องค์ประกอบศิลป์
จุด เป็นทัศนธาตุเบื้องต้นในงานศิลปะ - ไม่มีมิติ ความกว้าง ความยาว ความลึก - เป็นส่วนที่เล็กที่สุด ที่จะมีผลในการสร้างรูปทรงและ สร้างพลังความเคลื่อนไหว
เส้น กิดจากจุดที่ต่อเนื่องกัน - เกิดจากร่องรอยของจุดที่ถูกแรงหนึ่งผลักให้เคลื่อนที่ไป เส้นพื้นฐาน - เส้นตรง - เส้นโค้ง คุณลักษณะของเส้น - หนา บาง เข้ม อ่อน เล็ก ใหญ่ คมชัด พร่าเลือน สั่นไหว - ทิศทางตั้งตรง เฉียง นอน เลี้ยวโค้ง
น้ำ หนัก ป็นองค์ประกอบของศิลป์ที่อยู่คู่กันแสง เมื่อส่องกระทบ กับวัตถุ จะทำ ให้ เกิดเงา แสงและเงา เป็นตัวกำ หนดระดับของค่าน้ำ หนัก ความเข้มของเงาจะขึ้นอยู่กับความเข้มของเแสง ในที่ที่มีแสงสว่างมาก เงา จะเข้มขึ้น และในที่ที่มีแสงสว่างน้อย เงาจะไม่ชัดเจน ในที่ที่ไม่มีแสงสว่างจะไม่มีเงา และเงาจะอยู่ในทางตรงข้ามกับแสงเสมอ ค่าน้ำ หนักของแสงและเงานที่เกิดบนวัตถุ สามารถจำ แนกเป็นลักษณะที่ ต่าง ๆ
ผิว พื้นผิว หมายถึง ลักษณะของบริเวณผิวหน้าของสิ่ง ต่าง ๆ ที่เมื่อสัมผัสแล้วสามารถ รับรู้ได้ ว่ามี ลักษณะอย่างไร คือรู้ว่า หยาบ ขรุขระ เรียบ มัน ด้าน เนียน สาก เป็นต้น ลักษณะที่สัมผัสได้ของ พื้นผิว มี 2 ประเภท คือ
รูปร่างและรูปทรง รูปทรง (Form) คือ รูปที่ลักษณะเป็น 3 มิติ โดยนอกจากจะแสดงความกว้าง ความยาวแล้ว ยังมีความ ลึก หรือความหนา นูน ด้วย เช่น รูปทรงกลม ทรงสามเหลี่ยม ทรงกระบอก เป็นต้น ให้ความรู้สึกมี ปริมาตร ความหนาแน่น มีมวลสาร ที่เกิดจากการใช้ค่าน้ำ หนัก หรือการจัดองค์ประกอบของรูปทรง หลายรูปรวมกัน รูปเรขาคณิต (Geometric Form) มีรูปที่แน่นอน มาตรฐาน สามารถวัดหรือคำ นวณได้ง่าย มีกฎเกณฑ์ เกิดจากการสร้างของมนุษย์ เช่น รูปสี่เหลี่ยมรูปวงกลม รูปวงรีนอกจากนี้ยังรวมถึงรูปทรงของ สิ่งที่ มนุษย์ประดิษฐ์คิดค้นขึ้นอย่างมีแบบแผน แน่นอน เช่น รถยนต์ เครื่องจักรกล เครื่องบิน สิ่งของเครื่องใช้ ต่าง ๆที่ผลิตโดยระบบอุตสาหกรรม ก็จัดเป็นรูปเรขาคณิตเช่นกัน รูปเรขาคณิตเป็นรูปที่ให้ โครงสร้างพื้นฐานของรูปต่าง ๆ ดังนั้นการสร้างสรรค์รูปอื่น ๆ ควรศึกษารูปเรขาคณิตให้เข้าใจถ่องแท ้ เสีย ก่อน รูปอินทรีย์ (Organic Form) เป็นรูปของสิ่งที่มีชีวิต หรือ คล้ายกับสิ่งมีชีวิต ที่สามารถ เจริญเติบโต เคลื่อนไหว หรือเปลี่ยนแปลงรูปได้ เช่น รูปของคน สัตว์ พืช รูปอิสระ (Free Form) เป็นรูปที่ไม่ใช่แบบเรขาคณิต หรือแบบอินทรีย์ แต่เกิดขึ้นอย่างอิสระ ไม่มี โครงสร้างที่แน่นอน ซึ่งเป็นไปตามอิทธิพล และการกระทำ จากสิ่งแวดล้อม เช่น รูปก้อนเมฆ ก้อนหิน หยดน้ำ ควันซึ่งให้ความรู้สึกที่เคลื่อนไหว มีพลัง รูปอิสระจะมีลักษณะ ขัดแย้งกับรูปเรขาคณิต แต่ กลมกลืน กับรูปอินทรีย์ รูปอิสระอาจเกิดจากรูปเรขาคณิตหรือรูปอินทรีย์ ที่ถูกกระทำ จนมีรูปลักษณะ เปลี่ยนไปจากเดิม จนไม่เหลือสภาพ เช่น รถยนต์ที่ถูกชนจนยับเยินทั้งคัน เครื่องบินตก ตอไม้ที่ถูกเผาทำ ลาย หรือซาก สัตว์ ที่เน่าเปื่อยผุพัง
