หนังสือ E-BOOK พระธาตุ 9 จอม

หนงั สอื ประกอบโครงงานสังคมศึกษา ศาสนา และวฒั นธรรม
เร่อื ง...ตามเส้นทางพระธาตุ ๙ จอม สวู่ ิถีประเพณี ๑๒ เดือนลา้ นนา

๒

หนังสือประกอบโครงงานสงั คมศกึ ษา ศาสนา และวฒั นธรรม
เรือ่ ง...ตามเส้นทางพระธาตุ ๙ จอม ส่วู ถิ ีประเพณี ๑๒ เดือนลา้ นนา

คำนำ

หนังสือตามเส้นทางสักการะพระธาตุ ๙ จอม จังหวัดเชียงราย
มีเนื้อหาเกี่ยวกับประวัติความเป็นมา ความเชื่อเกี่ยวกับการกราบไหว้พระ
ธาตุ ๙ จอม ในจังหวัดเชียงราย ได้แก่ วัดพระธาตุจอมหมอกแก้ว,
วัดพระธาตุดอยจอมทอง,วัดอรัญญวิเวกคีรี(จอมผ่อ),วัดพระธาตุจอมแจ้ง,
วัดพระธาตุจอมจันทร์,วัดพระธาตุจอมสัก,วัดพระธาตุจอมกิตติ,วัดพระธาตุ
จอมจ้อ,วัดพระธาตุจอมแว่ เพื่อให้เกิดความรู้ ความเข้าใจ เกี่ยวกับประวัติ
ความเป็นมา ความเชื่อในการกราบไหวพ้ ระธาตุ ๙ จอม

หนังสือเล่มนี้จัดทำขึ้นเพื่อใช้เป็นหนังสือประกอบโครงงานสังคม
ศึกษา ศาสนา และวัฒนธรรม ระดับชั้นมัธยมศึกษาตอนปลาย
โรงเรียนองค์การบริหารส่วนจังหวัดเชียงราย โดยมีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษา
สภาพปัญหาเก่ียวกบั การอนรุ กั ษ์ประเพณี ๑๒ เดอื นลา้ นนา และพระธาตุ ๙
จอม รวมถึงการศึกษาประวัติความเป็นมาของประเพณี ๑๒ เดือนล้านนา
ตามเสน้ ทางสกั การะพระธาตุ ๙ จอมในจงั หวดั เชียงราย และนำองค์ความรู้
ทไ่ี ดน้ ำไปสรา้ งชุดความรู้ และเผยแพร่ผา่ นสอื่ มัลตมิ เี ดยี ตามช่องทางต่าง ๆ

ผจู้ ดั ทำหวงั เป็นอย่างย่งิ ว่าหนังสือเลม่ น้ีจะช่วยใหผ้ อู้ ่านได้รู้ถึงประวัติ
ความเป็นมา ความเชื่อในการกราบไหว้พระธาตุ ๙ จอม และกล่าวคำบูชา
พระธาตุศักดิ์สิทธิ์ประจำจังหวัดเชียงรายได้ถูกต้องและเกิดผลกุศลผลบุญ
อันยิ่งใหญ่แก่ผูศ้ กึ ษาตอ่ ไป

คณะผจู้ ดั ทำ

๓

หนังสอื ประกอบโครงงานสังคมศึกษา ศาสนา และวัฒนธรรม
เรอ่ื ง...ตามเสน้ ทางพระธาตุ ๙ จอม สวู่ ถิ ีประเพณี ๑๒ เดอื นลา้ นนา

สารบญั หนา้
๕
แผนท่ที ่องเท่ียวอม่ิ บญุ สกั การะพระธาตุ ๙ จอม ๖
ตำนานบูชาพระธาตุ ๙ จอม ๘
วดั พระธาตุจอมหมอกแกว้ ๑๐
วดั พระธาตุดอยจอมทอง ๑๒
วัดอรญั ญวิเวกคีรี (จอมผ่อ) ๑๔
วัดพระธาตจุ อมแจ้ง ๑๖
วดั พระธาตุจอมจนั ทร์ ๑๘
วัดพระธาตุจอมสัก ๒๐
วดั พระธาตจุ อมกิตติ ๒๒
วดั พระธาตุจอมจ้อ ๒๔
วัดพระธาตุจอมแว่

๔

หนงั สอื ประกอบโครงงานสังคมศกึ ษา ศาสนา และวฒั นธรรม
เรอ่ื ง...ตามเส้นทางพระธาตุ ๙ จอม สวู่ ถิ ีประเพณี ๑๒ เดอื นล้านนา

แผนที่ท่องเที่ยวอม่ิ บญุ สักการะพระธาตุ ๙ จอม

๕

หนงั สือประกอบโครงงานสังคมศึกษา ศาสนา และวัฒนธรรม
เร่อื ง...ตามเสน้ ทางพระธาตุ ๙ จอม สวู่ ถิ ปี ระเพณี ๑๒ เดอื นล้านนา

ตำนานบชู าพระธาตุ ๙ จอม

พระธาตุ เป็นสถานที่ศักดิ์สิทธิ์ของชาวพุทธ ที่เป็นสถานที่เก็บ
พระบรมสารีริกธาตุขององค์สมเด็จพระสัมมาสัมพุทธเจ้า อันเปรียบเสมือน
เป็นองค์แทนพระองค์ไว้ให้พุทธศาสนิกชนได้กราบไหว้บูชา ระลึกถึง
พระมหากรุณาธิคุณที่ทรงบำเพ็ญเพียรเผยแพร่หลักธรรมแห่งพุทธศาสนา
เพื่อการหลุดพ้นจากบ่วงกรรมความทุกข์ทั้งปวง อันจะนำพาความเป็น
สิริมงคลมาส่ชู วี ิตของผทู้ เี่ คารพและศรัทธา

ตามคติความเชื่อของชาวล้านนามาตั้งแต่โบราณกาล เชื่อกันว่า
การได้ทำบุญวัดประจำปีเกิด หรือการได้ไปทำบุญวัดที่เป็นมงคลนามทั้งเก้า
รวมถึงการได้ไปนมัสการสักการะพระธาตุ ๙ จอม จะทำให้เกิดความเป็น
สิริมงคล “อยู่เย็นเป็นสุข” หรือ ตามคติล้านนาว่า “อยู่ดีกินหวาน”
ประสบความสำเร็จท้ังการงาน การเงิน การดำเนินชวี ติ ได้สมดังปรารถนา

