบรรณวิชาชีพ ๒๐๙
พระครูปลัดบุญชวย โชติวํโส, ดร. (อุยวงค)

มาตรา ๑๓ บิดามารดา หรือผูปกครอง มสี ิทธิไดรับสิทธิประโยชน (การศึกษาตาม
อัธยาศัย)

๑) การสนับสนุนจากรัฐ ใหมีความรู ความสามารถในการอบรมเลี้ยงดู และ
การศึกษาบุตร

๒) เงินอดุ หนุนการจัดการศกึ ษาขนั้ พื้นฐาน
๓) การลดหยอ น หรือยกเวนภาษี สําหรบั คา ใชจายการศึกษา
มาตรา ๑๔ บุคคล ครอบครัว ชุมชน องคกรชุมชน องคกรเอกชน องคกรวิชาชีพ
สถาบันศาสนา สถานประกอบการ และอ่ืน ๆ มีสิทธิไดรับสิทธิประโยชน ( การศึกษาตาม
อธั ยาศัย)
๑) การสนับสนุนจากรัฐ ใหมีความรู ความสามารถในการอบรมเล้ียงดู และ
การศึกษาบตุ ร
๒) เงินอดุ หนนุ การจัดการศกึ ษาขน้ั พน้ื ฐาน
๓) การลดหยอน หรอื ยกเวน ภาษี สําหรับคาใชจ ายการศกึ ษา
หมวดที่ ๓ ระบบการศกึ ษา (มาตรา ๑๕ – ๒๑)
มาตรา ๑๕ ระบบการศึกษา มี ๓ ระบบ
๑) การศึกษาในระบบ เปนการศึกษาที่กําหนดจุดมุงหมาย วิธีการศึกษา หลักสูตร
ระยะเวลาของการศึกษา การวัดผล และประเมินผล ซ่ึงเปนเง่ือนไขของการสาํ เร็จการศึกษาที่
แนนอน
๒) การศึกษานอกระบบ เปนการศึกษาที่มีความยืดหยุนในการกําหนดจุดมุงหมาย
วิธีการศึกษา หลักสูตรระยะเวลาของการศึกษา การวัดและประเมินผล ซ่ึงเปนเง่ือนไขการ
สําเรจ็ การศกึ ษา
๓) การศึกษาตามอธั ยาศัย เปน การศกึ ษาที่ใหผูเ รยี นไดเรียนรูดวยตนเอง ตามความ
สนใจ
มาตราที่ ๑๖ การศกึ ษาในระบบ มี ๒ ระดบั คือ
๑) การศึกษาขัน้ พ้นื ฐาน จัดใหไมน อ ยกวา ๑๒ ป กอนอุดมศกึ ษา
๒) การศึกษาระดับอุดมศึกษา ระดับตํา่ กวา ปริญญา และระดับปริญญา

๒๑๐ พระครูปลัดบุญชวย โชติวํโส, ดร. (อุยวงค)

บทท่ี ๙ กฎหมายเกี่ยวกับจรรยาบรรณวิชาชีพสําหรับผูบริหารสถานศึกษา

มาตรา ๑๗ การศึกษาข้ันบงั คบั จํานวน ๙ ป โดยเด็กอายุยางเขา ปท ่ี ๗ เขา เรยี นใน
สถานศึกษาข้ันพ้ืนฐาน จนอายุยางเขาปที่ ๑๖ เวนแตสอบไดช้ันปที่ ๙ ของการศึกษาภาค
บงั คบั

มาตรา ๑๘ การจดั การศึกษาปฐมวัย และการศึกษาขนั้ พน้ื ฐาน ใหจ ัดในสถานศึกษา
ดังน้ี

๑) สถานพัฒนาเดก็ ปฐมวัย เชน ศนู ยเ ดก็ เล็ก ศนู ยพัฒนาเด็กเลก็
๒) โรงเรียน เชน โรงเรยี นรฐั / เอกชน
๓) ศนู ยการเรยี น
หมวด ๔ แนวการจัดการศึกษา (มาตรา ๒๒ – ๓๐) เปนหัวใจของ พ.ร.บ.
การศกึ ษาแหง ชาติ
มาตรา ๒๒ การจัดการศึกษายึดหลักวา ผูเรียนทุกคนมีความสามารถเรียนรู และ
พัฒนาตนเองได และถือวาผูเรียนสําคัญที่สุดกระบวนการจัดการศึกษาตองสงเสริมใหผูเรียน
สามารถพฒั นาตามธรรมชาติ และเต็มตามศักยภาพ
มาตราที่ ๒๓ จุดเนน ในการจดั การศึกษา (ทั้ง ๓ ระบบ)
๑) ความรู
๒) คุณธรรม
๓) กระบวนการเรียนรู
๔) บรู ณาการ ตามความเหมาะสม ดังนี้
ความรูเก่ียวกับตนเอง และความสัมพันธของตนเองกับสังคม รวมถึงประวัติความ
เปนมาของ
๑. สงั คมไทย และระบอบการปกครอง
๒. ความรู และทกั ษะดา นวทิ ยาศาสตร และเทคโนโลยี
๓. ความรูเก่ียวกับศาสนา ศิลปวัฒนธรรม การกีฬา ภูมิปญญาไทยและการ
ประยกุ ตใชภมู ปิ ญญา
๔. ความรู และทักษะดานคณิตศาสตร และดานภาษา เนนการใชภาษาไทยอยาง
ถกู ตอ ง
๕. ความรู และทักษะในการประกอบอาชีพ และการดํารงชีวติ อยา งมีความสขุ

คุณธรรม จริยธรรม และจรรยาบรรณวิชาชีพ ๒๑๑
พระครูปลัดบุญชวย โชติวํโส, ดร. (อุยวงค)

มาตรา ๒๕ รฐั สง เสรมิ การจัดตงั้ แหลงเรยี นรูตลอดชวี ิต
มาตรา ๒๖ ใหสถานศึกษาจัดประเมินผเู รยี น ควบคูกบั กระบวนการเรยี นการสอน
(โดยถือวาการประเมนิ ผล เปน สว นหนงึ่ ของการจัดการศึกษา และเปนหนา ท่ขี องสถานศกึ ษา)
มาตรา ๒๗ คณะกรรมการการศึกษาข้ันพ้ืนฐาน กําหนด หลักสูตรแกนกลาง
การศึกษาขน้ั พืน้ ฐาน
มาตรา ๓๐ สถานศกึ ษาพฒั นากระบวนการเรียนการสอนทม่ี ีประสิทธิภาพ สง เสรมิ
ผูสอนใหส ามารถวิจยั เพ่อื พฒั นาผเู รียน
หมวด ๕ การบริหาร และการจัดการศึกษา (มาตรา ๓๑ – ๔๖)
สว นท่ี ๑ การบรหิ าร และการจดั การศึกษาของรฐั
มาตรา ๓๒ การจัดระเบียบบริหารราชการในกระทรวง ที่เปนองคกรหลักท่ีเปน
คณะบุคคลในรูปสภา จํานวน ๔ องคก ร คอื
๑) สภาการศกึ ษา มีหนา ท่ี

- พจิ ารณาเสนอแผนการศกึ ษาแหงชาติ กับการศกึ ษาทุกระดับ
- พิจารณาเสนอนโยบาย แผน และมาตรฐานการศกึ ษา
- พิจารณาเสนอนโยบาย และแผนในการสนบั สนนุ ทรพั ยากร เพอ่ื การศึกษา
- ดําเนินการประเมินผลการจัดการศึกษา
- ใหค วามเหน็ และคาํ แนะนาํ เกย่ี วกับกฎหมาย และกฎกระทรวง
- คณะกรรมการสภาการศกึ ษา (จาํ นวน ๕๙ คน) ประกอบดว ย

๑. ประธานกรรมการ รฐั มนตรีกระทรวงศกึ ษาธกิ าร
๒. กรรมการโดยตาํ แหนง
๓. ผแู ทนองคก รเอกชน
๔. ผแู ทนองคกรปกครองสวนทอ งถ่ิน
๕. ผแู ทนองคกรวิชาชพี
๖. ผูแทนคณะสงฆ
๗. ผแู ทนศาสนาอิสลาม
๘. ผแู ทนศาสนาอ่นื
๙. ผทู รงคุณวฒุ ิ ไมน อ ยกวา กรรมการประเภทอื่นรวมกัน (๓๐ คน)

๒๑๒ พระครูปลัดบุญชวย โชติวํโส, ดร. (อุยวงค)

บทที่ ๙ กฎหมายเก่ียวกับจรรยาบรรณวิชาชีพสาํ หรับผูบริหารสถานศึกษา

๑๐. เลขาธิการสภาการศึกษา เปนกรรมการ และเลขานุการ (เปนนิติ
บุคคล)

๒) คณะกรรมการการศกึ ษาขนั้ พนื้ ฐาน มีหนาท่ี พิจารณา เสนอแผนพัฒนามาตรฐาน
และหลักสูตรแกนกลางการศึกษาขั้นพื้นฐาน สอดคลองกับแผนพัฒนาเศรษฐกิจ และสังคม
แหงชาติ และแผนการศึกษาแหงชาติ การสนับสนุนทรัพยากร การติดตาม ตรวจสอบ และ
ประเมินผลการจัดการศึกษาข้ันพืน้ ฐาน

คณะกรรมการการศึกษาขนั้ พืน้ ฐาน ประกอบดว ย
๑. กรรมการโดยตําแหนง (ปลัดกระทรวง/เลขาฯ สภา/เลขาฯ อุดมศึกษา/เลขาฯ
อาชวี ศึกษา/เลขาฯ คุรุสภา/ผอ.สํานักงบประมาณ/ผอ.สํานักสอนวทิ ย และเทคโนฯ/ผอ.สาํ นัก
รับรองมาตรฐาน และประกันคณุ ภาพ)
๒. ผูแทนองคก รเอกชน
๓. ผูแ ทนองคก รปกครองสวนทองถิน่
๔. ผแู ทนองคกรวชิ าชพี (ไมม ผี ูแ ทนศาสนา)
๕. ผูทรงคุณวุฒิ ไมนอยกวากรรมการประเภทอื่นรวมกัน (๑๒ คน และผูแทนพระ
๑ รูป)
๖. เลขาธิการคณะกรรมการการศึกษาข้ันพ้ืนฐาน เปนกรรมการ และเลขานุการ
(เปน นิติบุคคล)
๗. คณะกรรมการการอาชวี ศึกษา (ลักษณะคลายกนั กบั คณะกรรมการการศึกษาขั้น
พ้นื ฐาน)
๘. คณะกรรมการการอุดมศึกษา (ลักษณะคลา ยกันกับคณะกรรมการการศึกษาขั้น
พืน้ ฐาน)
มาตรา ๓๗ การบริหาร และการจัดการศึกษาขั้นพื้นฐาน ใหยึดเขตพื้นที่การศึกษา
โดยคาํ นงึ ถงึ
๑) ปรมิ าณสถานศกึ ษา
๒) จาํ นวนประชากร
๓) วฒั นธรรม
๔) ความเหมาะสมดานอืน่ ๆ

คุณธรรม จริยธรรม และจรรยาบรรณวิชาชีพ ๒๑๓
พระครูปลัดบุญชวย โชติวํโส, ดร. (อุยวงค)

๕) รัฐมนตรีกระทรวง โดยคําแนะนะของ สภาการศึกษา มีอํานาจประกาศในราช
กิจจานุเบกษา กาํ หนดเขตพ้ืนทกี่ ารศกึ ษา

มาตรา ๓๘ คณะกรรมการเขตพื้นที่การศึกษา มีอํานาจในการ กํากับ ดูแล จัดต้ัง
ยุบ รวม หรอื เลิกสถานศึกษา

