การเกิดพันธะไอออนิก

กก

1ค1พานอ่ิ า

ชุดกิจกรรมการเรียนรู้วิทยาศาสตร์ เรื่องพันธะเคมี ชุดท่ี 1 การเกิดพันธะไอออนิก จัดทา
ข้นึ เพอ่ื ใช้ประกอบการจัดกิจกรรมการเรยี นรรู้ ายวชิ าเคมี 1 สาหรับนกั เรยี นชน้ั มธั ยมศึกษาปที ่ี 4
มีเน้ือหาสอดคล้องกับหลักสูตรแกนกลางการศึกษาข้ันพื้นฐาน พุทธศักราช 2551 (ฉบับปรับปรุง
พ.ศ. 2560) มีกิจกรรมท่ีหลากหลาย เพ่ือให้ผู้เรียนศึกษาค้นคว้าเพิ่มเติมด้วยตนเองซ่ึงเป็นไปตาม
การจัดการเรียนรู้ในศตวรรษท่ี 21 ส่งเสริมให้ผู้เรียนค้นพบความรู้ด้วยตนเอง โดยใช้ทักษะ
กระบวนการทางวิทยาศาสตร์ การสืบเสาะหาความรู้ การสืบค้นข้อมูลและการอภิปราย เพ่ือให้เป็น
ผู้ท่ีมีจิตวิทยาศาสตร์ มีคุณธรรม จริยธรรม และค่านิยมในการใช้วิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีอย่าง
สร้างสรรค์

ชุดกจิ กรรมการเรยี นรู้วิทยาศาสตร์ เรอื่ ง พันธะเคมี ประกอบด้วยชดุ กจิ กรรม
จานวน 10 ชุด ดงั น้ี

ชุดที่ 1 การเกิดพันธะไอออนิก
ชดุ ท่ี 2 สตู รเคมีและชือ่ ของสารประกอบไอออนกิ
ชดุ ที่ 3 พลงั งานกบั การเกดิ สารประกอบไอออนกิ
ชุดท่ี 4 สมบตั ิและปฏกิ ริ ิยาของสารประกอบไอออนิก
ชุดท่ี 5 การเกิดพนั ธะโคเวเลนต์
ชุดท่ี 6 สตู รโมเลกลุ และชอ่ื ของสารโคเวเลนต์
ชดุ ที่ 7 ความยาวพนั ธะและพลงั งานพันธะของสารโคเวเลนต์
ชุดที่ 8 รปู รา่ งและสภาพขว้ั โมเลกุลโคเวเลนต์
ชุดที่ 9 แรงยดึ เหน่ียวระหวา่ งโมเลกลุ และสารโคเวเลนต์โครงรา่ งตาขา่ ย
ชดุ ที่ 10 พันธะโลหะ และการใชป้ ระโยชนข์ องสารประกอบไอออนกิ สารโคเวเลนต์

และโลหะ
ผู้จัดทาขอขอบพระคุณคณะผู้เช่ียวชาญทุกท่าน ตลอดจนผู้ท่ีมีส่วนช่วยเหลือทุกคน
ที่มีส่วนเก่ียวขอ้ ง ในการให้คาปรึกษาและพัฒนาชุดกิจกรรมการเรียนรู้วิทยาศาสตร์เล่มน้ีสาเร็จลุล่วง
ไปด้วยดี หวังเป็นอย่างย่ิงว่าชุดกิจกรรมการเรียนรู้วิทยาศาสตร์ชุดนี้จะช่วยให้ผู้เรียนเข้าใจเน้ือหาได้
ง่ายและชัดเจนยิ่งขึ้น มีพัฒนาการด้านผลสัมฤทธิ์ทางการเรียนสูงขึ้น และเป็นประโยชน์ต่อผู้ที่สนใจ
ศึกษา นาไปเป็นแนวทางในการปรับปรุงกิจกรรมการเรียนการสอนและนวัตกรรมการศึกษาต่อไป

นางจารุณี นาคสงค์

ข

สารบัญ

ชุดกิจกรรมการเรยี นรทู้ ่ี คานา ก

1 สารบัญ ข

การเกิดพนั ธะไอออนกิ คาชี้แจงการใชช้ ุดกิจกรรมการเรียนรู้ ค

------------------------------- คาแนะนาการใช้ชดุ กจิ กรรมสาหรับครู ง

คาแนะนาการใช้ชดุ กจิ กรรมสาหรับนกั เรียน จ

ข้นั ตอนการใช้ชดุ กิจกรรมการเรยี นรู้ ฉ

ผลการเรียนรู้ และจุดประสงคก์ ารเรียนรู้ ช

แบบทดสอบกอ่ นเรียน 1

กระดาษคาตอบแบบทดสอบก่อนเรียน 4

ใบความรทู้ ่ี 1.1 แรงยดึ เหน่ียวระหว่างอนภุ าค 5

ใบความรูท้ ่ี 1.2 สัญลักษณแ์ บบจุดของลิวอสิ 6

ใบกิจกรรมท่ี 1.1 ทบทวนความทรงจา 7

ใบความรทู้ ี่ 1.3 การเกดิ พันธะไอออนิก 8

ใบกิจกรรมที่ 1.2 จดจาธาตุและเวเลนซ์อิเลก็ ตรอน 12

ใบกิจกรรมที่ 1.3 การสร้างแผนภาพการเกิดพนั ธะไอออนิก 13

ใบความรู้ท่ี 1.4 โครงสรา้ งสารประกอบไอออนิก 15

ใบกิจกรรมท่ี 1.4 โครงสร้างผลกึ ไอออนกิ 17

ใบกิจกรรมที่ 1.5 Chemical in daily Life 18

แบบทดสอบหลังเรยี น 19

กระดาษคาตอบแบบทดสอบหลังเรยี น 22

บรรณานุกรม 23

ภาคผนวก 25

เฉลยแบบทดสอบก่อน-หลังเรยี น 26

เฉลยใบกจิ กรรมท่ี 1.1 27

เฉลยใบกจิ กรรมท่ี 1.2 28

เฉลยใบกจิ กรรมที่ 1.3 29

เฉลยใบกิจกรรมท่ี 1.4 31

เฉลยใบกิจกรรมท่ี 1.5 32

ค

คาชี้แจงการใช้ชุดกิจกรรมการเรยี นรู้

1. ชดุ กจิ กรรมการเรียนรวู้ ิทยาศาสตร์ เรอื่ งพันธะเคมี สาหรับนกั เรียนชั้นมัธยมศึกษาปที ่ี 4

ประกอบด้วยชดุ กจิ กรรมการเรียนรวู้ ิทยาศาสตรจ์ านวน 10 ชดุ ดังนี้

ชุดท่ี 1 การเกดิ พันธะไอออนิก 1 ชว่ั โมง

ชุดที่ 2 สตู รเคมีและช่ือของสารประกอบไอออนิก 2 ชว่ั โมง

ชดุ ท่ี 3 พลงั งานกับการเกดิ สารประกอบไอออนิก 3 ช่ัวโมง

ชุดที่ 4 สมบัตแิ ละปฏิกิริยาของสารประกอบไอออนิก 4 ชว่ั โมง

ชดุ ท่ี 5 การเกดิ พนั ธะโคเวเลนต์ 2 ชว่ั โมง

ชดุ ท่ี 6 สตู รโมเลกลุ และชือ่ ของสารโคเวเลนต์ 1 ชั่วโมง

ชุดที่ 7 ความยาวพนั ธะและพลังงานพันธะของสารโคเวเลนต์ 2 ชั่วโมง

ชุดที่ 8 รูปรา่ งและสภาพขวั้ โมเลกุลโคเวเลนต์ 3 ชว่ั โมง

ชดุ ท่ี 9 แรงยึดเหนี่ยวระหว่างโมเลกลุ

และสารโคเวเลนตโ์ ครงร่างตาข่าย 2 ชวั่ โมง

ชุดท่ี 10 พนั ธะโลหะและการใชป้ ระโยชนข์ องสารประกอบไอออนิก

สารโคเวเลนต์ และโลหะ 2 ชั่วโมง

2. ชุดกิจกรรมการเรยี นรู้วทิ ยาศาสตรน์ เี้ ป็น ชุดท่ี 1 เรอ่ื ง การเกิดพนั ธะไอออนกิ

