การจัดการเกษตรวิถีพุทธในตำบลเขวาไร่ อำเภอโกสุมพิสัย จังหวัดมหาสารคาม-พระมหาประทักษ์ ภูริปญฺโญ (สีลากลาง)

มหาวทิ ยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวทิ ยาลยั วทิ ยาเขตขอนแกน

Mahachulalongkornrajavidyalaya University Khon Kaen Campus

ชือ่ วทิ ยานพิ นธ

การจัดการเกษตรวถิ ีพุทธในตําบลเขวาไร
อําเภอโกสมุ พสิ ัย จงั หวัดมหาสารคาม

ผูวจิ ัย

พระมหาประทกั ษ ภูรปิ โฺ ญ (สลี ากลาง)

คณะกรรมการ พระโสภณพฒั นบณั ฑิต, รศ. ดร.,
ควบคมุ วทิ ยานิพนธ พธ.บ. (ศาสนา), ศษ.บ. (ประถมศึกษา),
ศศ.ม. (ปรัชญา), Ph.D. (Buddhist Studies)

ดร.อดลุ ย หลานวงศ ,
ป.ธ. 9, พธ.ม..(พระพุทธศาสนา),
พธ.ด. (พระพุทธศาสนา)

หลกั สตู รพทุ ธศาสตรมหาบณั ฑติ สาขาวชิ าพระพทุ ธศาสนา
มหาวทิ ยาลยั มหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลยั วิทยาเขตขอนแกน

ปท ่อี นุมัติจบการศึกษา 2565

หลกั สตู รพุทธศาสตรมหาบัณฑิต สาขาวิชาพระพทุ ธศาสนา @MCUKK.Phd.Bud
http://www.mcukk.com/mabudh/

ทม่ี าและความสาํ คญั ของงานวิจัย

การทําเกษตรวิถีพุทธ เชนไรนาสวนผสมจึงเปนทางเลือกหน่ึง
ของเกษตรกรท่ีจะลดความเส่ียงท่ีเกิดจากภัยธรรมชาติ การทํา
การเกษตรหลายๆ อยาง เพ่ือเพิ่มระดับรายได สามารถหมุนเวียนการใช
ทรัพยากรในไรนาไดมากขึ้น สรางความสมดุลธรรมชาติทําใหระบบนิเวศ
เ ก ษ ตร ข อ งชุ ม ช น ดี ข้ึ น ป ญ ห าใ น ก าร ทํ า เ ก ษ ต ร ใ น ตํ าบ ล เ ข ว าไ ร
อําเภอโกสุมพิสัย จังหวัดมหาสารคาม เปนพื้นที่ทําการเกษตรที่สําคัญแหงหน่ึงใน
จังหวัดมหาสารคาม เกษตรกรสวนใหญยังคงใชสารเคมี แตการใชสารเคมี
ทางการเกษตรก็มโี ทษ เชนกัน โดยผูทไ่ี ดร ับผลกระทบทางสขุ ภาพจากสารกาํ จัดศัตรูพืชคือ
กลุมเกษตรกรและกลุมผูบริโภค แมวาจะมีการรณรงคใหเกษตรกรเอาใจใสดูและสุขภาพ
ตนเอง ซึ่งผลการวิจัยศึกษาการจัดการเกษตรวิถีพุทธรูปแบบเกษตรผสมผสานในตําบลเขวาไร
อําเภอโกสุมพิสัย จังหวัดมหาสารคาม เพื่อใหสอดคลองกับการดํารงตนตามแนวเศรษฐกิจพอเพียง
และสําคัญตอการผลักดันใหเกษตรกร ดําเนินชีวิตตามปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง คือ
ความพอประมาณ, ความมีเหตุผล, โดยการรูจักนําเอาหลักธรรมทางพระพุทธศาสนามาปรับใชในการพัฒนา
ชมุ ชนคุณภาพชวี ิตและพฒั นาไปสูสงั คมตอ ไป

วธิ ีดําเนนิ การวจิ ยั

1.ทําการศึกษาและรวบรวมขอมูลในเชิงเอกสาร (Documentary Study) จากแหลงขอมูล ปฐมภูมิ (Primary
Source) และศึกษาขอมูลทุติยภูมิ (Secondary Source) ท่ีมีเน้ือหาท่ีเก่ียวของ กับงานวิจัยนี้ และประชากรกลุม
ตัวอยางที่ศกึ ษา