คณะกรรมการเขตพน้ื ที่การศึกษา (จํานวน ๑๕ คน) ประกอบดว ย
๑. ผแู ทนองคกรชุมชน
๒. ผูแทนองคกรเอกชน
๓. ผูแทนองคก รสวนทอ งถนิ่
๔. ผูแทนสมาคมผปู ระกอบวชิ าชพี ครู
๕. ผูแทนสมาคมผปู ระกอบวชิ าชีพบริหารการศกึ ษา
๖. ผแู ทนสมาคมผปู กครอง และครู
๗. ผทู รงคุณวุฒิ
๘. ผอู าํ นวยการเขตพืน้ ทกี่ ารศึกษา เปนกรรมการ และเลขานกุ าร
๙. คณะกรรมการสถานศกึ ษาขน้ั พื้นฐาน ประกอบดวย
๑๐. ผแู ทนผปู กครอง
๑๑. ผูแทนครู
๑๒. ผูแทนองคกรชุมชน
๑๓. ผแู ทนองคก รปกครองสว นทองถ่ิน
๑๔. ผแู ทนศิษยเ กา
๑๕. ผูแทนพระภกิ ษุ/องคก รศาสนาอ่นื
๑๖. ผูทรงคณุ วฒุ ิ
๑๗. ผูบริหารสถานศึกษา เปนกรรมการ และเลขานกุ าร
สว นที่ ๒ การบรหิ าร และการจดั การศกึ ษาขององคก รปกครองสวนทอ งถ่นิ
มาตรา ๔๑ องคก รปกครองสว นทองถิ่น มสี ทิ ธิจัดการศึกษาไดทกุ ระดบั
สวนท่ี ๓ การบริหาร และการจัดการศกึ ษาของเอกชน
มาตรา ๔๔ สถานศกึ ษาเอกชน เปน นติ บิ คุ คล
๑. คณะกรรมการสถานศึกษาเอกชน ประกอบดว ย

๒๑๔ พระครูปลัดบุญชวย โชติวํโส, ดร. (อุยวงค)

บทที่ ๙ กฎหมายเก่ียวกับจรรยาบรรณวิชาชีพสําหรับผูบริหารสถานศึกษา

๒. ผบู ริหารสถานศกึ ษาเอกชน
๓. ผรู บั ใบอนุญาต
๔. ผูแ ทนผปู กครอง
๕. ผแู ทนองคก รชุมชน
๖. ผูแทนครู
๗. ผแู ทนศิษยเ กา (ไมม ีผแู ทน องคกรสวนทองถน่ิ และ ศาสนา)
๘. ผทู รงคณุ วฒุ ิ
มาตรา ๔๕ สถานศึกษาเอกชน มสี ทิ ธิจัดการศกึ ษาไดท กุ ระดับ
หมวดท่ี ๖ มาตรฐาน และการประกันคณุ ภาพทางการศกึ ษา (มาตรา ๔๗ – ๕๑)
มาตรา ๔๗ ใหมีระบบประกันคุณภาพทางการศึกษา เพื่อพัฒนาคุณภาพ และ
มาตรฐานการศกึ ษา
ทุกระดับ ประกอบดวย ระบบการประกันคุณภาพภายใน และระบบการประกัน
คณุ ภาพภายนอก
มาตรา ๔๘ ใหหนวยงานตนสังกัด และสถานศึกษา จัดใหมีระบบการประกัน
คณุ ภาพภายใน โดยใหถ อื วา การประกนั คุณภาพภายใน
๑) เปนสวนหน่งึ ของกระบวนการบรหิ ารการศึกษา
๒) ดําเนินการอยางตอ เน่อื ง
๓) จดั ทาํ รายงานประจําปเ สนอหนวยงานตน สังกดั / หนว ยงานท่เี กย่ี วของ
๔) เปด เผยตอสาธารณชน
มาตรา ๔๙ ใหม ี สาํ นักงานรับรองมาตรฐาน และประเมินคณุ ภาพทางการศึกษา มี
ฐานะเปน
องคกรมหาชน มีหนาที่พัฒนาเกณฑ วิธีการ และทําการประเมินคุณภาพภายนอก
เพ่ือตรวจสอบ คุณภาพ ของสถานศึกษา อยางนอย ๑ ครั้ง ในทุก ๕ ป นับแตประเมินคร้ัง
สดุ ทาย และเสนอผลตอหนว ยงานที่เกี่ยวขอ ง และสาธารณชน
มาตรา ๕๑ กรณีผลการประเมินภายนอกของสถานศึกษา ไมไดมาตรฐานให สมศ.
จัดทําขอเสนอแนะ การปรับปรุงแกไขตอหนวยงานตนสังกัด เพื่อใหสถานศกึ ษาปรับปรุงแกไข
ภายในเวลาที่กาํ หนด หากไมดาํ เนินการใหร ายงานตอคณะกรรมการการศกึ ษาขั้นพน้ื ฐาน

คุณธรรม จริยธรรม และจรรยาบรรณวิชาชีพ ๒๑๕
พระครูปลัดบุญชวย โชติวํโส, ดร. (อุยวงค)

หมวดที่ ๗ ครู คณาจารย และบุคลากรทางการศึกษา (มาตรา ๕๒ – ๕๗)
มาตรา ๕๓ ใหมีองคกรวิชาชีพครู ผูบริหารสถานศึกษา และผูบริหารการศึกษา มี
ฐานะเปน องคกรอสิ ระ ภายใตก ารบริหารของสภาวิชาชีพ มอี ํานาจ (ทําใหเกดิ พ.ร.บ.สภาครูฯ)
กาํ หนดมาตรฐานวิชาชีพ/ออก และเพิกถอนใบอนุญาตประกอบวิชาชีพ กํากับดูแล
การปฏบิ ตั ิตามมาตรฐาน และจรรยาบรรณของวชิ าชีพ/พฒั นาวิชาชพี
ครู ผูบริหารสถานศกึ ษา ผูบรหิ ารการศกึ ษา และบุคลากรทางการศึกษาอื่น ท้ังของ
รัฐ และเอกชนตองมีใบประกอบวชิ าชพี ยกเวน
๑. บคุ ลากรท่จี ัดการศึกษา ตามอัธยาศัย
๒. ผบู รหิ ารการศกึ ษาระดับเหนอื เขตการศกึ ษา
๓. วิทยากรพเิ ศษทางการศกึ ษา
๔. คณาจารย ผูบริหารสถานศึกษา ผูบริหารการศึกษา ในระดับอุดมศึกษา ระดับ
ปริญญา
หมวดที่ ๘ ทรัพยากร และการลงทนุ เพ่ือการศึกษา (มาตรา ๕๘ – ๖๒)
มาตรา ๕๙ บรรดาอสังหาริมทรัพยของสถานศึกษาของรัฐ ที่เปนนิติบุคคลไดมา
โดยมีผูอุทิศใหหรือซ้ือ แลกเปลี่ยนจากรายไดของสถานศึกษาไมถือเปนท่ีราชพัสดุ ใหเปน
กรรมสิทธขิ์ องสถานศกึ ษา
๑) บรรดารายได และผลประโยชนตาง ๆ ไมเปนรายไดท่ีตองนําสงกระทรวงการคลัง
ใหจัดสรรเปน คา ใชจายในการจดั การศึกษาได
หมวดท่ี ๙ เทคโนโลยี เพอ่ื การศึกษา (มาตรา ๖๓ – ๖๙)
มาตรา ๖๓ รฐั ตองจัดคล่นื ความถี่ สื่อตวั นํา โครงสรา งพนื้ ฐานอื่น ท่ีจําเปน ตอการ
สง วทิ ยกุ ระจายเสยี ง โทรทัศน เพอื่ ใชป ระโยชนสาํ หรบั การศึกษา
มาตรา ๖๔ รัฐสงเสริม และสนับสนุนการผลิต และพัฒนาแบบเรียน โดนเปดใหมี
การแขง ขนั โดยเสรีอยางเปน ธรรม
บทเฉพาะกาล (มาตรา ๗๐ – ๗๘)
มาตรา ๗๐ บรรดา กฎหมาย กฎ ระเบียบ ขอ บังคบั ท่ีใชบ ังคับอยู ใหใชตอไป แตไม
เกิน ๕ ป นับแตว นั ท่ี พ.ร.บ. บี้ บังคบั ใช (ขอ สอบ)

๒๑๖ พระครูปลัดบุญชวย โชติวํโส, ดร. (อุยวงค)

บทที่ ๙ กฎหมายเก่ียวกับจรรยาบรรณวิชาชีพสําหรับผูบริหารสถานศึกษา

มาตรา ๗๑ กระทรวง ทบวง กรม หนวยงานทางการศึกษา และสถานศึกษา ที่มี
อยใู นวันท่ี พ.ร.บ.บงั คบั ใช ใหใ ชต อไป แตไมเกิน ๓ ป นับแตว ันท่ี พ.ร.บ. บี้ บังคบั ใช

มาตรา ๗๒ หามมิใหใช มาตรา ๑๐ (การศกึ ษาพ้ืนฐานไมนอยกวา ๑๒ ป) มาบังคับ
ใช จนกวา จะมีการดําเนินการใหเ ปน ไปตาม พ.ร.บ. แตต องไมเกนิ ๕ ป นบั แตว นั ท่ีรฐั ธรรมนูญ
บังคบั ใช

ภายใน ๖ ป นับแตวันที่ พ.ร.บ.นี้บังคับใช ใหมีการประเมินภายนอกทุกแหง
(๒๕๔๘)

มาตรา ๗๕ ใหจ ดั ตัง้ สาํ นักงานปฏริ ปู ทางการศึกษา เปน องคก รมหาชนเฉพาะกจิ
มาตรา ๗๖ คณะกรรมการบริหารสาํ นกั งานปฏิรปู การศึกษา จาํ นวน ๙ คน
มวี าระดาํ รงตําแหนง วาระเดยี ว ๓ ป เมื่อครบแลว ยุบตําแหนง และสาํ นกั งาน274๑

๙.๒ สรปุ สาระสําคญั :พระราชบญั ญัตริ ะเบยี บขาราชการครแู ละบคุ ลากร
ทางการศกึ ษา พ.ศ.๒๕๔๗

ประกาศในราชกิจจานุเบกษาฉบบั กฤษฎกี าเลม ๑๒๑ ตอนพเิ ศษ ๗๙ ก

วันที่ ๒๓ ธนั วาคม ๒๕๔๗โดยมีผลบงั คับใชว ันท่ี ๒๔ ธนั วาคม ๒๕๔๗ ๑
275

มาตรา ๑ การเรียกชื่อ พรบ.น้ี มาตรา ๒ ใหใชบังคับวันถัดจากประกาศ มาตรา ๓
การยกเลกิ พรบ. ๒๕๒๓ พ.ศ. ๒๕๔๗

มาตรา ๔ ในพระราชบัญญตั ิน้ี

“ขาราชการครูและบุคลากรทางการศึกษา" หมายความวา บุคคลซึ่งไดรับการ
บรรจุและแตงต้ังตามพระราชบัญญัติน้ีใหรับราชการโดยไดรับเงินเดือนจากเงินงบประมาณ
หมวดเงินเดือนในกระทรวงศึกษาธิการกระทรวงการทองเท่ียวและกีฬา กระทรวงวัฒนธรรม
หรอื กระทรวงอ่ืน

๑ พระราชบัญญัติการศึกษาแหงชาติ พ.ศ. ๒๕๔๒, สรุปยอ, [ออนไลน], แหลงที่มา:
http://www.kruchiangrai.net [๗ กุมภาพันธ ๒๕๖๑].

๑ ชาญชยั แสวงศักด,์ิ กฎหมายการปกครองเกีย่ วกบั การศกึ ษา, (กรงุ เทพมหานคร: สํานักพิมพ
วญิ ูชน, ๒๕๖๐), หนา ๓๐๘-๓๕๐.

