การเปลี่ยนแปลงทางกายภาพ ของโลก: บรรยากาศภาค 1 ภ ู ม ิ ศาสตร ์ ม. 4–6 หน ่ วยการเร ี ยนร ้ ู ท ี ่ 2 ลักษณะทางกายภาพของโลก
2 แสดงความคิดเห็น แผนภาพนี้เกี่ยวกับ อะไร แล้วนักเรียนได้ ความร ้ ู อะไรบ ้ าง
3 บรรยากาศชั้นใด มีแก๊สโอโซน จ านวนมาก ถามไว ตอบไว
อากาศเป็ นสิ่งจ าเป็ นส าหรับการ ดา รงช ี วต ิ ของส ิ ่ งมช ีี วต ิ ท ุ กชนิดบน โลก อากาศคือ บรรยากาศท ี่ห ่ อห ้ ุ มโลก ประกอบด้วยก๊าซต่าง ๆ รวมท ้ ั งฝ่ ุ นละอองและไอน ้ า 1. การเปลี่ยนแปลงทางกายภาพของโลก 1.4 บรรยากาศภาค (Atmosphere) 4
5 ก๊าซที่ส าคญ ั ทส ี ่ ุ ด ค ื อ ไนโตรเจน (N) มีอย ่ ู ในช ้ ั น บรรยากาศร้อยละ 78.084 รองลงมาคือ ออกซิเจน (O) ร้อยละ 20.946 และก๊าซอื่น ๆ เช่น CO2 O3 O3 H H He He O อาร์กอน (Ar) O คาร์บอนไดออกไซด์(CO2 ) โอโซน (O3) ไอน ้า ไฮโดรเจน (H) ฮีเลียม (He) 1.4 บรรยากาศภาค (Atmosphere) 1. การเปลี่ยนแปลงทางกายภาพของโลก
6 1. ชั้นโฮโมสเฟี ยร์ (Homosphere) เป็ นชั้น บรรยากาศท ี่อย ่ ู ส ู งจากพ ื ้ นผ ิ วโลกไม ่เกิน 80 กิโลเมตร เป็ นชั้นที่มีอัตราส่ วนผสมของก๊าซ ที่แน่นอน แบ่งเป็ น 3 ชั้นย่อย ได้แก่ 1.4.1 ชั้นบรรยากาศของโลก บรรยากาศของโลกแบ่งเป็ นชั้นต่าง ๆ ได้ดังนี้ Troposphere Stratosphere Mesosphere 1.1 ชั้นโทรโพสเฟี ยร์ (Troposphere) 1.2 ชั้นสแตรโตสเฟี ยร์ (Stratosphere) 1.3 ชั้นเมโซสเฟี ยร์ (Mesosphere) 1.4 บรรยากาศภาค (Atmosphere) 1. การเปลี่ยนแปลงทางกายภาพของโลก
7 โทรโพเฟี ยร์ ตามแรงดงึดูด ของโลก 17 – 8– เป็ นช ้ ั นบรรยากาศท ี่อย ่ ู ตด ิ กบ ั พ ื น ้ โลก ม ี ความหนาตั้งแต่ 8–17 กโิ ลเมตร บร ิ เวณเขตศ ู นย ์ ส ู ตรม ี ความหนามากกว ่ าเขตข ้ ั วโลก ม ี แนวส ู งส ุ ดเร ี ยกว ่ า โทรโพพอส (Tropopause) ม ี อต ั ราการลดลงของอ ุ ณหภ ู ม ิเป็ นไปตามความส ู งของช ้ ั นบรรยากาศเป็ นช ้ ั นที่มีความ เกี่ยวข้องกับลมฟ้าอากาศของโลก 1.1 ชั้นโทรโพสเฟี ยร์(Troposphere) การเปลี่ยนแปลงของ สภาพภ ู ม ิ อากาศและ การก ่ อตว ั ของเมฆอย ่ ู ที่ ชั้นนี้ ท าให้เป็ นชั้นที่มี ความเกย ี่วข ้ องกบ ั มน ุ ษย์ มากท ี่ส ุ ด เมฆซีร์ รีส เมฆคิวมูลัส เมฆคิวมูโลนิมบัส เมฆสเตรโตคิวมูลัส +15℃ –18 ℃ –56 ℃ โทรโพพอส อุณหภูม ิ 1.4 บรรยากาศภาค (Atmosphere) 1. การเปลี่ยนแปลงทางกายภาพของโลก 7
8 1.2 ชั้นสแตรโตสเฟี ยร์ (Stratosphere) 15 – 55 – เหมาะส าหร ั บการบ ิ นของเคร ื่องบ ิ น ม ี แนวส ู งส ุ ด เรียกว่า สแตรโตพอส (Stratospause) 1.4 บรรยากาศภาค (Atmosphere) 1. การเปลี่ยนแปลงทางกายภาพของโลก
