สุโขทัย-กรุงศรีอยุธยา-ธนบุรี

สุโขทัย-กรุงศรีอยุธยาธนบุรี

คำ นำ หนังสืออิเล็กทรอนิกส์ เรื่อง กรุงศรีอยุธยา-สุโขทัย-ธนบุรี เป็นส่วนหนึ่งในรายวิชาสังคมศึกษา ได้จัด ทำ ขึ้นเพื่อใช้ในการเรียนการสอน สำ หรับนักเรียนตลอดจนผู้ที่สนใจเรื่องูของประวัติศาสตร์ไทยในยุค สมัยต่างๆ ในด้านสังคมวัฒนธรรม ทำ เลที่ตั้งของยุคสมัยนั้นและเศรษฐกิจของยุคสมัยนั้นๆ ขอขอบคุณอาจารย์ ธนเนศ ชะพินทร อาจารย์ประจำ วิชาที่ได้แนะนำ แนวทางในการจัดทำ หนังสือ อิเล็กทรอนิกส์เล่มนี้เป็นอย่างดี ผู้จัดทำ หวังอย่างยิ่งว่า เนื้อหาสาระของหนังสืออิเล็กทรอนิกส์เล่มนี้จะ เป็นประโยชน์และให้ความรู้แก่นักเรียนและผู้สนใจ คณะผู้จัดทำ

สารบัญ ที่ตั้ง ระบอบการปกครองของอาณาจักรสุโขทัย กษัตริย์-บุคคลสำ คัญในสมัยสุโขทัย การวางผังเมือง ระบบเศรษฐกิจสมัยสุโขทัย วัฒนธรรมและภูมปัญญาสมัยสุโขทัย เรื่อง อาณาจักรสุโขทัย อาณาจักรอยุธยา ที่ตั้ง กษัตริย์-บุคคลสำ คัญในสมัยอยุธยา ระบอบการปกครองของอาณาจักรอยุธยา การวางผังเมือง ระบบเศรษฐกิจสมัยอยุธยา สังคมสมัยอยุธยา วัฒนธรรมและภูมปัญญาสมัยอยุธยา ศิลปะสมัยอยุธยา กรุงธนบุรี ที่ตั้ง กษัตริย์-บุคคลสำ คัญในสมัยกรุงธนบุรี ระบอบการปกครองของสมัยกรุงธนบุรี การวางผังเมือง สังคมสมัยกรุงธนบุรี วัฒนธรรมและภูมปัญญาสมัยกรุงธนบุรี ศิลปกรรมสมัยธนบุรี บรรณานุกรม คณะผู้จัดทำ คำ นำ สารบัญ หน้า ก ข 1 1 1 2 4 5 6 8 8 8 9 10 11 11 12 12 13 13 13 14 15 17 17 18 19 20

อาณาจักร สุโขทัย ตั้งอยู่บนเส้นทางการค้าผ่านคาบสมุทรระหว่างอ่าวเมาะตะมะและที่ราบลุ่มแม่น้ำ โขงตอนกลาง อาณาจักรสุโขทัยปกครองด้วยระบอบสมบูรณาญาสิทธิราชย์ ซึ่งแบ่งออกได้เป็น 2 ระยะ 1. แบบปิตุราชาธิปไตย หรือเรียกว่าการปกครองแบบพ่อปกครองลูก ในสมัยพ่อขุนรามคำ แหงมหาราช โปรดให้สร้าง กระดิ่ง แขวนไว้ที่หน้าประตูพระราชวังเมื่อประชาชนมีเรื่องเดือดร้อนก็ให้ไปสั่นกระดิ่งร้องเรียน 2. แบบธรรมราชากษัตริย์ผู้ทรงธรรม คือการนำ หลักธรรมมาใช้ในการปกครองโดยค์ทรงเป็นแบบอย่างในด้านการปฏิบัติ ธรรมทำ นุบำ รุงพระพุทธศาสนา ที่ตั้ง ระบอบการปกครองของอาณาจักรสุโขทัย 1

บุคคลสำ คัญในสมัยสุโขมัย พระราชประวัติ พ่อขุนผาเมืองมีมเหสีสองพระองค์ คือ พระนางปัทมาดี พระองค์ที่สอง คือ พระนางปทุมดี ซึ่งทั้งสองพระองค์นี้เป็นพระขนิษฐาของพ่อขุนบางกลางหาว เจ้าเมืองบางยาง ในปี พ.ศ. 1800 พ่อขุนบางกลางหาวและพ่อขุนผาเมือง ได้ริเริ่มคิดปราบปราม ขอมเพื่อปลดปล่อยอิสระของชนไท โดยนำ กำ ลังไพร่พล เข้าทำ การรบกับขอมจนเป็นอันผลสำ เร็จ และประกาศเป็นอิสระจากขอม 2 พ่อขุนศรีอินทราทิตย์ มีพระนามเดิมว่า พ่อขุนบางกลางหาว ทรงเป็นปฐมวงศ์ราชวงศ์ พระร่วง แห่งอาณาจักรสุโขทัย ครองราชสมบัติ ตั้งแต่ พ.ศ. 1782 มีผู้สันนิฐานที่มา ของพ่อขุนศรีอินทราทิตย์จากคัมภีร์ชินกาลมาลีปกรณ์ว่าบ้านเดิมของพระองค์ อาจอยู่ที่"บ้านโคน"ในจังหวัดกำ แพงเพชร พระราชประวัติ พระนามเดิมของพ่อขุนศรีอินทราทิตย์มีพระนามว่าอะไร ? พ่อขุนผาเมือง

