มหาวทิ ยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวทิ ยาลยั วทิ ยาเขตขอนแกน
Mahachulalongkornrajavidyalaya University Khon Kaen Campus
ชือ่ วทิ ยานพิ นธ
การจัดการเกษตรวถิ ีพุทธในตําบลเขวาไร
อําเภอโกสมุ พสิ ัย จงั หวัดมหาสารคาม
ผูวจิ ัย
พระมหาประทกั ษ ภูรปิ โฺ ญ (สลี ากลาง)
คณะกรรมการ พระโสภณพฒั นบณั ฑิต, รศ. ดร.,
ควบคมุ วทิ ยานิพนธ พธ.บ. (ศาสนา), ศษ.บ. (ประถมศึกษา),
ศศ.ม. (ปรัชญา), Ph.D. (Buddhist Studies)
ดร.อดลุ ย หลานวงศ ,
ป.ธ. 9, พธ.ม..(พระพุทธศาสนา),
พธ.ด. (พระพุทธศาสนา)
หลกั สตู รพทุ ธศาสตรมหาบณั ฑติ สาขาวชิ าพระพทุ ธศาสนา
มหาวทิ ยาลยั มหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลยั วิทยาเขตขอนแกน
ปท ่อี นุมัติจบการศึกษา 2565
หลกั สตู รพุทธศาสตรมหาบัณฑิต สาขาวิชาพระพทุ ธศาสนา @MCUKK.Phd.Bud
http://www.mcukk.com/mabudh/
ทม่ี าและความสาํ คญั ของงานวิจัย
การทําเกษตรวิถีพุทธ เชนไรนาสวนผสมจึงเปนทางเลือกหน่ึง
ของเกษตรกรท่ีจะลดความเส่ียงท่ีเกิดจากภัยธรรมชาติ การทํา
การเกษตรหลายๆ อยาง เพ่ือเพิ่มระดับรายได สามารถหมุนเวียนการใช
ทรัพยากรในไรนาไดมากขึ้น สรางความสมดุลธรรมชาติทําใหระบบนิเวศ
เ ก ษ ตร ข อ งชุ ม ช น ดี ข้ึ น ป ญ ห าใ น ก าร ทํ า เ ก ษ ต ร ใ น ตํ าบ ล เ ข ว าไ ร
อําเภอโกสุมพิสัย จังหวัดมหาสารคาม เปนพื้นที่ทําการเกษตรที่สําคัญแหงหน่ึงใน
จังหวัดมหาสารคาม เกษตรกรสวนใหญยังคงใชสารเคมี แตการใชสารเคมี
ทางการเกษตรก็มโี ทษ เชนกัน โดยผูทไ่ี ดร ับผลกระทบทางสขุ ภาพจากสารกาํ จัดศัตรูพืชคือ
กลุมเกษตรกรและกลุมผูบริโภค แมวาจะมีการรณรงคใหเกษตรกรเอาใจใสดูและสุขภาพ
ตนเอง ซึ่งผลการวิจัยศึกษาการจัดการเกษตรวิถีพุทธรูปแบบเกษตรผสมผสานในตําบลเขวาไร
อําเภอโกสุมพิสัย จังหวัดมหาสารคาม เพื่อใหสอดคลองกับการดํารงตนตามแนวเศรษฐกิจพอเพียง
และสําคัญตอการผลักดันใหเกษตรกร ดําเนินชีวิตตามปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง คือ
ความพอประมาณ, ความมีเหตุผล, โดยการรูจักนําเอาหลักธรรมทางพระพุทธศาสนามาปรับใชในการพัฒนา
ชมุ ชนคุณภาพชวี ิตและพฒั นาไปสูสงั คมตอ ไป
วธิ ีดําเนนิ การวจิ ยั
1.ทําการศึกษาและรวบรวมขอมูลในเชิงเอกสาร (Documentary Study) จากแหลงขอมูล ปฐมภูมิ (Primary
Source) และศึกษาขอมูลทุติยภูมิ (Secondary Source) ท่ีมีเน้ือหาท่ีเก่ียวของ กับงานวิจัยนี้ และประชากรกลุม
ตัวอยางที่ศกึ ษา
2.สรา งแบบสัมภาษณจ ากกรอบเน้อื หาของวัตถุประสงค และนยิ ามศัพทท ีใ่ ชในการวิจัยเพ่ือ ตอบโจทยการวิจัย
3. เสนอรา งแบบสัมภาษณต ออาจารยที่ปรึกษา เพอื่ ตรวจสอบความถกู ตองของเนื้อหา