โทรโพพอส 17 – 55 – สิ่งต่าง ๆ ในบรรยากาศ เช่น อุกกาบาต ชั้นโอโซน ชั้นซัลเฟต 0℃ – 44℃ อุณหภูม ิ 9 เมื่อนับจากแนวโทรโพพอส ชั้นสแตรโตสเฟี ยร์ มีอ ุ ณหภ ู ม ิ ส ู งข ึ ้ นเร ื่อย ๆ จนถ ึ ง 0 องศาเซลเซียส มีความส ู งประมาณ 50 กิโลเมตร ส าหร ั บท ี่ความส ู ง20–30 กิโลเมตร จากพื้นโลกมีก๊าซโอโซนสะสมตัวมาก ท าหน้าที่เป็ นเกราะป้องกันบรรยากาศชั้นโทรโพสเฟี ยร์ และพื้นโลกจาก รังสีอัลตราไวโอเลต 1.4 บรรยากาศภาค (Atmosphere) 1. การเปลี่ยนแปลงทางกายภาพของโลก
80 – 55 – 1.3 ชั้นเมโซสเฟี ยร์ (Mesosphere) แถบผงฝุ่ น ชั้น D เมฆนอกตีลูเซน สแตรโตพอส เมโซพอล ความส ู งจากพ ื น ้ โลกประมาณ 50–80 กิโลเมตร 0℃ –80℃ อ ุ ณหภ ู มล ิ ดลงตามระดบ ั ความส ู งจนกระท ั่งถ ึ ง –80 องศาเซลเซียส แนวส ู งส ุ ดของช ้ ั น เรียกว่า เมโซพอล (mesophere) อ ุ กกาบาตหร ื อดาวขนาดเลก ็ ท ี่เคล ื่อนที่ เข ้ าส ่ ู บรรยากาศโลกตามแรงดง ึ ด ู ดของ โลกจะถ ู กเผาไหม ้ หมดในช ้ ั นน ี ้ 1.4 บรรยากาศภาค (Atmosphere) 1. การเปลี่ยนแปลงทางกายภาพของโลก 10
11 2. ชั้นเฮเทอโรสเฟี ยร์ (Heterosphere) นักวิทยาศาสตร์เรียกชั้นบรรยากาศนี้อีกชื่อหนึ่งว่า เทอร์โมสเฟี ยร์ (Thermosphere) เน ื่องจากเป็ นช้ั นท ี่มอ ี ุ ณหภ ู มส ิ ู งมาก อย ่างไรก็ตาม สามารถแบ่งบรรยากาศชั้นนี้ ได้เป็ น 2 ชั้นย่อย ได้แก่ เป็ นชั้นบรรยากาศท ี่อย ่ ู ส ู งจากพ ื้นโลกประมาณ 80–1,000 กิโลเมตร ก๊าซที่อย ่ ู ในช้ั นน ีไ้ม ่ รวมตว ั กน ั เป็ นเน ื้อเดียว แยกออกจากกันเป็ นชั้น ๆ ตามน ้าหนักของอะตอมและ โมเลกล ุ – ชั้นเทอร์โมสเฟี ยร์ – เอกโซสเฟี ยร์ Thermosphere Exosphere ชั้นก๊าซไนโตรเจน ชั้นอะตอมของออกซิเจน ชั้นอะตอมของฮีเลียม ชั้นอะตอมของไฮโดรเจน แบ่งออกเป็ น 4 ชั้น ได้แก่ 1.4 บรรยากาศภาค (Atmosphere) 1. การเปลี่ยนแปลงทางกายภาพของโลก
12 2.1 ชั้นเทอร์โมสเฟี ยร์ (thermosphere) อย ่ ู ส ู งจากพ ื ้ นด ิ นประมาณ 8 0–4 0 0 ก ิโลเมตรช ้ ั นบนส ุ ดเร ี ยกว ่ า เทอร์โมพอส เป็ นชั้ นที่มีอากาศเบาบางมาก อะตอม ของก ๊ าซม ี ความไม ่ สมด ุ ลทางประจ ุ ไฟฟ้า เน ื่องจากถ ู กกระทบกระเท ื อนจากร ั งส ี ดวงอาท ิ ตย ์ อย ่ างร ุ นแรง บรรยากาศช ้ ันนี้ จึ ง เ ป็ น สื่ อ ก ล า ง ท า ง ไ ฟ ฟ้ า ไ ด้ ดี นักวิทยาศาสตร์เรียกชั้นบรรยากาศนี้อีก ชื่อหนึ่งว่า ไอโอโนสเฟี ยร์ (Ionosphere) แสงเหนือแสงใต้ หรือออโรรา 80 – 160 – 480 – 320 – –80 ℃ +162 ℃ +619 ℃ +1,149 ℃ ชั้น F ชั้น E 1.4 บรรยากาศภาค (Atmosphere) 1. การเปลี่ยนแปลงทางกายภาพของโลก
