Νεοελληνική Γλώσσα Α Γυμνασίου Ενότητα 7

7η ενότητα O KOΣMOΣ

MEΣA AΠO THN

OΘONH-EIKONA

ΓΙΑΤΙ ΕΡΧΟΜΑΣΤΕ ΣΤΟ
ΣXOΛEIO;

ΓΙΑ ΝΑ ΔΗΜΙΟΥΡΓΗΣΟΥΜΕ ΤΟ
ΜΕΛΛΟΝ ΜΑΣ !!!

7η ενότητα O KOΣMOΣ MEΣA AΠO
THN OΘONH-EIKONA

Σ’ αυτή την ενότητα:

Θα αναγνωρίσουμε σε κείμενα τη
σημασία και την κλίση του άρθρου.

Θα μάθουμε τους τρόπους
παραγωγής επιθέτων.

Θα μελετήσουμε περισσότερο
την οργάνωση της περιγραφής
χώρου, προσώπου, κατάστασης κ.λπ.

Θα μιλήσουμε και θα γράψουμε
για τον κόσμο της οθόνης-της
εικόνας (της τηλεόρασης, του
διαδικτύου κ.λπ).

Kείμενο 2 [Ψηφιακό ταξίδι στον πολιτισμό της αρχαίας
Ελλάδας] (σελ. 113)

«Περιήγηση στην Καθώς θα διαβάζουμε το
Αρχαία Ολυμπία» κείμενο, προσπαθήστε να
απαντήσετε στις παρακάτω
Η παραγωγή προσφέρει μια ερωτήσεις κατανόησης:
ολοκληρωμένη περιήγηση
στον ιερό χώρο της αρχαίας 1. Tι μπορεί να θαυμάσει ο
Ολυμπίας το 2ο αιώνα π.Χ. επισκέπτης της
ψηφιακής
αναπαράστασης του
ναού του Δία;

2. Συγκρίνοντας το κείμενο
με τις εικόνες, βλέπετε
να ταυτίζονται ή οι
εικόνες περιέχουν πιο
πολλά στοιχεία;

Kείμενο 3 [Oι σύγχρονες μαύρες τρύπες!] (σελ. 114)

Καθώς θα διαβάζουμε το κείμενο, προσπαθήστε να απαντήσετε
στις παρακάτω ερωτήσεις κατανόησης:
1. Για ποιες μαύρες τρύπες 14, 21 ή και 27 ιντσών μιλάει ο

συγγραφέας; • Πώς αυτές επηρεάζουν τη ζωή μας;
2. Πώς μπορεί ο τηλεθεατής να μειώσει τις βλαπτικές

επιδράσεις της τηλεόρασης ή και να απαλλαγεί από αυτήν;

Β OPIΣTIKO KAI AOPIΣTO APΘPO - Κλίση των άρθρων (σελ.115-117)

 Τα άρθρα είναι λέξεις που
χρησιμοποιούμε μπροστά από
ουσιαστικά, κυρίως για να
δηλώσουμε αν αναφερόμαστε σε
κάτι (πρόσωπο, πράγμα)
συγκεκριμένο ή όχι.

 Η ελληνική γλώσσα έχει δύο άρθρα,

το οριστικό (ο, η, το) και
το αόριστο (ένας, μια, ένα).
 Το άρθρο μια χρησιμοποιείται ως

αόριστο άρθρο χωρίς τόνο, ενώ το

αριθμητικό μία χρησιμοποιείται

πάντα τονισμένο.

Β OPIΣTIKO KAI AOPIΣTO APΘPO - Κλίση των άρθρων (σελ.115-117)

Το οριστικό άρθρο

Ενικός αριθμός

Αρσενικό Θηλυκό Ουδέτερο

Ονομαστική οη το
Γενική του
του της το
Αιτιατική
τον τη(ν) Ουδέτερο
Ονομαστική
Γενική Πληθυντικός αριθμός τα
των
Τα Αιτιατική Αρσενικό Θηλυκό τα
άρθρα
είναι οι οι
δύο
των των

