พลวัตและการปรับตัวของการเทศน์แหล่อีสานในพื้นที่จังหวัดมหาสารคาม-พระปลัดอภิสิทธิ์ ธมฺมวุฑฺโฒ

มหาวทิ ยาลัยมหาจฬุ าลงกรณราชวิทยาลัย วทิ ยาเขตขอนแกน

Mahachulalongkornrajavidyalaya University Khon Kaen Campus

ชอ่ื ดษุ ฎนี ิพนธ

พลวตั และการปรบั ตัวของการเทศนแหลอ สี าน
ในพ้นื ทจ่ี ังหวดั มหาสารคาม

ผวู จิ ัย

พระปลดั อภิสทิ ธิ์ ธมฺมวุฑฺโฒ (สีพาแลว)

คณะกรรมการ พระมหามิตร ฐติ ปโฺ ญ, รศ.ดร.,
ควบคุมดษุ ฎีนิพนธ ป.ธ. 4, พธ.บ. (รฐั ศาสตร), พธ.ม. (พระพทุ ธศาสนา),
Ph.D. (Buddhist Studies)

พระโสภณพัฒนบัณฑิต, รศ. ดร.,
พธ.บ. (ศาสนา), ศษ.บ. (ประถมศกึ ษา),
ศศ.ม. (ปรชั ญา), Ph.D. (Buddhist Studies)

หลกั สูตรพทุ ธศาสตรดษุ ฎบี ัณฑติ สาขาวชิ าพระพทุ ธศาสนา
มหาวิทยาลยั มหาจฬุ าลงกรณราชวทิ ยาลยั วิทยาเขตขอนแกน

ปท อ่ี นุมัตจิ บการศึกษา ๒๕๖๔

หลกั สูตรพุทธศาสตรดษุ ฎบี ณั ฑิต สาขาวิชาพระพุทธศาสนา @MCUKK.Phd.Bud
http://www.mcukk.com/phdbudh/

ท่มี าและความสาํ คญั ของงานวจิ ยั

สั ง ค ม ไ ท ย เ ป น สั ง ค ม ที่ รุ ม ร ว ย แ ล ะ ลุ ม ลึ ก ท า ง ด า น ศิ ล ป ะ
และวัฒนธรรม ในหลายมิติมีวัฒนธรรมทองถ่ินท่ีหลากหลายอัน
เกดิ จากความแตกตา งทางชาติพันธุ ศาสนา และพ้ืนที่ ในดานการเผยแผ
พระพุทธศาสนา ท่ีนิยมกันในภาคอีสานสืบสานตอกันมาอยางยาวนาน คือ
การเทศนแหลอีสานหรือท่ีพุทธศาสนิกชนในภาคอีสาน เรียกวา “การเทศน
เสียง” ในประเพณีทําบุญมหาชาติประจําป ประเพณีการทําบุญอุทิศหาผูตาย
ประเพณีงานบรรพชาอุปสมบทหรือในประเพณีงานที่เปนมงคลอื่น ๆ ก็ตาม
พุทธศาสนิกชนในภาคอีสานนิยมฟงพระเทศนแหลทํานองอีสาน เจาภาพผูจัดงานนิยม
นมิ นตพระนักเทศนเสียงมาเทศนเฉลิมฉลองงานเพราะมีความเช่ือวา การนิมนตพระมาเทศน
เสียงก็ถือเปนการใหธรรมเปนทาน เปนผลานิสงสใหกับตนและญาติมิตรผูมารวมงานและเปน
การสืบตอไวซ ่งึ อายุพระพุทธศาสนาอีกดว ย การเทศนแ หลอีสานคือการเทศนโ ดยใชเสียงและทํานอง
ท่ีมุงความไพเราะเปนสําคัญ เชนเทศนมหาชาติ เทศน แหลคํากลอนคติธรรม เทศนแหลนิทานพ้ืนบาน
เทศนแ หลน ทิ านในธรรมบทเปน ตน

วิธีดําเนินการวิจยั

1. คนควาเอกสารที่เกี่ยวของสรางแบบสัมภาษณจากกรอบเนื้อหาของวัตถุประสงคและนิยามศัพทที่ใช
ในพลวัตและการปรบั ตวั ของการเทศนแ หลอีสานในพน้ื ทีจ่ งั หวดั มหาสารคาม

2. เสนอรางแบบสัมภาษณตออาจารยท่ีปรึกษาและนําแบบสัมภาษณมาปรับปรุงแกไขตามท่ีอาจารยท่ีปรึกษา
แนะนําและแกไขเครอ่ื งมือแบบสัมภาษณ