2.สรา งแบบสัมภาษณจ ากกรอบเน้อื หาของวัตถุประสงค และนยิ ามศัพทท ีใ่ ชในการวิจัยเพ่ือ ตอบโจทยการวิจัย
3. เสนอรา งแบบสัมภาษณต ออาจารยที่ปรึกษา เพอื่ ตรวจสอบความถกู ตองของเนื้อหา
4.นําแบบสัมภาษณมาปรับปรุงแกไขตามท่ีอาจารยที่ปรึกษาแนะนํา เสนอตอผูทรงคุณวุฒิ เพ่ือตรวจสอบความ
สมบูรณข องเนอ้ื หา จาํ นวน 3 ทาน
5.นําแบบสัมภาษณไปปรบั ปรุงแกไขอีกครัง้ หนึ่งตามคาํ แนะนําของผทู รงคุณวฒุ ิ
6.ผูวิจัยติดตอบัณฑิตศึกษามหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย วิทยาเขตขอนแกน เพ่ือขอหนังสือ

ความรวมมือในการทาํ วิจยั ไปยังกลุมเปาหมาย จาํ นวน 25 รูป/คน
7. ผูวิจัยนําแบบสัมภาษณ ไปสัมภาษณเชิงลึก กลุมเปาหมายผูใหขอมูลหลัก จํานวน 25 รูป/คน
จํานวน 25 ฉบบั และรับคนื มาดว ยตนเองท้ังหมดแลว ตรวจสอบความถกู ตอ งสมบรู ณ
8. รวบรวมเรียบเรียงขอมูลท้ังท่ีไดจากภาคทฤษฎี และภาคสนามมาวิเคราะห สังเคราะหและ
จัดหมวดหมูนําไปวิเคราะหขอมูลตามวัตถุประสงคในการวิจัยเขียนรายงานการวิจัย
สรปุ ผลการวิจยั และขอเสนอแนะในการทําวจิ ยั ในครง้ั ตอไป

@MCUKK.Phd.Bud http://www.mcukk.com/mabudh/

ผลการวจิ ัย

การจัดการเกษตรวถิ พี ุทธ คือ การจัดทางพระพุทธศาสนามี
1.ดา นการอนุรกั ษด ิน 2.ดานการอนรุ กั ษนาํ้ 3.ดานการอนุรกั ษตน ไม
4.ดานการรักษาความสะอาดหรือสภาพแวดลอ ม 6.ประโยชนข อง
พระวนิ ัยตอ การอนุรักษสง่ิ แวดลอม พระวินยั มปี ระโยชนตอ การอนุรกั ษ
ทรพั ยากรธรรมชาตแิ ละสง่ิ แวดลอม พระพทุ ธเจา ทรงบญั ญัตขิ นึ้ เพ่ือใชปกครอง
คณะสงฆใหเปนสังคมตัวอยางท่ีดีแกป ระชาชนในดานการดําเนนิ ชีวิตทีเ่ รียบงา ย
ไมฟุมเฟอย ฉนั นอ ย นอนนอย แตทาํ งานเพื่อสังคมมากและในขณะเดียวกันกเ็ ปน
การจัดระเบียบสังคมสงฆใ หสอดคลองสัมพันธก ับกฎของธรรมชาติและสภาพของ
สิง่ แวดลอม ประโยชนตอ สังคม 1. ชว ยสรางความมีระเบยี บวินยั ใหแกสังคม โดยพระสงฆ
ปฏิบตั เิ ปน ตัวอยา ง 2. เมือ่ ภิกษอุ นุรักษทรพั ยากรธรรมชาติและส่ิงแวดลอม ไมตดั ไมทําลายปา
ก็สง ผลใหส ังคมอยอู ยา งสงบสขุ

การจดั การเกษตรวถิ ีพทุ ธในตาํ บลเขวาไร อาํ เภอโกสุมพสิ ยั จังหวดั มหาสารคาม คอื การจดั การ
ดา นดนิ การจดั การดานนํา้ การจัดการมลพิษ การจดั การปา ไม ปุย อินทรยี  การจัดการเชงิ พทุ ธ

วเิ คราะหการจัดการเกษตรวถิ ีพทุ ธในตําบลเขวาไร อําเภอโกสมุ พิสัย จังหวัดมหาสารคาม คือ การจัด
การเกษตรวถิ ีพทุ ธสง ผลกระทบดา นสงั คม การจดั การการเกษตรวถิ พี ทุ ธสง ผลกระทบดา นเศรษฐกจิ การจัดการ
การเกษตรวถิ ีพุทธสงผลกระทบดา นชมุ ชน การจัดการการเกษตรวิถีพทุ ธสง ผลกระทบดา นสิง่ แวดลอมของคนใน
ชมุ ชน

องคค วามรใู หมทไ่ี ดจ ากการวจิ ัย

ในทน่ี าทไี่ รมีการพัฒนาเชนการขดุ สระไวใชใ นหนาแลง และขุดเจาะบอบาดาลเสรมิ เพ่ือปลอ ยลงบอ ท่ีเราขุด
ไวโ ดยใชโซลาเซลลแ ทนไฟฟาคือการลงทุนครงั้ เดียวไมต องไปกังวลกับเร่ืองคาไฟฟา ถอื วา เราไดองคความรทู จี่ ะมา
บรหิ ารจัดการในวดั ทเ่ี ราอาศยั ได