2.2 เอกโซสเฟี ยร์ (Exosphere) อย ่ ู ช ้ ั นนอกส ุ ดของช ้ ั นบรรยากาศโลก มีอากาศเบาบางมากและหายเข้ าไป ในห้ องอวกาศ จึงไม่สามารถก าหนด ค วา ม ส ู งท ี่แ น ่ นอ นไ ด ้ ส ่ วนใหญ ่ ประกอบด้วยก๊าซฮีเลียมและไฮโดรเจน 1.4 บรรยากาศภาค (Atmosphere) 1. การเปลี่ยนแปลงทางกายภาพของโลก 13
14 1.4.2 พลังงานจากดวงอาทิตย์ 1. ปัจจัยที่มีอิทธิพลต่อปริมาณรังสีดวงอาทิตย์บนพื้นโลก ความแตกต ่ างของลมฟ้ าอากาศบนโลกม ี สาเหต ุ มาจากการได ้ ร ั บร ั งส ี จากดวงอาท ิ ตย ์ไม ่ เท ่ากันใน แต ่ ละพ ื น ้ ท ี่ซ ึ่งข ึ น ้ อย ่ ู กบ ัปั จจ ั ย2 ประการ คือ ความเข้มของแสงอาทิตย์ โดยบริเวณที่แสงอาทิตย์ ท าม ุ มต ้ ั งฉากก ั บพ ื ้ นโลกได ้ ร ั บร ั งส ี จากดวงอาท ิ ตย ์ มากกว ่ าบร ิ เวณท ี่แสงอาท ิ ตย ์ ท าม ุ มเฉ ี ยงก ั บ พื้นโลก และความยาวของระยะเวลาที่ได้รับรังสีจากดวงอาทิตย์ ดวงอาทิตย์ ได้รับแสงอาทิตย์ตลอดวัน ได้รับแสงอาทิตย์ 13 ชม./วัน ได้รับแสงอาทิตย์ 12 ชม./วัน ได้รับแสงอาทิตย์ตลอดวัน ได้รับแสงอาทิตย์ 13 ชม./วัน ได้รับแสงอาทิตย์ 12 ชม./วัน ได้รับแสงอาทิตย์ 6 เดือน ได้รับแสงอาทิตย์ 6 เดือน ไม่ได้รับแสงอาทิตย์ 6 เดือน ไม่ได้รับแสงอาทิตย์ 6 เดือน 0° แกนโลกท ามุม 231 /2° 231 /2°N 66 1 /2°S 231 /2°S 231 /2°S 66 1 /2°S 231 /2°N 66 1 /2°S 0° แกนโลกท ามุม 231 /2° 661 /2°N 1.4 บรรยากาศภาค (Atmosphere) 1. การเปลี่ยนแปลงทางกายภาพของโลก
15 ปัจจัยทั้ง 2 ประการน ี ้ เปล ี่ยนแปลงไปตามละต ิ จ ู ดและฤด ู เน ื่องจากแกนโลกเอียงและโคจร รอบดวงอาทิตย์ท าให้ต าแหน่งที่แสงอาทิตย์ตั้งฉากเปลี่ยนแปลงไปในแต่ละวัน ความเข้ม ของแสงอาท ิ ตย ์ ก ็ ย ่ อมเปล ี่ยนแปลงไปด ้ วยเช ่ นก ั น เช ่ น ว ั นเร ิ่มต ้ นฤด ู ร ้ อน ซ ีกโลกเหนือ มีความยาวของเวลาที่ได้รับรังสีจากดวงอาทิตย์มากกว่าซีกโลกใต้ 0° 231 /2° 661 /2° ดวงอาทิตย์ 1.4 บรรยากาศภาค (Atmosphere) 1. การเปลี่ยนแปลงทางกายภาพของโลก
16 ความแตกต ่ างก ั นในการได ้ ร ั บร ั งส ี จากดวงอาท ิ ตย ์ ท าให ้ เราสามารถแบ ่ งเขตละต ิ จดต่าง ๆ ได้ ู ดังนี้ เขต ลักษณะ 1. ศ ู นย ์ ส ู ตร อย ู่ระหว ่ างละตจ ิูด 10องศาเหนือถึง 10องศาใต้ ได้รับรังสีจากดวงอาทิตย์ ตลอดปี มีเวลากลางคืนและกลางวันเกือบเท่ากันตลอดปี 2. ทรอปิ กหรือร้อน อย ู่ระหว ่ างละตจ ิูด 10 องศาถึง 25 องศาทั้งเหนือและใต้ เป็ นเขตที่ดวงอาทิตย์ ตรงศ ี รษะในฤดูร ้ อน และอย ู่ในระดับต ่าในฤดูหนาว ปร ิ มาณแสงอาท ิตย์ ท ี่ได ้ รับท้ังปี สูง 1.4 บรรยากาศภาค (Atmosphere) 1. การเปลี่ยนแปลงทางกายภาพของโลก