คุณธรรม จริยธรรม และจรรยาบรรณวิชาชีพ ๒๑๗
พระครูปลัดบุญชวย โชติวํโส, ดร. (อุยวงค)

“ขาราชการครู” หมายความวา ผูท่ีประกอบวิชาชีพซึ่งทําหนาท่ีหลักทางดานการ
เรียนการสอนและสงเสริมการเรียนรขู องผูเรียนดวยวธิ กี ารตา ง ๆ ในสถานศกึ ษาของรฐั

“คณาจารย” หมายความวา บุคลากรซ่ึงทําหนาที่หลักทางดานการสอนและการ
วจิ ยั ในสถานศึกษาระดบั อดุ มศึกษาระดับปริญญาของรัฐ

“บุคลากรทางการศึกษา” หมายความวา ผูบริหารสถานศึกษา ผูบรหิ ารการศกึ ษา
รวมท้ังผูสนับสนุนการศึกษาซ่งึ เปน ผูทาํ หนาท่ีใหบ ริการ หรือปฏิบัติงานเก่ยี วเน่อื งกับการจดั ระ
บวนการเรียนการสอน การนิเทศการบริหารการศึกษา และปฏิบัติงานอื่นในหนวยงาน
การศึกษา

“วิชาชีพ” หมายความวา วิชาชพี ครู วชิ าชีพบรหิ ารการศึกษา และวิชาชพี บคุ ลากร
ทางการศกึ ษาอื่น

“เขตพื้นทกี่ ารศึกษา” หมายความวา เขตพืน้ ท่ีการศึกษาตามประกาศกระทรวง
“หนว ยงานการศึกษา” หมายความวา
(๑) สถานศกึ ษา
(๒) สํานกั งานเขตพ้นื ท่ีการศึกษา
(๓) สํานักงานการศึกษานอกโรงเรยี น
(๔) สาํ นักงานการศึกษานอกโรงเรียน
(๕) แหลงการเรียนรูตามประกาศของสาํ นักงานเขตพื้นทก่ี ารศกึ ษา
(๖) หนวยงานตามกฎหมายวาดวยระเบียบบริหารราชการกระทรวงศึกษาธิการ
หรอื ตามประกาศกระทรวง หรือหนว ยงานที่ ก.ค.ศ. กําหนด
“สถานศึกษา” หมายความวา สถานพัฒนาเด็กปฐมวัย โรงเรียน ศูนยการศึกษา
พิเศษ ศูนยการศึกษานอกระบบและตามอัธยาศัย ศูนยการเรียน วิทยาลัย วิทยาลัยชุมชน
สถาบันหรือสถานศึกษาท่เี รยี กชือ่ อยางอ่ืนของรฐั ทม่ี ีอาํ นาจหนาท่ีหรือมีวตั ถุประสงคในการจัด
การศกึ ษาตามกฎหมายวาดว ยการศึกษาแหงชาติและตามประกาศกระทรวง
“หัวหนาสวนราชการ” หมายความวา ปลัดกระทรวง เลขาธิการ อธิบดี หรือ
ตาํ แหนงท่เี รยี กชอื่ อยางอื่นทม่ี ีฐานะเทียบเทา
มาตรา ๕ บรรดาคําวา "ขาราชการพลเรือน" ที่มีอยูในกฎหมาย ประกาศ ระเบียบ
และขอบังคับอื่นใดใหหมายความรวมถึงขาราชการครูและบุคลากรทางการศึกษาดวย เวนแต

๒๑๘ พระครูปลัดบุญชวย โชติวํโส, ดร. (อุยวงค)

บทท่ี ๙ กฎหมายเก่ียวกับจรรยาบรรณวิชาชีพสาํ หรับผูบริหารสถานศึกษา

จะไดมีกฎหมาย ประกาศ ระเบียบหรือขอบังคับอ่ืนใดที่บัญญัติไวสําหรับขาราชการครูและ
บุคลากรทางการศกึ ษาโดยเฉพาะ

หมวด ๑
คณะกรรมการบริหารงานบคุ คลของขาราชการครูและบคุ ลากรทางการศึกษา
มาตรา ๗ "คณะกรรมการขาราชการครแู ละบคุ ลากรทางการศึกษา" เรียกโดยยอวา
"ก.ค.ศ."
มีจํานวน ๒๑ คน เปน คณะกรรมการระดบั นโยบาย ประกอบดว ย
(๑) รฐั มนตรีวาการกระทรวงศึกษาธิการ เปนประธานกรรมการ
(๒) ปลดั กระทรวงศึกษาธกิ าร เปน รองประธานกรรมการ
(๓) กรรมการโดยตําแหนงจํานวนหาคน ไดแก เลขาธกิ ารคณะกรรมการการศึกษา
ขั้นพ้ืนฐาน เลขาธิการคณะกรรมการการอาชีวศึกษา เลขาธิการคณะกรรมการการอุดมศึกษา
เลขาธิการครุ สุ ภา และเลขาธิการ ก.พ. (หมายเหตุ................ไมมเี ลขาธิการสภาการศึกษา)
(๔) กรรมการผูทรงคุณวุฒิจํานวนเจ็ดคน ซึ่งคณะรัฐมนตรีแตงต้ังจากบุคคลที่มี
ความรู ความเชี่ยวชาญและประสบการณส ูงทางดา นการศึกษา ดา นการบรหิ ารงานบคุ คล ดา น
กฎหมาย ดานการบริหารการจัดการภาครัฐดานการบริหารองคกร ดานการศึกษาพิเศษ และ
ดานการบริหารธรุ กจิ หรือดานเศรษฐศาสตร ดา นละหนงึ่ คน
(๕) กรรมการผูแทนขา ราชการครแู ละบุคลากรทางการศึกษาซึง่ มาจากการเลือกตั้ง
จาํ นวนเจด็ คน
ประกอบดวย ผูแทนผูอํานวยการสํานักงานเขตพื้นท่ีการศึกษา จํานวนหนึ่งคน
ผูแทนผบู ริหารสถานศกึ ษา หรือผบู ริหารสถานศึกษาทเี่ รียกช่อื อยา งอื่นในหนวยงานการศกึ ษา
ตามที่ ก.ค.ศ. กําหนดจาํ นวนหน่งึ คน ผูแทนขา ราชการครู จํานวนสี่คน และผแู ทนบคุ ลากรทาง
การศึกษาอน่ื จาํ นวนหนึ่งคน
เลขาธิการ ก.ค.ศ. เปนเลขานุการ และใหเลขาธิการ ก.ค.ศ. แตงตั้งขาราชการใน
สาํ นักงาน ก.ค.ศ.
เปนผูชวยเลขานุการไมเกินสองคน (เลขา ก.ค.ศ. เปนเพียงเลขานุการที่ประชุม
เทาน้นั ไมมสี ิทธิออกเสยี ง
มาตรา ๘ กรรมการผูทรงคุณวฒุ ติ อ งมคี ุณสมบัตแิ ละไมมลี กั ษณะตอ งหา ม ดังตอไปนี้

คุณธรรม จริยธรรม และจรรยาบรรณวิชาชีพ ๒๑๙
พระครูปลัดบุญชวย โชติวํโส, ดร. (อุยวงค)

(๑) มีสญั ชาตไิ ทย
(๒) มอี ายไุ มต ํ่ากวา สามสบิ หา ปบ ริบูรณ และไมเกนิ เจ็ดสิบปบ ริบรู ณ
(๓) ไมเ ปนผดู าํ รงตําแหนง ทางการเมือง
(๔) ไมเปน สมาชกิ สภาทอ งถน่ิ หรอื ผูบริหารทองถ่ิน
(๕) ไมเ ปน เจาหนาที่ ทป่ี รกึ ษา หรอื ผมู ตี าํ แหนงบรหิ ารในพรรคการเมือง
(๖) เปนผูท่ีไดรับการยอมรับในเร่ืองความซื่อสัตย ความยุติธรรม และไมเคยมี
ประวัติเสอื่ มเสยี
มาตรา ๙ กรรมการผูแทนผูอํานวยการสํานักงานเขตพ้ืนท่ีการศึกษา ตองมี
คุณสมบตั ิ ดังตอไปน้ี
(๑) มีใบอนุญาตประกอบวิชาชีพและไมเคยถูกพักใชหรือเพิกถอนใบอนุญาต
ประกอบวชิ าชีพมากอ น
(๒) เปนผูที่ไดรับการยอมรับในเรื่องความซ่ือสัตย ความยุติธรรม และไมเคยมี
ประวตั ิเส่ือมเสีย
มาตรา ๑๐ กรรมการผูแทนผูบริหารสถานศกึ ษาหรอื ผบู รหิ ารสถานศึกษาท่เี รยี กชื่อ
อยา งอืน่ ในหนว ยงานทางการศึกษา ตามท่ี ก.ค.ศ. กําหนด ตองมีคณุ สมบตั ิ ดังตอ ไปน้ี
(๑) มีใบอนุญาตประกอบวิชาชีพและไมเคยถูกพักใชหรือเพิกถอนใบอนุญาต
ประกอบวิชาชีพมากอน
(๒) มีประสบการณดานการบริหารในตําแหนงผูบริหารสถานศึกษาหรือผูบริหาร
สถานศกึ ษาท่เี รยี กช่ืออยางอื่นในหนวยงานการศึกษาเปนเวลาไมนอยกวา หา ป
(๓) เปนผูท่ีไดรับการยอมรับในเร่ืองความซื่อสัตย ความยุติธรรม และไมเคยมี
ประวตั เิ สื่อมเสีย
มาตรา ๑๑ กรรมการผูแทนขา ราชการครูตอ งมีคณุ สมบตั ิ ดงั ตอ ไปนี้
(๑) มีใบอนุญาตประกอบวิชาชีพ และไมเคยถูกพักใชหรือเพิกถอนใบอนุญาต
ประกอบวชิ าชีพมากอ น
(๒) มีประสบการณดานปฏิบัติการสอนในวิทยฐานะไมตํ่ากวาครูชํานาญการหรือ
เทยี บเทา หรอื มีประสบการณการสอนเปนเวลาไมนอ ยกวาสิบหา ป
(๓) เปนผูที่ไดรับการยอมรับในเรื่องความซื่อสัตย ความยุติธรรม และไมเคยมี
ประวัติเส่ือมเสีย

๒๒๐ พระครูปลัดบุญชวย โชติวํโส, ดร. (อุยวงค)

บทท่ี ๙ กฎหมายเก่ียวกับจรรยาบรรณวิชาชีพสาํ หรับผูบริหารสถานศึกษา

มาตรา ๑๒ กรรมการผแู ทนบคุ ลากรทางการศึกษาอ่ืนตอ งมคี ุณสมบตั ิ ดังตอไปนี้
(๑) มวี ฒุ กิ ารศกึ ษาไมต่ํากวาระดับปริญญาตรี
(๒) มีประสบการณดานสนับสนุนการศึกษา ซึ่งเปนผูทําหนาที่ใหบริการ หรือ
ปฏิบัติงานเกี่ยวเนื่องกับการจัดกระบวนการเรียนการสอน การนิเทศ การบริหารการศึกษา
และปฏบิ ตั ิงานอน่ื ในหนวยงานการศึกษาเปน เวลาไมนอยกวาสบิ หา ป
(๓) เปนผูท่ีไดรับการยอมรับในเร่ืองความซื่อสัตย ความยุติธรรม และไมเคยมี
ประวัตเิ สอ่ื มเสีย
มาตรา ๑๓ กรรมการผูทรงคุณวุฒิ และกรรมการผแู ทนขาราชการครูและบุคลากร
ทางการศกึ ษา
มีวาระอยูในตําแหนงคราวละส่ปี  และเลือกใหมไดอกี แตจะดํารงตําแหนงติดตอกัน
เกนิ กวา สองวาระมิได
ถากรรมการผูทรงคุณวุฒิหรือกรรมการผูแทนขาราชการครูและบุคลากรทางการ
ศกึ ษาวางลงใหดาํ เนนิ การแตงตั้งหรอื สรรหากรรมการแทนตําแหนงที่วา งภายในหกสิบวัน เวน
แตวาระการดํารงตําแหนงของกรรมการผูน้ันเหลือไมถึงเกา สิบวัน จะไมดําเนินการแตงตง้ั หรือ
สรรหากรรมการแทนก็ได และใหกรรมการซ่ึงแทนกรรมการในตําแหนงท่ีวางลง มีวาระอยูใน
ตาํ แหนง เทา กบั ระยะเวลาท่ีเหลอื อยูข องผูซง่ึ ตนแทน
เมื่อครบกําหนดตามวาระ หากยังไมมีการแตงต้ังกรรมการผูทรงคุณวุฒิ และเลือก
กรรมการผูแทนขาราชการครูและบุคลากรทางการศึกษาขึ้นใหม ใหกรรมการซึ่งพนจาก
ตําแหนงตามวาระนั้น อยูในตําแหนงเพ่ือดําเนินงานตอไปจนกวากรรมการผูทรงคุณวุฒิและ
กรรมการผูแทนขา ราชการครแู ละบุคลากรทางการศึกษาซ่งึ ไดร บั แตง ต้งั ใหมเ ขา รับหนา ท่ี
มาตรา ๑๔ นอกจากการพนจากตําแหนงตามวาระ กรรมการผูทรงคุณวุฒิพนจาก
ตําแหนงเมื่อ
(๑) ตาย
(๒) ลาออกโดยย่ืนหนังสอื ลาออกตอ ประธานกรรมการ
(๓) เปน บคุ คลลม ละลาย
(๔) เปน คนไรค วามสามารถ หรือคนเสมือนไรความสามารถ
(๕) ขาดคณุ สมบตั ิ หรอื มลี กั ษณะตองหา มตามมาตรา ๘

คุณธรรม จริยธรรม และจรรยาบรรณวิชาชีพ ๒๒๑
พระครูปลัดบุญชวย โชติวํโส, ดร. (อุยวงค)