มีพระนามเดิมว่า พระราม เป็นพระราชโอรสองค์ที่ 3 ของพ่อขุนศรีอินทราทิตย์กับนางเสือง ทรงเป็น พระมหากษัตริย์พระองค์ที่ 3 ในราชวงศ์พระร่วง แห่งราชอาณาจักรสุโขทัย เสวยราชย์ประมาณ พ.ศ. 1822 ถึงประมาณ พ.ศ. 1841 พระองค์ทรงรวบรวมอาณาจักรไทยจน เป็นปึกแผ่นกว้างขวาง ทั้งยังได้ทรงประดิษฐ์ตัวอักษรไทยขึ้นอีกด้วย พ่อขุนรามคำ แหงมหาราช พระราชประวัติ 3 พระราชประวัติ ทรงเป็นพระโอรสพระยาเลอไทและพระราชนัดดาของพ่อขุนรามคำ แหงมหาราช เดิมทรงปกครองเมืองศรีสัชนาลัยในฐานะองค์อุปราชหรือรัชทายาทเมืองสุโขทัย พระยาลิไทต้องใช้กำ ลังทหารเข้ามายึดอำ นาจเพราะที่สุโขทัยเกิดการกบฏการสืบ ราชบัลลังก์ไม่เป็นไปตามครรลองครองธรรม พระยาลิไทยกทัพจึงมาแย่งชิงราช สมบัติได้ พระมหาธรรมราชาที่ 1 (พญาลิไท) ตอบ พ่อขุนบางกลางหาว

การวางผังเมือง เมืองสุโขทัยมีลักษณะรูปสี่เหลี่ยมผืนผ้า กว้างประมาณ 1800 เมตร ยาวประมาณ 2000 เมตร มีกำ แพงที่ทำ เป็นคัน ดินถมอัดแน่นล้อมรอบ 3 ชั้น ระหว่างกำ แพงเมืองแต่ละชั้นจะมีคูน้ำ คั่นกลาง เกือบกึ่งกลางกำ แพงเมืองแต่ละด้านมีประตู เมืองเปิดไว้ และมีป้อมดินรูปสี่เหลี่ยมขวางอยู่ ภายในเมืองมีวัดมหาธาตุเป็นศูนย์กลาง ส่วนวัดอื่นๆที่เกาะกลุ่มกับวัดมหาธาตุจนเป็นแกนหลักของเมืองประกอบด้วย วัดชนะสงคราม วัดศรีสวาย วัดตระพังเงิน วัดสระศรี วัดตระกวน วัดใหม่ และวัดตระพังทอง นอกจากนี้ยังมีสระน้ำ ขนาด ต่าง ๆ กระจายอยู่ทั่วไป โดยเฉพาะสระน้ำ ขนาดใหญ่นั้น น่าจะสร้างตามความเชื่อทางพุทธศาสนา เพราะถูกกำ หนดให้ เป็นส่วนหนึ่งของวัดหรือขอบเขตของวัด 4 ลักษณะของเมืองที่กำ หนดศาสนสถานเป็นศูนย์กลางเช่นนี้ คงจะได้รับ อิทธิพลจากเขมรผสมผสานกับอิทธิพลทางพุทธศาสนาแบบหินยาน โดย มีศาสนสถานต่าง ๆ ที่สร้างขึ้นตามลำ ดับกาลเวลาเป็นตัวหลักในการ กำ หนดรูปทรงของเมือง คลองส่่งน้ำ ระบบการจัดการน้ำ ในสมัยสุโขทัย การวางผังเมืองสุโขทัย วัดใดเป็นศูนย์กลางเมืองสุโขทัย ? วัดพระธาตุ วัดชนะสงคราม

ระบบเศรษฐกิจสมัยสุโขทัย สภาพเศรษฐกิจสมัยสุโขทัยเป็นระบบเศรษฐกิจแบบเสรีนิยม ดังข้อความปรากฏในหลักศิลาจารึกหลักที่ 1 "…ใคร จักใคร่ค้าช้างค้า ใครจักใคร่ค้าม้าค้า ใครจักใคร่ค้าเงินค้าทองค้า…" และ "...เมืองสุโขทัยนี้ดี ในน้ำ มีปลาในนามีข้าว..." ประชาชนประกอบอาชีพเกษตรกรรมด้วยระบบการเกษตรแบบพึ่งพาธรรมชาติ เช่นสังคมไทยส่วนใหญ่ในชนบทปัจจุบัน 1. เกษตรกรรม การเพาะปลูกเป็นอาชีพหลักของประชาชน ประชาชนที่ดินทำ กินเป็นของตนเอง มีระบบชลประทานเข้าช่วยในการทำ การเกษตร 2. หัตถกรรม เครื่องสังคโลก เป็นสินค้าส่งออกไปขายยังต่างประเทศ 3. พาณิชยกรรม ระบบการค้าแบบเสรีไม่เก็บภาษี เงินตรา คือ เงินพดด้วง แบ่งออกเป็น สลึง บาท และตำ ลึง ความเจริญทางศิลปวัฒนธรรม 5 เงิดพดด้วง เครื่องสังคโลก ตอบ วัดมหาธาตุ การทำ เกษตรในสมัยสุโขทัย