3. ผูเชี่ยวชาญจํานวน 5 ทานตรวจสอบความเที่ยงตรงของเน้ือหา (The integrity of the content)
เพอื่ ความถกู ตอง(Content Validity) ของแบบสมั ภาษณ

4. จัดประชุมกลุมยอยโดยผานผูทรงคุณวุฒิและไดปรับตามคําแนะนําของผูทรงคุณ กอนนําเครื่องมือไป
ดําเนินการสัมภาษณ แนะนําไปปรับเพื่อแกไขแบบสอบถามตามที่ผูทรงคุณวุฒิไดใหคําแนะนํา

เพ่อื ดําเนินการเก็บขอ มลู ตอ ไป

5. เพ่ือขอหนังสือความรวมมือในการทําวิจัยจากบัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราช
วิทยาลยั ไปยงั กลุมเปาหมาย จาํ นวน 25 รปู /คน

6. วิเคราะหขอมูลที่ไดจากการศึกษาดานทฤษฏีและภาคสนามโดยใชวิธีอธิบายเชิงพรรณนา
ตามวัตถุประสงค วิเคราะหขอมูลที่จากการการสัมภาษณและการสังเกตการณจากการ
ลงพน้ื ทีใ่ นการทาํ วจิ ยั เขยี นรายงานการวิจัย สรุปผลการวจิ ัย

@MCUKK.Phd.Bud http://www.mcukk.com/phdbudh/

ผลการวจิ ัย

1) การเทศนแ หลอสี าน การเทศนแหลอ สี านมจี ุดเร่ิมตน
มาจากการเทศนใบลานสาํ นวนภาคอีสาน เปนนทิ านธรรมบทหรือ
วรรณกรรมภาคอสี าน ท่ีถูกแตง ข้นึ เปน บทกลอน ใสทํานอง มีลกั ษณะ
เสียงสัน้ เสยี งยาว เสียงสงู เสียงตํา่ คําวา แหล มาจากตอนหนงึ่ หรือ
บทหน่ึงของกลอนเทศน ในกลอนเทศนน ้ันพอจบเทศนตอนหน่ึง ๆ กจ็ ะ
ลงทายวา นั้นแล คาํ วา แหล จงึ สบื เน่อื งมาจากคําวา นนั้ แล น่ันเอง การเกิด
เทศนแหลใ นประเทศไทย โดยเฉพาะอีสาน พบวา นา จะมาจากการนาํ หนงั สือผูก
ใบลาน แบงไปตามประวัติความเปนมาของการเทศนแ หลอ ีสาน, รูปแบบการเรยี น
การสอนเทศนแ หลอีสาน, ทาํ นองของการเทศนแ หลอ ีสาน, รูปแบบการเทศนแหลอ สี าน,
บทกลอนเทศนแ หลอ ีสาน เปน ตน

2) การเทศนแ หลอ ีสานในพ้นื ท่จี งั หวดั มหาสารคาม เนอื้ หาสาระท่นี าํ มาเทศนแหลน น้ั
มาจาก นทิ านธรรมบท วรรณกรรม เรื่องเลา แลวแตง ขึ้นเปนนทิ านตามคา นิยมและความเชื่อ
กลอนแหลเ ปน สําเนียงภาคอสี านซึง่ มคี วามไพเราะเสนาะหู การเทศนแหลและจุดเร่มิ ตน ตอ งอาศยั การ
อนมุ านจากอาจารยทีถ่ ายทอดการเทศนแหลใ หถาหากยึดตามอายุอาจารยแลวนบั ถอยหลังไปอกี ถึงอาจารย
ของทา นอีกสามารถประมาณไดว าการเทศนแ หลมีมาแลว ไมต ํา่ กวา 100 ป เทศนแ หล เมอื่ กอ นอาจจะเปนการ
เลา นิทาน นทิ านผูก เชน จําปาสต่ี น สงั ขศลิ ปช ยั แลวประยุกตมาเปนเทศนแ หล มีลกั ษณะเปนแบบบรู ณาการ
เอาหมอลาํ มาดว ย ไมใ ชเ ปน โดด ๆ ตอ งนาํ มาบรู ณาการกบั คําสอนทางพุทธศาสนา มหี ลักบุญกิรยิ าวัตถุ 3 (ทาน
ศีล ภาวนา) ความกตญั ูกตเวที และเร่อื งบาป-บุญ โดยวิธกี ารสอดแทรกในการเทศนแ หลอีสาน