(๖) ไดร บั โทษจําคุกโดยคาํ พิพากษาถึงท่สี ุดใหจําคุก เวนแตเปน โทษสาํ หรับความผิด
ทไ่ี ดก ระทําโดยประมาทหรอื ความผิดลหุโทษ

(๗) คณะรัฐมนตรีมีมติใหออก
มาตรา ๑๕ นอกจากการพนจากตําแหนงตามวาระ กรรมการผูแทนขาราชการครู
และบุคลากรทางการศกึ ษาพนจากตําแหนง เมอื่
(๑) ตาย
(๒) ลาออกโดยย่ืนหนงั สอื ลาออกตอ ประธานกรรมการ
(๓) พนจากการเปนขา ราชการครูและบุคลากรทางการศึกษา
(๔) ขาดคณุ สมบัติตามมาตรา ๙ มาตรา ๑๐ มาตรา ๑๑ หรือมาตรา ๑๒
(๕) ถูกถอดถอนโดยรัฐมนตรีตามมติของ ก.ค.ศ. ดวยคะแนนเสียงไมนอยกวาสอง
ในสามของจาํ นวนกรรมการทง้ั หมด276๒

๙.๓ สรปุ

พระราชบัญญัติ การศึกษาแหงชาติ พ.ศ. ๒๕๔๒ มีมาตราท่ีมีความนาสนใจ
หลากหลายมาตรา เชน มาตรา ๔ การศึกษา หมายความวา กระบวนการเรียนรู เพื่อความ
เจริญงอกงามของบุคคล และสังคม โดยการถายทอดความรู การฝก การอบรม การสืบสาน
ทางวัฒนธรรม การสรรคสรา ง จรรโลงความกา วหนาทางวิชาการ การสรา งองคความรู อันเกิด
จากการจัดสภาพแวดลอม สังคม การเรียนรู และปจจัยเก้ือหนุนใหบุคคลเรียนรูอยา งตอเน่ือง
ตลอดชีวิต และผูบริหารสถานศึกษา หมายความวา บุคลากรวิชาชีพ ที่รับผิดชอบการบริหาร
สถานศกึ ษา ท้ังรัฐ และเอกชน

พระราชบัญญัติการศึกษาแหงชาติ พ.ศ. ๒๕๔๒ มี ๙ หมวด ๗๘ มาตรา ๑ บท
เฉพาะกาล หมวดท่ี ๑ บทท่ัวไป ความมุงหมาย และหลักการ (มาตรา ๑ – ๙) มาตรา ๖ การ
จดั การศึกษาตอ งเปนไปเพ่ือพฒั นาคนไทย ใหเ ปนมนุษยทีส่ มบรู ณ ท้ังรางกาย จิตใจ สติปญ ญา
ความรู และคุณธรรม มีจริยธรรม และวัฒนธรรมในการดํารงชีวิต สามารถอยูรวมกับผูอื่นได
อยางมีความสุข สรุปสาระสําคัญ:พระราชบัญญัติระเบียบขาราชการครูและบุคลากรทางการ

๒ Gotoknow, สรปุ สาระสําคัญ: พระราชบญั ญัติระเบียบขาราชการครแู ละบคุ ลากรทางการ
ศึกษา พ.ศ. -๒๕๔๗, [ออนไลน] , แหลง ทีม่ า: https://www.gotoknow.org [๘ กมุ ภาพนั ธ ๒๕๖๑].

๒๒๒ พระครูปลัดบุญชวย โชติวํโส, ดร. (อุยวงค)

บทที่ ๙ กฎหมายเกี่ยวกับจรรยาบรรณวิชาชีพสําหรับผูบริหารสถานศึกษา

ศึกษา พ.ศ.๒๕๔๗ ไดใหความหมายของ ขาราชการครูและบุคลากรทางการศึกษา"
หมายความวา บุคคลซ่ึงไดรับการบรรจุและแตงต้ังตามพระราชบัญญัตินี้ใหรับราชการโดย
ไดรับเงินเดือนจากเงินงบประมาณหมวดเงินเดือนในกระทรวงศึกษาธิการกระทรวงการ
ทองเท่ียวและกีฬา กระทรวงวัฒนธรรม หรือกระทรวงอ่ืน กฎหมายที่มีความเก่ียวของกับ
ผูบริหารสถานศึกษามีอยูมากมาย ผูบริหารที่ดีควรศึกษากฎหมายทางการศึกษาไวเพื่อนํามา
ประยกุ ตใชใ นการพัฒนาสถานศกึ ษาใหม ีประสิทธภิ าพตอ ไป

บทที่ ๑๐
เกณฑม าตรฐานวชิ าชพี ผูบริหารสถานศกึ ษา

มาตรฐานวิชาชีพผูบริหารสถานศึกษาประกอบดว ยมาตรฐาน ๓ ดา น คอื มาตรฐาน
ความรูและประสบการณวิชาชีพ มาตรฐานการปฏิบัติงาน และมาตรฐานการปฏิบัติตน
(จรรยาบรรณของวชิ าชพี )

โดยจรรยาบรรณของวิชาชีพไดมีการกําหนดแบบแผนพฤติกรรมตามจรรยาบรรณ
ของวิชาชีพ เพื่อประมวลพฤติกรรมที่เปนตัวอยางของการประพฤติปฏิบัติ ประกอบดวย
พฤตกิ รรมทีพ่ งึ ประสงค และพฤติกรรมทไ่ี มพ ึงประสงค277๑

ภาพที่ ๑๐.๑ มาตรฐานวิชาชพี ผูบรหิ ารสถานศึกษา

๑ คุรุสภา สภาครูและบุคลากรทางการศึกษา, มาตรฐานวิชาชีพผูบริหารสถานศึกษา,
[ออนไลน] , แหลงท่มี า: http://www.ksp.or.th [๘ กุมภาพันธ ๒๕๖๑].

๒๒๔ พระครูปลัดบุญชวย โชติวํโส, ดร. (อุยวงค)

บทท่ี ๑๐ เกณฑมาตรฐานวิชาชีพผูบริหารสถานศึกษา

๑๐.๑ มาตรฐานความรูและประสบการณว ชิ าชพี

มาตรฐานความรู มาตรฐานประสบการณวชิ าชีพ
๑. มีคณุ วุฒไิ มต่ํากวาปรญิ ญาตรที างการ ๑. มปี ระสบการณด านปฏิบัติการสอน
บรหิ ารการศกึ ษา หรอื เทยี บเทา หรอื คุณวุฒิ มาแลวไมนอยกวา ๕ ป หรือ
อืน่ ทีค่ ุรสุ ภารบั รองโดยมีความรูดังตอไปน้ี ๒. มปี ระสบการณด านปฏบิ ัติการสอนและ
๑.๑ หลกั และกระบวนการบริหาร ตอ งมปี ระสบการณในตาํ แหนง หวั หนาหมวด
การศกึ ษา หรอื หัวหนา สาย หรือหวั หนางาน หรือ
๑.๒ นโยบายและการวางแผนการศกึ ษา ตําแหนงบริหารอื่น ๆ ในสถานศกึ ษามาแลว
๑.๓ การบริหารดา นวิชาการ ไมน อยกวา ๒ ป
๑.๔ การบริหารดา นธุรการการเงนิ พสั ดุ
และอาคารสถานท่ี
๑.๕ การบรหิ ารงานบุคคล
๑.๖ การบรหิ ารกจิ การนักเรยี น
๑.๗ การประกันคุณภาพการศึกษา
๑.๘ การบรหิ ารจดั การเทคโนโลยี
สารสนเทศ
๑.๙ การบริหารการประชาสัมพันธแ ละ
ความสัมพันธช ุมชน
๑.๑๐ คุณธรรมและจรยิ ธรรมสําหรบั
ผูบ ริหารสถานศึกษา
๒. ผานการฝก อบรมหลกั สูตรการบรหิ าร
สถานศึกษาท่คี ณะกรรมการคุรุสภารบั รอง

คุณธรรม จริยธรรม และจรรยาบรรณวิชาชีพ ๒๒๕
พระครูปลัดบุญชวย โชติวํโส, ดร. (อุยวงค)

มาตรฐานความรู สาระความรู สมรรถนะ
๑. หลักและกระบวนการ ๑. หลกั และทฤษฎีทางการ ๑. สามารถนาํ ความรู ความ
บรหิ ารการศึกษา บริหาร และการบริหาร เขา ใจ ในหลักการและทฤษฎี
การศกึ ษา ทางการบริหารการศึกษาไป
๒. ระบบและกระบวนการ ประยุกตใ ชในการบรหิ าร
บริหารและการจดั การ การศกึ ษา
การศึกษายุคใหม ๒. สามารถวเิ คราะห
๓. การสรางวสิ ยั ทศั นใ นการ สงั เคราะห และสรางองค
บรหิ ารและจดั การการศึกษา ความรใู นการบรหิ ารจดั การ
๔. กฎหมายทีเ่ กย่ี วขอ งกับ การศึกษา
การศกึ ษา ๓. สามารถกาํ หนดวสิ ยั ทัศน
๕. บริบทและแนวโนมการ และเปาหมายของการศกึ ษา
จัดการการศึกษา ๔. สามารถจัดองคกร
โครงสรา งการบรหิ ารและ
กาํ หนดภารกิจของครู
และบุคลากรทางการศึกษา
ไดเ หมาะสม

๒. นโยบายและการวางแผน ๑. พ้นื ฐานทางเศรษฐกจิ ๑. สามารถวเิ คราะหขอมูล
การศึกษา สงั คม การเมือง และ เพือ่ จัดทาํ นโยบายการศกึ ษา
เทคโนโลยี ท่ีมผี ลตอ การจัด ๒. สามารถกาํ หนด
การศกึ ษา นโยบาย วางแผนการ
๒. ระบบและทฤษฎีการ ดาํ เนนิ งานและประเมนิ
วางแผน คณุ ภาพการจัดการศึกษา
๓. การวิเคราะหและการ ๓. สามารถจัดทําแผนพัฒนา
กาํ หนด นโยบายการศึกษา คณุ ภาพการศึกษา ท่ีมงุ ให
เกิดผลดี คุม คาตอการศึกษา
๔. การวางแผนพัฒนา สงั คม และสงิ่ แวดลอม
คุณภาพการศึกษา ๔. สามารถนาํ แผนพฒั นา
คุณภาพการศึกษาไปปฏบิ ตั ิ

๒๒๖ พระครูปลัดบุญชวย โชติวํโส, ดร. (อุยวงค)

บทท่ี ๑๐ เกณฑมาตรฐานวิชาชีพผูบริหารสถานศึกษา

มาตรฐานความรู สาระความรู สมรรถนะ
๓. การบรหิ ารดานวิชาการ ๕. การพัฒนานโยบาย ๕. สามารถตดิ ตาม ประเมนิ
การศกึ ษา และรายงานผลการ
๔. การบริหาร ดา นธุรการ ๖. การประเมนิ นโยบาย ดําเนนิ งาน
การเงนิ พสั ดุ และอาคาร การศกึ ษา
สถานท่ี
๑. การบรหิ ารจดั การเรยี นรู ๑. สามารถบริหารจดั การ
ท่ยี ดึ ผเู รยี นเปนสําคัญ การเรียนรู
๒. หลกั การและรปู แบบการ ๒. สามารถพฒั นาหลักสตู ร
พัฒนาหลกั สูตร สถานศกึ ษา
๓. การพัฒนาหลักสตู ร ๓. สามารถนเิ ทศการจัดการ
ทองถ่นิ เรียนรูใ นสถานศึกษา
๔. หลกั และแนวคิดเกี่ยวกบั ๔. สามารถสงเสริมใหมกี าร
การนิเทศ วจิ ัยเพ่ือพฒั นาคุณภาพการ
๕. กลยทุ ธการนิเทศ จดั การเรียนรู
การศกึ ษา
๖. การวางแผนและการ
ประเมินผลการนิเทศ
การศกึ ษา
๗. ระเบียบวิธวี ิจยั ทางการ
ศึกษา
๘. หลกั การและเทคนคิ การ
วัดและประเมินผลทางการ
ศกึ ษา
๙. สถิตแิ ละคอมพิวเตอรเ พื่อ
การวจิ ยั

๑. กฎหมายท่เี กีย่ วขอ งกับ ๑. สามารถจัดระบบงานสาร
งานธุรการการเงิน พสั ดุ และ บรรณ ไดอยางมี
อาคารสถานที่ ประสทิ ธภิ าพ

คุณธรรม จริยธรรม และจรรยาบรรณวิชาชีพ ๒๒๗
พระครูปลัดบุญชวย โชติวํโส, ดร. (อุยวงค)