พระธาตุ ถือเป็นสิ่งศักดิ์สิทธิ์ที่มีอัศจรรย์ปาฏิหาริย์มาก
จากคำบอกเลา่ ของบรรพชนมักได้ยนิ ไดฟ้ ังอยู่เสมอวา่ ทกุ วนั เพ็ญขึน้ ๑๕ ค่ำ
ของบางเดือน จะเกิดปรากฏการณ์พิเศษเกิดขึ้นอยู่เสมอๆ เช่น การปรากฏ
ลำแสงพวยพุ่ง สุขสว่างสดใสเป็นรัศมีสีแดง สีเหลือง สีขาว ขึ้นรอบ
องค์พระธาตุ หรือ พาดผ่านขึ้นสู่ท้องฟ้าบ้าง หรือการปรากฏความร่มเย็น
เป็นสุขมีฝนฟ้าตกต้องตามฤดูกาลที่แห้งแล้วบ้าง หรือปรากฏกลิ่นหอมโรย
รื่นอบอวลชวนให้จิตใจสดชื่นแจ่มใสบ้าง ซึ่งปรากฏการณ์เหล่านี้
สำแดงออกมาโดยอัศจรรย์ด้วยพุทธานุภาพเป็นที่เลื่อมใสศรัทธาแก่ผองชน
ท่ีเคารพเล่ือมใสเปน็ อนั มาก

พระธาตุ ๙ จอม เป็นที่บรรจุพระบรมสารีริกธาตุขององค์สมเด็จ
พระสัมมาสัมพุทธเจ้าในส่วนต่าง ๆ ของพระวรกายโดยแท้ มีประวัติตำนาน
กล่าวขานที่เป็นพุทธมงคลรวมทั้งนามที่ตั้งก็เป็นมงคลนาม ผู้ที่ได้สักการะ
พระธาตุครบทั้งเก้าจอมจะถือว่าน้อมรับมงคลอันยิ่งใหญ่และสิ่งงดงาม
มาส่ชู ีวติ ของตนเองและบริวาร

๖

หนงั สอื ประกอบโครงงานสงั คมศึกษา ศาสนา และวัฒนธรรม
เรอ่ื ง...ตามเส้นทางพระธาตุ ๙ จอม สวู่ ถิ ีประเพณี ๑๒ เดือนลา้ นนา

วดั พระธาตุจอมหมอกแกว้ วัดพระธาตดุ อยจอมทอง วัดอรญั ญวเิ วกครี ี (จอมผอ่ )
ตำบลจอมหมอกแกว้ ตำบลรอบเวียง ตำบลเวียง
อำเภอแม่ลาว
จังหวดั เชยี งราย อำเภอเมอื งเชียงราย อำเภอเวยี งป่าเปา้
จังหวัดเชยี งราย จังหวัดเชยี งราย

วดั พระธาตุจอมแจ้ง วดั พระธาตุจอมจันทร์ วดั พระธาตจุ อมสกั
ตำบลแมส่ รวย ตำบลสนั ทราย ตำบลบ้านดู่
อำเภอแม่สรวย อำเภอแม่จนั
จงั หวัดเชียงราย จงั หวัดเชียงราย อำเภอเมอื งเชยี งราย
จงั หวดั เชยี งราย

วดั พระธาตจุ อมกิตติ วัดพระธาตุจอมจอ้ วัดพระธาตจุ อมแว่
ตำบลเวยี ง ตำบลเวียง ตำบลพาน
อำเภอเทิง อำเภอพาน
อำเภอเชียงแสน
จงั หวดั เชียงราย จังหวัดเชียงราย จังหวดั เชยี งราย

๗

หนงั สือประกอบโครงงานสังคมศกึ ษา ศาสนา และวัฒนธรรม
เรอ่ื ง...ตามเสน้ ทางพระธาตุ ๙ จอม ส่วู ิถีประเพณี ๑๒ เดือนลา้ นนา

วดั พระธาตุจอมหมอกแก้ว

ตำบลจอมหมอกแกว้ อำเภอแมล่ าว จงั หวดั เชียงราย

คำบูชาพระธาตุ
นะโมตัสสะ ภะคะวะโต อะระหะโต สัมมาสมั พุทธสั สะ (๓ จบ)

อะหงั วันาทมิ อิธะ ปติฏฐิตา อะระหตั ตะ ธาตโุ ย
ตัสสะ นุภาชนะ สะทา โสตถี ภะวนั ตเุ ม

๘

หนังสอื ประกอบโครงงานสังคมศึกษา ศาสนา และวัฒนธรรม
เรอ่ื ง...ตามเส้นทางพระธาตุ ๙ จอม ส่วู ถิ ปี ระเพณี ๑๒ เดอื นลา้ นนา

วดั พระธาตจุ อมหมอกแกว้

ที่ตั้ง วัดพระธาตุจอมหมอกแก้ว บ้านดงมะเฟือง ตำบลจอมหมอกแกว้
อำเภอแม่ลาว จังหวัดเชียงราย