4.นําแบบสัมภาษณมาปรับปรุงแกไขตามท่ีอาจารยที่ปรึกษาแนะนํา เสนอตอผูทรงคุณวุฒิ เพ่ือตรวจสอบความ
สมบูรณข องเนอ้ื หา จาํ นวน 3 ทาน
5.นําแบบสัมภาษณไปปรบั ปรุงแกไขอีกครัง้ หนึ่งตามคาํ แนะนําของผทู รงคุณวฒุ ิ
6.ผูวิจัยติดตอบัณฑิตศึกษามหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย วิทยาเขตขอนแกน เพ่ือขอหนังสือ
ความรวมมือในการทาํ วิจยั ไปยังกลุมเปาหมาย จาํ นวน 25 รูป/คน
7. ผูวิจัยนําแบบสัมภาษณ ไปสัมภาษณเชิงลึก กลุมเปาหมายผูใหขอมูลหลัก จํานวน 25 รูป/คน
จํานวน 25 ฉบบั และรับคนื มาดว ยตนเองท้ังหมดแลว ตรวจสอบความถกู ตอ งสมบรู ณ
8. รวบรวมเรียบเรียงขอมูลท้ังท่ีไดจากภาคทฤษฎี และภาคสนามมาวิเคราะห สังเคราะหและ
จัดหมวดหมูนําไปวิเคราะหขอมูลตามวัตถุประสงคในการวิจัยเขียนรายงานการวิจัย
สรปุ ผลการวิจยั และขอเสนอแนะในการทําวจิ ยั ในครง้ั ตอไป
@MCUKK.Phd.Bud http://www.mcukk.com/mabudh/
ผลการวจิ ัย
การจัดการเกษตรวถิ พี ุทธ คือ การจัดทางพระพุทธศาสนามี
1.ดา นการอนุรกั ษด ิน 2.ดานการอนรุ กั ษนาํ้ 3.ดานการอนุรกั ษตน ไม
4.ดานการรักษาความสะอาดหรือสภาพแวดลอ ม 6.ประโยชนข อง
พระวนิ ัยตอ การอนุรักษสง่ิ แวดลอม พระวินยั มปี ระโยชนตอ การอนุรกั ษ
ทรพั ยากรธรรมชาตแิ ละสง่ิ แวดลอม พระพทุ ธเจา ทรงบญั ญัตขิ นึ้ เพ่ือใชปกครอง
คณะสงฆใหเปนสังคมตัวอยางท่ีดีแกป ระชาชนในดานการดําเนนิ ชีวิตทีเ่ รียบงา ย
ไมฟุมเฟอย ฉนั นอ ย นอนนอย แตทาํ งานเพื่อสังคมมากและในขณะเดียวกันกเ็ ปน
การจัดระเบียบสังคมสงฆใ หสอดคลองสัมพันธก ับกฎของธรรมชาติและสภาพของ
สิง่ แวดลอม ประโยชนตอ สังคม 1. ชว ยสรางความมีระเบยี บวินยั ใหแกสังคม โดยพระสงฆ
ปฏิบตั เิ ปน ตัวอยา ง 2. เมือ่ ภิกษอุ นุรักษทรพั ยากรธรรมชาติและส่ิงแวดลอม ไมตดั ไมทําลายปา
ก็สง ผลใหส ังคมอยอู ยา งสงบสขุ
การจดั การเกษตรวถิ ีพทุ ธในตาํ บลเขวาไร อาํ เภอโกสุมพสิ ยั จังหวดั มหาสารคาม คอื การจดั การ
ดา นดนิ การจดั การดานนํา้ การจัดการมลพิษ การจดั การปา ไม ปุย อินทรยี การจัดการเชงิ พทุ ธ
วเิ คราะหการจัดการเกษตรวถิ ีพทุ ธในตําบลเขวาไร อําเภอโกสมุ พิสัย จังหวัดมหาสารคาม คือ การจัด
การเกษตรวถิ ีพทุ ธสง ผลกระทบดา นสงั คม การจดั การการเกษตรวถิ พี ทุ ธสง ผลกระทบดา นเศรษฐกจิ การจัดการ
การเกษตรวถิ ีพุทธสงผลกระทบดา นชมุ ชน การจัดการการเกษตรวิถีพทุ ธสง ผลกระทบดา นสิง่ แวดลอมของคนใน
ชมุ ชน
องคค วามรใู หมทไ่ี ดจ ากการวจิ ัย
ในทน่ี าทไี่ รมีการพัฒนาเชนการขดุ สระไวใชใ นหนาแลง และขุดเจาะบอบาดาลเสรมิ เพ่ือปลอ ยลงบอ ท่ีเราขุด