ไดเ ห็นเกษตรกรทําพืน้ ดนิ ใหก ลายเปน พืน้ ท่ีสเี ขียวสามารถเกบ็ เก่ียวผลผลติ ไดท ั้งปมกี ารปลกู มะมวง ปลูก
กลวย หนอ ไม ปลูกพืชระยะส้นั ท่สี ามารถสรางรายไดใหก บั ครอบครวั เชน ถว่ั มะเขือ มะเขอื เทศ พริก เลีย้ งสตั ว
เชน ไกก็สามารถนําไขไ ปขายได เลยี้ งววั ก็สามารถนําเอามูลไปทาํ ปยุ อินทรยี  และแบงขายได

มีการใชเ ทคโนโลยที เ่ี ปนประโยชนม ากเชนรถไถสามารถทาํ ประโยชนไดห ลายอยา ง ลดรายจายไดเยอะ
เพราะทําแทนคนได

@MCUKK.Phd.Bud http://www.mcukk.com/mabudh/

จุดเดนของงานวจิ ยั

การจัดการเกษตรวิถีพุทธในตําบลเขวาไร อําเภอโกสุมพิสัย
จังหวัดมหาสารคาม
ในการจัดการเกษตรวิถีพุทธในตําบลเขวาไร อําเภอโกสุมพิสัย
จังหวัดมหาสารคามในรูปแบบเกษตรผสมผสานของชุมชนบานวังกุง
ในสมัยกอนใชควายไถนาแตยุคปจจุบันใชรถไถการจัดการบํารุงรักษาดิน
ก็มีการใสป ยุ จากมลู สัตวแ ละปลกู พชื ตระกลู ถั่วปอเทืองแลว ไถกลบ การจัดการน้ํา
มีการขุดบอน้ําไวใชในหนาแลงและเจาะบอบาดาลเสริม การจัดการมลพิษมลพิษคือ
งดเผาซังขาวและใชสารเคมีนอยลง การจัดการปาไมคือการปลูกตนไมที่คิดวากินไดและ
เพื่อเปนรมเงาในพื้นท่ีบางสวนปุยอินทรียก็คือการนําเอามูลสัตวมาหวานใสตามไรตามทุงนา
หรือถามีสัตวเล้ียงก็ปลอยตามท่ีนาเราแลวไถกลบเม่ือถึงฤดูทํานาทําไร การทําเกษตรจะตองมี
ความพอใจและรักในส่ิงที่ตนทําและมีความขยันหม่ันเพียรเม่ือทําแลวตองดูแลรักษาหาวิธีการท่ีจะ
ทาํ ใหพ ชื ผักท่ีเราปลกู ใหม คี วามอดุ มสมบรู ณแ ละปลอดภยั แกตนเองและผูอน่ื ในการบริโภค
ไดเห็นประชาชาชนที่ทําการเกษตรมีการใชนวัตกรรมที่ทันสมัยมาใชประประโยชนในการทําเกษตรในที่
ของตนเองเชนการใชแผงโซลาเซลลดึงนํ้านํ้าบาดาลมาใชในท่ีนาตนเองทําใหสามารถมีงานทําไดตลอดเพราะน้ํา
เปนปจ จัยหลักในการทําเกษตร และสามารถนํามาใชประโยชนกับตัวเราเองไดดวย เชนในวัดมีการไฟฟาเพ่ือทํา
ทุกอยาง เราอาจจะติดตั้งแผงโซลาเซลลเพื่อใชดึงนํ้าบาดาลมาใชประโยชนในวัดก็ไดเปนการลงทุนคร้ังแรกแต
ระยะยาวเรากไ็ มต องจายคา ไฟทาํ ใหเกิดองคค วามรูใ นการพัฒนาแบบใหม

วารสารทเี่ ผยแพรข อมูลวิจยั ท่ใี ชในการสืบคน

https://so02.tci-thaijo.org/index.php/jg-mcukk/submissions

@MCUKK.Phd.Bud http://www.mcukk.com/mabudh/

หลกั สูตรพทุ ธศาสตรมหาบณั ฑติ
สาขาวชิ าพระพุทธศาสนา

มหาวทิ ยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวทิ ยาลัย วทิ ยาเขตขอนแกน
เลขท่ี 30 หมูท ี่ 1 ถนนขอนแกน -นาํ้ พอง ตาํ บลโคกสี
อาํ เภอเมืองขอนแกน จงั หวดั ขอนแกน