ใช้เวลา 1 ชว่ั โมง

3. ส่วนประกอบของชดุ กจิ กรรมการเรียนรู้วทิ ยาศาสตร์ ประกอบดว้ ย

3.1 คาชี้แจงเก่ียวกบั ชุดกิจกรรม

3.2 คาแนะนาการใชช้ ดุ กิจกรรมสาหรบั ครู

3.3 คาแนะนาการใชช้ ดุ กิจกรรมสาหรบั นกั เรยี น

3.4 แผนผงั แสดงขั้นตอนการเรียนโดยใช้ชดุ กจิ กรรมการเรียนรู้

3.5 ผลการเรยี นรู้ จดุ ประสงค์การเรียนรู้ และสาระการเรียนรู้

3.6 แบบทดสอบกอ่ นเรียน

3.7 ใบความรู้

3.8 ใบกิจกรรม

3.9 แบบทดสอบหลังเรยี น

3.10 บรรณานกุ รม

3.11 ภาคผนวก

4. ผใู้ ช้ควรศึกษาแนะนาในการใชช้ ุดกจิ กรรมการเรียนรู้ก่อนใช้

ง

คาแนะนาการใชช้ ุดกจิ กรรมสาหรับครู

การจดั กิจกรรมการเรยี นรโู้ ดยใช้ชุดกจิ กรรมการเรียนรู้วทิ ยาศาสตร์ เรอื่ ง พันธะเคมี
ชุดที่ 1 การเกิดพนั ธะไอออนิก เพื่อชว่ ยให้การดาเนนิ กจิ กรรมการเรียนรบู้ รรลวุ ตั ถุประสงค์การเรยี นรู้
และมีประสิทธภิ าพ ผู้สอน ควรเตรียมความพร้อมและปฏิบตั ิตามคาแนะนาดงั ตอ่ ไปนี้

1. ศึกษารายละเอยี ดเกย่ี วกับแผนการจดั การเรยี นรู้ เนื้อหาทสี่ อน เอกสารชดุ กจิ กรรม
การเรียนรู้ และคาชีแ้ จงตา่ งๆ ใหเ้ ขา้ ใจก่อนดาเนินกิจกรรมการเรยี นรู้

2. เตรียมส่ืออปุ กรณ์ในการจัดกจิ กรรมการเรยี นรู้ให้พรอ้ มและครบจานวนนักเรยี นใน
แต่ละกล่มุ

3. แบง่ นกั เรยี นเป็นกลุ่มๆละ 3-4 คน จานวนกลุ่มขึ้นอยู่กบั จานวนนักเรยี นในชน้ั เรียน
โดยคละนักเรียนเกง่ ปานกลาง และอ่อน ใหม้ ีการเลอื กประธาน เลขานุการกลุ่ม และแบง่ หนา้ ท่ี
ความรบั ผดิ ชอบแก่สมาชิกในกลมุ่

4. ก่อนจดั กจิ กรรมการเรียนรู้ ครูควรช้ีแจงใหน้ กั เรยี นเข้าใจบทบาทของตนเอง แนะนา
ขนั้ ตอนการใช้ชดุ กจิ กรรมการเรยี นรู้ แนวปฏิบตั ิในระหว่างการดาเนินกจิ กรรมการเรยี นรู้

5. ขณะท่นี ักเรียนทากจิ กรรม ครูให้ความชว่ ยเหลอื แนะนากระต้นุ ให้นักเรยี นทากจิ กรรม
อย่างกระตือรอื ร้นและตอบข้อสงสัยต่างๆ ระหว่างเรียน พร้อมทั้งสังเกตและประเมนิ พฤตกิ รรม
การทางานของนักเรียน

6. เม่ือนกั เรยี นปฏบิ ตั ิกจิ กรรมครบถ้วน ใหน้ ักเรยี นทาแบบทดสอบหลังเรียนแลว้ นา
ผลทดสอบก่อนเรียนและหลังเรยี นแจ้งให้นกั เรียนทราบความก้าวหนา้ ทางการเรียน

7. การวัดและประเมนิ ผล ประเมนิ จากแบบทดสอบก่อนเรียนและหลงั เรยี น ประเมิน
พฤติกรรมการอภิปราย คุณลักษณะอันพึงประสงค์ ประเมินทกั ษะการทดลองกระบวนการกล่มุ
การทดลอง(เมื่อมีกิจกรรมการทดลอง) และประเมนิ ทักษะวทิ ยาศาสตร์ และทักษะในศตวรรษท่ี 21

8. เมือ่ สิ้นสุดการปฏบิ ตั กิ ิจกรรมการเรยี นรู้ ครูให้นักเรียนร่วมตรวจสอบ เกบ็ ชดุ กิจกรรม
การเรยี นรู้วัสดุ อุปกรณ์ใหเ้ รยี บร้อย เพ่ือความสะดวกในการใชง้ านครง้ั ต่อไป

จ

คาแนะนาการใชช้ ุดกจิ กรรมสาหรับนกั เรยี น

ชุดกิจกรรมการเรยี นรู้วิทยาศาสตร์ เร่อื ง พันธะเคมี ชุดท่ี 1 การเกดิ พันธะไอออนิก
ใชป้ ระกอบการเรยี นและเปน็ ชุดกจิ กรรมทนี่ ักเรยี นสามารถศึกษาและทาความเขา้ ใจไดด้ ้วยตนเองโดย
ใหน้ กั เรียนอ่านคาแนะนาและปฏิบัตติ ามขั้นตอนของกิจกรรมรวมทง้ั สามารถสอบถามประเดน็ สงสยั
จากครูผ้สู อนโดยตรง ซึง่ นักเรียนจะได้รบั ความรูอ้ ย่างครบถ้วน โดยปฏบิ ตั ติ ามข้นั ตอนด้วยความ
ซือ่ สัตย์และตงั้ ใจ ดงั นี้

1. ชุดกจิ กรรมการเรียนรวู้ ทิ ยาศาสตร์ เร่อื ง พนั ธะเคมี ชุดท่ี 1 การเกดิ พนั ธะไอออนกิ
ใชเ้ วลา 1 ชว่ั โมง

2. ทาแบบทดสอบก่อนเรียนชดุ กิจกรรมการเรียนรู้วิทยาศาสตร์ ชุดท่ี 1 การเกดิ พนั ธะ
ไอออนิก จานวน 10 ข้อ

3. นักเรียนแบ่งกลมุ่ กลุ่มละ 4-5 คน และแตล่ ะกลุม่ เลอื กประธานและเลขานกุ ารกล่มุ
พร้อมท้ังให้ทุกคนรบั ผดิ ชอบหนา้ ท่ตี ่างๆ ขณะปฏิบัติกจิ กรรม

4. นกั เรียนแตล่ ะกลุ่มรว่ มกันศึกษาจดุ ประสงค์การเรียนรู้
5. นกั เรยี นปฏบิ ัตกิ ิจกรรมตามขน้ั ตอนในชดุ กจิ กรรมการเรียนรู้ หากมขี ้อสงสัยปรึกษาครู
ได้ทนั ที
6. ทาแบบทดสอบหลังเรยี นชดุ กจิ กรรมการเรยี นรู้วิทยาศาสตร์ ชดุ ที่ 1 การเกดิ พนั ธะ
ไอออนิก จานวน 10 ขอ้