ที่ีว่าง คือ คู่ของรูปทรงที่ขัดแย้งกันอย่างตรงกันข้าม มีบทบาทในการสร้างและเสริมรูปทรง ไม่น้อยกว่าทัศนธาตุทั้งหลาย พจนานุกรมของมหาวิทยาลัยออกฟอร์ด (Oxford University Dictionary) ให้คำ จำ กัดความของที่ว่างไว้ 3 ประการ คือ ประการแรก เป็นที่ว่างภายในขอบเขตที่กำ หนดให้ เช่น ที่ว่างภายในห้องที่มีฝาล้อม รอบ ประการที่สอง เป็นที่ว่างที่เป็นระยะที่วัดได้จากมวลหนึ่งไปยังมวลหนึ่ง ประการสุดท้าย เป็นการชี้แสดงเวลาหรือระยะเวลาที่ทำ หรือเปลี่ยนแปลงไป เรื่องของที่ว่างหรือช่องว่าง ชลูดนิ่มเสมอได้ให้คำ จำ กัดความไว้ในทฤษฎีแห่งองค์ ประกอบศิลป์ว่า ความหมายของที่ว่าง
สี เป็นส่วนประกอบที่สำ คัญในการทำ งานศิลปะ สีจะช่วยให้เกิดความน่าสนใจ และมีชีวิต ชีวาแก่ผู้ที่ได้พบเห็น อีกทั้งยังให้ความรู้สึกต่าง ๆ ได้ด้วย สีจึงมีอิทธิพลต่อจิตใจของ มนุษย์เราเป็นอันมาก สี คือลักษณะของแสงที่ปรากฏแก่สายตาให้เห็นเป็นสี (พจนานุกรมฉบับ ราชบัณฑิตยสถาน) ในทางวิทยาศาสตร์ให้คำ จำ กัดความของสีว่า เป็นคลื่นแสงหรือความ เข้มของแสงที่สายตาสามารถมองเห็น ในทางศิลปะ สี คือ ทัศนธาตุอย่างหนึ่งที่เป็นองค์ ประกอบสำ คัญของงานศิลปะ และใช้ในการสร้างงาน ศิลปะ โดยจะทำ ให้ผลงานมีความ สวยงาม ช่วยสร้างบรรยากาศ มีความสมจริง เด่นชัดและน่าสนใจมากขึ้น
เอกภาพ เอกภาพ หมายถึง ความเป็นอันหนึ่งอันเดียวกัน ความสอดคล้องกลมกลืนเป็นหน่วยเดียวกัน ด้วยการจัด องค์ประกอบให้มีความสัมพันธ์เกี่ยวข้องกันเป็นกลุ่มก้อนไม่กระจัดกระจายโดยการจัดระเบียบของรูปทรง จังหวะเนื้อหาให้เกิดดุลยภาพจะได้สื่ออารมณ์ ความรู้สึก ความหมายได้ง่ายและรวดเร็ว ความเป็นอันหนึ่งอันเดียวกัน
จังหวะ จุดเด่น 1.จุดเด่น หรือจุดสนใจ หมายถึง ส่วนส าคัญที่ ปรากฏชัด สะดุดตาที่สุดในงานศิลปะ จุดเด่นจะ ช่วยสร้างความน่าสนใจ ในผลงานให้ภาพเขียนมี ความสวยงาม มีชีวิตชีวายิ่งขึ้น จุดเด่นเกิดจาก การจัดวางที่เหมาะสม และรู้จักการเน้นภาพ (Emphasis) ที่ดี
ความสมดุล ความสมดุลหรือดุลยภาพ หมายถึง ความเท่ากันเสมอกัน มีน ้ าหนัก หรือความกลมกลืนพอเหมาะพอดี โดยมี แกน สมมติท าหน้าที่แบ่งภาพให้ซ้ายขวา บน ล่าง ให้เท่ากัน การเท่ากันอาจไม่เท่ากันจริง ๆ ก็ได้ แต่จะเท่ากันในความ รู้สึก ตามที่ตามองเห็น