มาตรฐานความรู สาระความรู สมรรถนะ
๕. การบรหิ ารงานบุคคล ๒. การจัดวางระบบควบคุม ๒. สามารถบรหิ ารจดั การ
ภายใน งบประมาณอยางถูกตอ งและ
๓. เทคนคิ การบรหิ ารจัดการ เปนระบบ
สภาพแวดลอ มภายใน ๓. สามารถวางระบบการ
สถานศกึ ษา บรหิ ารและจดั การทรพั ยากร
ภายในสถานศกึ ษาไดอ ยางมี
ประสทิ ธิภาพ
๔. สามารถพฒั นา
ส่ิงแวดลอมทางกายภาพเพื่อ
สงเสริมการจัดการเรียนรู

- หลักการบริหารงานบุคคล ๑. สามารถสรรหาบุคลากรที่
มีประสทิ ธิภาพเขามา
ปฏิบตั ิงาน
๒. สามารถจดั บุคลากรให
เหมาะสมกบั หนาท่ีท่ี
รับผดิ ชอบ
๓. สามารถพฒั นาครแู ละ
บุคลากร ในสถานศกึ ษาให
สามารถปฏบิ ัตหิ นาท่ีไดอ ยาง
มปี ระสิทธิภาพ
๔. สามารถเสรมิ สรางขวญั
และกาํ ลังใจสาํ หรับครแู ละ
บคุ ลากรในสถานศึกษา
๕. สามารถใหค าํ ปรกึ ษาและ
แกไขปญ หาการทํางานใหแ ก
ครแู ละบคุ ลากรใน
สถานศกึ ษา

๒๒๘ พระครูปลัดบุญชวย โชติวํโส, ดร. (อุยวงค)
มาตรฐานความรู บทท่ี ๑๐ เกณฑมาตรฐานวิชาชีพผูบริหารสถานศึกษา

๖. การบริหารกจิ การ สาระความรู สมรรถนะ
นักเรียน ๑. คณุ ธรรม จริยธรรม ๑. สามารถบรหิ ารจัดการให
คานยิ ม และคณุ ลักษณะท่ีพงึ เกิดกจิ กรรมการพัฒนา
๗. การประกนั คุณภาพ ประสงค ผูเรียน
การศกึ ษา ๒. ระบบการดูแลชวยเหลอื ๒. สามารถบริหารจัดการให
ผูเรยี น เกิดงานบรกิ ารผูเรียน
๘. การบรหิ ารจัดการ ๓. การจดั กิจกรรมสงเสรมิ ๓. สามารถสง เสรมิ การจัด
เทคโนโลยสี ารสนเทศ และพฒั นาผเู รยี น กจิ กรรมพเิ ศษเพ่ือพฒั นา
ศกั ยภาพผเู รียนในดา นตา ง ๆ
๔. สามารถสง เสริมวินัย
คณุ ธรรมจรยิ ธรรมและความ
สามคั คใี นหมคู ณะ

๑. หลกั การและ ๑. สามารถจัดทําแผนพัฒนา
กระบวนการในการประกัน คณุ ภาพ ของสถานศึกษา
คุณภาพการศึกษา ๒. สามารถประเมินผลและ
๒. องคประกอบของการ ตดิ ตามตรวจสอบคุณภาพ
ประกัน คณุ ภาพการศึกษา และมาตรฐานการศึกษาของ
๓. มาตรฐานการศึกษา สถานศกึ ษา
๔. การประกนั คุณภาพ ๓. สามารถจดั ทาํ รายงานผล
ภายในและภายนอก การประเมนิ ตนเองของ
๕. บทบาทของผบู ริหารใน สถานศึกษาเพื่อรองรบั การ
การประกนั คณุ ภาพ ประเมินภายนอก
การศึกษา

๑. เทคโนโลยีสารสนเทศเพ่ือ ๑. สามารถใชและบรหิ าร
การศกึ ษา เทคโนโลยีสารสนเทศเพื่อ
๒. เทคโนโลยสี ารสนเทศเพอ่ื การศกึ ษาและ การ
การบรหิ ารจัดการ ปฏิบตั ิงานไดอยา งเหมาะสม
๓. เทคโนโลยสี ารสนเทศเพอื่ ๒. สามารถประเมินการใช
การจดั การเรยี นรู เทคโนโลยีสารสนเทศเพ่ือ

คุณธรรม จริยธรรม และจรรยาบรรณวิชาชีพ ๒๒๙
พระครูปลัดบุญชวย โชติวํโส, ดร. (อุยวงค)

มาตรฐานความรู สาระความรู สมรรถนะ
๙. การบรหิ ารการ ๑. หลักการประชาสมั พันธ นาํ มาปรบั ปรงุ การบริหาร
ประชาสัมพนั ธแ ละ ๒. กลยุทธก ารสราง จัดการ
ความสมั พันธช มุ ชน ความสมั พนั ธก ับชมุ ชน ๓. สามารถสงเสริมสนบั สนนุ
การใชเทคโนโลยสี ารสนเทศ
๑๐. คุณธรรมและจริยธรรม ๑. คุณธรรมและจริยธรรม เพ่ือการศึกษา
สาํ หรบั ผบู ริหาร สาํ หรับผบู ริหาร ๑. สามารถบริหารจัดการ
สถานศกึ ษา ๒. จรรยาบรรณของวชิ าชพี ขอมลู ขาวสารไปสูผเู รียน
ผูบริหารสถานศึกษา ครู และบคุ ลากรใน
สถานศกึ ษา
๒. สามารถเผยแพรขอมลู
ขาวสารและกิจกรรมของ
สถานศึกษาไปสูชุมชน
๓. สามารถใชย ุทธศาสตรท ี่
เหมาะสมในการ
ประชาสัมพันธ
๔. สามารถสรางกิจกรรมเพือ่
พฒั นาความสมั พนั ธอ ันดีกบั
ชุมชน โดยมีเปาหมายในการ
เขา ไปชว ยเหลอื ชุมชน และ
เปด โอกาส ใหช ุมชนเขา มามี
สว นรว ม
๕. สามารถระดมทรัพยากร
และภมู ิปญญาทอ งถน่ิ เพ่ือ
สงเสริมการจัดการศึกษา

๑. เปน ผูน าํ เชงิ คุณธรรม
จริยธรรมและปฏบิ ตั ิตนเปน
แบบอยา งทด่ี ี

๒๓๐ พระครูปลัดบุญชวย โชติวํโส, ดร. (อุยวงค)

บทที่ ๑๐ เกณฑมาตรฐานวิชาชีพผูบริหารสถานศึกษา

มาตรฐานความรู สาระความรู สมรรถนะ
๓. การพฒั นาจรยิ ธรรม ๒. ปฏบิ ัติตนตาม
ผบู รหิ ารใหปฏบิ ัติตนใน จรรยาบรรณของวชิ าชพี
กรอบคุณธรรม ผบู รหิ ารสถานศึกษา
๔. การบริหารกจิ การ ๓. สงเสรมิ และพฒั นาให
บา นเมืองทีด่ ี ผูรวมงานมีคณุ ธรรมและ
จริยธรรมทเ่ี หมาะสม

๑๐.๒ มาตรฐานการปฏบิ ตั งิ าน

มาตรฐานที่ ๑ ปฏิบัติกิจกรรมทางวิชาการเก่ียวกับการพัฒนาวิชาชีพการบริหาร
การศึกษา

คณุ สมบัติเบื้องตนที่สําคัญประการหน่ึงของผูบรหิ ารมืออาชีพ คือ การเขา รวมเปน
สมาชิกท่ีดีขององคกรวิชาชีพดวยการมีสวนรวมในกิจกรรมตาง ๆ ที่เก่ียวของกับการพัฒนา
วิชาชีพ ไดแก การเปนผูริเร่ิม ผูรวมงาน ผูรวมจัดงานหรือกิจกรรม รวมท้ังการเปนผูเสนอ
ผลงานและเผยแพรผ ลงานขององคกรเพอื่ ใหสมาชิกยอมรับและเหน็ คณุ ประโยชนของผบู ริหาร
ทีม่ ตี อ การพัฒนาองคกร ตลอดจนการนาํ องคก รใหเปนที่ยอมรับของสงั คมโดยสว นรวม

มาตรฐานที่ ๒ ตัดสินใจปฏิบัติกิจกรรมตาง ๆ โดยคํานึงถึงผลที่จะเกิดขึ้นกับ
การพัฒนาของบคุ ลากร ผเู รียน และชมุ ชน

ผูบริหารมืออาชีพแสดงความรัก ความเมตตา และความปรารถนาดีตอองคกร
ผูร ว มงาน ผูเรียน และชมุ ชน ดวยการตัดสินใจในการทํางานตา ง ๆ เพื่อผลการพัฒนาท่ีจะเกิด
ข้ึนกับทุกฝาย การตัดสินใจของผูบริหารตองผานกระบวนการวิเคราะหความสัมพันธระหวาง
การกระทํากับผลของการกระทํา เนื่องจากการตัดสินใจของผูบริหารมีผลตอองคกรโดย
สวนรวม ผูบริหารจึงตองเลือกแตกิจกรรมท่ีจะนําไปสูผลดี ผลทางบวก ผลตอการพัฒนาของ
ทุกฝายที่เก่ียวของ และระมัดระวังไมใหเกิดผลทางลบโดยมิไดตั้งใจ ทั้งนี้เพื่อนําไปสูความ
ไวว างใจ ความศรัทธา และความรูส กึ เปน ทพ่ี ึง่ ไดข องบคุ คลท้ังปวง

คุณธรรม จริยธรรม และจรรยาบรรณวิชาชีพ ๒๓๑
พระครูปลัดบุญชวย โชติวํโส, ดร. (อุยวงค)

มาตรฐานที่ ๓ มงุ มั่นพฒั นาผรู วมงานใหสามารถปฏิบตั ิงานไดเต็มศักยภาพ
ความสําเร็จของการบริหาร อยูท่ีการดําเนินการเพื่อใหบุคลากรในองคกรหรือ
ผรู วมงานไดมกี ารพัฒนาตนเองอยา งเตม็ ศกั ยภาพ ผูบรหิ ารมอื อาชพี ตองหาวธิ ีพัฒนาผรู วมงาน
โดยการศกึ ษาจดุ เดน จดุ ดอยของผูรว มงาน กําหนดจดุ พฒั นาของแตละคน และเลอื กใชว ิธกี าร
ท่ีเหมาะสมกับการพัฒนาดานนั้น ๆ แลวใชเทคนิคการบริหารและการนิเทศภายในให
ผูรวมงานไดลงมือปฏิบัติจริง ประเมิน ปรับปรุง ใหผูรวมงานรูศักยภาพ เลือกแนวทางที่
เหมาะสมกับตน และลงมือปฏิบัติจนเปนผลใหศักยภาพของผูรวมงานเพ่ิมพูนพัฒนากาวหนา
อยา งไมหยดุ ย้งั นําไปสกู ารเปน บุคคลแหงการเรียนรู
มาตรฐานที่ ๔ พัฒนาแผนงานขององคก ารใหสามารถปฏิบตั ไิ ดเ กดิ ผลจรงิ
ผูบริหารมืออาชีพวางแผนงานขององคกรไดอยางมียุทธศาสตร เหมาะสมกับ
เงื่อนไขขอจํากัดของผูเรียน ครู ผูรวมงาน ชุมชน ทรัพยากรและส่ิงแวดลอม สอดคลองกับ
นโยบาย แนวทาง เปาหมายของการพัฒนา เพื่อนําไปปฏิบัติจนเกิดผลตอการพัฒนาอยาง
แทจริง แผนงานตองมกี ิจกรรมสําคัญท่ีนาํ ไปสูผ ลของการพัฒนา ความสอดคลอ งของเปาหมาย
กจิ กรรม และผลงาน ถอื เปนคุณภาพสําคัญทนี่ ําไปสูการปฏบิ ตั ิงานท่ีมีประสทิ ธิภาพสงู มีความ
คมุ คา และเกิดผลอยา งแทจรงิ
มาตรฐานที่ ๕ พัฒนาและใชนวัตกรรมการบริหารจนเกิดผลงานทม่ี ีคุณภาพสูง
ขึน้ เปน ลาํ ดบั
นวัตกรรมการบริหารเปนเครื่องมือสําคัญของผูบริหารในการนําไปสูผลงานท่ีมี
คุณภาพและประสิทธิภาพสูงขึ้นเปนลําดับ ผูบริหารมืออาชีพตองมีความรูในการบริหารแนว
ใหม ๆ เลือกและปรับปรุง ใชนวัตกรรมไดหลากหลาย ตรงกับสภาพการณ เง่ือนไขขอจํากัด
ของงานและองคกร จนนําไปสูผลไดจริง เพื่อใหองคกรกาวหนาพัฒนาอยางไมหยุดยั้ง
ผรู ว มงานทุกคนไดใชศ ักยภาพของตนอยา งเตม็ ที่ มคี วามภาคภมู ิใจในผลงานรวมกัน
มาตรฐานท่ี ๖ ปฏบิ ตั งิ านขององคก ารโดยเนน ผลถาวร
ผบู ริหารมอื อาชีพเลือกและใชกิจกรรมการบริหารท่ีจะนําไปสูการเปล่ียนแปลงท่ีดี
ขึ้นของบุคลากรและองคกร จนบุคลากรมีนิสัยในการพัฒนาตนเองอยูเสมอผูบริหารตองมี
ความเพียรพยายาม กระตุน ย่ัวยุ ทาทายใหบุคลากรมีความรูสึกเปนเจาของ และชื่นชม
ผลสําเร็จเปนระยะ ๆ จึงควรเร่ิมจากการริเริ่ม การรวมพัฒนา การสนับสนุนขอมูล และให