ฉ

ข้ันตอนการใช้ชดุ กิจกรรมการเรียนรู้วทิ ยาศาสตร์
เร่ือง พนั ธะเคมี ชุดท่ี 1 การเกดิ พันธะไอออนกิ

ศกึ ษาคาแนะนาการใช้ชดุ กิจกรรมการเรียนรูส้ าหรบั นักเรียน

ทาแบบทดสอบก่อนเรียน

ศกึ ษาชดุ กิจกรรมการเรยี นรู้ท่ี 1
การเกิดพนั ธะไอออนิก

ทาใบกจิ กรรม

ทาแบบทดสอบหลงั เรยี น ไม่ผา่ น

ผา่ น

ศึกษาชดุ กจิ กรรมการเรียนรู้ ชุดท่ี 2
เรื่อง สตู รเคมีและชื่อสารประกอบไอออนิก

ช

ผลการเรยี นรู้ และจดุ ประสงคก์ ารเรียนรู้

ผลการเรียนรู้

อธิบายการเกิดไอออน และการเกดิ พันธะไอออนกิ โดยใชแ้ ผนภาพหรอื สัญลกั ษณ์
แบบจดุ ของลวิ อสิ

จุดประสงค์การเรยี นรู้

1. เขียนสญั ลกั ษณ์แบบจุดของลิวอิสของธาตุและไอออน และระบุไดว้ ่าธาตหุ รือ
ไอออนนน้ั เปน็ ไปตามกฎออกเตต (K)
2. อธิบายการเกิดไอออน และการเกิดพนั ธะไอออนิก โดยใชแ้ ผนภาพหรอื
สญั ลักษณแ์ บบจดุ ของลิวอสิ (K)
3. อธบิ ายโครงสรา้ งของสารประกอบไอออนิก (K)
4. สรา้ งแผนภาพการเกิดสารประกอบไอออนิกได้ (P)
5. ร่วมปฏบิ ตั กิ ิจกรรมดว้ ยความตง้ั ใจ (A)

1

แบบทดสอบก่อนเรยี น
ชุดที่ 1 เรื่อง การเกิดพนั ธะไอออนิก

-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
คาชี้แจง 1. แบบทดสอบเป็นแบบปรนัยมที ้ังหมด 10 ขอ้ 10 คะแนน

2. ใหน้ ักเรียนเลือกคาตอบท่ถี ูกตอ้ งทสี่ ุดเพยี งข้อเดยี ว แล้วทาเคร่ืองหมายกากบาท (X)
ลงในกระดาษคาตอบ

-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
จุดประสงค์ท่ี 1. เขยี นสญั ลักษณแ์ บบจดุ ของลวิ อิสของธาตุและไอออน และระบุได้วา่ ธาตุหรือ
ไอออนนน้ั เป็นไปตามกฎออกเตต

1. ธาตุ X มเี ลขอะตอม 11 ควรมสี ญั ลักษณแ์ บบจุดของลวิ อสิ อย่างไร
ก. ข.

ค. ง.

2. ธาตุ Y อยหู่ มู่ 3 คาบ 2 ธาตุ Y จะเกิดไอออนชนิดใดจึงจะเป็นไปตามกฎออกเตต
ก. Y2+ ข.Y2-
ค. Y3+ ง. Y3-

3. ธาตุ A มสี ญั ลกั ษณแ์ บบจุดของลิวอสิ เปน็ ธาตุ A ควรมีสัญลักษณน์ วิ เคลียรอ์ ยา่ งไร
ก. A10 ข. A31

5 15

ค. A27 ง. A35
13 17

4. จากขอ้ มูลท่ีกาหนดให้

1. 7N = 2. 37Rb = 3. 53I =

ข้อใดเขยี นสตู รแบบจดุ ของลิวอสิ เป็นไปตามกฎออกเตต

ก. ข้อ 1 และ ข้อ 3 ข. ข้อ 2 และข้อ 3

ค. ข้อ 3 เทา่ นั้น ง. ถูกทกุ ขอ้

2

จดุ ประสงค์ท่ี 2. อธิบายการเกิดไอออนและการเกิดพันธะไอออนกิ โดยใช้แผนภาพหรือ
สญั ลักษณ์แบบจุดของลวิ อสิ

5. จากแผนภาพการเกิดสารประกอบไอออนกิ ต่อไปน้ี ธาตุ X และ Y ควรอยู่หมู่ใดในตารางธาตุ

X Y
ก. 1 3
ข. 3 1
ค. 1 5
ง. 3 7

6. จากภาพ X และ Y ควรเปน็ ธาตใุ ด

ก. Na กบั Cl ข. Mg กับ O
ค. Na กับ O ง. Mg กับ Cl

7. ข้อใดแสดงแผนภาพการให้และรับอเิ ล็กตรอนของ 19K และ 16S ได้ ถูกต้อง

ก. ข.

ค. ง.
8. จากแผนภาพแสดงข้ันตอนการเกดิ สารประกอบแกลเลียมไนไตร์ (GaN)

สว่ นท่ีหายไปคอื ข้อใด ข.
ก. ง.

ค.

3

จดุ ประสงคท์ ี่ 3. อธบิ ายโครงสรา้ งของสารประกอบไอออนิก

9. พิจารณาโครงสรา้ งภายในผลกึ ของซีเซยี มคลอไรด์ กรณีเม่ือมี Cs+ เปน็ ศนู ย์กลางของผลกึ จะมี Cl-

ล้อมรอบอย่กู ี่ไอออน (กรณที ี่มรี ะยะห่างจากจดุ ศูนยก์ ลางเทา่ กัน) และมี Cl- ทอ่ี ยูใ่ กล้ Cs+ ศูนย์กลาง

ที่สุดกี่ไอออน

ก. 4 และ 4 ข. 6 และ 6

ค. 8 และ 8 ง. 8 และ 12

10. จากเรื่องผลกึ NaCl ขอ้ ใดถูกต้อง
ก. โซเดียมไอออนจะถูกลอ้ มรอบดว้ ยคลอไรด์ไอออน 6 ไอออน
ข. คลอไรด์ไอออนเรยี งตัวเปน็ รปู ทรงสีห่ น้าลอ้ มรอบโซเดียมไอออน
ค. CsCl มลี กั ษณะผลกึ เหมอื นกัน NaCl
ง. ในสภาวะธรรมชาติ ผลึกโซเดียมคลอไรด์จะนาไฟฟ้า

ถ้าทาแบบทดสอบก่อนเรียนแลว้ ยงั สงสัย
ลองไปหาคาตอบจากใบความรกู้ นั นะจะ๊ เดก็ ๆ

4

กระดาษคาตอบ
แบบทดสอบก่อนเรียน ชดุ ที่ 1
เร่อื ง การเกดิ พนั ธะไอออนกิ

ช่อื ................................................................................ชั้น....................เลขที.่ .........
วนั ที่.................เดอื น............................................พ.ศ................

ข้อ ก ข ค ง
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10

สรปุ คะแนน สรปุ ผลการเรยี น
คะแนนเตม็ ได้ ผา่ น ไม่ผ่าน

10

เป็นอยา่ งไรบ้างน้อง ๆ
ทาได้ก่ีข้อครับ...