ประวตั ิพระธาตุ
พระธาตุจอมหมอกแก้ว ตั้งอยู่ที่บ้านดงมะเฟือง ตำบลจอมหมอกแก้ว

อำเภอแม่ลาว จังหวัดเชียงราย เป็นพระธาตุ ๑ ใน ๙ จอมของจังหวัด
เชียงราย ตามประวัติพระธาตุจอมหมอกแก้ว ถูกสร้างขึ้นมาในสมัยใด
ยังไม่ปรากฏหลกั ฐาน แต่มีเรือ่ งเลา่ วา่ เมื่อ ๑๐๐ กวา่ ปที ่แี ล้ว ชาวบ้านที่ตั้ง
ถิ่นฐานอยู่แถบนั้นได้เข้าไปหาของป่า และได้พบจอมปลวกมีลักษณะคล้าย
พระธาตุ ตั้งอยู่บนเนินเตี้ย ๆ ลูกหนึ่ง และในบริเวณนั้นมีต้นไม้ที่ชาวเหนือ
เรียกว่า "ต้นส้มป่อย" อยู่มากมาย มีลักษณะโน้มเอียงเหมือนพญานาค
และได้พบเครื่องปั้นดินเผาที่แตกกระจัดกระจายอยู่ทั่วบริเวณ ชาวบ้านจึงได้
พากันกราบไหว้จอมปลวกนั้น ใครจะเข้าไปทำอะไรในป่าบริเวณนี้ต้องมา
กราบไหว้บูชาขออนุญาตเสียก่อน ไม่เช่นนั้นก็จะมีอันเป็นไปต่าง ๆ นานา
ชาวบ้านแถบนั้นเชื่อว่าจอมปลวกนั้นเป็นที่บรรจุ อัฐิของเชื้อพระวงศ์ในสมัย
โบราณ สนั นษิ ฐานว่าเจดยี ์ถกู สรา้ งขน้ึ มาครอบจอมปลวกภายหลัง

ความเชือ่
ในการไหวพ้ ระธาตุจอมหมอกแกว้ เชอื่ กันวา่ อุปสรรคท่ีเปรยี บเหมือน

หมอกควันสีดำ ถ้ากราบไหว้และตั้งจิตอธิฐาน อุปสรรคทั้งหลายก็จะจางใส
เหมอื นหมอกแก้ว และประสบความสำเร็จในชวี ติ

๙

หนงั สือประกอบโครงงานสังคมศกึ ษา ศาสนา และวัฒนธรรม
เร่ือง...ตามเสน้ ทางพระธาตุ ๙ จอม ส่วู ถิ ีประเพณี ๑๒ เดอื นลา้ นนา

วัดพระธาตดุ อยจอมทอง

ตำบลรอบเวยี ง อำเภอเมืองเชยี งราย จังหวัดเชยี งราย

คำบูชาพระธาตุ
นะโมตสั สะ ภะคะวะโต อะระหะโต สมั มาสมั พุทธัสสะ (๓ จบ)
วันทามิ เจติยัง สัพพัฎฐาเนสุ ปติฏฐิตา สรรี ะธาตุ มหาโพธิง

พทุ ธะรปู ัง สกลังสะทา นาคะโลเก เทวะโลเก ตาวะติงสะ
พรหมะโลเก ชมั ภทู ีเป ลังกาทีเป สรีระธาตโุ ย เกสาธาตโุ ย
อรหันตาธาตโุ ย เจติยงั คันธะกฏุ ี จะตุราสี ตสิ ะหัสสะ ธมั มกั ขนั ธา

ปาทะเจติยัง นะระเทเวหิ ปชู ติ า อะหงั วันทามิ ธาตุโย
อะหงั วันทามิ ทูระโต อะหังวนั ทามิ สพั พะโส

๑๐

หนังสอื ประกอบโครงงานสงั คมศกึ ษา ศาสนา และวฒั นธรรม
เรือ่ ง...ตามเส้นทางพระธาตุ ๙ จอม สู่วถิ ปี ระเพณี ๑๒ เดือนล้านนา

วัดพระธาตดุ อยจอมทอง

ท่ีต้งั วดั พระธาตุดอยจอมทอง ตำบลรอบเวียง
อำเภอเมอื งเชียงราย จังหวัดเชียงราย

ประวตั ิพระธาตุ
วดั พระธาตุดอยจอมทอง หรือวดั พระธาตุดอยทอง (หรือวัดพระธาตุ

ดอยตอง ตามสำเนียงคนเชียงราย) เป็น ๑ ในพระธาตุ ๙ จอม
เป็นวัดเกา่ แก่ และถือเปน็ ปูชนยี สถานแห่งหนึ่งใน “เก้าจอม” ของสถานท่ีอัน
เป็นมงคลนามของจังหวัดเชียงราย โดยวัดพระธาตุดอยจอมทองนี้
สันนิษฐานว่าสร้างก่อนที่พญามังรายมหาราชจะเสด็จมาพบพื้นที่บริเวณนี้
และโปรดให้สร้างเมืองเชียงรายในปี พ.ศ. ๑๘๐๕ โดยตามประวัติที่มีการ
กล่าวถึงวัดพระธาตุดอยจอมทองระบุว่าสร้างขึ้นในรัชสมัยพญาเรือนแก้ว
เจ้าผู้ครองเมืองไชยนารายณ์ (บริเวณอำเภอเวียงชัยปัจจุบัน)
ใน พ.ศ. ๑๔๘๓ โดยในการสร้างวัดครั้งนั้น ได้มีการสร้างองค์พระเจดีย์
ประธานของวัดขึ้นเพื่อเป็นที่ประดิษฐานพระบรมสารีริกธาตุของ
สมเด็จพระสัมมาสัมพุทธเจ้า ที่พระมหาเถระชาวลังกาได้นำมาถวายแด่
พญาพังคราชแห่งเมืองโยนกนาคพันธุ์ ซึ่งพญาพังคราชได้โปรดให้แบ่งพระ
บรมสารีริกธาตุออกเป็น ๓ ส่วน และนำไปประดิษฐาน ณ พระบรมธาตุ
เจดีย์ที่สำคัญของจังหวัดเชียงรายในปัจจุบัน ได้แก่ พระมหาชินธาตุเจ้า-
ดอยตุง พระธาตุจอมกิตติ และพระธาตุดอยจอมทองแหง่ นี้

วดั พระธาตดุ อยจอมทอง มีประเพณีการสรงนำ้ พระธาตใุ นวันข้ึน ๑๕
ค่ำ เดือน ๓ ใต้ (เดือน ๕ เหนือ) นอกจากนี้ประชาชนยังนิยมมาชมวิว
แม่น้ำกก และสักการะเสาสะดือเมืองเชียงราย (เสาหลักเมือง) นอกจากนั้น
บริเวณเชิงบันไดลงทางด้านทิศตะวันตกของวัดมีศาลเจ้าจีน ซึ่งเป็นสถานที่
ท่พี ่นี ้องชาวไทย-จีน นิยมมาประกอบพธิ กี รรมสำคัญเปน็ ประจำ