๒๓๒ พระครูปลัดบุญชวย โชติวํโส, ดร. (อุยวงค)

บทท่ี ๑๐ เกณฑมาตรฐานวิชาชีพผูบริหารสถานศึกษา

กําลังใจ ใหบุคลากรศึกษา คนควา ปฏิบัติ และปรับปรุงงานตาง ๆ ไดดวยตนเอง จนเกิดเปน
คานิยม ในการพัฒนางานตามภาวะปกติ อันเปนบุคลิกภาพ ที่พึงปรารถนาของบุคลากรและ
องคก ร รวมทัง้ บุคลากรทุกคนชื่นชมและศรทั ธาในความสามารถของตน

มาตรฐานท่ี ๗ รายงานผลการพฒั นาคุณภาพการศกึ ษาไดอยางเปนระบบ
ผูบริหารมืออาชีพสามารถนําเสนอผลงานท่ีไดทําสําเร็จแลวดวยการรายงานผลท่ี
แสดงถึงการวิเคราะหงานอยางรอบคอบ ครอบคลุมการกําหนดงานทจี่ ะนาํ ไปสูผลแหงการพัฒนา
การลงมือปฏิบัติจริง และผลท่ีปรากฏมีหลักฐานยืนยันชัดเจน การนําเสนอรายงานเปนโอกาสท่ี
ผูบริหารจะไดคิดทบทวนถึงงานที่ไดทําไปแลววามีขอจํากัด ผลดี ผลเสีย และผลกระทบท่ีมิได
ระวังไวอยางไร ถาผลงานเปนผลดี จะชื่นชม ภาคภูมิใจไดในสวนใด นําเสนอใหเปนประโยชนตอ
ผูอื่นไดอยางไร ถาผลงานยังไมสมบูรณจะปรับปรุงเพ่ิมเติมไดอยางไร และจะนําประสบการณที่
ไดพ บไปใชประโยชนใ นการทํางานตอไปอยา งไร คุณประโยชนอีกประการหนึ่งของรายงานทดี่ ี คือ
การนําผลการประเมินไปใชในการประเมินตนเอง รวมทั้งการทําใหเกิดความรูสึกช่ืนชมของผูรวม
ปฏิบัติงานทุกคน การที่ผูปฏิบัติงานไดเรียนรูเก่ียวกับความสามารถและศักยภาพของตน เปน
ขัน้ ตอนสาํ คัญอยางหนึ่งทจ่ี ะนาํ ไปสูการรูคุณคาแหงตน
มาตรฐานที่ ๘ ปฏบิ ตั ติ นเปน แบบอยา งทด่ี ี
ผูบริหารมีหนาที่แนะนํา ตักเตือน ควบคุม กํากับดูแลบุคลากรในองคกร การที่จะ
ปฏิบัติหนาท่ีดังกลาวใหไดผลดี ผูบริหารตองประพฤติปฏิบัติเปนแบบอยางที่ดี มิฉะนั้น
คําแนะนําตักเตือน หรือ การกํากับดูแลของผูบริหารจะขาดความสําคัญ ไมเปนท่ียอมรับของ
บุคลากรในองคกร ผูบริหารท่ีปฏิบัติตนเปนแบบอยางที่ดีในทุก ๆ ดาน เชน ดานคุณธรรม
จริยธรรม ความยตุ ิธรรม และบุคลกิ ภาพจะมีผลสูงตอการยอมรับของบุคลากร ทาํ ใหเ กิดความ
เช่อื ถือศรัทธาตอ การบริหารงาน จนสามารถปฏบิ ัติตามไดดวยความพงึ พอใจ
มาตรฐานที่ ๙ รว มมือกับชมุ ชนและหนวยงานอนื่ อยา งสรา งสรรค
หนวยงานการศึกษาเปนองคกรหน่ึงท่ีอยูในชุมชน และเปนสวนหน่ึงของระบบ
สังคม ซ่ึงมีองคกรอื่น ๆ เปนองคประกอบ ทุกหนวยงานมีหนาท่ีรวมมือกันพัฒนาสังคมตาม
บทบาทหนาท่ี ผูบริหารสถานศึกษา / ผูบริหารการศึกษาเปนบุคลากรสําคัญของสังคมหรือ
ชมุ ชนท่ีจะชน้ี ําแนวทางการพัฒนาสังคม ใหเจริญกาวหนาตามทิศทางท่ตี องการ ผูบริหารมือ
อาชีพตองรวมมือกับชุมชนและหนวยงานอื่นในการเสนอแนวทางปฏบิ ัติ แนะนํา ปรับปรุงการ

คุณธรรม จริยธรรม และจรรยาบรรณวิชาชีพ ๒๓๓
พระครูปลัดบุญชวย โชติวํโส, ดร. (อุยวงค)

ปฏิบัติ และแกปญหาของชุมชนหรือหนวยงานอ่ืน เพื่อใหเกิดผลดีตอสังคมสวนรวม ใน
ลักษณะรวมคิด รวมวางแผนและรวมปฏิบัติ ดวยความเต็มใจ เต็มความสามารถ พรอมทั้ง
ยอมรับความสามารถ รับฟงความคิดเห็นและเปดโอกาสใหผูอ่ืนไดใชความสามารถของตน
อยา งเต็มศักยภาพ เพ่ือเสริมสรา งบรรยากาศประชาธิปไตยและการรวมมือกันในสังคม นําไปสู
การยอมรบั และศรทั ธาอยางภาคภูมใิ จ

มาตรฐานท่ี ๑๐ แสวงหาและใชขอ มูลขาวสารในการพัฒนา
ความประทับใจของผรู วมงานที่มีตอ ผบู ริหารองคก รอยางหนึ่ง คือ ความเปนผูรอบ
รู ทันสมัย ทันโลก รูอยางกวางขวางและมองไกล ผูบริหารมืออาชีพจึงตองติดตามการ
เปลี่ยนแปลงที่เกิดขึ้นในโลกทุก ๆ ดาน จนสามารถสนทนากับผูอ่ืนดวยขอมูลขาวสารที่
ทนั สมัย และนําขอมูลขาวสารตาง ๆ ที่ไดรับ มาใชในการพัฒนางานและผูรวมงาน การตื่นตัว
การรบั รู และการมีขอ มลู ขาวสาร สารสนเทศเหลานี้ นอกจากเปนประโยชนตองานพัฒนาแลว
ยังนํามาซ่ึงการยอมรับและความรูสึกเช่ือถือของผูรวมงาน อันเปนเง่ือนไขเบ้ืองตนที่จะนําไปสู
การพฒั นาท่ีลึกซึ่งตอ เนื่องตอไป
มาตรฐานที่ ๑๑ เปน ผูนาํ และสรา งผนู ํา
ผูบริหารมืออาชีพสรางวัฒนธรรมขององคกรดวยการพูดนํา ปฏิบัตินํา และจัด
ระบบงาน ใหสอดคลองกับวัฒนธรรม โดยการใหรางวัลแกผูที่ทํางานไดสําเร็จแลว จนนําไปสู
การพัฒนาตนเอง คิดไดเอง ตัดสินใจไดเอง พัฒนาไดเอง ของผูรวมงานทุกคน ผูบริหารมือ
อาชีพจึงตองแสดงออกอยางชัดเจน และสมํ่าเสมอเก่ียวกับวัฒนธรรมขององคกร เพ่ือให
ผูรวมงานมีความม่ันใจในการปฏิบัติ จนสามารถเลือกการกระทําที่สอดคลองกับวัฒนธรรม
แสดงออกและชื่นชมไดดวยคนเอง ผูบริหารจึงตองสรางความรูสึกประสบความสําเร็จใหแก
บุคลากรแตละคนและทุกคน จนเกิดภาพความเปนผูนําในทุกระดับ นําไปสูองคกรแหงการ
เรียนรูอยา งแทจ ริง
มาตรฐานที่ ๑๒ สรางโอกาสในการพฒั นาไดท กุ สถานการณ
การพัฒนาองคกรใหกาวหนาอยางยั่งยืนสอดคลองกับความกาวหนาของโลกที่
เปล่ียนแปลงไปอยางไมหยุดย้ัง ผูบริหารจําเปนตองรูเทาทันการเปล่ียนแปลง สามารถปรับงาน
ใหทันตอการเปล่ียนแปลงและสามารถจัดการกับการเปลี่ยนแปลงตาง ๆ ไดสอดคลอง สมดุล
และเสริมสรางซ่ึงกันและกัน ผูบริหารมืออาชีพจึงตองต่ืนตัวอยูเสมอ มองเห็นการเปล่ียนแปลง

๒๓๔ พระครูปลัดบุญชวย โชติวํโส, ดร. (อุยวงค)

บทท่ี ๑๐ เกณฑมาตรฐานวิชาชีพผูบริหารสถานศึกษา

อยางรอบดานรวมท้ังการเปลี่ยนแปลงในอนาคต และกลาท่ีจะตัดสินใจดําเนินการเพ่ือผลใน
อนาคต อยางไรก็ตามการรูเทาทันการเปล่ียนแปลงนี้ ยอมเปนส่ิงประกันไดวา การเสี่ยงใน
อนาคตจะมีโอกาสผิดพลาดนอยลง การที่องคก รปรับไดทันตอการเปลีย่ นแปลงน้ี ยอมเปนผลให
องคก รพัฒนาอยางยงั่ ยนื สอดคลอ งกับความกาวหนา ของโลกตลอดไป

๑๐.๓ มาตรฐานการปฏบิ ตั ติ น (จรรยาบรรณวชิ าชีพ)

๑) จรรยาบรรณตอตนเอง
๑. ผูประกอบวิชาชีพทางการศึกษา ตองมีวินัยในตนเอง พัฒนาตนเองดาน

วิชาชีพ บุคลิกภาพ และวิสัยทัศน ใหทันตอการพัฒนาทางวิทยาการ เศรษฐกิจ สังคม และ
การเมอื งอยเู สมอ

๒) จรรยาบรรณตอ วชิ าชีพ
๒. ผูประกอบวิชาชีพทางการศึกษา ตองรัก ศรัทธา ซ่ือสัตยสุจริต รับผิดชอบ

ตอ วิชาชีพ และเปน สมาชกิ ทด่ี ขี ององคก รวิชาชีพ
๓) จรรยาบรรณตอ ผรู ับบริการ
๓. ผูประกอบวิชาชีพทางการศึกษา ตองรัก เมตตา เอาใจใส ชวยเหลือ

สงเสรมิ ใหกาํ ลงั ใจแกศ ิษยแ ละผรู ับบรกิ าร ตามบทบาทหนา ท่ีโดยเสมอหนา
๔. ผูประกอบวิชาชีพทางการศึกษา ตอ งสงเสริมใหเ กิดการเรยี นรู ทักษะ และ

นิสัยที่ถูกตองดีงามแกศิษยและผูรับบริการ ตามบทบาทหนาที่อยางเต็มความสามารถดวย
ความบรสิ ุทธ์ิใจ

๕. ผูป ระกอบวิชาชพี ทางการศึกษา ตอ งประพฤตติ นเปนแบบอยางท่ดี ี ทง้ั ทาง
กาย วาจา และจิตใจ

๖. ผูประกอบวิชาชีพทางการศึกษา ตองไมกระทําตนเปนปฏิปกษตอความ
เจรญิ ทางกาย สติปญญา จติ ใจ อารมณ และสังคมของศษิ ยและผูร บั บริการ