5

ใบความรู้ท่ี 1.1
แรงยึดเหน่ียวระหวา่ งอนุภาคของสาร

แรงยึดเหน่ียวระหว่างอนภุ าค
ของสาร

แรงยดึ เหนี่ยวภายใน แรงยึดเหนี่ยวระหว่าง
โมเลกลุ (พันธะเคมี) โมเลกลุ

พนั ธะไอออนกิ พนั ธะ พันธะ แรงแวนเดอรว์ าลส์ พันธะ
โคเวเลนต์ โลหะ ไฮโดรเจน

แรงดงึ ดูดระหว่างข้ัว แรงลอนดอน

กฎออกเตต (Octet rule)

กฎออกเตต (Octet rule) กล่าวว่า อะตอมพยายามทาให้มีจานวนอิเล็กตรอนครบ 8
ในระดับวงนอกสุด โดยการให้อิเล็กตรอนและรับอิเล็กตรอน หรือนาอิเล็กตรอนไปใช้ร่วมกันระหว่าง
อะตอมอย่างใดอย่างหนึ่ง

กฎนม้ี ีข้อยกเวน้ นะคะ เชน่ ฮเี ลยี ม ตอ้ งการ
อเิ ล็กตรอนวงนอกให้ครบ

2 เทา่ น้นั

ตวั อย่างที่ 1.1 2113Na จดั เรยี งอิเลก็ ตรอน 2 , 8 , 1 ไม่เปน็ ไปตามกฎออกเตต
1231Na+ จัดเรียงอเิ ลก็ ตรอน 2 , 8 เปน็ ไปตามกฎออกเตต

6

ใบความรู้ที่ 1.2
สัญลกั ษณแ์ บบจดุ ของลิวอสิ

สัญลักษณ์แบบจุดของลิวอิส (Lewis dot symbol) ประกอบด้วยสัญลักษณ์ของธาตุ และ
จุดรอบสัญลักษณ์ ซ่ึงแทนจานวนเวเลนซ์อิเล็กตรอนของธาตุน้ันๆ โดยเขียนจุดเดี่ยว 4 ด้าน
รอบสัญลักษณก์ อ่ นจงึ เติมใหเ้ ปน็ คู่ ดงั รูป 1.1

รปู 1.1 สญั ลกั ษณ์แบบจุดของลิวอสิ ของธาตุหมู่ A
น้องๆ ยังจาการเกดิ ไอออน

ได้มย้ั นา๊ ????

“ลบรับ-บวกให้”

7

ใบกิจกรรมท่ี 1.1
ทบทวนความทรงจา

1. ใหน้ กั เรยี นเติมคาว่า เปน็ ไปตามกฎออกเตต และ ไม่เปน็ ไปตามกฎออกเตต ลงในกรอบ
ขอ้ ความ เพื่อแสดงถึงธาตหุ รอื ไอออนน้นั เป็นไปตามกฎออกเตตหรือไม่

1.1 1399K

1.2 3162S2−

1.3

1.4

1.5 ธาตุ X+ จดั เรียงอเิ ลก็ ตรอน 2 8

2. ให้นกั เรยี นจัดเรยี งอิเล็กตรอนของธาตุและไอออน พร้อมทั้งเขยี นสัญลกั ษณแ์ บบจดุ ของลวิ อสิ ของ
ธาตุและไอออน ท่ีกาหนดให้

ขอ้ สญั ลกั ษณ์นิวเคลียร์ จัดเรยี งอเิ ลก็ ตรอน สัญลกั ษณ์แบบจดุ ของลิวอสิ
1. 126C
2. 1200Ne
3. 1351P
4. 1480X
5. 4200Y2+

8

ใบความรูท้ ่ี 1.3
การเกิดพนั ธะไอออนิก

พันธะไอออนิก (Ionic bond) คอื แรงดึงดดู ทางไฟฟ้าระหวา่ งไอออนบวกและไอออนลบ

โดยทอ่ี ะตอมของธาตุโลหะมคี ่าพลงั งานไอออไนเซชนั ตา่ จึงเสยี อิเลก็ ตรอนได้ง่ายเป็นไอออนบวก

ใหก้ บั ธาตอุ โลหะ ซง่ึ มคี า่ สมั พรรคภาพอเิ ล็กตรอนสงู รับอิเล็กตรอนได้ดี เกดิ เป็นไอออนลบ เมื่อ

ไอออนท้ังสองเข้ามาอยู่ใกล้กันจะเกดิ ประจุไฟฟ้าตรงข้าม ทาใหไ้ อออนท้ังสองยดึ เหนีย่ วกันด้วยพนั ธะ

เคมที ่ีเรียกว่า “พันธะไอออนิก” (ionic bond) และเรยี กสารทเี่ กิดจากพนั ธะไอออนกิ ว่า

“สารประกอบไออนิก” (ionic compound) โลหะ ให้ e- ไอออนบวก

รู้มย้ั ครบั น้องๆ อโลหะ รบั e- ไอออนลบ

โลหะบางชนดิ เช่น Be , B , Sn ถา้ รวมตัว
กบั อโลหะบางตวั เชน่ Cl ไม่ไดเ้ กิดพันธะ
ไอออนิก แตเ่ กิดเป็นพันธะโคเวเลนต์ เช่น

BeCl2 , BCl3 , SnCl2 , AlCl3

ตาราง 1.1 แสดงค่าประจขุ องไอออนบวกและไอออนลบของธาตหุ มู่ 1A-8A
ทีม่ า นพิ นธ์ ตังคณานรุ กั ษ์ และคณติ า ตังคณานรุ ักษ์ (2549 : 231)

9

ตวั อยา่ งการเกิดสารประกอบไอออนกิ
1. การเกิดสารประกอบโซเดียมคลอไรด์ (NaCl)

ธาตโุ ซเดียม (Na) เปน็ ธาตุโลหะ เลขอะตอม 11 จดั เรยี งอิเล็กตรอนได้ 2 8 1 การจะ
ปรับให้มเี วเลนซอ์ ิเล็กตรอนเป็น 8 ตอ้ งเสยี 1 อิเล็กตรอน เกดิ ไอออน +1 ดังน้ี

e-

1s2 2s2 2p6 3s1 1s2 2s2 2p6

รปู ท่ี 1.2 การเสยี อเิ ลก็ ตรอนของโซเดียม

ธาตคุ ลอรีน (Cl) เปน็ ธาตุอโลหะ มเี ลขอะตอม 17 จัดเรยี งอิเล็กตรอนได้ 2 8 7
การจะปรบั ให้มีเวเลนซ์อิเลก็ ตรอนเปน็ 8 ต้องรับ 1 อิเลก็ ตรอน เกดิ ไอออน -1 ดงั น้ี

e-

1s2 2s2 2p6 3s2 3p5 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6

รปู ที่ 1.3 การรับอเิ ลก็ ตรอนของคลอรีน

10

การ เกิ ดส าร ปร ะกอ บโ ซเ ดีย มค ลอไ รด์ (NaCl) เ กิด จา กกา รท่ี โ ซ เดี ยม (Na)
ให้เวเลนซ์อิเล็กตรอน 1 ตัวกับคลอรีน (Cl) เกิดเป็นโซเดียมไอออน (Na+) และคลอไรด์ (Cl-) ไอออน
ซ่ึงมีประจุต่างกันจึงเกิดแรงดึงดดู ระหวา่ งประจุไฟฟา้ ต่างชนดิ กนั เกิดเป็นสารประกอบ NaCl ดังน้ี

1s2 2s2 2p6 3s1 + 1s2 2s2 2p6 3s2 3p5 1s2 2s2 2p6 + 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6

รูปท่ี 1.4 การเกิดสารประกอบโซเดียมคลอไรด์ (NaCl)
2. การเกดิ สารประกอบแมกนีเซียมคลอไรด์ (MgCl2)

แมกนเี ซยี มคลอไรด์ (Mg) มเี วเลนซ์อเิ ลก็ ตรอน 2 ตัว จงึ ต้องการให้อเิ ล็กตรอน 2 ตัว
คลอรนี (Cl) มเี วเลนซ์อิเล็กตรอน 7 ตวั ตอ้ งการรับเพียง 1 ตัว จึงต้องใชค้ ลอรีน (Cl) 2 ตวั มารับ
อเิ ลก็ ตรอนจากแมกนีเซยี ม (Mg) 1 อะตอม เพื่อเกิดเปน็ สารประกอบ MgCl2 ดงั น้ี