วัฒนธรรมและภูมิปัญญาไทยสมัยสุโขทัย 1. วัฒนธรรมทางด้านการศึกษา 1.1 การศึกษาทางพุทธศาสนา สุโขทัยเป็นอาณาจักรที่มีความเจริญรุ่งเรืองทางพระพุทธศาสนา พระมหากษัตริย์ทรง เลื่อมใสในพระพุทธศาสนาเป็นอย่างยิ่ง เช่น พ่อขุนรามคำ แหงมหาราช ทรงอบรมศีลธรรมแก่ประชาชนทุกวันที่ไม่ใช่ วันพระ โดยประทับบนพระแท่นมนังศิลาบาตร ถ้าเป็นวันพระจะทรงนิมนต์พระสงฆ์มาเทศนาสั่งสอนราษฎร 2. วัฒนธรรมทางด้านตัวอักษรไทย ศิลาจารึกหลักที่ 1 ปรากฎข้อความที่เกี่ยวข้องอักษรไทยสมัยพ่อขุนรามคำ แหงตอนหนึ่งว่า “ …1205ศกปีมะแม พ่อขุน รามคำ แหงหาใคร่ใจในแลใส่ลายสือไทยนี้จึ่งมีเพื่อขุนผุ้นั่นใส่ไว้…” จากศิลาจารึกดังกล่าวจึงเป็นที่เชื่อกันว่าอักษรไทย พ่อขุนรามคำ แหงซึ่งลงศิลาจารึกปีพ.ศ.1826 นี้เป็นอักษรไทยเก่าแก่ที่สุดที่ใช้ในประเทศไทย 3. วัฒนธรรมทางด้านวรรณกรรม วรรณกรรมที่เกิดขึ้นในสมัยสุโขทัยคงจะมีจำ นวนมากและหลายประเภทหากแต่มิได้ตกทอดมาถึงปัจจุบันที่หลงเหลือถึง ปัจจุบัน มีดังนี้ 6 ใครทรงพระราชนิพนธ์หนังสือ ไตรภูมิพระร่วง ซึ่งเป็นคำ สอนในพระพุทธศาสนา ? ศิลาจารึกหลักที่ 1 การถอดข้อความจากศิลาจารึกหลักที่ 1

3.4 ตำ รับท้าวศรีจุฬาลักษณ์ บาง คนเชื่อว่าตำ รับท้าวศรีจุฬาลักษณ์ แต่งในสมัยสุโขทัยเพราะมีเนื่อเรื่องและท้องเรื่องอ้างถึงสถานที่ต่าง ๆ ที่เมืองสุโขทัย 7 ศิลาจารึกพ่อขุนราม ตอบ พระมหาธรรมราชาที่ 1 หรือ พระเจ้าลิไทย วรรณกรรมปรัชญาชิ้นแรกของไทยคือ ? 3.1 ศิลาจารึก มีประโยชน์ทางการศึกษาเรื่องราวทาง ประวัติศาสตร์โบราณคดี ศิลาจารึกที่พบในสมัยสุโขทัย มีประมาณ 30 หลัก ที่สำ คัญมากได้แก่ จารึกพ่อขุน รามคำ แหง 3.2 ไตรภูมิพระร่วง ถือเป็นวรรณกรรมปรัชญาชิ้นแรก ของไทย พระมหาธรรมราชาลิไทยทรงพระราชนิพนธ์ ขึ้นในปี พ.ศ. 1888 นับเป็นวรรณกรรมที่ทรงคุณค่า ทางปรัชญา คุณค่าทางวรรณคดีโดยเฉพาะการสอน จริยธรรม 3.3 สุภาษิตพระร่วง วรรณกรรมนี้ยังถกเถียงกันอยู่ว่า เกิดขึ้นในสมัยสุโขทัยหรือไม่ เพราะมีจุดประสงค์ที่จะ สั่งสอนคน สาระการสอนนั่นมีทั้งวิชาความรู้ เรื่องมิตร และการผูกมิตร เป็นต้น ดังนั้นสุภาษิตพระร่วงจึงมี อิทธิพลต่อความคิดของคนไทยมาก ในการดำ รงชีวิต อีกด้วย สุภาษิตพระร่วง ไตรภูมิพระร่วง