๗. ผูประกอบวิชาชีพทางการศึกษา ตองใหบริการดวยความจริงใจและเสมอ
ภาค โดยไมเรยี กรบั หรอื ยอมรบั ผลประโยชนจ ากการใชต าํ แหนง หนาท่โี ดยมชิ อบ

๔) จรรยาบรรณตอผูรว มประกอบวิชาชพี
๘. ผูประกอบวิชาชีพทางการศึกษา พึงชวยเหลือเก้ือกูลซึ่งกันและกันอยาง

สรางสรรค โดยยึดมั่นในระบบคณุ ธรรม สรา งความสามคั คใี นหมคู ณะ

คุณธรรม จริยธรรม และจรรยาบรรณวิชาชีพ ๒๓๕
พระครูปลัดบุญชวย โชติวํโส, ดร. (อุยวงค)

๕) จรรยาบรรณตอสังคม
๙. ผูประกอบวิชาชีพทางการศึกษา พึงประพฤติปฏิบัติตนเปนผูนําในการ

อนุรักษและพัฒนาเศรษฐกิจ สังคม ศาสนา ศิลปวัฒนธรรม ภูมิปญญา สิ่งแวดลอม รักษา
ผลประโยชนข องสวนรวมและยึดมน่ั ในการปกครองระบอบประชาธิปไตยอันมพี ระมหากษัตริย
ทรงเปนประมุข

แบบแผนพฤตกิ รรมตามจรรยาบรรณของวชิ าชพี “ผบู ริหารสถานศึกษา”
๑) จรรยาบรรณตอตนเอง

๑. ผูบริหารสถานศึกษา ตองมีวินัยในตนเอง พัฒนาตนเองดานวิชาชีพ
บุคลิกภาพ และวิสัยทัศน ใหทนั ตอ การพฒั นาทางวิทยาการ เศรษฐกจิ สังคม และการเมืองอยู
เสมอ โดยตองประพฤตแิ ละละเวนการประพฤตติ ามแบบแผนพฤติกรรม ดงั ตัวอยา งตอไปนี้

พฤติกรรมท่ีพึงประสงค พฤติกรรมท่ีไมพ ึงประสงค
(๑) ประพฤติตนเหมาะสมกับสถานภาพและ (๑) เก่ียวของกับอบายมุขหรือเสพสิ่งเสพติด
เปน แบบอยางทดี่ ี จนขาดสติหรือแสดงกิริยาไมสุภาพเปนที่นา
(๒) ศึกษา คนควา ริเร่ิมสรางสรรคความรู รังเกยี จในสังคม
ใหมใ นการพฒั นาวชิ าชพี อยเู สมอ (๒) ประพฤติผิดทางชูสาวหรือมีพฤติกรรม
(๓) สงเสริมและพัฒนาครูในการใชนวัตกรรม ลวงละเมดิ ทางเพศ
และเทคโนโลยใี นการจัดการเรียนรู (๓) ไมพัฒนาความรูในวิชาชีพเพื่อพัฒนา
(๔) สรางผลงานที่แสดงถึงการพัฒนาความรู ตนเองและองคการ
และความคดิ ในวชิ าชพี จนเปนที่ยอมรับ (๔) ไมสงเสริมการนําเทคโนโลยีสารสนเทศ
(๕) สงเสริมการปฏบิ ตั ิงานโดยมแี ผนปฏิบตั ิ เพื่อไปปรับปรุงพัฒนาการจัดการศึกษาอยาง
การแบบมสี วนรว ม และใชน วัตกรรม ตอเนอื่ ง
เทคโนโลยที ี่เหมาะสมกบั สภาพปจ จบุ ันและ (๕) ไมมีแผนหรือไมปฏิบัติงานตามแผนไมมี
กาวทันการเปลยี่ นแปลงในอนาคต การประเมินผลหรือไมนําผลการประเมินมา
จัดทําแผนปฏิบัตกิ ารอยางตอเนอ่ื ง

๒๓๖ พระครูปลัดบุญชวย โชติวํโส, ดร. (อุยวงค)

บทที่ ๑๐ เกณฑมาตรฐานวิชาชีพผูบริหารสถานศึกษา

๒) จรรยาบรรณตอวิชาชีพ
๒. ผูบริหารสถานศึกษา ตองรัก ศรัทธา ซื่อสัตยสุจริต รับผิดชอบตอวิชาชีพ

และเปนสมาชิกที่ดีขององคกรวิชาชีพ โดยตองประพฤติและละเวนการประพฤติตามแบบแผน
พฤตกิ รรม ดังตวั อยา งตอ ไปน้ี

พฤตกิ รรมท่ีพึงประสงค พฤตกิ รรมท่ไี มพึงประสงค
(๑) แสดงความชื่นชมและศรัทธาในคุณคา (๑) วิพากษห รือวิจารณองคการหรอื วชิ าชพี
ของวชิ าชีพ จนทาํ ใหเกิดความเสยี หาย
(๒) รกั ษาชื่อเสยี งและปกปองศกั ดิ์ศรีแหง (๒) ดหู ม่นิ เหยียดหยาม ใหรายผรู ว ม
วชิ าชพี ประกอบวิชาชีพ ศาสตรใ นวชิ าชีพหรอื
(๓) ยกยอ งและเชดิ ชูเกยี รตผิ ูมผี ลงานใน องคกรวชิ าชพี
วชิ าชีพ ใหสาธารณชนรบั รู (๓) ประกอบการงานอน่ื ทไ่ี มเ หมาะสมกบั
(๔) ปฏิบตั หิ นา ท่ดี วยความรับผิดชอบ การเปน ผูป ระกอบวิชาชีพทางการศกึ ษา
ซอื่ สัตยสุจริต ตามกฎ ระเบียบ และแบบ (๔) ไมซ่ือสัตยส จุ รติ ไมร ับผดิ ชอบหรือไม
แผนของทางราชการ ปฏิบัตติ ามกฎ ระเบียบ หรือแบบแผนของ
(๕) ปฏิบัตหิ นาทด่ี วยความมุงมั่น ตง้ั ใจ ทางราชการจนกอนใหเกดิ ความเสยี หาย
และใชค วามรคู วามสามารถในการพฒั นาครู (๕) ละเลยเพิกเฉยหรือไมดําเนินการตอ ผู
และบคุ ลากร รวมประกอบวชิ าชพี ทป่ี ระพฤตผิ ดิ
(๖) สนบั สนนุ การจัดกจิ กรรมเกีย่ วกับการ จรรยาบรรณ
พฒั นาครู การเรยี นการสอน และการ (๖) คดั ลอกหรือนําผลงานของผอู น่ื มาเปน
บรหิ ารสถานศึกษา ของตน
(๗) สง เสริมใหค รูและบคุ ลากรไดศ กึ ษา (๗) บดิ เบอื นหลกั วิชาการในการปฏิบัตงิ าน
คน ควา วิเคราะห วจิ ัย และนําเสนอผลงาน จนกอ ใหเกิดความเสยี หาย
ที่เก่ยี วของกบั วชิ าชพี (๘) ใชค วามรูทางวิชาการวขิ าชีพหรืออาศยั
(๘) เขา รว ม สงเสริม และประชาสมั พนั ธ องคกรวิชาชีพแสวงหาประโยชนเพอื่ ตนเอง
กจิ กรรมของวชิ าชีพ อยางสรางสรรค หรือผูอ่นื โดยมิชอบ

๓) จรรยาบรรณตอผรู บั บรกิ าร
๓. ผูบริหารสถานศึกษา ตอ งรกั เมตตา เอาใจใส ชวยเหลือ สงเสริม ใหกาํ ลังใจ

แกศิษยและผูรับบริการตามบทบาทหนา ทโี่ ดยเสมอหนา

คุณธรรม จริยธรรม และจรรยาบรรณวิชาชีพ ๒๓๗
พระครูปลัดบุญชวย โชติวํโส, ดร. (อุยวงค)

๔. ผูบรหิ ารสถานศึกษา ตอ งสง เสรมิ ใหเกิดการเรยี นรู ทกั ษะ และนิสยั ทถ่ี ูกตอ ง
ดงี ามแกศ ิษยและผรู ับบริการตามบทบาทหนาท่ีอยา งเต็มความสามารถดว ยความบริสุทธิใ์ จ

๕. ผูบริหารสถานศึกษา ตองประพฤติตนเปนแบบอยางที่ดี ท้ังทางกาย วาจา
และจติ ใจ

๖. ผูบริหารสถานศึกษา ตองไมกระทําตนเปนปฏิปกษตอความเจริญทางกาย
สตปิ ญ ญา จิตใจ อารมณ และสงั คมของศษิ ยแ ละผรู บั บริการ

๗. ผูบริหารสถานศึกษา ตองใหบริการดวยความจริงใจและเสมอภาค โดยไม
เรียกรบั หรือยอมรบั ผลประโยชนจ ากการใชตําแหนง หนา ทีโ่ ดยมิชอบ

โดยตองประพฤติและละเวนการประพฤติตามแบบแผนพฤติกรรม ดังตัวอยาง
ตอไปน้ี

พฤติกรรมที่พึงประสงค พฤติกรรมที่ไมพงึ ประสงค
(๑) ปฏบิ ตั งิ านหรอื ใหบ ริการอยางมีคณุ ภาพ (๑) ปฏบิ ตั งิ านมุงประโยชนสวนตนหรอื พวก
โดยคาํ นงึ ถึงสิทธิขัน้ พืน้ ฐานของผรู ับบรกิ าร พอ งไมเ ปนธรรมหรือมีลกั ษณะเลอื กปฏิบตั ิ
(๒) สง เสริมใหมีการดาํ เนนิ งานเพ่อื ปกปอง (๒) เรยี กรอ งผลประโยชนต อบแทนจาก
สทิ ธิเดก็ เยาวชน และผดู อ ยโอกาส ผรู บั บริการในงานตามบทบาทหนา ท่ี
(๓) บริหารงานโดยยดึ หลักบริหารกิจการ
บา นเมอื งทดี่ ี
(๔) รับฟง ความคดิ เห็นทีม่ ีเหตุผลของศิษย
และผูรบั บริการ
(๕) ใหครูและบุคลากร มีสวนรวมวาง
แผนการปฏบิ ตั งิ านและเลือกวธิ ีการปฏิบตั ิท่ี
เหมาะสมกับตนเอง
(๖) เสรมิ สรางความภาคภมู ิใจใหแกศิษยและ
ผรู บั บริการดวยการรับฟงความฟงความ
คดิ เหน็ ยกยอง ชมเชย และใหกาํ ลังใจอยาง
กัลยาณมิตร

๒๓๘ พระครูปลัดบุญชวย โชติวํโส, ดร. (อุยวงค)

บทท่ี ๑๐ เกณฑมาตรฐานวิชาชีพผูบริหารสถานศึกษา

(๗) ใหศ ษิ ยและผูรับบรกิ ารไดมสี ว นรว มใน
การเสนอแนวคิด หรือวิธีการทเ่ี ปนประโยชน
ตอการพัฒนาวิชาชีพ

๔) จรรยาบรรณตอผูรวมประกอบวิชาชพี
๘. ผูบริหารสถานศึกษา พึงชวยเหลือเกอ้ื กลู ซึ่งกันและกันอยา งสรางสรรค โดย

ยึดม่ันในระบบคุณธรรม สรางความสามัคคีในหมูคณะ โดยพึงประพฤติและละเวนการ
ประพฤตติ ามแบบแผนพฤติกรรม ดังตัวอยางตอ ไปนี้