11

1s2 2s2 2p6 3s2 + 1s2 2s2 2p6 3s2 3p5 1s2 2s2 2p6 + 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6
1s2 2s2 2p6 3s2 3p5 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6

รปู ท่ี 1.5 การเกดิ สารประกอบแมกนีเซยี มคลอไรด์ (MgCl2)

3. การเกดิ สารประกอบแคลเซยี มออกไซด์ (CaO)
แคลเซียม (Ca) มีเวเลนซ์อิเล็กตรอนเท่ากับ 2 จึงต้องการใหอ้ ิเลก็ ตรอน 2 ตัว ออกซเิ จน

(O) มีเวเลนซ์อิเล็กตรอนเท่ากับ 6 ต้องการรับอิเล็กตรอน 2 ตัว จึงใช้แคลเซียม (Ca) และออกซิเจน
(O) อยา่ งละ 1 อะตอม ในการใหแ้ ละรับอิเลก็ ตรอน เพื่อเกดิ เปน็ สารประกอบ CaO ดังน้ี

1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 4s2 + 1s2 2s2 2p4 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 + 1s2 2s2 2p6

รปู ที่ 1.6 การเกดิ สารประกอบแคลเซียมออกไซด์ (CaO)

เป็นอย่างไรบ้างครบั นอ้ งๆ
เขา้ ใจมากขึน้ แลว้ ใช่มัย้ ล่ะ

12

ใบกจิ กรรมที่ 1.2
จดจาธาตแุ ละเวเลนซอ์ ิเล็กตรอน

คาช้แี จง ให้นักเรยี นจบั คกู่ ันระดมความคดิ ทากจิ กรรมต่อไปนี้
1. ใหน้ กั เรยี น ล้อมรอบธาตทุ ี่มสี มบตั เิ ปน็ โลหะดว้ ยปากกาสแี ดง

Cl Na Cs N Se Xe Cu O
Al Br Mg Li Pb Ba H S Sn
P F Be As Rn K Fe Ar I

2. จับผิดธาตุที่มเี วเลนซอ์ ิเล็กตรอนไม่ตรงกบั ความจริงโดยใชป้ ากกาสีแดง กากบาท X หนา้ ข้อ
พรอ้ มทัง้ แก้ไขใหถ้ ูกต้องท้ายข้อทีผ่ ดิ

..............1. C มเี วเลนซ์อเิ ลก็ ตรอนกบั 5..................
..............2. Cl มเี วเลนซ์อเิ ล็กตรอนกับ 7..................
..............3. Al มีเวเลนซ์อเิ ลก็ ตรอนกับ 2..................
..............4. Mg มีเวเลนซอ์ เิ ลก็ ตรอนกับ 2..................
..............5. Pb มเี วเลนซอ์ เิ ลก็ ตรอนกับ 4..................
..............6. He มเี วเลนซอ์ เิ ล็กตรอนกับ 8..................
..............7. F มีเวเลนซ์อเิ ล็กตรอนกบั 7..................
..............8. Cs มเี วเลนซอ์ ิเลก็ ตรอนกับ 1..................
..............9. O มเี วเลนซอ์ เิ ลก็ ตรอนกบั 4..................
..............10. P มเี วเลนซ์อิเล็กตรอนกบั 5..................

3. สารประกอบต่อไปนี้เป็นสารประกอบที่พบในชวี ติ ประจาวันใหน้ ักเรยี นใช้ปากกาสแี ดงวงกลม

ลอ้ มรอบสารประกอบไอออนิก

NaCl CH3COOH HCl CO2

NH3 O2 C6H12O6 NO2
Al2O3 Ne BF3 C3H8
C2H5OH MgO CaCO3 CaF2

13

ใบกจิ กรรมที่ 1.3
การสร้างแผนภาพการเกิดพนั ธะไอออนกิ

คาชแ้ี จง ให้นกั เรยี นแบง่ กลุ่มๆ ละ 4-6 คน ระดมความคิดเขียนแผนภาพแสดงการเกดิ
พนั ธะไอออนิกโดยใชแ้ บบจาลองอะตอมของโบร์และสญั ลักษณ์แบบจดุ ของลวิ อสิ ของสารตอ่ ไปนี้

1. Li2O

2. MgS

14

3. Na3N

4. เลือกผลิตภัณฑ์ในชีวิตประจาวันท่มี ีประกอบไอออนกิ 1 ชนิด เขียนสรุปองค์ความรูเ้ รื่องการ
เกิดพันธะไอออนิกโดยใช้แผนภาพหรือสัญลักษณ์แบบจุดของลิวอิส โดยระบุแหล่งท่ีมาให้
ชัดเจน

15

ใบความรู้ที่ 1.4
โครงสรา้ งสารประกอบไอออนกิ

สารประกอบไอออนิกที่ปรากฏอย่ใู นสถานะของแข็ง มีการจัดเรียงตวั ของไอออนบวก และ
ไอออนลบเกิดเป็นผลึกที่มีโครงสร้างหลากหลาย โดยไอออนบวกจะถูกล้อมรอบด้วยไอออนลบ และ
ไอออนลบจะถกู ลอ้ มรอบดว้ ยไอออนบวก จานวนไอออนท่ีมาล้อมรอบกนั นีเ้ รยี กว่า

เลขโคออรด์ ิเนชัน (Co-ordination number) ไอออนชนดิ ตรงขา้ มจะเข้าใกล้กันมากทีส่ ุด
และทานองเดียวกันไอออนชนิดเดียวกันจะพยายามอยู่ห่างกันให้มากที่สุด เช่น โครงสร้างของผลึก
โซเดยี มคลอไรด์ (เกลือแกง)

รปู ท่ี 1.6 โครงสร้างสามมิตสิ ารประกอบไอออนิกของโซเดียมคลอไรด์ (ทรงกลมเล็กแทน
ไอออนบวก ทรงกลมใหญแ่ ทนไอออนลบ)

เนื่องจากโครงสรา้ งของสารประกอบไอออนกิ ประกอบด้วย ไอออนบวกและไออนลบ
จดั เรียงตวั สลบั กันไปแบบต่อเนื่องทั่วทง้ั ผลึก ไมส่ ามารถแยกเป็นโมเลกลุ ได้ จงึ ถือว่าสารประกอบ
ไอออนิกเปน็ สารประกอบที่ไม่มีสูตรโมเลกลุ การเขยี นสตู รสารประกอบไอออนิกจะเขียนแสดง
อัตราส่วนอยา่ งต่าของไอออนทม่ี ารวมตวั กันเท่านั้น

16

โครงสรา้ งผลึกของของแขง็ ไอออนกิ มี 4 แบบ

ดงั นี้

1. โครงสร้างของผลึกชนิดเกลือหินหรือโซเดียม

คลอไรด์ (NaCl) มีรูปร่างเป็นทรงเหลี่ยมแปดหน้า

มเี ลขโคออร์ดิเนชนั แบบ 6 : 6 หมายความวา่ ไอออน

รปู ที่ 1.7 โครงสร้างของผลึกชนิดเกลอื หนิ บวกแต่ละไอออนจะถูกล้อมรอบด้วยไอออนลบ
หรอื โซเดียมคลอไรด์ จานวน 6 ไอออน และ ไอออนลบจะถูกล้อมรอบดว้ ย
ไอออนบวก 6 ไอออน ต่อเนื่องกันไป ตัวอย่าง LiF ,
ท่มี า https://minerva.mlib.cnr.it/mod/ KF , RbCl , KBr , CaO , CdO , AgF ,เปน็ ตน้
book/view.php?id=269&chapterid=101