ไวโ ดยใชโซลาเซลลแ ทนไฟฟาคือการลงทุนครงั้ เดียวไมต องไปกังวลกับเร่ืองคาไฟฟา ถอื วา เราไดองคความรทู จี่ ะมา
บรหิ ารจัดการในวดั ทเ่ี ราอาศยั ได
ไดเ ห็นเกษตรกรทําพืน้ ดนิ ใหก ลายเปน พืน้ ท่ีสเี ขียวสามารถเกบ็ เก่ียวผลผลติ ไดท ั้งปมกี ารปลกู มะมวง ปลูก
กลวย หนอ ไม ปลูกพืชระยะส้นั ท่สี ามารถสรางรายไดใหก บั ครอบครวั เชน ถว่ั มะเขือ มะเขอื เทศ พริก เลีย้ งสตั ว
เชน ไกก็สามารถนําไขไ ปขายได เลยี้ งววั ก็สามารถนําเอามูลไปทาํ ปยุ อินทรยี และแบงขายได
มีการใชเ ทคโนโลยที เ่ี ปนประโยชนม ากเชนรถไถสามารถทาํ ประโยชนไดห ลายอยา ง ลดรายจายไดเยอะ
เพราะทําแทนคนได
@MCUKK.Phd.Bud http://www.mcukk.com/mabudh/
จุดเดนของงานวจิ ยั
การจัดการเกษตรวิถีพุทธในตําบลเขวาไร อําเภอโกสุมพิสัย
จังหวัดมหาสารคาม
ในการจัดการเกษตรวิถีพุทธในตําบลเขวาไร อําเภอโกสุมพิสัย
จังหวัดมหาสารคามในรูปแบบเกษตรผสมผสานของชุมชนบานวังกุง
ในสมัยกอนใชควายไถนาแตยุคปจจุบันใชรถไถการจัดการบํารุงรักษาดิน
ก็มีการใสป ยุ จากมลู สัตวแ ละปลกู พชื ตระกลู ถั่วปอเทืองแลว ไถกลบ การจัดการน้ํา
มีการขุดบอน้ําไวใชในหนาแลงและเจาะบอบาดาลเสริม การจัดการมลพิษมลพิษคือ
งดเผาซังขาวและใชสารเคมีนอยลง การจัดการปาไมคือการปลูกตนไมที่คิดวากินไดและ
เพื่อเปนรมเงาในพื้นท่ีบางสวนปุยอินทรียก็คือการนําเอามูลสัตวมาหวานใสตามไรตามทุงนา
หรือถามีสัตวเล้ียงก็ปลอยตามท่ีนาเราแลวไถกลบเม่ือถึงฤดูทํานาทําไร การทําเกษตรจะตองมี
ความพอใจและรักในส่ิงที่ตนทําและมีความขยันหม่ันเพียรเม่ือทําแลวตองดูแลรักษาหาวิธีการท่ีจะ
ทาํ ใหพ ชื ผักท่ีเราปลกู ใหม คี วามอดุ มสมบรู ณแ ละปลอดภยั แกตนเองและผูอน่ื ในการบริโภค
ไดเห็นประชาชาชนที่ทําการเกษตรมีการใชนวัตกรรมที่ทันสมัยมาใชประประโยชนในการทําเกษตรในที่
ของตนเองเชนการใชแผงโซลาเซลลดึงนํ้านํ้าบาดาลมาใชในท่ีนาตนเองทําใหสามารถมีงานทําไดตลอดเพราะน้ํา
เปนปจ จัยหลักในการทําเกษตร และสามารถนํามาใชประโยชนกับตัวเราเองไดดวย เชนในวัดมีการไฟฟาเพ่ือทํา
ทุกอยาง เราอาจจะติดตั้งแผงโซลาเซลลเพื่อใชดึงนํ้าบาดาลมาใชประโยชนในวัดก็ไดเปนการลงทุนคร้ังแรกแต
ระยะยาวเรากไ็ มต องจายคา ไฟทาํ ใหเกิดองคค วามรูใ นการพัฒนาแบบใหม
วารสารทเี่ ผยแพรข อมูลวิจยั ท่ใี ชในการสืบคน
https://so02.tci-thaijo.org/index.php/jg-mcukk/submissions
@MCUKK.Phd.Bud http://www.mcukk.com/mabudh/
หลกั สูตรพทุ ธศาสตรมหาบณั ฑติ
สาขาวชิ าพระพุทธศาสนา
มหาวทิ ยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวทิ ยาลัย วทิ ยาเขตขอนแกน
เลขท่ี 30 หมูท ี่ 1 ถนนขอนแกน -นาํ้ พอง ตาํ บลโคกสี
อาํ เภอเมืองขอนแกน จงั หวดั ขอนแกน