τους τις

Το αόριστο άρθρο

Ενικός αριθμός

Αρσενικό Θηλυκό Ουδέτερο

Ονομαστική ένας μια/μία ένα
Γενική ενός
ενός μιας/μιάς ένα
Αιτιατική
έναν μια(ν)/μια(ν)

Το τελικό ν

• Το τελικό ν της αιτιατικής ενικού του θηλυκού γένους του
οριστικού άρθρου (τη[ν] / στη[ν]) και της προσωπικής
αντωνυμίας (αυτή[ν], τη[ν]), καθώς και το τελικό ν των αρνητικών
επιρρημάτων δε(ν) και μη(ν) διατηρείται στον γραπτό λόγο, μόνο
όταν η επόμενη λέξη αρχίζει από φωνήεν ή από ένα από τα
παρακάτω: κ, π, τ, γκ, μπ, ντ, τσ, τζ, ξ, ψ, π.χ. Μίλησε με την κόρη
του, αλλά Παρακολουθούσε με προσοχή τη ροή του νερού. Αν και
ήρθε αργά, τη δέχτηκαν με χαρά, αλλά Όταν μιλούσε η Θάλεια δεν
την άκουγε κανένας.

• Το τελικό ν της αιτιατικής ενικού του αρσενικού γένους του οριστικού
και του αόριστου άρθρου (τον/στον, έναν), καθώς και της
προσωπικής αντωνυμίας (αυτόν, τον) διατηρείται στον γραπτό λόγο
πάντοτε, στον προφορικό όμως λόγο προφέρεται συνήθως μόνο
στις περιπτώσεις που ακολουθούν φωνήεντα ή τα: κ, π, τ, γκ, μπ,
ντ, τσ, τζ, ξ, ψ, π.χ. O Σωτήρης χθες πήγε βόλτα με έναν συμμαθητή
του στον ζωολογικό κήπο. Αυτόν τον άνθρωπο δεν τον συνάντησε
ποτέ.

Β OPIΣTIKO KAI AOPIΣTO APΘPO - Κλίση των άρθρων (σελ.115-117)

Μαθαίνω ότι: (σελ. 117)

◗ Tο οριστικό άρθρο το χρησιμοποιούμε
α. συγκεκριμένα: όταν αναφερόμαστε σε κάτι που

γνωρίζει ο ακροατής / αναγνώστης, ή μπορεί να το
αναγνωρίσει, επειδή έχουμε ήδη μιλήσει γι' αυτό.
β. γενικευτικά: όταν η λέξη που συνοδεύει είναι «ο
αντιπρόσωπος» του είδους, ή όταν αναφερόμαστε στα
μέλη ενός συνόλου, π.χ. Tο λιοντάρι είναι ο βασιλιάς των
ζώων.

◗ Tο αόριστο άρθρο το χρησιμοποιούμε συνήθως, όταν
αναφερόμαστε γενικά και αόριστα σε κάτι, το οποίο ίσως
είναι άγνωστο στον ακροατή / αναγνώστη μας ή του είναι
γνωστό, αλλά εμείς δε θέλουμε να μιλήσουμε
συγκεκριμένα, π.χ. τηλεφώνησα σε έναν φίλο μου.

Ασκήσεις φυλλαδίου 7 και 8

Β OPIΣTIKO KAI AOPIΣTO APΘPO - Κλίση των άρθρων (σελ.115-117)

Kείμενο 5 [Ηλεκτρονική γνωριμία] (σελ. 116)

◗ Στο κόμικ που ακολουθεί, προσέξτε πότε χρησιμοποιείται
το αόριστο άρθρο (ένας, μια, ένα) και πότε το
αριθμητικό (ένας, μία, ένα).

Γ ΠΑΡΑΓΩΓΑ ΕΠΙΘΕΤΑ (σελ.117-118)

Μαθαίνω ότι: (σελ. 118)
◗ Επίθετα παράγονται από ουσιαστικά, ρήματα,
επιρρήματα, ή άλλα επίθετα. Στον πίνακα που
ακολουθεί μπορείτε να δείτε μερικά παραδείγματα.