๑๑

หนังสือประกอบโครงงานสังคมศกึ ษา ศาสนา และวัฒนธรรม
เรือ่ ง...ตามเส้นทางพระธาตุ ๙ จอม สู่วิถปี ระเพณี ๑๒ เดอื นลา้ นนา

วดั อรญั ญวิเวกคีรี (จอมผ่อ)

ตำบลเวยี ง อำเภอเวียงป่าเปา้ จงั หวดั เชียงราย

คำบชู าพระธาตุ
นะโมตัสสะ ภะคะวะโต อะระหะโต สมั มาสัมพุทธัสสะ (๓ จบ)

อทิ งั วันทามิ เจตยิ ัง สักกจั จงั
วะระสัญญิตงั เอเตนะ มะมะ
ปญุ เญนะ สะทา โสตถี ภะวนั ตุเม

๑๒

หนังสือประกอบโครงงานสังคมศกึ ษา ศาสนา และวฒั นธรรม
เรือ่ ง...ตามเส้นทางพระธาตุ ๙ จอม สวู่ ิถีประเพณี ๑๒ เดือนล้านนา

วดั อรัญญวิเวกคีรี (จอมผ่อ)

ทต่ี ง้ั บา้ นดง-หลา่ ยหน้า ตำบลเวียง อำเภอเวยี งปา่ เปา้ จังหวดั เชียงราย

ประวัติพระธาตุ
ตามหลักฐานเอกสารในทำเนียบการตั้งวัดของจังหวัดเชียงราย

ระบุว่าได้สร้างขึ้นเมื่อ พ.ศ. ๒๒๖๓ แต่ยังไม่พบหลักฐานอื่นอีก นอกจาก
หลักฐานทางโบราณวัตถุ เช่น เจดีย์ พระพุทธรูป กองหินกองอิฐที่
สันนิษฐานได้ว่า ตรงนี้เคยเป็นโบสถ์มาก่อน จากคำบอกเล่าของคนรุ่นก่อน
กล่าวว่า ที่วัดม่อนจอมผ่อนี้ เดิมมีพระพุทธรูปทองเหลืองทองแดงองค์เล็ก
องค์ใหญ่จำนวนมาก พิงอยู่ตามต้นไม้บ้าง วางอยู่บนกองอิฐกองดินบ้าง
ไม่มีใครสนใจ เมื่อทางการได้เข้าไปสำรวจโบราณวัตถุ ประกอบกับทางวัด
ไม่มีผู้ดูแล จึงได้เก็บเอาพระพุทธรูปที่เป็นโลหะชนิดต่าง ๆ ไปรวบรวมไว้
จนหมดไม่เหลือแม้แต่องค์เดียว ในระหว่างการรื้อเจดีย์ เมื่อปี พ.ศ. ๒๕๒๐
ยังพบวัตถมุ งคลอีกมากมายพรอ้ มแผน่ เงนิ จารึกประวัติศาสตรก์ ารสร้างเจดีย์
ที่จานด้วยเหล็ก จานเป็นภาษาล้านนา จึงได้มีการบูรณะเรือ่ ยมาจนเสร็จสนิ้
สมบูรณ์ในวันที่ ๕ พฤษภาคม พ.ศ. ๒๕๔๖ และได้จัดให้มีประเพณีสรงน้ำ
พระธาตจุ อมผ่อข้นึ ทุก ๆ วนั ข้นึ ๑๕ คำ่ เดือน ๔

ความเช่ือ
ความเชื่อในการไหว้พระธาตุดอยจอมผ่อ คำว่า “ผ่อ” เป็นภาษา

เหนือ แปลว่า “ดูหรือมอง” เชื่อกันว่าถ้าได้กราบไหว้และตั้งจิตอธิฐาน
เปรยี บเหมอื นการลมื ตาเจอแสงสว่างในชีวิต

๑๓

หนงั สอื ประกอบโครงงานสงั คมศกึ ษา ศาสนา และวัฒนธรรม
เร่ือง...ตามเส้นทางพระธาตุ ๙ จอม สู่วถิ ปี ระเพณี ๑๒ เดือนลา้ นนา

วัดพระธาตุจอมแจง้

ตำบลแม่สรวย อำเภอแม่สรวย จงั หวัดเชยี งราย

คำบูชาพระธาตุ
นะโมตสั สะ ภะคะวะโต อะระหะโต สมั มาสมั พุทธัสสะ (๓ จบ)

อมิ ัสมงิ อะรนุ ุธคะมะเน ประภัตตะเคทิตัง ธาตุ เจติยัง
อะหังวันทามิ สะระสา อะหังวันทามิ สัพพะทา

๑๔

หนงั สือประกอบโครงงานสังคมศกึ ษา ศาสนา และวฒั นธรรม
เร่ือง...ตามเส้นทางพระธาตุ ๙ จอม ส่วู ิถีประเพณี ๑๒ เดือนลา้ นนา

วดั พระธาตจุ อมแจ้ง
ท่ีต้งั วดั พระธาตุจอมแจ้ง ตำบลแม่สรวย อำเภอแม่สรวย จงั หวัดเชียงราย

ประวัตพิ ระธาตุ
วัดพระธาตุจอมแจ้ง ตั้งอยู่เลขที่ ๑ หมู่ที่ ๑๒ บ้านจอมแจ้ง

ต.แมส่ รวย อ.แม่สรวย จ.เชียงราย สงั กดั คณะสงฆ์ มหานิกาย เปน็ วัดเกา่ แก่
มาแตโ่ บราณกาลชาวบ้านเรยี กวา่ "วัดพระธาตจุ อมแจง้ " เพราะมีพระธาตุอยู่
กอ่ นแล้ว เปน็ สถานทอี่ ันศกั ดส์ิ ทิ ธิ์ ชาวบา้ นต่างเคารพบูชา เมื่อถึงฤดกู าลทำ
นาปีไหนฟา้ ฝนไม่อำนวย ชาวบา้ นนิยมนำดอกไมธ้ ปู เทยี นข้นึ มาบูชาอธิษฐาน
ขอให้ฝนตก มักจะสำเร็จสมความปรารถนาของชาวบ้านสมัยน้ัน
จึงมกี ารทำบญุ เปน็ ประเพณใี นวนั ขึน้ ๑๕ ค่ำ เดือน ๘ เหนือ เป็นประจำทุก
ปีตลอดจนถงึ ปัจจบุ ัน