พฤตกิ รรมท่ีพงึ ประสงค พฤตกิ รรมทไ่ี มพงึ ประสงค
(๑) ริเร่ิมสรา งสรรคใ นการบริหารเพ่อื ใหเกดิ (๑) นําเสนอแงมุมทางลบตอ วิชาชีพขอ เสนอ
การพัฒนาทกุ ดานตอผรู วมประกอบวชิ าชีพ ไมไ ดเปนประโยชนต อการพัฒนา
(๒) สง เสรมิ และพทิ กั ษสิทธิของผรู ว ม (๒) ปกปด ความรู ไมชว ยเหลอื ผรู ว มประกอบ
ประกอบวิชาชีพ วิชาชพี
(๓) เปน ผนู ําในการเปลี่ยนแปลงและพฒั นา (๓) แนะนําในทางไมถกู ตองตอผูรวมประกอบ
(๔) ใชระบบคุณธรรมในการพจิ ารณาผลงาน วิชาชีพจนทําใหเกิดผลเสียตอ ผูร ว มประกอบ
ของผรู วมประกอบวิชาชีพ วชิ าชพี
(๕) มีความรกั ความสามัคคี และรว มใจกัน (๔) ไมใ หความชว ยเหลือหรือรว มมอื กบั ผรู ว ม
ผนกึ กําลังในการพฒั นาการศึกษา ประกอบวิชาชพี ในเร่ืองที่ตนมีความถนัดแม
(๖) ยอมรับฟง ความคดิ เหน็ และขอ เสนอแนะ ไดรบั การรองขอ
ของผรู วมประกอบวชิ าชีพ (๕) ปฏบิ ตั ิหนา ทโี่ ดยคํานึงถงึ ความพึงพอใจ
ของตนเองเปนหลัก ไมต ระหนักถงึ ความ
แตกตา งระหวางบคุ คลของผูรว มประกอบ
วิชาชพี
(๖) ใชอ ํานาจหนา ที่ปกปองพวกพองของตนท่ี
กระทําผิด โดยไมคํานึงถึงความเสยี หายทเี่ กดิ
ข้นึ กบั ผูร วมประกอบวชิ าชีพหรอื องคก าร
(๗) ยอมรับและชมเชยการกระทาํ ของผูรวม
ประกอบวิชาชพี ทบี่ กพรองตอหนาท่หี รอื
ศีลธรรมอันดี

คุณธรรม จริยธรรม และจรรยาบรรณวิชาชีพ ๒๓๙
พระครูปลัดบุญชวย โชติวํโส, ดร. (อุยวงค)

(๘) วิพากษ วจิ ารณผรู ว มประกอบวิชาชพี ใน
เรอื่ งที่กอใหเ กดิ ความเสยี หายหรือแตกความ
สามัคคี
๕) จรรยาบรรณตอ สงั คม
๙. ผูบริหารสถานศึกษา พึงประพฤติปฏิบัติตนเปนผูนําในการอนุรักษและ
พัฒนาเศรษฐกิจ สังคม ศาสนา ศิลปวัฒนธรรม ภูมิปญญา ส่ิงแวดลอม รักษาผลประโยชน
ของสวนรวมและยึดม่ันในการปกครองระบอบประชาธิปไตยอันมีพระมหากษัตริยทรงเปน
ประมุข โดยพงึ ประพฤติและละเวน การประพฤติตามแบบแผนพฤติกรรม278๒ ดงั ตวั อยางตอ ไปน้ี

พฤตกิ รรมท่ีพึงประสงค พฤตกิ รรมทีไ่ มพึงประสงค
(๑) ยดึ ม่ัน สนับสนนุ และสงเสรมิ การ (๑) ไมใหความรว มมือหรือสนับสนนุ กิจกรรม
ปกครองระบอบประชาธิปไตยอันมี ของชุมชนทีจ่ ัดเพื่อประโยชนตอการศึกษาท้ัง
พระมหากษัตริย ทรงเปนประมขุ ทางตรงหรือทางออม
(๒) ใหความรว มมือและชวยเหลือในทาง (๒) ไมแสดงความเปน ผนู ําในการอนรุ ักษหรือ
วชิ าการ หรือวชิ าชีพแกช ุมชน พัฒนาเศรษฐกิจ สังคม ศาสนา ศิลปวัฒนธรรม
(๓) สง เสรมิ และสนบั สนนุ การจดั กิจกรรม ภูมิปญ ญาหรือสิ่งแวดลอม
เพื่อใหศ ิษยแ ละผูร บั บริการเกิดการเรียนรูและ (๓) ไมประพฤติตนเปนแบบอยางท่ดี ีในการ
สามารถดาํ เนินชีวติ ตามหลักเศรษฐกิจพอเพยี ง อนุรักษหรือพัฒนาสงิ่ แวดลอม
(๔) เปนผูน าํ ในการวางแผนและดําเนนิ การ (๔) ปฏิบตั ติ นเปนปฏิปกษต อวัฒนธรรมอันดี
เพ่ืออนรุ ักษส ่งิ แวดลอม พฒั นาเศรษฐกจิ ภูมิ งามของชมุ ชนหรือสงั คม
ปญ ญาทองถ่นิ และศิลปวัฒนธรรม

๒ ฝายวิชาการ สํานักพิมพเดอะบุคส, กฎหมายครู, (กรุงเทพมหานคร: บริษัทสํานักพิมพเดอะ
บคุ ส จํากดั , ๒๕๕๖), หนา ๑๙๔-๒๐๒.

๒๔๐ พระครูปลัดบุญชวย โชติวํโส, ดร. (อุยวงค)

บทท่ี ๑๐ เกณฑมาตรฐานวิชาชีพผูบริหารสถานศึกษา

๑๐.๔ องคกรวชิ าชพี ทางการศึกษา มาตรฐานวิชาชพี ทางการศกึ ษา
พระราชบัญญตั แิ ละกฎกระทรวงทเี่ ก่ยี วกับการศึกษา

องคก รวชิ าชพี ทางการศกึ ษา
ครุ ุสภา
คุรสุ ภา (องั กฤษ: Khurusapha) มีชื่อทางการวา สภาครแู ละบคุ ลากรทางการศกึ ษา
(อังกฤษ: The Teachers’ Council of Thailand) เปนสภาในกระทรวงศึกษาธิการ จัดต้ังข้ึน
พระราชบัญญัติสภาครูและบุคลากรทางการศึกษา พ.ศ. ๒๕๔๖ มีบทบาทในการกําหนด
มาตรฐานวิชาชีพ ออกและเพิกถอนใบอนุญาตประกอบวิชาชีพ กํากับ ดูแล การปฏิบัติตาม
มาตรฐานวชิ าชพี และจรรยาบรรณของวชิ าชีพ รวมทั้งการพัฒนาวชิ าชีพทางการศึกษา ซ่ึงเปน
การยกระดับวิชาชีพทางการศึกษาใหเปนวิชาชีพช้ันสูง โดยมีสํานักเลขานุการคือ สํานักงาน
เลขาธกิ ารคุรสุ ภา279๓
ปจ จุบัน คุรุสภา มีฐานะเปนหนวยงานของรัฐ ประเภทองคการมหาชนที่จัดตั้งตาม
พระราชบญั ญตั เิ ฉพาะ
ประวตั ิ
การควบคุมและรักษามาตรฐานการประกอบวิชาชีพครูของไทย มีมานานกอน
วิชาชีพชั้นสูงหลายวิชาชีพในปจจุบัน ในป พ.ศ. ๒๔๓๘ มีการอบรมครูเปนครั้งแรกที่
“วิทยาทานสถาน” ซ่ึงเจาพระยาภาสกรวงศ (พร บุนนาค) เสนาบดีคนแรกเปนคนจัดตั้งขึ้นท่ี
ส่ีก๊ัก พระยาศรี ใกลหางแอลยีริกันดี ผูอบรมครูคนแรก คือ เจาพระยาธรรมศักด์ิมนตรี (นาย
สน่ัน เทพหัสดนิ ณ อยธุ ยา)280๔
ตอมาในป พ.ศ.๒๔๔๓ มีการจัดต้งั สภาสาํ หรับอบรมและประชุมครขู ึ้นที่วัดใหมวนิ ัย
ชํานาญ แขวงบางกอกนอ ย จงั หวัดธนบุรี ใชชอ่ื วา “สภาไทยาจารย” เปดทาํ การสอนครทู กุ วัน

๓ ครุ ุสภา, คุรุสภา, [ออนไลน], แหลงท่ีมา: https://th.wikipedia.org/wiki/คุรุสภา, [๓ ตลุ าคม
๒๕๖๓].

๔ คุรุสภา, ประวัติคุรุสภา, [ออนไลน], แหลงที่มา: https://www.ksp.or.th/ksp๒๐๑๘/
ksp_history, [๓ ตุลาคม ๒๕๖๓].

คุณธรรม จริยธรรม และจรรยาบรรณวิชาชีพ ๒๔๑
พระครูปลัดบุญชวย โชติวํโส, ดร. (อุยวงค)

พระ อันเปนวันหยุดราชการ (กอเกิดหนังสือพิมพวิทยาจารยเลมแรก ซ่ึงเปนหนังสือพิมพของ
ครูออกในเดือนพฤศจกิ ายน)

พ.ศ.๒๔๔๕ กรมศึกษาธิการจัดตั้ง “สามัคยาจารยสโมสรสถาน” เพื่อใชเปนท่ี
ประชุมอบรมและสอนครูข้ึนที่โรงเรียนทวีธาภิเษก โดยมีเจาพระยาพระเสด็จสุเรนทราธิบดี
(ม.ร.ว.เปย มาลากุล) เปนนายกสภาคนแรก ซึ่งตอมาไดยายไปต้ังอยูในโรงเรียนมัธยมวัดราช
บูรณะ (โรงเรียนสวนกุหลาบ) ป ๒๔๔๗ สามัคยาจารยสโมสรสถานยกฐานะเปนสมาคม ใชช่ือ
วา “สามคั ยาจารยสมาคม” กจิ การของสามคั ยาจารยสมาคมไดส รางความเจริญเพ่ิมพนู ความรู
และความสามคั คีใหแ กครูดวยดมี าเปนเวลา ๔๐ ปเ ศษ

ตอมาเม่อื มีการประกาศใชพระราชบญั ญัติครู พทุ ธศักราช ๒๔๘๘ จดั ตงั้ “คุรุสภา”
ข้ึนเปนสภาในกระทรวงศึกษาธิการ โดยท่ีคุรุสภามีวัตถุประสงคและความมุงหมายกวางขวาง
ครอบคลุมกิจการของสามัคยาจารยสมาคม จึงมีการรวมงานและทรัพยสินของสามัคยาจารย
สมาคมมาเปน ของคุรุสภา และใหจ ัดต้ังสโมสรสามัคยาจารยข ึ้นใหมเปนแผนกหนึง่ ของคุรสุ ภา

คุรุสภาตามพระราชบัญญัติครู พุทธศักราช ๒๔๘๘ มีหลักการสําคัญ ๓ ประการ
คือ เปนสภาท่ีปรึกษาของกระทรวงศึกษาธิการ เพ่ือชวยฐานะครูและเพื่อใหครูปกครองครู ซ่ึง
คุรสุ ภาไดทําหนา ที่โดยสมบูรณตลอดมา ตอมาเมอื่ มีการตราพระราชบัญญตั ิการศกึ ษาแหงชาติ
พ.ศ.๒๕๔๒ เพื่อปฏิรูประบบการศึกษาคร้ังใหญ คุรุสภาไดปรับบทบาทใหม โดยมีการตรา
พระราชบัญญตั ิสภาครูและบุคลากรทางการศึกษา พ.ศ.๒๕๔๖ ขึน้ ใหเปน กฎหมายวา ดว ยสภา
ครูและบุคลากรทางการศึกษา มีเหตุผลสําคัญเพ่ือสืบทอดเจตนารมณของการจัดตั้งคุรุสภาให
เปนสภาวิชาชีพครูตอไป พระราชบัญญัติสภาครูฯ มีผลบังคับใชต้ังแตวันท่ี ๑๒ มิถุนายน
๒๕๔๖ กําหนดใหองคกรวิชาชีพ ๒ องคกร คือ สภาครูและบุคลากรทางการศึกษา เรียกวา
“คุรุสภา” มีฐานะเปนนิติบุคคลอยูในกํากับของกระทรวงศึกษาธิการ ทําหนาท่ีเกี่ยวกับการ
ควบคุมและรักษามาตรฐานวิชาชีพครูและบุคลากรทางการศึกษา อีกองคกรหน่ึง คือ
สํานักงานคณะกรรมการสงเสริมสวัสดิการและสวัสดิภาพครูและบุคลากรทางการศึกษา
เรยี กวา “สกสค.” มฐี านะเปนนิตบิ ุคคล อยูในกํากับกระทรวงศึกษาธิการ มีหนาทเี่ กี่ยวกับการ
สง เสริมสวัสดกิ าร สวสั ดภิ าพ และสง เสรมิ สนับสนนุ การจัดการศึกษาของกระทรวงศึกษาธิการ

เมื่อวันที่ ๑๖ เมษายน ๒๕๕๘ ไดมีคาํ สงั่ หัวหนา คณะรกั ษาความสงบแหงชาติ ท่ี ๗/
๒๕๕๘ เรื่องการปฏิบัติหนาที่ของคณะกรรมการคุรุสภา คณะกรรมการสงเสรมิ สวัสดิการและ
สวัสดิภาพครูและบุคลากรทางการศึกษา และคณะกรรมการบริหารองคการคาของสํานักงาน