เขต ลักษณะ 3. กึ่งทรอปิ กหรือกึ่งร้อน อย ู่ระหว ่ างละตจ ิูด 25 องศาถึง 35 องศาทั้งเหนือและใต ้ อย ู่ระหว ่ างเขต ทรอปิ กกบัเขตละตจ ิูดกลาง 17 4. ละตจ ิูดกลาง อย ู่ระหว ่ างละต ิ จูด 35 องศาถึง 55 องศาทั้งเหนือและใต้ ความแตกต่างของ ฤดูเห ็ นได ้ ชัดเจน ม ี ครบท้ัง 4 ฤดูความยาวของเวลากลางวันและกลางค ื น แตกต่างกันมาก โดยเฉพาะในฤดูร ้ อนและฤดูหนาว 5. กึ่งอาร์กติกและ กึ่งแอนตาร์กติก อย ู่ระหว ่ างละตจ ิูด 55 องศาถึง 60 องศาทั้งเหนือและใต ้ อย ู่ระหว ่ างเขต ละตจ ิูดกลางกบัเขตอาร ์ กตก ิ และแอนตาร ์ กตก ิ 1.4 บรรยากาศภาค (Atmosphere) 1. การเปลี่ยนแปลงทางกายภาพของโลก
เขต ลักษณะ 6. อาร์กติกและ แอนตาร์กติก อย ู่ระหว ่ างละตจ ิูด 60 องศาถึง 75 องศาทั้งเหนือและใต้ มีความแตกต่าง ระหว่างเวลากลางวันและกลางคืนมากตลอดปี 18 7. ขั้วโลก อย ู่ระหว ่ างละตจ ิูด 75 องศาทั้งเหนือและใต้ มีเวลากลางวัน 6เดือน และเวลา กลางคืน 6 เดือน 1.4 บรรยากาศภาค (Atmosphere) 1. การเปลี่ยนแปลงทางกายภาพของโลก
19 พล ั งงานจากดวงอาท ิ ตย ์ ท ี่มาส ่ ู โลก 2. อิทธิพลของพลังงานดวงอาทิตย์ต่อลมฟ้าอากาศ 1.4 บรรยากาศภาค (Atmosphere) 1. การเปลี่ยนแปลงทางกายภาพของโลก
ขณะท ี่พ ื้นผ ิ วโลกดูดซับรังส ี จากดวงอาทิตย์ ประมาณร้ อยละ 45 และรังสีแพร่ กระจาย ในชั้นบรรยากาศโลกประมาณร้อยละ 7 การสะท้อน การสะท้อน ดูดซับ การกระจาย โลกสะท้อนรังสีจากดวงอาทิตย์ประมาณร้อยละ 31 ซึ่งเป็ นการสะท้อนจากพื้นผิวโลกโดยตรง เพียงร้อยละ 3 เท่านั้น ส่วนที่เหลือเป็ นการสะท้อนจากเมฆและหักเห จากชั้ นบรรยากาศประมาณร้ อยละ 28 ใน จ านวนร้อยละ 31 ที่สะท้อนออกไปนั้น ก๊าซต่าง ๆ ในชั้นบรรยากาศของโลกดูดซับไว้ ประมาณร้อยละ 21 1.4 บรรยากาศภาค (Atmosphere) 1. การเปลี่ยนแปลงทางกายภาพของโลก 20
21 การได ้ ร ั บพล ั งงานจากดวงอาท ิ ตย ์ รวมท ้ ั งกระบวนการด ู ดซ ั บ สะท ้ อน และกระจาย รังสีท าให้พลังงานจากดวงอาทิตย์มีผลต่อลมฟ้าอากาศโลกดังนี้ โ ด ย ป ก ต ิ บ ร ิ เวณศ ู น ย ์ ส ู ต ร ม ี อ ุ ณหภ ู ม ิ ส ู งกว ่ าบร ิ เวณท ี่ม ี ละต ิ จ ู ด ส ู งข ึ ้ นไปเน ื่องจากศ ู นย ์ ส ู ตรได้รับ รังสีจากดวงอาทิตย์มากกว่าและ ย า ว น า น ก ว่ า เ พ ร า ะ รั ง สี จ า ก ด วงอาท ิ ตย ์ ท าม ุ มต ้ ั งฉ ากก ั บ บริเวณดังกล่าว เส ้ นศ ู นย ์ ส ู ตร ละต ิ จ ู ด ดวงอาทิตย์ 1) อ ุ ณหภ ู ม ิ 1.4 บรรยากาศภาค (Atmosphere) 1. การเปลี่ยนแปลงทางกายภาพของโลก