ตามประวัติวัดพระธาตุจอมแจ้ง (เดิมเป็นวัดร้าง) ได้มีผู้เฒ่าผู้แก่เล่า
สืบต่อกันมาให้ฟังว่า เมื่อประมาณ พ.ศ. ๒๐๐๑ มีพระมหาเถระเจ้ารูปหน่ึง
ไดเ้ ท่ยี วจาริกเทศนาส่งั สอน เพือ่ เผยแผ่พระพุทธศาสนา เดนิ ทางมาแจง้ สว่าง
เอา ณ สถานที่เขาแห่งนี้ จึงได้ขอวานตาแก่คนหนึ่งที่ได้ปฏิบัติธรรมเฝ้า
รักษาอยู่กับพระธาตุนี้ลงไปตักน้ำแม่ซ่วยขึ้นมาซ่วยหน้า (ล้างหน้า)
และได้พักอยู่ที่แห่งน้ี ๗ วัน ก่อนที่จะเดินทางต่อไป และได้มอบพระบรม
สารีริกธาตุให้แก่ตาคนนั้น เอาบรรจุในพระธาตุเป็นที่เรียบร้อยแล้วจึง
เดินทางต่อ และยังได้ทำนายไว้ว่าสมัยต่อไปในอนาคตข้างหนา้ นั้น ชาวบ้าน
จะเรียกสถานทแ่ี ห่งน้ีวา่ “วัดพระธาตจุ อมแจ้ง” ส่วนน้ำแมซ่ ่วยนั้นชาวบ้านจะ
เรยี กเปล่ียนไปวา่ “น้ำแม่สรวย” จนถึงปัจจบุ นั

ความเช่ือ
ในการไหว้พระธาตุดอยจอมแจ้ง เชื่อกันว่า ถ้าได้กราบไหว้

และต้งั จิตอธษิ ฐาน ท่านจะประสบความสำเรจ็ และรแู้ จ้งเหน็ จริง

๑๕

หนงั สอื ประกอบโครงงานสงั คมศึกษา ศาสนา และวฒั นธรรม
เรอื่ ง...ตามเสน้ ทางพระธาตุ ๙ จอม สวู่ ถิ ปี ระเพณี ๑๒ เดือนลา้ นนา

วัดพระธาตจุ อมจนั ทร์

ตำบลสนั ทราย อำเภอแม่จนั จังหวดั เชียงราย

คำบูชาพระธาตุ
นะโมตัสสะ ภะคะวะโต อะระหะโต สัมมาสัมพทุ ธัสสะ (๓ จบ)
อิทัง วนั ทามิ เจติยัง สกั กัจจัง วะระสญั ญติ งั อะหัง วันทามิ
ธาตุโย อิธะปัพะเต ปะติฏฐิตา เอตนะ มะมะปญุ ญานพุ าเวนะ

สะทาโสตถี ภะวนั ตุเต

๑๖

หนงั สือประกอบโครงงานสังคมศึกษา ศาสนา และวฒั นธรรม
เร่อื ง...ตามเสน้ ทางพระธาตุ ๙ จอม สู่วิถปี ระเพณี ๑๒ เดอื นลา้ นนา

วัดพระธาตุจอมจันทร์
ท่ีต้ัง วดั พระธาตจุ อมจนั ทร์ ตำบลสันทราย อำเภอแม่จัน จังหวัดเชียงราย

ประวัตพิ ระธาตุ
พระครูบาทิพย์ เจ้าอาวาสวัดบ้านแหลว เป็นผู้สร้างขึ้นเมื่อปี

พ.ศ. ๒๔๕๓ โดยเห็นนิมิตในคืนหนึ่ง เป็นแสงพุ่งขึ้นสู่ท้องฟ้าสว่างไสว
ระยิบระยับสีเขียวบนดอยที่ตั้งขององค์พระธาตุ สักครู่ก็หายไป เช้าวันรุ่งขนึ้
พระครูบาทิพย์จึงชวนสามเณรขึ้นไปสำรวจตรวจตราดูบนดอยแห่งนี้
เห็นว่าเป็นสถานที่ที่เหมาะสมแก่การสร้างพระธาตุเจดีย์เป็นอย่างย่ิ ง
เพราะว่าดอยแห่งนี้มีคูล้อมรอบ โดยการขุดของคนโบราณ ซึ่งไม่ติดกับดอย
ลูกใดเลยในบริเวณใกล้เคียงกัน จึงชักชวนญาติโยมสาธุชนทั้งหลายร่วมกัน
กอ่ สร้างเจดยี ์

ตอ่ มาในปี พ.ศ. ๒๔๖๘ จงึ ไดก้ ่อสรา้ งกุฏิ วหิ าร และศาลาตามลำดับ
ตั้งเป็นวัดชื่อว่า วัดพระธาตุจอมจันทร์ มีภิกษุจำพรรษาติดต่อกันมาจนถึง
พ.ศ. ๒๔๘๐ ได้เกิดไฟป่าลุกลามไหมศ้ าลาและกฏุ ิจนหมด คงเหลือไว้แต่พระ
เจดีย์และวิหาร ศรัทธาชาวบ้านจึงได้ย้ายมาสร้างวัดอยู่ข้างล่าง อยู่ห่างจาก
วัดเดมิ ๓๐๐ เมตร วัดพระธาตุจอมจนั ทร์จึงได้กลายเป็นวัดร้างต้ังแต่นั้นมา
จนถึงปี พ.ศ. ๒๕๔๒ จึงได้มีการบูรณะขึ้นมาใหม่ โดยพระมหายงยุทธ
เทวธัมโม พรอ้ มคณะศรัทธา

ความเช่อื
ในการไหว้พระธาตุจอมจันทร์ เชื่อกันว่าถ้าได้กราบไหว้

และตั้งจิตอธิฐาน ผิวพรรณสวยงามเปล่งปลั่งรัศมีดุจแสงจันทร์งดงาม
อยา่ งหาทเี่ ปรียบไมไ่ ด้