Επίθετα από:

ρήμα ουσιαστικό επίθετο επίρρημα

τρομακτικός ασημένιος κοντούλης χτεσινός

αγαπητός ανοιξιάτικος μεγαλούτσικος

καμαρωτός αγορίστικος ασπριδερός

εκλέξιμος τρομερός βαθουλός

Δες Γραμματική Ασκήσεις φυλλαδίου 1, 2, 3 και 9
σελ. 159

Δ ΠEPIΓPAΦH (σελ. 118 - 120)

Σε προηγούμενη
ενότητα παρουσιάσαμε τα πρώτα
βήματα για την προσέγγιση-γραφή
ενός περιγραφικού κειμένου.
Διαβάσαμε και γράψαμε κείμενα
που αναφέρονται στην περιγραφή
του χώρου. Σ' αυτή την ενότητα,
ξεκινώντας από την περιγραφή του
χώρου, θα μελετήσουμε και την
περιγραφή αντικειμένων,
προσώπων, καταστάσεων κ.λπ.

Δ ΠEPIΓPAΦH (σελ. 118 - 120)

• Όταν περιγράφουμε ένα αντικείμενο αναφέρουμε:
Τι είναι – Πώς το λένε
Πού βρίσκεται
Πώς είναι (γενική εντύπωση, σχήμα, χρώμα, μέγεθος)
Πώς είναι φτιαγμένο, από τι υλικά
Ιστορία (πρόελευση, καταγωγή)
Πώς χρησιμοποιείται
Προσοχή! Η περιγραφή ενός αντικειμένου γίνεται από τα έξω προς τα μέσα.

• Αν το αντικείμενο που παρουσιάζουμε μας ανήκει ή έχουμε κάποια
σχέση με αυτό αναφέρουμε επίσης:

Πώς το αποκτήσαμε
Περιστατικά σχετικά με αυτό
Τις προσωπικές μας σκέψεις τα συναισθήματα που μας προκαλεί.

Όταν περιγράφουμε ένα αντικείμενο χρησιμοποιούμε:
Παροντικούς χρόνους (συνήθως ενεστώτα) για αντικείμενα που υπάρχουν
σήμερα.
Παρελθοντικούς χρόνους για αντικείμενα που υπήρξαν στο παρελθόν και δεν
υπάρχουν ή δεν γνωρίζουμε αν υπάρχουν σήμερα.
Επίθετα και επιθετικούς προσδιορισμούς.
Τοπικούς προσδιορισμούς.

Δ ΠEPIΓPAΦH (σελ. 118 - 120)

Διαβάζω και γράφω (σελ. 119) Samsung Galaxy S8

2. Ένας φίλος ή φίλη σας θέλει να
αγοράσει ένα καινούριο κινητό
τηλέφωνο. Προτείνετέ του/της να
αγοράσει το μοντέλο της
φωτογραφίας περιγράφοντας
προσεκτικά την εμφάνισή του,
δηλαδή ξεκινώντας από τα γενικά
χαρακτηριστικά (γενική εικόνα,
μέγεθος κ.λπ.) να πηγαίνετε προς
τα επιμέρους. Λάβετε υπόψη σας
την περιγραφή και τις πληροφορίες
που δίνονται δίπλα από τη
φωτογραφία του κινητού
τηλεφώνου.

Δ ΠEPIΓPAΦH (σελ. 118 - 120)

• Όταν περιγράφουμε έναν άνθρωπο αναφέρουμε:
Αναφέρουμε το ΟΝΟΜΑ του. (1η παράγραφος- Πρόλογος)
Αναφέρουμε το ΕΠΑΓΓΕΛΜΑ ή την ΙΔΙΟΤΗΤΑ του.
Αναφέρουμε την ΗΛΙΚΙΑ του.
Αναφέρουμε την ΚΑΤΑΓΩΓΗ του.
Αναφέρουμε τις ΣΥΝΘΗΚΕΣ ΓΝΩΡΙΜΙΑΣ μας μαζί του ή την ΣΥΓΓΕΝΕΙΑ.
Περιγράφουμε τα ΕΞΩΤΕΡΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ του. (2η παράγραφος)
Περιγράφουμε τα ΕΣΩΤΕΡΙΚΑ ΤΟΥ ΓΝΩΡΙΣΜΑΤΑ. (3η παράγραφος)
Μιλάμε για τα ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΑ μας για το άτομο αυτό. (Επίλογος)