2. โครงสรา้ งผลกึ ชนิดซเี ซยี มคลอไรด์ (CsCl) มี รูปที่ 1.8 โครงสร้างผลกึ ชนดิ ซีเซยี มคลอไรด์
รปู รา่ งเปน็ รูปลูกบาศก์ มเี ลขโคออร์ดเิ นชนั 8 : 8 ท่ีมา https://en.wikipedia.org/wiki/
ตัวอย่าง CsCl , CsBr , RbF , NH4Cl , TiCl เป็นต้น Caesium_chloride

รูปท่ี 1.9 โครงสรา้ งของผลึกชนดิ ซงิ ค์ 3. โครงสรา้ งของผลกึ ชนิดซิงคซ์ ลั ไฟด์หรือซิงค์เบลน มี
ซลั ไฟด์หรือซิงค์เบลน รปู รา่ งเป็นทรงเหล่ยี มส่หี นา้ มีเลขโคออร์ดิเนชนั แบบ 4 : 4
ตัวอย่าง ZnS , CuI , BeS , CuI , AlP , AgI , MgS เป็นต้น
ท่มี า https://minerva.mlib.cnr.it/mod/
book/view.php?id=269&chapterid=105

4. โครงสรา้ งของผลึกชนิดแคลเซียมฟลอู อไรด์ รูปที่ 1.10 โครงสรา้ งของผลกึ ชนดิ แคลเซียมฟลอู อไรด์
มีรปู ร่างเป็นทรงเหล่ยี มสห่ี นา้ มีเลขโคออร์ดิเนชัน ที่มา https://minerva.mlib.cnr.it/mod/book/
แบบ 8 : 4 ตวั อยา่ ง CaF2 , SrF2 , BaCl2 , view.php?id=269&chapterid=107
HgF2 , UO2 เป็นตน้

17

ใบกจิ กรรมท่ี 1.4
โครงสรา้ งผลึกไอออนิก

คาชแ้ี จง ใหน้ ักเรยี นระบุชนิดของไอออนในโครงสร้างผลกึ ของสารประกอบท่กี าหนดให้
1. แมกนเี ซยี มออกไซด์ (MgO)

มีโครงสรา้ งผลึกแบบ................................................เลขโคออร์ดิเนชันเท่ากับ..........................
2. โพแทสเซียมฟลอู อไรด์ (KF)

มีโครงสรา้ งผลึกแบบ................................................เลขโคออรด์ เิ นชันเทา่ กับ..........................
3. ซเี ซยี มโบรไมด์ (CsBr)

มีโครงสร้างผลกึ แบบ................................................เลขโคออร์ดเิ นชันเท่ากบั ..........................

18

ใบกจิ กรรมท่ี 1.5
Chemical in daily Life

คาชแ้ี จง ให้นักเรียนเขยี นสรุปองค์ความรทู้ ี่ได้จากชดุ กิจกรรม 3 เรื่อง คือ
1. ยกตวั อยา่ งสารประกอบไอออนิกในชีวิตประจาวัน 3 ตัวอยา่ ง
2. สรุปสงิ่ ทีไ่ ดน้ าไปใช้ประโยชนใ์ นชวี ติ ประจาวนั 3 ข้อ
3. ข้อสงสัยหรือข้อเสนอแนะจากการเรียนรูโ้ ดยใช้ชดุ กจิ กรรม อยา่ งนอ้ ย 1 ข้อ

1. ยกตัวอย่าง 2. สรปุ สิ่งทีไ่ ดน้ าไปใช้ 3. ข้อสงสัยหรือ
สารประกอบไอออนกิ ประโยชน์ใน ข้อเสนอแนะจากการ
ในชวี ิตประจาวัน ชีวติ ประจาวัน เรยี นรโู้ ดยใช้ชดุ
กจิ กรรม

ท่ี รายการประเมนิ ระดับคะแนน
1. ความถกู ตอ้ งของเน้ือหา
2. ยกตวั อย่างตามเกณฑ์ท่ีกาหนด 4321
3. ความตรงต่อเวลา

รวม

ลงช่ือ...........................................ผ้ปู ระเมนิ
.........../............./..........

19

แบบทดสอบหลงั เรียน

ชดุ ท่ี 1 เร่ือง การเกิดพันธะไอออนิก

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
คาชแ้ี จง 1. แบบทดสอบเป็นแบบปรนัยมีทั้งหมด 10 ขอ้ 10 คะแนน

2. ใหน้ กั เรยี นเลอื กคาตอบท่ีถูกตอ้ งทีส่ ดุ เพียงข้อเดียว แล้วทาเครื่องหมายกากบาท (X)
ลงในกระดาษคาตอบ

-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

จดุ ประสงคท์ ่ี 1. เขียนสัญลักษณแ์ บบจดุ ของลิวอิสของธาตุและไอออน และระบุไดว้ ่าธาตหุ รอื
ไอออนน้ันเปน็ ไป ตามกฎออกเตต

1. ธาตุ Y อยู่หมู่ 3 คาบ 2 ธาตุ Y จะเกดิ ไอออนชนิดใดจงึ จะเป็นไปตามกฎออกเตต
ก. Y3+ ข. Y2+
ค. Y2- ง. Y3-

2. ธาตุ X มเี ลขอะตอม 11 ควรมีสญั ลักษณ์แบบจุดของลวิ อสิ อย่างไร
ก. ข.
ค. ง.

3. จากข้อมลู ท่กี าหนดให้

1. 7N = 2. 37Rb = 3. 53I =

ข้อใดเขียนสูตรแบบจดุ ของลิวอิสเป็นไปตามกฎออกเตต

ก. ข้อ 3 เท่านัน้ ข. ข้อ 1 และ ข้อ 3

ค. ข้อ 2 และข้อ 3 ง. ถกู ทุกข้อ

4. ธาตุ A มสี ัญลกั ษณแ์ บบจุดของลิวอสิ เปน็ ธาตุ A ควรมีสญั ลักษณ์นวิ เคลยี ร์อยา่ งไร
ก. A10 ข. A27

5 13

ค. A31 ง. A35
15 17

20

จดุ ประสงคท์ ี่ 2. อธบิ ายการเกิดไอออนและการเกิดพันธะไอออนิก โดยใชแ้ ผนภาพหรือสัญลกั ษณ์
แบบจุดของลวิ อิส

5. จากภาพ X และ Y ควรเป็นธาตุใด

ก. Na กบั O ข. Na กบั Cl
ค. Mg กบั O ง. Mg กบั Cl

6. จากแผนภาพการเกดิ สารประกอบไอออนกิ ต่อไปนี้ ธาตุ X และ Y ควรอยู่หม่ใู ดในตารางธาตุ

X Y
ก. 1 3
ข. 3 1
ค. 1 5
ง. 3 7

7. จากแผนภาพแสดงขน้ั ตอนการเกิดสารประกอบแกลเลยี มไนไตร์ (GaN)

ส่วนที่หายไปคือข้อใด ข.
ก.

ค. ง.

8. ข้อใดแสดงแผนภาพการให้และรับอเิ ล็กตรอนของ 19K และ 16S ได้ ถูกต้อง

ก. ข.
ค. ง.