๑๗

หนงั สือประกอบโครงงานสังคมศกึ ษา ศาสนา และวฒั นธรรม
เรื่อง...ตามเสน้ ทางพระธาตุ ๙ จอม สู่วิถปี ระเพณี ๑๒ เดือนลา้ นนา

วัดพระธาตจุ อมสัก

ตำบลบา้ นดู่ อำเภอเมือง จังหวัดเชยี งราย

คำบูชาพระธาตุ
นะโมตัสสะ ภะคะวะโต อะระหะโต สัมมาสมั พุทธัสสะ (๓ จบ)

อะระหัง วันทามิ ธาตโุ ย สัพพะฐาเนสุ สุปะฏิ ปะทิตา
อะระหงั วันทามิ สพั พะโส

๑๘

หนังสอื ประกอบโครงงานสงั คมศกึ ษา ศาสนา และวฒั นธรรม
เร่ือง...ตามเสน้ ทางพระธาตุ ๙ จอม สวู่ ถิ ปี ระเพณี ๑๒ เดือนลา้ นนา

วดั พระธาตุจอมสัก

ทตี่ ั้ง วดั พระธาตจุ อมสัก ตำบลบา้ นดู่ อำเภอเมอื ง จังหวดั เชียงราย

ประวตั พิ ระธาตุ
พระธาตุจอมสัก เดิมชื่อ พระธาตุดอยบ้านยาง เป็นวัดสังกัด

มหานิกาย ซึ่งอยู่ไม่ไกลจากแม่น้ำกกมากนัก ตั้งอยู่บนเนื้อที่ ๙๒ ไร่
บรเิ วณรอบ ๆ เป็นสวนปา่ สกั จงึ ได้ช่อื ว่าวัดพระธาตจุ อมสกั จากการสำรวจ
ของหัวหน้ากรมศิลปากรในครั้งนั้น ได้ภาพถ่ายทางอากาศของวัดพระธาตุ
จอมสักมาดู พบว่าบริเวณรอบ ๆ มีคูน้ำล้อมรอบอยู่ จากหลักฐานทางที่
จารึกบนใบลานพบว่า สร้างขึ้นในสมัยโยนกไชยบุรีศรีเชียงแสน จนถึงสมัย
พระเจ้าพังคราช กษัตริย์แห่งราชวงศ์โยนก องค์ที่ ๒๔ ได้มีพระเถระองค์
หนึ่งชาวโกศล เมืองสุธรรมาวดี นามพระพุทธโฆษาจารย์ ได้นำพระบรม
สารีริกธาตุจากประเทศลังกามาถวายพระองค์จำนวน ๑๗ องค์
พระเจ้าพังคราชทรงโปรดให้แบ่งพระธาตุออกเป็น ๓ ส่วน ๑) ประดิษฐาน
อยู่บนพระธาตุดอยจอมทอง ๒) ประดิษฐานอยู่บนพระธาตุจอมกิตติ
๓) ประดษิ ฐานทีพ่ ระธาตุดอยบา้ นยาง

หลังสมัยสงครามโลกครั้งที่ ๒ พ.ศ. ๒๔๙๐ พระครูบาคำหล้า
สังวโร ได้เป็นประธานในการบูรณะพระธาตุองค์ใหม่ โดยสร้างครอบพระ
ธาตุองค์เดิมไว้ และพร้อมกับสร้างวิหารเรือนไม้สักยกใต้ถุนตั้งอยู่ทางเหนือ
ขององค์เจดยี ์ และรอบ ๆ องค์เจดีย์ มกี ารสรา้ งพระพทุ ธรปู ปางตา่ ง ๆ เช่น
พระพุทธรูปปางสมาธิ ปางมารวิชัย และมีการสร้างบันไดขึ้นไปยังองค์เจดีย์
อกี ดว้ ย และได้เปล่ยี นชื่อมาเปน็ พระธาตุจอมสักจนถึงทุกวันนี้

ความเชอื่
ในการไหว้พระธาตุจอมสัก เชื่อกันว่าถ้าได้กราบไหว้ท่านจะได้รับ

สริ ิมงคลสูงสุดและพานพบแต่สง่ิ ดี ๆ เข้ามาในชีวิตอย่างนา่ อัศจรรย์

๑๙

หนงั สอื ประกอบโครงงานสงั คมศึกษา ศาสนา และวฒั นธรรม
เรอ่ื ง...ตามเส้นทางพระธาตุ ๙ จอม สู่วิถีประเพณี ๑๒ เดอื นล้านนา

วัดพระธาตุจอมกติ ติ

ตำบลเวยี ง อำเภอเชยี งแสน จังหวัดเชียงราย

คำบชู าพระธาตุ
นะโมตสั สะ ภะคะวะโต อะระหะโต สมั มาสัมพุทธัสสะ (๓ จบ)
อะหัง วันทามิ ปะระมะสารีริกกะธาตโุ ย กะกสุ ันธัสสะ จะโกนาคะ

นะมสั สะจะ กสั สะธัสสะ จะสะมะนะโกตะมสั สะ เจวะ
นพิ านนะ ปจั จะโย โหตุ

๒๐

หนงั สือประกอบโครงงานสงั คมศึกษา ศาสนา และวฒั นธรรม
เรือ่ ง...ตามเสน้ ทางพระธาตุ ๙ จอม สวู่ ถิ ีประเพณี ๑๒ เดอื นลา้ นนา