22 บริเวณที่ได้รับรังสีจากดวงอาทิตย์มาก 2) ความกดอากาศ ขณะที่บริเวณที่ได้รับรังสีจากดวงอาทิตย์น้อย เมื่อสังเกตในแผนที่แสดงเส้นความกดอากาศเท่า (isobar) บริเวณที่มีความกดอากาศส ู ง ส่วนบริเวณที่มีความกดอากาศต ่า ท าให ้ บอกได ้ ว ่ าการเคล ื่อนท ี่ของอากาศไหลจากความกดอากาศส ู งไปต ่าเสมอ และท าให ้ บร ิ เวณท ี่ม ี ความกดอากาศต ่าจะม ี ความช ื ้ นส ู ง อ ุ ณหภ ู ม ิ ส ู ง ความกดอากาศต ่าเสมอ อ ุ ณหภ ู ม ิ ต ่า ความกดอากาศส ู ง ม ี เส ้ นความกดอากาศเท ่ าอย ่ ู ช ิดกัน เส้นความกดอากาศ เท ่ าอย ่ ู ห ่ างก ั น 1.4 บรรยากาศภาค (Atmosphere) 1. การเปลี่ยนแปลงทางกายภาพของโลก
คือ การเคลื่อนที่ของอากาศในแนวขนานกับพื้นโลก ซึ่งแตกต่างจากกระแสอากาศ ที่เป็ นการเคลื่อนที่ของอากาศในแนวตั้ง การเคลื่อนที่ของลมมีความสัมพันธ์กับ ความกดอากาศจากส ู งไปต ่า ส ่ งผลให ้ เก ิ ดการเคล ื่อนท ี่ของลมจากพ ื ้ นท ี่หนึ่งไปอีก พื้นที่หนึ่ง 3) ลม อากาศในแนวขนานกับพื้นโลก กระแสอากาศในแนวตั้ง 1.4 บรรยากาศภาค (Atmosphere) 1. การเปลี่ยนแปลงทางกายภาพของโลก 23
24 นอกจากความกดอากาศแล้ว ลมยังเคลื่อนที่โดยมีแรง อีก 2 ชนิดที่เข้ามามีอิทธิพลต่อลม ได้แก่ ลมแบ่งออกเป็ น 3 ประเภทที่ส าคัญ ได้แก่ –แรงคอริออลิส (coriolis force) ท ี่เก ิ ดจากการหม ุ นรอบต ั วเองของโลก –แรงเสียดทาน (friction force) ของพื้นโลก ลมประจ า ลมประจ าฤด ู ลมประจ าเวลา 1.4 บรรยากาศภาค (Atmosphere) 1. การเปลี่ยนแปลงทางกายภาพของโลก
25 ลมท ี่พ ั ดจากบร ิ เวณความกดอากาศส ู งไป ยังความกดอากาศต ่า และเฉไปจากแนว เดิมเล็กน้อยเนื่องจากแรงคอริออลิส โดย ซีกโลกเหนือมีลมพัดเฉไปทางขวา ส่ วน ซีกโลกใต้มีลมพัดเฉไปทางซ้ าย ลมที่พัด จากเขตความกดอากาศส ู งก ึ่งเขตร ้ อนหร ื อ เขตฮอร ์ สละต ิ จ ู ด (horse latitudes) ประมาณละต ิ จ ู ด 30 องศาเหนือและใต้เข้า ส ่ ู เขตศ ู นย ์ ส ู ตรค ื อ ลมประจ า ลมค้าตะวันออกเฉียงใต้ เส ้ นศูนย ์ สูตร ลมค้าตะวันออกเฉียงเหนือ ลมค้า (trade winds) ใ น ซี ก โ ล ก เ ห นื อ เ รี ย ก ว่ า ล ม ค้ า ตะวันออกเฉียงเหนือ ส่ วนซีกโลกใต้ เรียกว่า ลมค้าตะวันออกเฉียงใต้ 1.4 บรรยากาศภาค (Atmosphere) 1. การเปลี่ยนแปลงทางกายภาพของโลก