อาณาจักร กรุงศรีอยุธยา 4. สมเด็จพระรามาธิบดีที่ ๒ ติดต่อกับโปรตุเกส ชาวยุโรป 6. สมเด็จพระนเรศวรมหาราช กอบกู้เอกราชจากพม่า 8 อาณาจักรกรุงศรีอยุธยา นับเป็นราชธานีต้นกำ เนิดของประเทศไทย ตามหลักฐานทางประวัติศาสตร์บ่งชี้ ว่าได้รับการสถาปนาขึ้นราวปี พ.ศ. 1893 โดยตั้งอยู่บริเวณที่ราบลุ่มริมแม่น้ำ เจ้าพระยา และแม่น้ำ ป่าสัก มีพระ มหากษัตริย์องค์แรกผู้สร้างเมืองคือ พระเจ้าอู่ทอง หรือ สมเด็จพระรามาธิบดีที่ 1 มีข้อสันนิษฐานว่าอยุธยาน่าจะ เป็นเมืองเดิมที่เคยมีอยู่มาก่อนแล้ว ตั้งอยู่ทางตะวันออกของแม่น้ำ ป่าสัก บริเวณวัดพนัญเชิง ที่ตั้ง กษัตริย์และบุคคลสำ คัญในสมัยอยุธยา 1. พระเจ้าอู่ทอง สถาปนากรุงศรีอยุธยา 2. ขุนหลวงพะงั่ว ขยายอำ นาจไปสู่เขมร และสุโขทัยเป็นผลสำ เร็จ 3. สมเด็จพระบรมไตรโลกนาถ รวมกรุงสุโขทัย กับอยุธยาเป็นผลสำ เร็จ 5. สมเด็จพระเจ้าทรงธรรม ค้นพบรอบพระพุทธบาท 7. สมเด็จพระนารายณ์มหาราช มีความ สัมพันธ์กับฝรั่งเศสและยุคทองของวรรณคดี 8. สมเด็จพระเจ้าอยู่หัวบรมโกศ ยุคทองของวรรณคดี อาณาจักรกรุงศรีอยุธยาได้รับการสถาปนาขึ้นปีพ.ศ.ใด ? ตอบ ไตรภูมิพระร่วง

สมเด็จพระรามาธิบดีที่ 1 (อู่ทอง) ได้ทรงวางระบอบการปกครองส่วนกลางเป็นแบบ จตุสดมภ์ ตามแบบ ขอม มี พระมหากษัตริย์ทรงเป็นผู้อำ นวยการปกครองสูงสุด และมีเสนาบดี 4 คน คือ ขุนเมือง (เวียง) ขุนวัง ขุนคลัง และขุนนา เป็นผู้ช่วยดำ เนินการเกี่ยวกับกิจการทั้ง 4 คือ 1. เมือง (เวียง) รับผิดชอบด้านรักษาความสงบและปราบปรามโจรผู้ร้าย 2. วัง มีหน้าที่เกี่ยวกับราชสำ นัก การยุติธรรม และตัดสินคดีความต่างๆ 3. คลัง ได้แก่ งานด้านคลังมหาสมบัติ การค้า และภาษีต่างๆ 4. นา รับผิดชอบเกี่ยวกับการเกษตร สำ หรับการจัดระเบียบการปกครองนั้นได้นำ รูปแบบในสมัยสุโขทัยมาใช้ โดยให้ กรุงศรีอยุธยาเป็นราชธานี และ เป็นศูนย์กลางการปกครอง เมืองอื่นๆ 1. หัวเมืองชั้นใน 2. หัวเมืองชั้นนอก 3. เมืองประเทศราช 9 1.สมัยอยุธยาตอนต้น (พ.ศ. 1893 – 1991 ) แบ่งเป็น 3 ประเภท ระบอบการปกครองในสมัยอยุธยาเป็นระบอบสมบูรณาญาสิทธิราชย์อำ นาจอธิปไตยอยู่ที่พระมหากษัตริย์เพียง พระองค์เดียว แนวความคิดเกี่ยวกับพระมหากษัตริย์ได้เปลี่ยนแปลงไปตามคติพราหมณ์ซึ่งพวกขอมนำ มา คือลักษณะ การปกครองแบบเทวสิทธิ์นี้ถือว่าพระมหากษัตริย์เป็นเสมือนเจ้าชีวิต ระบอบการปกครองสมัยอยุธยา ตอบ ปีพ.ศ.1893