21

จุดประสงคท์ ี่ 3. อธบิ ายโครงสร้างของสารประกอบไอออนิก

9. จากเรือ่ งผลึก NaCl ขอ้ ใดถกู ต้อง
ก. CsCl มีลกั ษณะผลึกเหมอื นกนั NaCl
ข. ในสภาวะธรรมชาติ ผลกึ โซเดยี มคลอไรด์นาไฟฟา้
ค. โซเดียมไอออนจะถูกลอ้ มรอบด้วยคลอไรดไ์ อออน 6 ไอออน
ง. คลอไรด์ไอออนเรียงตัวเปน็ รูปทรงส่ีหน้าล้อมรอบโซเดียมไอออน

10. พจิ ารณาโครงสรา้ งภายในผลกึ ของซีเซียมคลอไรด์ กรณเี มอื่ มี Cs+ เปน็ ศนู ย์กลางของผลึกจะมี

Cl- ลอ้ มรอบอยู่กี่ไอออน (กรณีทีม่ รี ะยะห่างจากจุดศนู ย์กลางเทา่ กนั ) และมี Cl- ทอี่ ยูใ่ กล้ Cs+

ศูนย์กลางที่สดุ ก่ีไอออน

ก. 8 และ 12 ข. 8 และ 8

ค. 6 และ 6 ง. 4 และ 4

ทาแบบทดสอบแลว้ ตรวจคาตอบกบั เฉลยท่ี
ทา้ ยเล่มเลยนะคะใครผ่านแล้วไปต่อชดุ ท่ี 2

ไดเ้ ลยค่ะ สว่ นนักเรยี นที่ยังไม่ผ่านลอง
กลบั ไปทบทวนอกี รอบนะคะ

22

กระดาษคาตอบ
แบบทดสอบหลังเรียน ชุดที่ 1
เร่อื ง การเกดิ พนั ธะไอออนิก

ชื่อ................................................................................ช้ัน....................เลขท.ี่ .........
วันท.่ี ................เดือน............................................พ.ศ................

ขอ้ ก ขค ง
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10

สรปุ คะแนน สรุปผลการเรียน ตอ้ งได้ 8 คะแนนขน้ึ ไปถึง
คะแนนเตม็ ได้ ผ่าน ไม่ผา่ น จะผา่ นนะครับนอ้ ง ๆ

10

23

บรรณานุกรม 39

กระทรวงศกึ ษาธิการ. 2551. ตัวชว้ี ัดและสาระการเรยี นรูแ้ กนกลาง กลุ่มสาระการเรยี นรู้
วทิ ยาศาสตรต์ ามหลักสตู รแกนกลางการศึกษาขน้ั พน้ื ฐาน พทุ ธศักราช 2551.
กรุงเทพมหานคร : โรงพิมพช์ ุมนมุ สหกรณ์การเกษตรแห่งประเทศไทย จากัด.

กระทรวงศกึ ษาธิการ สถาบันสง่ เสรมิ การสอนวทิ ยาศาสตร์และเทคโนโลย.ี 2555. คู่มอื ครูรายวิชา
เพิ่มเตมิ เคมี เล่ม 1 ชัน้ มธั ยมศกึ ษาปีท่ี 4-6 กลุ่มสาระการเรยี นรวู้ ิทยาศาสตร์ ตาม
หลกั สตู รแกนกลางการศึกษาขั้นพนื้ ฐาน พทุ ธศักราช 2551 . กรุงเทพมหานคร :
โรงพมิ พ์ สกสค ลาดพร้าว.

กระทรวงศึกษาธิการ สถาบนั สง่ เสริมการสอนวิทยาศาสตร์และเทคโนโลย.ี 2555. หนังสือเรียน
รายวิชาเพม่ิ เติม เคมี เลม่ 1 ชัน้ มัธยมศึกษาปีที่ 4-6 กลมุ่ สาระการเรยี นรวู้ ทิ ยาศาสตร์
ตามหลกั สตู รแกนกลางการศึกษาขน้ั พ้ืนฐานพุทธศกั ราช 2551. กรงุ เทพมหานคร :
โรงพมิ พ์ สกสค ลาดพร้าว.

กระทรวงศึกษาธกิ าร สถาบันสง่ เสริมการสอนวทิ ยาศาสตร์และเทคโนโลย.ี 2561. หนังสือเรยี น
รายวชิ าเพ่ิมเติมวิทยาศาสตร์ เคมี เลม่ 1 ตามผลการเรียนรกู้ ลุ่มสาระการเรยี นรู้

วิทยาศาสตร์ (ฉบบั ปรบั ปรงุ พ.ศ. 2560) ชัน้ มัธยมศึกษาปที ่ี 4 กลุ่มสาระการเรยี นรู้
วิทยาศาสตร์ ตามหลักสตู รแกนกลางการศึกษาข้ันพนื้ ฐานพุทธศักราช 2551.

กรงุ เทพมหานคร : โรงพิมพ์ สกสค ลาดพร้าว.
นิพนธ์ ตงั คณานุรักษ์ และคณติ า ตังคณานุรักษ.์ 2549. คมู่ ือเคมีพน้ื ฐานและเพิ่มเตมิ ม.4 เล่ม 1.

กรงุ เทพมหานคร : บรษิ ัทสานักพิมพ์แมค็ จากัด.
ศรลี ักษณ์ ผลวัฒนะ และประดับ นาคแก้ว. 2553. หนังสือเรียนรายวิชาพ้ืนฐาน เคมี

ชนั้ มัธยมศกึ ษาปที ่ี 4. กรงุ เทพมหานคร : บรษิ ัทสานกั พิมพ์แมค็ จากัด.
สุทัศน์ ไตรสถติ วร; และ สมศกั ดิ์ วรมงคลชัย. (2555). เคมี ม.4 เล่ม 1. กรงุ เทพฯ:

ไฮเอด็ พบั ลิชชิง่ .
สาราญ พฤกษ์สนุ ทร. 2543. เคมี ม.4 เลม่ 2 ฉบบั สมบูรณ์. กรุงเทพมหานคร : พัฒนาศึกษา.
อุไรวรรณ ศวิ ะกุล. 2542. เคมีอาจารยอ์ .ุ๊ กรุงเทพมหานคร : วฒั นาพานิช.
Eng Nguan Hong, Lim Eng Wah; & Lim Yean Ching. 2011. Focus S P M form 4.5
chemistry. Selangor Darul Ehsan: QPS Press sdn.

24

กระทรวงศึกษาธิการ สถาบนั สง่ เสรมิ การสอนวทิ ยาศาสตร์และเทคโนโลย.ี 2561. คมู่ อื ครูรายวิชา
เพิ่มเติม เคมี เล่ม 1 ชั้นมธั ยมศกึ ษาปีท่ี 4-6 กลุ่มสาระการเรียนร้วู ิทยาศาสตร์ ตาม
หลักสตู รแกนกลางการศึกษาข้ันพน้ื ฐาน พทุ ธศักราช 2551 (Online).
https://www.scimath.org/ebook-chemistry/item/8292-4-1. 20 พฤษภาคม
2561.

กระทรวงศึกษาธิการ สถาบนั สง่ เสริมการสอนวิทยาศาสตร์และเทคโนโลย.ี 2561. คูม่ อื การใช้
หลักสูตรรายวิชาเพ่มิ เติมวิทยาศาสตร์ วิชาเคมี ระดบั มัธยมศกึ ษาตอนปลาย กลุ่มสาระ
การเรยี นรวู้ ทิ ยาศาสตร์ (ฉบับปรับปรงุ พ.ศ. 2560) ตามหลกั สูตรแกนกลางการศกึ ษา
ขน้ั พน้ื ฐาน พุทธศกั ราช 2551. (Online). https://www.scimath.org/ebook-
chemistry/item/8417-2-2560-2551. 11 กรกฎาคม 2561.

Caesium chloride. (Online). https://en.wikipedia.org/wiki/. 2 กรกฎาคม 2560
Calciumfluoride crystal. (Online). https://minerva.mlib.cnr.it/mod/book/view. php?

id=269&chapterid=107. 2 กรกฎาคม 2560.
Mark R. Leach. 2560. ทฤษฎลี ูอสิ (Online). https://www.meta-synthesis.com

/webbook/30_timeline/lewis_theory.php. 10 มีนาคม 2560.
The Sodium Chloride structure. (Online). https://minerva.mlib.cnr.it/mod/book/

view.php?id=269&chapterid=101. 2 กรกฎาคม 2560.
The Zinc Blende structure. (Online). https://minerva.mlib.cnr.it/mod/book/view.

php?id=269&chapterid=105. 2 กรกฎาคม 2560.