3) พลวตั และการปรับตัวของการเทศนแหลอสี านในพน้ื ทีจ่ ังหวัดมหาสารคาม สังคมมคี วาม
เปลยี่ นแปลงไปอยูตลอดเวลา เปน เพราะความตอ งการไมม ีทสี่ นิ้ สุด มคี วามสอดคลอ งกบั แบง ได คือ
การเปล่ียนแปลงและปรับตวั การเทศนแหลอสี าน, การเปลีย่ นแปลงและการปรับตวั การเรียนการสอนเทศนแหล
อสี าน, การเปล่ียนแปลงและการปรับตวั ทาํ นองของเทศนแ หลอ สี าน, การเปลย่ี นแปลงและปรบั ตัวของเนือ้ หา
การเทศนแ หลอีสาน เปนตน

@MCUKK.Phd.Bud http://www.mcukk.com/phdbudh/

องคค วามรใู หมท ่ีไดจากการวจิ ัย

จากการศึกษาวิจัยเร่ือง พลวัตและการปรับตัวของการเทศนแหล
อีสานในพ้ืนที่จังหวัดมหาสารคาม สังคมมีความเปลี่ยนแปลงไปอยู
ตลอดเวลา เปนเพราะความตองการไมมีที่สิ้นสุด มีความสอดคลองกับ
แบงได คือ การเปล่ียนแปลงและปรับตัวการเทศนแหลอีสาน,
การเปลี่ยนแปลงและการปรับตัวการเรียนการสอนเทศนแหลอีสาน,
การเปล่ียนแปลงและการปรับตัวทํานองของเทศนแหลอีสาน, การเปลี่ยนแปลง
และปรับตัวของเน้ือหาการเทศนแหลอีสาน เปนตน การเทศนแหลอีสานแตละ
เร่ืองมีสวนมากเก่ียวของกับวิถีชีวิต เปนการแตงขึ้นใหมโดยนักปราชญ
ตามความสามารถของทาน ดว ยการสอดแทรกดว ยหลกั ธรรมเขา ไปดวย

1. พระธรรมของ
พระพทุ ธเจา

5.เกี่ยวขอ งกบั วิถี พลวตั และการ 2. นําพระธรรม
ชีวติ และครอบครวั ปรบั ตวั ของการ เทศนา
เทศนแหลอ ีสานใน
พนื้ ทจ่ี งั หวัด
มหาสารคาม

4. ทว งทํานองคาํ 3.ดัดแปลงคาํ
เทศนาอีสาน เทศนาอีสาน

@MCUKK.Phd.Bud http://www.mcukk.com/phdbudh/

จุดเดนของงานวิจัย

เร่ือง พลวตั และการปรับตัวของการเทศนแ หลอีสานใน
พ้นื ท่ีจงั หวดั มหาสารคาม โดยมีจดุ เดดคอื การเทศนแหลอีสานมี
จุดเรมิ่ ตน ตอ งอาศัยการอนมุ านจากอาจารยท ีถ่ า ยทอดการเทศนแ หล
ใหถ า หากยึดตามอายุอาจารยแ ลว นบั ถอยหลงั ไปอีก มมี าแลว ไมตา่ํ กวา
100 ป เทศนแหล เมื่อกอนอาจจะเปน การเลานทิ าน นิทานผกู แลว ประยกุ ต
มาเปน เทศนแ หล มลี กั ษณะเปนแบบบรู ณาการเอาหมอลาํ มาดว ย ไมใ ชเ ปนโดดๆ
ตองนาํ มาบรู ณาการกบั คําสอนทางพทุ ธศาสนา มหี ลกั บุญกริ ยิ าวตั ถุ 3
ความกตัญูกตเวที และเรอ่ื งบาป-บุญ โดยวธิ ีการสอดแทรกในการเทศนแหลอ สี าน
เปน ตน

วารสารที่เผยแพรข อ มลู วิจยั ท่ใี ชใ นการสืบคน

ในวารสารวิชาการระดบั นานาชาติ International Journal of Special Education is
a SCOPUS Indexed Q 3 and web of science Indexed Journal.

https://internationaljournalofspecialeducation.com/submission/index.php/
ijse/article/view/970

@MCUKK.Phd.Bud http://www.mcukk.com/phdbudh/

หลกั สูตรพทุ ธศาสตรดษุ ฎีบัณฑติ สาขาวชิ าพระพุทธศาสนา

มหาวทิ ยาลยั มหาจุฬาลงกรณราชวทิ ยาลยั วทิ ยาเขตขอนแกน
เลขที่ 30 หมทู ี่ 1 ถนนขอนแกน -นํา้ พอง ตําบลโคกสี
อาํ เภอเมอื งขอนแกน จังหวดั ขอนแกน