10 ลักษณะผังเมืองอยุธยา การสร้างเมืองในระยะแรกได้ขุดคลองเป็นทางลัดแม่น้ำ ด้านตะวันออก ตัวเมืองอยู่บนโค้ง แม่น้ำ ลพบุรี มีลักษณะเป็นเกาะมีน้ำ ล้อมรอบเป็นรูปทรงวงรีตามแนวนอนพื้นที่ภายในประมาณ 8 ตารางกิโลเมตร การ ปรับลักษณะทางกายภาพให้เหมาะกับการใช้ประโยชน์อย่างมีวัตถุประสงค์นี้ เป็นความคิดพื้นฐานของการวางผังเมือง รูปร่างเมืองแบบโค้งวงรีช่วยให้กระแสน้ำ ที่ไหลจากเหนือลงใต้ กระทบความโค้งของแผ่นดินกระจายผันน้ำ เข้า คลองที่ขุดเชื่อมต่อภายในเมืองทั้งแนวตั้งและแนวนอน น้ำ จะถูกส่งระบายเข้าพื้นที่ภายในอย่างทั่วถึง ความเร็วของน้ำ สายตรงจะถูกชะลอให้ช้าลงโดยคลองในแนวนอนทำ ให้สามารถใช้ในการสัญจรทางน้ำ ได้โดยปลอดภัย และยังช่วยระบาย ความร้อนในอากาศเป็นพื้นที่เปิดโล่งของเมือง คลองขุดภายในเปรียบเสมือนท่อเปิดขนาดใหญ่สำ หรับจัดส่งน้ำ ใช้ ระบาย น้ำ ฝนได้อย่างทั่วถึงทุกพื้นที่ภายในเมืองการขุดคลองทั้งในแนวตั้งและแนวขวาง ทำ ให้พื้นที่ภายในเมืองถูกแบ่งเป็นตาราง สี่เหลี่ยมมีน้ำ ล้อมรอบ อยู่ทั่วไปคล้ายรูปแบบตารางกริด การวางผังเมืองอยุธยา การปรับปรุงการปกครองในสมัยสมเด็จพระบรมไตรโลกนาถในช่วง 100 ปีแรกของสมัยอยุธยา การบริหารมิได้ แยกกันระหว่างฝ่ายพลเรือนและฝ่ายทหาร เมื่อสมเด็จพระบรมไตรโลกนาถทรงขึ้นครองราชย์ในระหว่าง พ.ศ. 1991 – 2031 พระองค์ทรงปฏิรูปการปกครองเสียใหม่ ให้มีสมุหนายกเป็นหัวหน้าราชการ ฝ่ายพลเรือน โดยมีเสนาบดีจตุสดมภ์ เป็นผู้ช่วย รับผิดชอบบริหารกิจการเกี่ยวกับเมือง วัง คลัง นา และให้มีสมุหกลาโหมเป็นหัวหน้าราชการ ฝ่ายทหาร ทำ หน้าที่ด้านทหารและการป้องกันประเทศไพร่จะได้รับสิทธิที่จะเลือกสังกัดฝ่ายพลเรือน หรือ ฝ่ายทหาร แต่ในยาม สงครามไพร่ทั้งสองฝ่ายต้องออกรบ 2. สมัยอยุธยาตอนกลางและตอนปลาย (พ.ศ. 1991 - 2310 ) การที่สร้างเมืองอยุธยาให้มีรูปร่างเป็นโค้งวงรีมีจุดประสงค์อย่างไร?

11 เศรษฐกิจอยุธยามีพื้นฐานสำ คัญอยู่ที่การเกษตรและการค้ากับต่างประเทศ ต่อมาได้พัฒนาเป็นศูนย์กลางทางการค้า ในภูมิภาคเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ 1. เศรษฐกิจในสมัยอยุธยาเป็นเศรษฐกิจแบบยังชีพที่ขึ้นอยู่กับเกษตรกรรมเช่นเดียวกับสุโขทัย พื้นฐานทาง เศรษฐกิจของอยุธยาคือการเกษตร มีวัตถุประสงค์ในการผลิตเพื่อบริโภคภายในอาณาจักรตามลักษณะเศรษฐกิจแบบพอ ยังชีพ แต่นี่ทำ ให้ผลผลิตทางการเกษตรมีเหลือเป็นจำ นวนมาก ผลผลิตทางการเกษตรเป็นสินค้าที่นำ ไปขายให้ชาวต่าง ประเทศ นำ รายได้มาสู่อาณาจักร 2. อาณาจักรอยุธยาเป็นศูนย์กลางทางการค้าในภูมิภาคเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ บทบาทสำ คัญของอยุธยาทางการค้ามี 2 ประการ คือ เป็นแหล่งรวมสินค้าประเภทของป่าที่ต่างชาติต้องการและ เป็นศูนย์กลางการค้าส่งผ่าน เศรษฐกิจสมัยอยุธยา สังคมสมัยอยุธยา ระบบสังคมอยุธยาเป็นแบบชนชั้นคือ มีชนชั้นสูงหรือมูลนาย ประกอบด้วยพระมหากษัตริย์ผู้ทรงมีพระราช อำ นาจสูงสุดในฐานะองค์พระประมุข ทรงเป็นเจ้าชีวิตและเจ้าแผ่นดิน ระดับรองลงมา คือ พระบรมวงศานุวงศ์ เจ้าเมือง และขุนนาง และชนชั้นล่างคือไพร่และทาส ไพร่ คือ พลเมืองสามัญ เป็นคนส่วนใหญ่ของสังคมซึ่งกฏหมายกำ หนดให้ไพร่ต้องสังกัดมูลนาย เป็นระบบ ควบคุมกำ ลังคนของทางราชการ ส่วน ทาส คือ แรงงานของมูลนายตลอดชีวิต อันสืบเนื่องมาจากเหตุผลทางด้านสงคราม ด้านเศรษฐกิจ หรือการ สืบสายโลหิต ทาสนั้นจะถูกเลี้ยงดูโดยมูลนายไปตลอดชีวิต ตอบ ช่วยให้กระแสน้ำ ที่ไหลจากเหนือลงใต้ ภาพเรือสินค้าที่เขามาในอยุธยา ภาพการค้าขายในตลาดอยุธยา