25

ภาคผนวก

- เฉลยแบบทดสอบก่อนเรียน – หลงั เรยี น
- เฉลยใบกิจกรรม

26

แบบทดสอบก่อนเรียน - หลังเรยี น
เรือ่ ง การเกดิ พนั ธะไอออนกิ

แบบทดสอบก่อนเรยี น แบบทดสอบหลังเรยี น
1. ง 1. ก
2. ค 2. ง
3. ข 3. ค
4. ข 4. ค
5. ง 5. ค
6. ข 6. ง
7. ค 7. ข
8. ง 8. ก
9. ค 9. ก
10.ก 10.ข

27

เฉลยใบกิจกรรมท่ี 1.1
ทบทวนความทรงจา

1. ให้นักเรียนเติมคาวา่ เปน็ ไปตามกฎออกเตต และ ไมเ่ ปน็ ไปตามกฎออกเตต ลงในกรอบข้อความ

เพื่อแสดงถงึ ธาตุหรือไอออนนั้นเปน็ ไปตามกฎออกเตตหรือไม่

1. 1399K ไม่เปน็ ไปตามกฎออกเตต

2. 3126S2− เปน็ ไปตามกฎออกเตต

3. ไมเ่ ป็นไปตามกฎออกเตต

4. เป็นไปตามกฎออกเตต

5. ธาตุ X+ จดั เรียงอิเลก็ ตรอน 2 8 เปน็ ไปตามกฎออกเตต

2. ให้นกั เรียนจัดเรียงอิเล็กตรอนของธาตุและไอออน พร้อมทง้ั เขยี นสัญลกั ษณแ์ บบจุดของลวิ อสิ ของ
ธาตแุ ละไอออน ท่ีกาหนดให้

ข้อ สัญลกั ษณ์นวิ เคลียร์ จดั เรยี งอเิ ล็กตรอน สัญลักษณแ์ บบจุดของลิวอิส

1. 126C 24

2. 1200Ne 28
3. 1351P 285
4. 1408X 288
5. 4200Y2+ 288

28

1. ให้นักเรยี น เฉลยใบกจิ กรรมท่ี 1.2
จดจาธาตุและเวเลนซ์อเิ ล็กตรอน

ลอ้ มรอบธาตทุ มี่ ีสมบัติเปน็ โลหะดว้ ยปากกาสีแดง

Cl Na Cs N Se Xe Cu O
Al Br Mg Li Pb Ba H S Sn
P F Be As Rn K Fe Ar I

2. จบั ผดิ ธาตุท่ีมเี วเลนซอ์ เิ ล็กตรอนไม่ตรงกบั ความจริงโดยใช้ปากกาสีแดง กากบาท X หน้าข้อ
พร้อมทั้งแก้ไขใหถ้ ูกต้องทา้ ยข้อ

..............1. C มีเวเลนซ์อเิ ลก็ ตรอนกบั 5 ... 4...
..............2. Cl มีเวเลนซอ์ เิ ลก็ ตรอนกับ 7 ..........
..............3. Al มีเวเลนซอ์ ิเลก็ ตรอนกบั 2 ...3...
..............4. Mg มเี วเลนซอ์ เิ ล็กตรอนกับ 2 ..........
..............5. Pb มีเวเลนซอ์ เิ ล็กตรอนกับ 4 ..........
..............6. He มีเวเลนซ์อเิ ล็กตรอนกบั 8 ...2...
..............7. F มเี วเลนซ์อเิ ล็กตรอนกับ 7 ..........
..............8. Cs มีเวเลนซ์อิเลก็ ตรอนกับ 1 ..........
..... .........9. O มีเวเลนซอ์ เิ ล็กตรอนกบั 4 ...6...
..............10. P มเี วเลนซ์อเิ ลก็ ตรอนกบั 5 ..........

3. สารประกอบต่อไปนี้เปน็ สารประกอบท่ีพบในชีวิตประจาวนั ให้นกั เรียนใชห้ มกึ สแี ดงวงกลม

ล้อมรอบสารประกอบไอออนิก

NaCl CH3COOH HCl CO2

NH3 O2 C6H12O6 NO2
Al2O3 Ne BF3 C3H8

C2H5OH MgO CaCO3 CaF2

29

เฉลยใบกิจกรรมท่ี 1.3
การสร้างแผนภาพการเกิดพนั ธะไอออนิก

1. Li2O

1s2 2s1 + 1s2 2s2 2p4 1s2 + 1s2 2s2 2p6
1s2 2s1 1s2

2. MgS

30

1s2 2s2 2p6 3s2 + 1s2 2s2 2p6 3s2 3p4 1s2 2s2 2p6 + 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6

3. Na3N

1s2 2s2 2p6 3s1 1s2 2s2 2p6
1s2 2s2 2p6 3s1 + 1s2 2s2 2p3 1s2 2s2 2p6 + 1s2 2s2 2p6
1s2 2s2 2p6 3s1 1s2 2s2 2p6

31

เฉลยใบกจิ กรรมที่ 1.4
โครงสร้างผลึกไอออนิก

คาชแี้ จง ให้นกั เรียนระบชุ นิดของไอออนในโครงสร้างผลกึ ของสารประกอบทีก่ าหนดให้
1. แมกนเี ซียมออกไซด์ (MgO)

O
Mg

มโี ครงสร้างผลกึ แบบ......โซเดยี มคลอไรด์..............เลขโคออรด์ เิ นชนั เทา่ กบั ........6:6.................
2. โพแทสเซยี มฟลูออไรด์ (KF)

F
K

มีโครงสรา้ งผลึกแบบ.........โซเดียมคลอไรด์.........เลขโคออร์ดิเนชันเทา่ กับ..........6:6.............
3. ซีเซียมโบรไมด์ (CsBr)

Br Cs
37

มโี ครงสร้างผลึกแบบ.........ซีเซียมคลอไรด์.........เลขโคออร์ดิเนชันเทา่ กับ..........8:8.............***
โลหะเกิดไอออนบวก ขนาดไอออนเลก็ ลง อโลหะเกิดไอออนลบ ขนาดไอออนใหญ่ขึ้น****

32

เฉลย ใบกิจกรรมที่ 1.5
Chemical in daily Life

คาชีแ้ จง ใหน้ กั เรียนเขยี นสรุปองค์ความรูท้ ี่ไดจ้ ากชดุ กิจกรรม 3 เร่ือง คือ
1. ยกตวั อย่างสารประกอบไอออนิกในชวี ิตประจาวัน 3 ตวั อย่าง
2. สรปุ ส่งิ ทีไ่ ดน้ าไปใช้ประโยชนใ์ นชวี ติ ประจาวัน
3. ขอ้ สงสยั หรือข้อเสนอแนะจากการเรียนรูโ้ ดยใช้ชดุ กิจกรรม

1. ยกตัวอยา่ ง 2. สรปุ ส่ิงท่ไี ดน้ าไปใช้ 3. ขอ้ สงสัยหรอื
สารประกอบไอออนกิ ประโยชน์ใน ข้อเสนอแนะจากการ
ในชีวติ ประจาวัน ชวี ติ ประจาวัน เรยี นรโู้ ดยใชช้ ุด
กิจกรรม
1. NaCl = เกลอื แกง 1. NaCl = เกลอื แกง
2. NaOH = โซดาไฟ 2. NaOH = โซดาไฟ ข้ึนอยกู่ ับคาตอบของ
3. NaHCO3 = ผงฟู 3. NaHCO3 = ผงฟู นักเรียน