วัดพระธาตุจอมกติ ติ

ทต่ี ั้ง วดั พระธาตจุ อมกติ ติ ตำบลเวียง อำเภอเชียงแสน จังหวดั เชียงราย

ประวตั ิพระธาตุ
ตามตำนานกล่าวว่า กษัตริย์แห่งราชวงศ์โยนก องค์ที่ ๒๔ คือ

พระเจ้าพังคราช พรอ้ มด้วยโอรส คอื พระเจ้าพรหมมหาราช ไดร้ ับพระบรม
สารีริกธาตุจากพระเถระเจ้าชาวโกศล เมืองสุธรรมาวดี นามว่า
พระพุทธโฆษาจารย์ รวม ๑๖ องค์ พระเจ้าพังคราชจึงทรงโปรดแบ่ง
พระบรมสารีริกธาตุออกเป็นขนาดใหญ่ ๑ องค์ ขนาดกลาง ๒ องค์ ขนาด
เล็กอีก ๒ องค์ ประธานแก่พระยาเรือนแก้ว เจ้าเมืองไชยนารายณ์
ซึ่งพระยาเรือนแก้วได้สร้างเจดีย์ประดิษฐานไว้ ณ ดอยจอมทอง ที่เหลืออีก
๑๑ องค์ ทรงโปรดให้นำพระโกศแก้ว พระโกศเงิน มารองรับพระบรมธาตุ
พระราชทานให้พระเจ้าพรหมมหาราช นำไปประดิษฐานไว้ที่ดอยน้อย
หรือดอยจอมกิตติที่พระเจ้าสิงหนวัตนิ ปฐมกษัตริย์แห่งราชวงศ์โยนกได้เคย
บรรจพุ ระบรมสารีริธาตุทงั้ ๑๑ ไว้ด้วยกัน ในปี พ.ศ. ๑๔๘๓ ในระยะต่อมา
เจดีย์พระธาตุทรุดโทรมมาก เจ้าฟ้าเฉลิมเมือง เจ้าเมืองเชียงแสน
ไดร้ ่วมกับศรัทธาชาวเมอื งบรู ณะ ปฏสิ ังขรณ์ขึ้นอกี ครัง้ ในปี พ.ศ. ๒๒๓๗

ความเชอ่ื
ในการไหว้พระธาตุจอมกิตติ เชื่อกันว่าถ้าได้กราบไหว้ ท่านจะอุดม

ไปดว้ ยยศถาบรรดาศักดิ์ลาภยศสรรเสริญ เปน็ เจา้ คนนายคน

๒๑

หนังสอื ประกอบโครงงานสงั คมศกึ ษา ศาสนา และวัฒนธรรม
เรือ่ ง...ตามเสน้ ทางพระธาตุ ๙ จอม สู่วิถปี ระเพณี ๑๒ เดือนลา้ นนา

วดั พระธาตุจอมจอ้

ตำบลเวยี ง อำเภอเทงิ จังหวัดเชยี งราย

คำบชู าพระธาตุ
นะโมตัสสะ ภะคะวะโต อะระหะโต สมั มาสมั พทุ ธัสสะ (๓ จบ)

อะหัง วนั ทามิ ธาตุโย เกสาธาตุ มานะธาตุ
อมิ ัสสะหมิง ปติฏฏงั อุตะระ ปพั พัตตงั
อะหัง วนั ทามิ สริ ะสา

๒๒

หนังสือประกอบโครงงานสังคมศึกษา ศาสนา และวัฒนธรรม
เรอื่ ง...ตามเสน้ ทางพระธาตุ ๙ จอม ส่วู ถิ ปี ระเพณี ๑๒ เดือนลา้ นนา

วดั พระธาตจุ อมจอ้

ที่ตัง้ วดั พระธาตุจอมจอ้ ตำบลเวียง อำเภอเทิง จงั หวดั เชียงราย

ประวัตพิ ระธาตุ
พระธาตุจอมจ้อ เป็นพระธาตุศักดิ์สิทธ์ิที่อยู่คู่เมืองเทิงมาตั้งแต่

สมัยโบราณกาล ประวัติพระธาตุจอมจ้อจากคัมภีร์เก่าแก่ที่แต่งโดย
นักปราชญ์ผู้ชำนาญในด้านภาษาบาลีของอำเภอเมืองเทิง (เมืองเถิง)
ในสมัยนั้นได้กล่าวว่า ในกาลสมัยเมื่อพระพุทธเจ้าเสด็จมาสุวรรณภูมิ
พระองค์ได้พักอยู่ใต้ต้นอโศกบนดอยใกล้แม่น้ำอิง มีพญานาคตนหนึ่ง
รู้ว่าพระพุทธองค์เสด็จมาจึงเข้าไปเฝ้าพระพุทธเจ้า ทูลถามความต่าง ๆ
แล้วจึงนำจ้อคำ ๓ ผืนแล้วจ้อแก้วอีก ๓ ผืน มาถวายพระพุทธองค์
พระอานนทจ์ ึงขอทลู พระธาตใุ ห้พญานาคตนนั้น พระพุทธองค์จงึ นำ พระ
หัตถ์ลูบพระเศียรได้พระเกศาธาตุเส้นหนึ่ง จึงโปรดให้พญานาคไว้พญานาค
จึงนำความแจ้งให้เจ้าเมืองสร้างพระธาตุไว้ที่กลางดอยเพื่อบรรจุพระเกศา
ธาตุ ต่อมาจึงมีการขนานนามพระธาตุนั้นว่า พระธาตุจอมจ้อ ทุกปีจะมี
พิธีสรงนำ้ พระธาตุจอมจอ้ ในวนั ขน้ึ ๑๕ คำ่ เดอื น ๘ เหนอื

ความเชอ่ื
ความเชื่อ ในการไหว้พระธาตุจอมจ้อ คำว่า "จ้อ" เป็นคำล้านนา

หมายความเทียบได้กับ "ช่อ" ในภาษาไทยกลาง "จอมจ้อ"
จึงควรหมายความถึง ชูขึ้น หรือสูงเด่น เป็นสง่า สูงส่ง ถ้าได้กราบไหว้ก็จะ
ประสบความสำเร็จทุกสิ่งเหมือนกับการเริ่มเจรจาก็นำมาซึ่งความสำเร็จ
และสมประสงคท์ ุกประการ

๒๓

หนงั สอื ประกอบโครงงานสังคมศกึ ษา ศาสนา และวัฒนธรรม
เรอ่ื ง...ตามเส้นทางพระธาตุ ๙ จอม ส่วู ถิ ีประเพณี ๑๒ เดอื นล้านนา

วดั พระธาตจุ อมแว่

ตำบลพาน อำเภอพาน จังหวดั เชียงราย

คำบูชาพระธาตุ
นะโมตัสสะ ภะคะวะโต อะระหะโต สมั มาสัมพุทธัสสะ (๓ จบ)