ระยะแรก ศิลปะอยุธยาตอนต้น (พ.ศ. 1893-2031) ได้รับอิทธิพลจาก ศิลปะ ประเพณีและวัฒนธรรมจาก อาณาจักรใกล้เคียง ระยะที่สอง ศิลปะอยุธยาตอนกลาง (พ.ศ. 2032 - 2172) จัดเป็นยุคที่ศิลปะอยุธยาเริ่มแสดงลักษณะรูปแบบที่ เป็นของตนเอง ระยะที่สาม ศิลปะอยุธยาตอนปลาย (พ.ศ.2173 - 2310) เป็นศิลปะที่แสดงลักษณะเฉพาะอย่างเด่นชัดเป็นต้น แบบศิลปะให้กับศิลปะรัตนโกสินทร์ ศิลปะอยุธยาสามารถแบ่งเป็นระยะสร้างกว้างๆ ได้ 3 ระยะ คือ 12 ศิลปะสมัยอยุธยา 2. การควบคุมกําลังไพร่พลในระบบศักดินาและระบบไพร่ 3. การผสมผสานความเชื่อในศาสนา ก่อนการสถาปนากรุงศรีอยุธยา ศาสนาที่แพร่หลายบริเวณลุ่มแม่น้ํา เจ้าพระยามีทั้งพระพุทธศาสนานิกายเถรวาท นิกายมหายาน และศาสนาพราหมณ์-ฮินดู ความเชื่อพื้นเมืองซึ่ง นับถือวิญญาณ (นับถือผี) และบูชาสิ่งศักดิ์สิทธิ์ วัฒวันธรรมในสมัยอยุธยาถือเป็นภูมิปัญญาไทยที่ได้สะสม สืบทอด และมีอิทธิพลมาถึงสังคมไทยในสมัยต่อมา มีหลายประการ ดังนี้ 1. การเลือกสถานที่ตั้งกรุงศรีอยุธยา สะท้อนถึงภูมิปัญญาอันปราดเปรื่องของผู้นําทางการเมือง การปกครอง ของไทย โดยเฉพาะพระมหากษัตริย์สมัยอยุธยา เพราะทําเลที่ตั้งที่เหมาะสมทั้งใน ด้านเศรษฐกิจ ยุทธศาสตร์และ การเมือง วัฒนธรรมและภูมิปัญญาในสมัยอยุธยา กรุงศรีอยุธยาตั้งอยู่บนเกาะที่มีแม่น้ําล้อมรอบทั้ง 3 สายได้แก่แม่น้ำ อะไรบ้าง ?

อาณาจักร ธนบุรี ที่ตั้ง ภายหลังอาณาจักรอยุธยาล่มสลายไปพร้อมกับการเสียกรุงศรีอยุธยาครั้งที่สองทว่า ในเวลาต่อมา สมเด็จเจ้าพระยามหากษัตริย์ศึกได้ปราบดาภิเษกขึ้นเป็นพระมหากษัตริย์ และทรงย้ายเมืองหลวงไปยังฝั่ง ตะวันออกของแม่น้ำ เจ้าพระยา คือ กรุงเทพมหานครในปัจจุบัน 13 กษัตริย์และบุคคลสำ คัญในธนบุรี 7.เจ้าพระยาจักรี (ทองด้วง) 1.สมเด็จพระเจ้าตากสิน 2.กัปตันเหล็ก 3. กรมพระราชวังบวรมหาสุรสิงหนาท 4. เจ้าจอมมารดาเจ้าหญิงฉิม 5.เจ้าพระยาจักรี (แขก) 6. เจ้าฟ้ากรมขุนกษัตรานุชิต 8.พระยาพิชัยดาบหัก ตอบ แม่น้ําเจ้าพระยา แม่น้ําป่าสัก และแม่น้ำ ลพบุรี เมืองหลวงของธนบุรีอยู่่ฝั่งไหนของแม่น้ำ เจ้าพระยา

14 ระบอบการปกครองสมัยธนบุรี การปกครองในสมัยกรุงธนบุรีนั้น ยืดถือแบบการแบบกรุงศรีอยุธยา โดยแบ่งออกเป็น 2 ประเภท ดังนี้ 1.การปกครองส่วนกลาง กรุงธนบุรีเป็นศูนย์กลาง มีอัครมหาเสนาบดีตำ แหน่ง " เจ้าพระยา " จำ นวน 2 ท่าน ได้แก่ สมุหนายก เป็นอัคร มหาเสนาบดีฝ่ายพลเรือน เป็นผู้ดูแลหัวเมืองฝ่ายเหนือ ในฐานะเจ้าเสนาบดีกรมมหาดไทย ผู้เป็นจะมียศเป็น "เจ้าพระยาจักรีศรีองครักษ์" หรือที่เรียกว่า "ออกญาจักรี" สมุหพระกลาโหม เป็นอัครมหาเสนาบดีฝ่ายทหาร เป็นผู้ดูแลหัวเมืองฝ่ายใต้ทั้งปวง ยศนั้นก็จะมี "เจ้าพระยามหาเสนา" หรือที่เรียกว่า "ออกญากลาโหม" ส่วน จตุสดมภ์มีไว้เหมือนเดิม มีเสนาบดีตำ แหน่ง " พระยา " จำ นวน ๔ ท่าน ได้แก่ กรมเวียง หรือ นครบาล กรมวัง หรือ ธรรมาธิกรณ์ มีพระยาธรรมาธิกรณ์ กรมคลัง หรือ โกษาธิบดี กรมนา หรือ เกษตราธิการ 2.การปกครองส่วนภูมิภาค หัวเมืองชั้นใน จะมีผู้รั้งเมือง เป็นผู้ปกครอง จะอยู่รอบๆไม่ไกลจากราชธานี เมืองพระยามหานคร จะแบ่งออกได้เป็น เมืองเอก โท ตรี จัตวา มีเจ้าเมืองเป็นผู้ปกครอง เมืองประเทศราช คือ เมืองที่จะต้องส่งเครื่องราชบรรณาการมาให้กรุงธนบุรี ระบอบการปกครองสมัยธนบุรี การปกครองในสมัยกรุงธนบุรีนั้น แบ่งเป็นกี่ประเภท? คำ ตอบ ฝั่งตะวันออกของแม่น้ำ เจ้าพระยา