ลมตะวันตก แนวปะทะขั้วโลก ลมขั้วโลกตะวันออก ลมท ี่พ ั ดจากความกดอากาศส ู งก ึ่ง เขตร้อนไปยังเขตความกดอากาศ ต ่ากึ่งขั้วโลกประมาณละติจ ู ด 60 องศาเหนือและใต้คือ ลมตะวันตก (westerlies) ส่ วนลมที่พัดจากบริเวณความ กดอากาศส ู งข ้ ั วโลกท ้ ั ง 2 มายัง ความกดอากาศต ่ากึ่งขั้วโลกคือ ลมขั้วโลกตะวันออก (polareasterlies) 1.4 บรรยากาศภาค (Atmosphere) 1. การเปลี่ยนแปลงทางกายภาพของโลก 26
27 บริเวณที่ลมค้าตะวันออกเฉียงเหนือ และลมค้าตะวันออกเฉียงใต้ ลมค้าตะวันออกเฉียงใต้ เส ้ นศูนย ์ สูตร ลมค้าตะวันออกเฉียงเหนือ พัดมาบรรจบกันเป็ นเขตที่มีลม พด ั อ ่ อนและแปรปรวน อ ุ ณหภ ู มิ ส ู ง ความช ื ้ นส ู ง เป็ นเขตลมสงบ ท ี่เขตศ ู นย ์ ส ู ตรเร ี ยกว ่ า เขตดอลดรัมส์ (doldrums) 1.4 บรรยากาศภาค (Atmosphere) 1. การเปลี่ยนแปลงทางกายภาพของโลก
ลมประจ าฤด ู ลมประจ าฤด ู ค ื อลมท ี่พด ัประจ าตามฤด ู ได ้ แก ่ ลมมรส ุ ม (monsoon winds) ซ ึ่งพด ัในท ิ ศทางท ี่แน ่ นอนเป็ นระยะเวลานานตลอดฤด ู ลมมรส ุ มเก ิ ดจากความแตกต ่ างระหว ่ างความกด อากาศเหนือบริเวณภาคพื้นทวีปและเหนือภาคพื้น สม ุ ทร ซ ึ่งม ี ผลมาจากอ ุ ณหภ ู ม ิ ท ี่แตกต ่างกัน โดย ในช ่ วงท ี่ภาคพ ื ้ นทว ีปม ี ความกดอากาศส ู งกว่า ภาคพ ื ้ นสม ุ ทรท าให ้ เก ิ ดการไหลของอากาศจาก ภาคพ ื ้ นทว ีปไปย ั งภาคพ ื ้ นสม ุ ทรท าให ้ เก ิ ดลม มรส ุ มฤด ู หนาว ในทางกล ั บก ั บเม ื่อภาคพ ื ้ นสม ุ ทร มีความกดอากาศส ู งกว ่ าก ็ เก ิ ดการไหลของอากาศ จากภาคพ ื ้ นสม ุ ทรไปย ั งภาคพ ื ้ นทว ีปท าให ้เกิด ลมมรส ุ มฤด ู ร ้ อน ฤด ู หนาว ฤด ู ร ้ อน W E N S H H 1.4 บรรยากาศภาค (Atmosphere) 1. การเปลี่ยนแปลงทางกายภาพของโลก 28
ลมมรส ุ มเก ิ ดข ึนใน ้ หลายส่วนของโลก เช่น ตอนเหนือของ ออสเตรเลีย บางส่วนของทวีป แอฟริกาฝั่งตะวันตก ภาคใต้และภาคตะวันออก ของทวีปอเมริกาเหนือ ประเทศชิลี ภ ู ม ิ ภาคเอเช ี ยตะวน ั ออก เอเชียตะวันออกเฉียงใต้ และ เอเชียใต้ โดยมรส ุ มท ี่เก ิ ดในทวปี เอเชียปรากฏเด่นชัดและ มีก าลังแรงมากกว่าใน พื้นที่อื่น ๆ 1.4 บรรยากาศภาค (Atmosphere) 1. การเปลี่ยนแปลงทางกายภาพของโลก 29
เพิ่มเติ ม 30 ล ม ม ร สุ ม ต ะ วัน ต ก เ ฉี ย งใ ต้ พัด ป ก ค ลุ ม ป ร ะ เ ท ศ ไ ท ย ร ะ ห ว่ า ง ก ล า ง เ ดื อ น พ ฤ ษ ภ า ค ม ถึ ง เ ดื อ น ตุ ล า ค ม ป ร ะ เ ท ศไ ท ย อ ยู่ ภ า ยใ ต้อิทธิพล ของ ล ม ม ร สุ ม 2 ชนิด คือ ล ม ม ร สุ ม ต ะ วัน ต ก เ ฉี ย ง เ ห นื อ ห ลั ง จ า ก ห ม ด อิ ท ธิ พ ล ข อ ง ม ร สุ ม ต ะ วัน ต ก เ ฉี ย ง ใ ต้ แ ล้ ว ป ร ะ ม า ณ ก ล า ง เ ดื อ น ตุ ล า ค ม จะ มี ม ร สุ ม ต ะ วัน อ อ ก เ ฉี ย ง เ ห นื อ พัด ป ก ค ลุ ม ประเทศไทย1.4 บรรยากาศภาค (Atmosphere) 1. การเปลี่ยนแปลงทางกายภาพของโลก ที่มา: https://www.tmd.go.th/info/info.php?FileID =52