Για να κάνουμε περιγραφή χρησιμοποιούμε ΕΠΙΘΕΤΑ.
ΕΞΩΤΕΡΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ
Ανάστημα: ψηλός, γεροδεμένος, αδύνατος
Χαρακτηριστικά προσώπου: γαλανομάτης, μελαχρινός, σαρκώδη χείλια,
αμυγδαλωτά μάτια, ρυτίδες έκφρασης, φακίδες
ΕΣΩΤΕΡΙΚΑ ΓΝΩΡΙΣΜΑΤΑ
Προτερήματα και Ελαττώματα: έξυπνος, ευγενικός, νευρικός, επιπόλαιος,
αυστηρός, χαρούμενος, έμπιστος, εξυπηρετικός, εγωιστής, ταλαντούχος,
ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΑ
συμπάθεια, συμπόνια, ευγνωμοσύνη, εμπιστοσύνη, αγάπη, ενδιαφέρον

Δ ΠEPIΓPAΦH (σελ. 118 - 120)

Διαβάζω και γράφω (σελ. 119)
3. Αφού διαβάσετε το κείμενο 7 και τον πίνακα που το συνοδεύει,

παρακολουθήστε (μέσα από ένα απλό διάγραμμα) την πορεία και τον
τρόπο με τον οποίο ο συγγραφέας περιγράφει την κοπέλα.

Kείμενο 7 [Ένα ξεχωριστό κορίτσι…] (σελ. 120)
Τις τελευταίες ημέρες της παραμονής μου, εμφανίστηκε
στο μπαρ ένα ξεχωριστό κορίτσι, που πραγματικά με
τράβηξε στο δρόμο του. Κατέβαινε απ' το λεωφορείο
τελευταία και ερχόταν στο μπαρ με παράξενο λικνισμό.
Σαν να ήταν λιγάκι κουτσή, αλλά δεν ήταν. Ψηλή,
λεπτοφυής, με πυκνά σκουροκάστανα μαλλιά,
κουρεμένα μοντέρνα, αγορίστικα. Ήταν πιο πολύ
νόστιμη παρά όμορφη, με μια υπερήφανη λύπη.
Έπιανα τον εαυτό μου, τ' απομεσήμερα στο σπίτι, να
σκέφτεται το πρόσωπό της. Είχε μεγάλα μάτια, μουντά
πράσινα, λιγάκι εξόφθαλμα. Κατέβαιναν τα ματόκλαδα
παρακάτω απ' το κανονικό. Σαν να μισοκοιμόταν.
Αντιθέτως, τα τόξα των φρυδιών της ήταν ζωηρά,
καλογραμμένα. Πάντως, της πήγαινε πολύ το καλοκαίρι.

Σωτ. Δημητρίου, Η φλέβα του λαιμού, εκδ. Πατάκη, 1998

E ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ (σελ.120)

Λεξιλόγιο σχετικό με την περιγραφή ατόμου (Έκθεση - Έκφραση Α Λυκείου)
σχήμα προσώπου: ωοειδές, τριγωνικό, στρογγυλό,
οστεώδες

μάτια: αμυγδαλωτά, σχιστά, βαθουλωτά, γουρλωτά, γλαρά,
τσακίρικα

βλέμμα: βλοσυρό, άγριο, απλανές, θολό, αμήχανο,
ανήσυχο, εκφραστικό

μύτη: κυρτή, πλακουτσωτή, κλασική, σουβλερή, στραβή

χείλη: λεπτά, σαρκώδη, γραμμένα, σφικτά, ζαχαρένια, υγρά

δόντια: αστραφτερά, μαργαριταρένια, αραιά, γερά

χαμόγελο: αβίαστο, βεβιασμένο, ψεύτικο, ελαφρό, ειρωνικό,
αδιόρατο, γοητευτικό, σαρκαστικό, σατανικό· χαμογελαστός,
αγέλαστος, σκυθρωπός

πιγούνι: αγένειο, άτριχο, γενάτο, μεγάλο, μικρό, μυτερό,
σουβλερό, στρογγυλό

αυτιά: πεταχτά, πλακωτά, τσιτωμένα, μυτερά

μαλλιά: ίσια, σγουρά, λυτά, χυτά, κυματιστά, στρωτά,
μεταξένια, πυκνά, φουσκωτά, μπούκλες, κοτσίδα.

E ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ (σελ.120)

Λεξιλόγιο σχετικό με την περιγραφή ατόμου (Έκθεση - Έκφραση Α Λυκείου)

χέρια: δυνατά, επιδέξια, κοκαλιάρικα, περιποιημένα, ροζιάρικα,
τεράστια, τριχωτά

πόδια: μακριά, κοντά, χοντρά, λεπτά, καλαμένια, στραβά,
τεράστια

σώμα: αθλητικό, γερό, ευκίνητο, καλοδεμένο, σκληραγωγημένο,
λιπόσαρκο, μυώδες, στητό, ατροφικό, ασουλούπωτο, ασθενικό,
ντελικάτο, πλαδαρό· μεγαλόσωμος, μικρόσωμος, κοντοπίθαρος,
λιλιπούτειος, βεργολυγερός, νευρώδης, ευκίνητος, στητός·
(κορμί) λαμπάδα, κυπαρίσσι, άγαλμα· σιλουέτα, φιγούρα, σκαρί,
μπόι, σωματική διάπλαση

βάδισμα: ταχύ, γοργό, ζωηρό, αργό, λικνιστό, αποφασιστικό,
ελαφρό, περήφανο, σταθερό, χαριτωμένο

ντύσιμο – εμφάνιση: απλό, απέριττο, κομψό, πολυτελές,
επίσημο, ανεπίσημο· ντυμένος στην τρίχα, του κουτιού,
κακοντυμένος,ατημέλητος, ρακένδυτος· κομψός, άκομψος,
χαριτωμένος· (εμφάνιση) θεία, αιθέρια, εκλεπτυσμένη,
αποκρουστική· Άδωνις, Κουασιμόδος, καρικατούρα, σκιάχτρο.

ΣΤ Δραστηριότητες παραγωγής λόγου (σελ. 121)

Ήρθε η ώρα να γράψουμε την
εκθεσούλα μας

(1η επιλογή)

•Σε μια συζήτηση με τους γονείς σας
και μερικούς φίλους τους κάποιοι σας
τονίζουν ότι η πλοήγηση (το
σερφάρισμα) στο διαδίκτυο
περισσότερο βλάπτει παρά ωφελεί.
Απαντήστε τους, αναφέροντας σε τι
έχετε ωφεληθεί εσείς από τα «ταξίδια»
στον Παγκόσμιο Ιστό.

ΣΤ Δραστηριότητες παραγωγής λόγου (σελ. 121)

Ήρθε η ώρα να γράψουμε την εκθεσούλα μας

(2η επιλογή)

• Αφού διαβάσετε τα κείμενα 3 και 4 από το Τετράδιο
Εργασιών (σελ.59) και αφού λάβετε υπόψη σας το
παρακάτω σκίτσο, να γράψετε ένα κείμενο τριών
παραγράφων για την επιρροή και τον ρόλο των
ΜΜΕ στη σύγχρονη εποχή.

Ας θυμηθούμε τι μάθαμε σ’ αυτή την ενότητα (σελ. 122)

◗Από Χρησιμοποιείται:
τα To . . . . . . . . . . . . . α. συγκεκριμένα, π.χ. . . . . . . . . . .
άρθρα
β. γενικευτικά, π.χ. . . . . . . . . . . . .
Tο χρησιμοποιούμε για να
To. . . . . . . . . . . . . . αναφερθούμε γενικά κι αόριστα σε
κάτι, π.χ. . . . . . . . . . . . . . . . . . .

• Eκτός από έναν χώρο, μπορούμε να περιγράφουμε και . . . . . . . . . . . . . . . . .

..............................................................

Η ενότητα
ολοκληρώθηκε.
Να μην ξεχνάς
ότι έρχεσαι στο
σχολείο επειδή

...