15 การวางผังเมืองธนบุรี เป็นเมืองที่มีป้อมปืนหรือป้อมรบ และเป็นเมืองแรกที่ต้องแล่นเรือผ่านเมื่อเข้ามาจากปากอ่าว ถัดขึ้นไปเป็น ตลาดแก้วตลาดขวัญ ในเขตเมืองนนท์ ถัดไปเป็นบ้านปากเกร็ด สามโคก เมืองปทุม บ้านราชคราม เรื่อยจนไป ถึงอยุธยาดูจากแผนที่จะเห็นว่าตรงบางกอกหรือธนบุรี มีความสำ คัญขึ้นมาเพราะตรงจุดที่ตั้งเมืองนั้นเหมาะใช้ เป็นด่านตรวจอย่างมาก แม้จะอยู่ห่างทะเลสักหน่อย แต่หัวใจสำ คัญอยู่ที่สามารถคุมเส้นทางน้ำ ซึ่งจะติดต่อกับ อยุธยาไว้ทั้งสองด้านดังนี้ เส้นทางแรกด้านปากอ่าวไทยหรือปากน้ำ เจ้าพระยานั้น เป็นเส้นทางเดินเรือสำ เภาขนาดใหญ่ที่ใช้เข้าออกทะเลหลวง เพื่อไปค้าขายข้ามประเทศ ทั้งยังเป็นเส้นทางที่ติดต่อกัน ระหว่างหัวเมืองทางใต้กับราชสำ นักสยามตั้งแต่ประจวบฯ ชุมพร ลงไปถึงสงขวา นครศรีธรรมราช ปัตตานี เส้นทางใน โคลงกำ สรวลสมุทรที่เดินทางจากอยุธยาไปนครศรีธรรมราช ใช้เส้นทางเดียวกันนี้ นอกจากนั้นยังเป็นประตูออกสู่เมือง ชายทะเลตะวันออกด้านเมืองระยองและจันทบูร และที่ใกล้ ปากอ่าวฟากตะวันออกมีคลองสำ โรงเชื่อมกับแม่น้ำ บางปะกง ตัวเมืองธนบุรี ตอบ 2 ประเภท 1.การปกครองส่วนกลาง 2.การปกครองส่วนภูมิภาค ถัดไปจากบ้านราชครามจนถึงอยุธยาที่ดูจากแผนที่แล้วคือบางกอกจุดนั้นเหมาะที่จะใช้ทำ สิ่งใด? สังคมสมัยธนบุรี สภาพสังคมไทยสมัยกรุงธนบุรี มีลักษณะคล้ายคลึงกับสมัยอยุธยา คือมีการแบ่งชนชั้นออกเป็น 1.พระมหา กษัตริย์ มีศักดินา 100000 ไร่ 2. พระบรมวงศานุวงศ์ มีศักดินา 10000 ไร่ 3. ขุนนาง มีศักดินา 1000 ไร่ 4. ไพร่ เป็นชนชั้นที่มีมากที่สุดในสังคม มีศักดินา 25ไร่ 5. ทาส มีศักดินา 5 ไร่ หลังจากบ้านเมืองแตกแยก เพราะการล่มสลายของอาณาจักรอยุธยาแล้ว เมื่อพระเจ้ากรุงธนบุรีได้รวบรวมอาณาจักรเป็นปึกแผ่น พม่า จึงเล็งเห็นว่า ไม่ต้องการให้อาณาจักรสยามเจริญได้อีก จึงต้องมีการรบราญกันอยู่บ่อย เพื่อป้องกันการหลบ หนี พระเจ้ากรุงธนบุรีจึงตรากฎหมายการสักเลกขึ้น เพื่อตรวจสอบจำ นวนคนได้ หากมีการหลบหนีเมื่อใด อาจจะมีโทษถึงประหารชีวิต