ลมประจ าเวลา 31 ลมประจ าเวลา ค ื อ ลมท ี่พ ั ดอย ่ ู ในบร ิ เวณใด บริเวณหนึ่งโดยเฉพาะ มีอาณาเขตแคบเกิด จากความแตกต่ างของความกดอากาศใน บร ิ เวณภ ู ม ิประเทศท ้ องถ ิ่นน ้ ั น ๆ ซ ึ่งมีอิทธิพล อย่างมากต่อสภาพอากาศ สัตว์ และพืชพรรณ ธรรมชาติในบริเวณนั้น ๆ ลมที่ส าคัญ เช่ น ลมบกลมทะเลลมภ ู เขาลมห ุ บเขา ลมทะเล แผ่นดินร้อน ทะเลไม่ร้อน แสงอาทิตย์ กลางวัน ทิศทางการเคลื่อนที่ของอากาศ ตัวอย่าง 1.4 บรรยากาศภาค (Atmosphere) 1. การเปลี่ยนแปลงทางกายภาพของโลก
32 4) หยาดน ้าฟ้า เกิดจากน ้าที่ได้รับความร้อนจากรังสีดวงอาทิตย์ เกิดการระเหยกลายเป็ นไอน ้า เมื่ออากาศร้อนที่มี ไอน ้ าลอยต ั วส ู งข ึ ้ นจะลดอ ุ ณหภ ู ม ิ ลงตามความ ส ู งและคายความร ้ อนแฝงกล ั่นต ั วเป็ นละอองน ้า แล้วรวมตัวกันเป็ นเมฆ เมฆก่อตัวใหญ่ขึ้น เกิด การกลั่นตัวภายในเมฆเป็ นฝนหรือหยาดน ้าฟ้า แบบต่าง ๆ ความร้อนระเหย กลายเป็ นไอ 1.4 บรรยากาศภาค (Atmosphere) 1. การเปลี่ยนแปลงทางกายภาพของโลก
33 5) มวลอากาศ (air masses) เป็ นอากาศที่มีองค์ประกอบทาง อ ุ ต ุ น ิ ยมว ิ ทยา ได ้ แก ่ อ ุ ณหภ ู มิ ความชื้ น และความกดอากาศ เหม ื อนก ั น ปกค ล ุ มพ ื ้ นท ี่เป็ น บริ เวณกว้ าง แบ่ งออกได้ หลาย ชนิดตามแหล่งก าเนิดที่แตกต่างกัน ดังนี้ A cP mP cT mT E 1.4 บรรยากาศภาค (Atmosphere) 1. การเปลี่ยนแปลงทางกายภาพของโลก
ชนิดมวลอากาศ สัญลักษณ์ พ ื้นท ี่ครอบคล ุ ม ค ุ ณสมบ ั ตข ิ องมวลอากาศ อาร์กติก/แอนตาร์กติก A ทวปี แอนตาร ์ กตก ิ า มหาสมุทร อาร์กติก และเกาะกรีนแลนด์ หนาวและแห้ง ขั้วโลกภาคพื้นทวีป cP เขตละตจ ิูดสูงของยูเรเช ี ยและทวีป อเมริกาเหนือ หนาวและแห้ง ขั้วโลกภาคพื้น มหาสมุทร mP ละตจ ิูด 50–60 องศาใกล ้ มหาสมุทร หนาวและชื้น เขตร้อนภาคพื้นทวีป cT ทะเลทรายในเขตละตจ ิูดตา ่ร้อนและแห้งแล้ง เขตร้อนภาคพื้น มหาสมุทร mT มหาสมุทรเขตร ้ อนและกง ึ่เขตร ้ อน อบอ ุ่นและช ื้นมาก เขตศูนย ์ สูตร E มหาสมุทรใกล ้ เขตศูนย ์ สูตร อบอ ุ่นและช ื้นมาก 34 1.4 บรรยากาศภาค (Atmosphere) 1. การเปลี่ยนแปลงทางกายภาพของโลก
เส้นความกดอากาศเท่า (isobar) 35 เส ้ นท ี ่ เช ื ่ อมจ ุ ดต ่ างๆ ท ี ่ ม ี ความกดอากาศ ที่ระดับพื้นผิวเท่ากันเรียกว่าอะไร กิจกรรม ช่วยกันคิด