อะหงั วันทามิ มหาชินะ เกศา ธาตุโย
พุทธรูปงั โคตมัง อะหัง วันทามิ

๒๔

หนงั สอื ประกอบโครงงานสงั คมศกึ ษา ศาสนา และวัฒนธรรม
เรื่อง...ตามเส้นทางพระธาตุ ๙ จอม สวู่ ิถีประเพณี ๑๒ เดือนลา้ นนา

วดั พระธาตุจอมแว่

ที่ตง้ั วัดพระธาตุจอมแว่ ตำบลพาน อำเภอพาน จงั หวัดเชียงราย
ประวตั ิพระธาตุ

ตามตำนานได้กล่าวไวว้ ่า พระธาตุจอมแวไ่ ด้สร้างข้นึ โดยพญางำเมือง
เจ้าเมอื งภูกามยาว (พะเยา) ในราว จ.ศ. ๖๕๖ (พ.ศ. ๑๘๓๗) โดยท่พี ระองค์
ได้เสด็จขึ้นดอยซางคำ (ชื่อเดิมของดอยจอมแว่) เพื่อตรวจดูอาณาเขต
บ้านเมืองของพระองค์ว่ามีไพร่ฟ้าประชาราษฎร์ว่าอยู่ตรงไหนบ้าง
จากนั้นจึงเสด็จไปยังดอยอีกลูกหนึ่งซึ่งอยู่ตอนเหนือของลำน้ำแม่คาวด้วน
และเสด็จเลียบต้นดอยด้วน (ดอยงาม) แล้วเสด็จไปยังเมืองภูกามยาว
เมื่อพระองค์เสด็จถึงเมืองภูกามยาวใน เดือน ๔ ปีเดียวกัน จึงโปรดให้
ขันฑเสนามาตย์ นำผู้ที่มีความรู้ในการก่อสร้างเจดีย์ พร้อมกับไพร่ฟ้าปลาย
แดน มาลงแรงช่วยกันสร้างพระธาตุจอมแว่ขึ้นที่ดอยซางคำ โดยได้ก่อทับ
รอยฟานเอาไว้ บรรจุพระเกศาธาตุ และแก้วแหวนเงนิ ทองเอาไว้ สร้างเสร็จ
สมบูรณ์ในเดือน ๘ จึงได้มีพิธีการเฉลิมฉลองสมโภชพระเจดีย์เป็นเวลา ๓
วัน ๓ คืน ในสมัยเจ้าเมืององค์ต่อมา บ้านเมืองอยู่ในสภาวะไม่สงบสุข
ประชาชนจึงได้อพยพไปอยู่ที่อื่น ทำให้พระธาตุจอมแว่ทรุดโทรมปรักหักพัง
จากภัยธรรมชาติ จนในปี พ.ศ. ๒๓๘o พระยาหาญเจ้าเมืองพานคนแรก
จึงได้ทำการบูรณปฏิสังขรณ์ขึ้นมาใหม่จากซากเดิม จนในสมัยพญาไชยชนะ
สงคราม เจ้าเมืองพานคนที่ ๓ ได้ร่วมศรัทธาร่วมกันบูรณาพระธาตุขึ้นมา
ใหม่ให้ใหญ่กว่าเดิม แล้วบรรจุพระมหาชินธาตุเอาไว้มีประเพณีสรงน้ำพระ
ธาตใุ นวนั ขึ้น ๑๕ คำ่ เดอื น ๘ เหนือ

ความเช่อื
- ความหมายนัยยะที่ 1 แว่เป็นภาษาเหนือ แปลว่า แวะถ้าผู้ใดผ่าน

มาแวะกราบไหว้บชู ากจ็ ะแคล้วคลาดปลอดภัยจากสง่ิ เลวร้ายทั้งปวง
- ความหมายนัยยะที่ 2 แว่ เปรียบเหมือนเสียงเริ่มพูด เริ่มเจรจา

ถ้าได้กราบไหวแ้ ละต้งั จติ อธฐิ านการเจรจาธุรกจิ จะประสบผลสำเร็จ

๒๕

หนังสือประกอบโครงงานสังคมศึกษา ศาสนา และวัฒนธรรม
เรอื่ ง...ตามเสน้ ทางพระธาตุ ๙ จอม สู่วิถปี ระเพณี ๑๒ เดือนล้านนา

โครงงานสงั คมศึกษา ศาสนา และวัฒนธรรม
ระดบั ชัน้ มธั ยมศึกษาตอนปลาย

โรงเรยี นองคก์ ารบรหิ ารส่วนจงั หวัดเชยี งราย
เรอ่ื ง...ตามเส้นทางพระธาตุ ๙ จอม ส่วู ิถีประเพณี ๑๒ เดอื นล้านนา

ผู้จัดทำโครงงาน ๑. นายสมยศ กุสโุ รม
๒. นางสาวนภาพร วงค์จันทร์มา
๓. นางสาวธิติมา ทศิ ทาพวน

ครทู ่ีปรึกษาโครงงาน ๑. นายอิศราพงษ์ หน่อคำ
๒. นางสาวกรกนก อนิ ตะ๊ ลอื

สถานศกึ ษา โรงเรียนองคก์ ารบริหารสว่ นจงั หวดั เชยี งราย
สงั กดั องคก์ ารบรหิ ารส่วนจังหวดั เชียงราย
ตำบลรอบเวียง อำเภอเมอื งเชียงราย จงั หวดั เชียงราย

ระดบั ช้ัน มธั ยมศกึ ษาปีที่ ๔-๖

กล่มุ สาระการเรยี นรู้ สงั คมศกึ ษา ศาสนา และวัฒนธรรม

วนั /เดือน/ปี จัดทำโครงงาน ระหวา่ งวันที่ ๑ มนี าคม ถึง ๓๑ กรกฎาคม ๒๕๖๕

๒๖

หนงั สอื ประกอบโครงงานสังคมศึกษา ศาสนา และวฒั นธรรม
เรื่อง...ตามเส้นทางพระธาตุ ๙ จอม สวู่ ิถปี ระเพณี ๑๒ เดอื นล้านนา

๒๗

หนงั สอื ประกอบโครงงานสังคมศึกษา ศาสนา และวฒั นธรรม
เรื่อง...ตามเส้นทางพระธาตุ ๙ จอม สวู่ ิถปี ระเพณี ๑๒ เดอื นล้านนา

๒๘