16 ตอบ เหมาะจะใช้เป็นด่านตรวจ ภูมิปัญญาและวัฒนธรรมสมัยธนบุรี ภูมิปัญญาและวัฒนธรรมไทยในการปรับตัวเพื่อแก้ปัญหาการดำ รงชีวิต สมัยธนบุรีได้ประสบกับภาวะสงคราม และการขาดแคลนข้าว ทำ ให้เป็นปัญหาของสังคมไทยในขณะนั้น จึงมีภูมิปัญญาเกี่ยวกับการแก้ปัญหาการดำ รง ชีวิต พระเจ้าตากสินมหาราชพระองค์ทรงให้บรรดาข้าราชการทั้งผู้ใหญ่และผู้น้อยหันไปทำ นาเพิ่มปีละ 2 ครั้ง ทั้ง นาปีละนาปรัง ทำ ให้มีข้าวบริโภคมากขึ้นภูมิปัญญานี้ส่งผลถึงปัจจุบันทำ ให้ประเทศไทยติดอันดับในการส่งออกข้าว ไปขายยังต่างประเทศ ศิลปกรรมกรุงธนบุรีแต่ละแขนงได้ดังนี้ จิตรกรรม มีเนื้อหาของภาพที่มุ่งสอนประชาชนให้เข้าใจพระพุทธศาสนา จากเรื่องไตรภูมิ กล้าตีความโดย ใช้สัญลักษณ์เพื่อถ่ายทอดเนื้อหา รูปแบบการใช้สี มีการใช้สีมากกว่าสมัยกรุงศรีอยุธยา ประติมากรรม กรุงธนบุรี ยังคงรับใช้ศาสนา พบพระพุทธรูปสมัยกรุงธนบุรีอย่างน้อย 2 องค์ สถาปัตยกรรม แผนผังการสร้างพระราชวังและวัดยังคงมีการรักษาขนบแบบกรุงศรีตอนปลาย รูปแบบ สถาปัตยกรรมคือ อาคารขนาดไม่ใหญ่มาก สัดส่วนอาคารแคบยาว หน้าจั่วมีแบบมุขลดและแบบพรม พักตร์ หน้าบันทำ เป็น 2 ชั้น ชั้นบนมีลวดลาย ชั้นล่างของหน้าบันมักฉาบเรียบและนิยมเจาะร่องหน้าต่าง 2 ช่อง ประณีตศิลป์ ประเภทเครื่องเบญจรงค์สมัยกรุงธนบุรียังคงมีลวดลายแบบเดิม เช่น กนก เทพพนม นรสิงห์ นิยมชามทรงบัว การเคลือบภายในนิยมเคลือบขาวแทนสีเขียว ส่วนตู้พระธรรม ลักษณะบานประตูตู้พระ ธรรม เนื้อหาลวดลายมีการเปลี่ยนแปลง ส่วนการผูกลายนั้นเป็นแบบเดียวกับกรุงศรีอยุธยา แต่ไม่สะบัด พลิ้วเท่ากับของเดิม วรรณกรรม สมัยกรุงธนบุรีคงรับอิทธิพลสมัยอยุธยาเพียงแต่รูปแบบการแต่งเท่านั้น การใช้ถ้อยคำ และ ความนึกคิดของกวีมีลักษณะเฉพาะตัว สะท้อนความรู้สึกนึกคิด สภาพจิตใจ และบุคลิกลักษณะของชาว ธนบุรี มีศิลปะแห่งการร้อยเรียงด้วยคำ เรียบง่ายใฝ่สันโดษ “วรรณกรรมเพื่อชีวิต” ศิลปะกรรมสมัยธนบุรี

กองนโยบายและแผนงาน สวพ. กทม. (ม.ป.ป.). “ผังเมืองอาณาจักรของประเทศไทย ตอนที่ 4.” เข้าถึง ได้จาก: https://mobile.facebook.com/nt/screen (วันที่ค้นข้อมูล: 23 พฤศจิกายน 2565). นิรัตติยา จันทราทิพย์. (ม.ป.ป.). “ประวัติศาสตร์สุโขทัย.” เข้าถึงได้จาก: https://maymeanjulie.wixsite.com/sukhothaihistory/blank-mainpage. (วันที่ค้นข้อมูล: 23 พฤศจิกายน 2565). อภินันท์ รัตนบุรี. (ม.ป.ป.). “อาณาจักรสุโขทัย.” เข้าถึงได้จาก: https://sites.google.com/site/aphinun23143/phu-cad-tha. (วันที่ค้นข้อมูล: 23 พฤศจิกายน 2565). จันทร์จิรา เรือนน้อย. (ม.ป.ป.). “ประวัติศาสตร์ชาติไทย.” เข้าถึงได้จาก: https://sites.google.com/site/20001507thaihistory/prawati-phu-cad-tha-websit. (วันที่ค้นข้อมูล: 23 พฤศจิกายน 2565). วิกิพีเดีย สารานุกรมเสรี. (2565). “อาณาจักรอยุธยา.” เข้าถึงได้จาก: https://th.wikipedia.org/wiki/ อาณาจักรอยุธยา#อ้างอิง. (วันที่ค้นข้อมูล: 23 พฤศจิกายน 2565). วิกิพีเดีย สารานุกรมเสรี. (2565). “อาณาจักรธนบุรี.” เข้าถึงได้จาก: https://th.wikipedia.org/wiki/ อาณาจักรธนบุรี. (วันที่ค้นข้อมูล: 23 พฤศจิกายน 2565). ทีมงานทรูปลูกปัญญา. (2565). “อาณาจักรธนบุรี.” เข้าถึงได้จาก: https://www.trueplookpanya.com/learning/detail/13207. (วันที่ค้นข้อมูล: 23 พฤศจิกายน 2565). บรรณานุกรม 19 บรรณานุกรม

20 คณะผู้จัดทำ นางสาววิยะดา ขุมทอง เลขที่ 15 นางสาวศศิกาญจน์ อิทธิประเวศน์ เลขที่ 16 นางสาวศศิธร น้ำ แก้ว เลขที่ 25 นางสาวสุพรรณิการ์ ขุมทอง เลขที่ 26 นางสาวอรุโณทัย ช้างกล่อม เลขที่ 27 นางสาวจิรธิดา ฦๅชา เลขที่ 37 ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 6/7