36 ช ้ ั นโฮโมสเฟี ยร ์ มค ี วามส าคญ ั กบ ั มน ุ ษย ์อย่างไร เป็ นชั้นที่เกี่ยวกับลมฟ้าอากาศของโลก การเปลี่ยนแปลง ของสภาพภ ู ม ิ อากาศและการก ่ อต ั วของเมฆท ี่อย ่ใ ู นช ั ้นนี้ ท าให ้ เป็ นช ั ้ นท ี่ม ี ความเก ี่ยวข ้ องก ั บมนษ ุ ย ์ มากท ี่ส ุ ด กิจกรรม ช่วยกันคิด ช่วยกันตอบ
Stratosphere เป็ นชั้นที่มีอากาศเบา บางมาก ส่วนใหญ่ ประกอบด้วยก๊าซ ฮีเลียมและไฮโดรเจน อากาศสงบ ไม่มี พาย ุ เมฆ อากาศ แห้ง ท้องฟ้าแจ่มใส Exosphere อย ่ ู เหน ื อละต ิ จ ู ด 75 องศาทั้งเหนือและ ใต้ มีเวลากลางวัน 6 เดือน และกลางคืน 6 เดือน ขั้วโลก ชั้นก๊าซไนโตรเจน ชั้นอะตอมของ ออกซิเจน ชั้นอะตอมฮีเลียม ชั้นอะตอมไฮโดรเจน Heterosphere ค าสั่ง ให ้ ครูคลก ิ ดาวส ี แดงเพ ื่อจับค ู่แผ ่ นป้ ายท ี่มีสีเหมือนกัน กิจกรรม ค ่ ู กน ั แล ้ วไม ่ แคล ้ วกน ั 37
ความเข้มของแสงอาทิตย์ ท าให้บริเวณที่ท ามุมตั้งฉากได้รับรังสีจากดวงอาทิตย์มากกว่า บริเวณที่แสงอาทิตย์ท ามุมเฉียง และความยาวของระยะเวลาที่ได้รับรังสีจากดวงอาทิตย์ โดยบริเวณที่ได้รับรังสีจากดวงอาทิตย์ในระยะเวลาที่นานกว่าย่อมได้รับความร้ อน จากดวงอาทิตย์มากกว่าบริเวณอื่น ค าถามทบทวน ปัจจัย 2 ประการที่รังสีดวงอาทิตย์มีอิทธิพลต่อบรรยากาศของโลกคืออะไร และมีอิทธิพลอย่างไร • 38
39 2. ชั้นเฮเทอโรสเฟี ยร์ แบ่งเป็ น 2ชั้นย่อย ได้แก่ –ชั้นเทอร์โมสเฟี ยร์เป็ นสื่อกลางทางไฟฟ้าได้ดี –เอกโซสเฟี ยร์ อย ู่ช้ันนอกสุดของบรรยากาศ พลังงานจากดวงอาทิตย์ 1. ปัจจัยที่มีอิทธิพลต่อปริมาณรังสีดวงอาทิตย์ บนพื้นโลก ข ึ น้อย ู่กบัปัจจัย2 ประการ คือ ความเข้ม ของแสงอาทิตย์ และความยาวของระยะเวลาที่ได้รับรังสี จากดวงอาทิตย์ ซึ่งปัจจัยทั้ง 2ประการเปลี่ยนแปลงไป ตามละตจ ิูดและฤดู 2. อิทธิพลของพลังงานจากดวงอาทิตย์ต่อลมฟ้า อากาศ ดังนี้ –อุณหภูม ิ บร ิ เวณศูนย ์ สูตรม ี อุณหภูม ิ สูงกว ่ าบร ิ เวณท ี่ม ี ละต ิ จูด –ความกดอากาศบร ิ เวณท ี่ได ้ รับรังส ี จากดวงอาท ิ ตย ์ มาก อุณหภูม ิ สูงความกดอากาศต ่าเสมอ –ลม แบ่งออกเป็ น 3ประเภท ได้แก่ ลมประจ า ลมประจ าฤดูและลมประจ าเวลา อากาศเป็ นส ิ ่ งจ าเป็ นในการด ารงช ี ว ิ ตท ุ กชน ิดบนโลก 1. ชั้นโฮโมสเฟี ยร์เป็ นชั้นที่มีอัตรา ส่วนผสมของก๊าซที่แน่นอน แบ่งออกเป็น 3ชั้นย่อย ได้แก่ –ชั้นโทรโพสเฟี ยร์ เป็ นชั้นที่เกี่ยวข้องกับ มนุษย ์ มากท ี่สุด –ชั้นสแตรโตสเฟี ยร์ เป็ นชั้นที่อากาศสงบ เหมาะส าหรับการบิน –ชั้นเมโซสเฟี ยร์ อุกกาบาตหร ื อดาวตกถูก เผาไหม้ในชั้นนี้ ชั้นบรรยากาศของโลก
การมอบหมายงาน อ ่ านเน ้ ื อหาเก ี ่ ยวกบ ั การเปลี่ยนแปลง ทางกายภาพของโลกเรื่อง ชีวภาค แล้วสรุปและบันทึกความรู้ที่ได้ลงในสมุด 40