วรรณคดีและวรรณกรรม ป.5 หน่วยที่ 2 กระเช้าของนางสีดา

วิชาภาษาไทย

๕/๘ช้ันประถมศกึ ษาปีท่ี

วรรณคดีลานา
บทท่ี ๒ กระเชา้ ของนางสดี า

นางวิรงรอง ศรีพอ
ครูผสู้ อน

ตวั ชวี้ ัด

❖ อา่ นออกเสยี งบทร้อยแกว้ และบทร้อยกรองได้ถกู ต้อง (ท ๑.๑ ป. ๕/๑)
❖ วิเคราะหแ์ ละแสดงความคิดเหน็ เก่ียวกับเรื่องท่อี ่าน เพอื่ นาไปใช้ในการ

ดาเนนิ ชวี ติ (ท ๑.๑ ป. ๕/๕)
❖ อา่ นหนงั สอื ทีม่ คี ณุ คา่ ตามความสนใจอย่างสม่าเสมอ และแสดงความคิดเห็น

เก่ียวกบั เรือ่ งทอี่ ่าน (ท ๑.๑ ป. ๕/๗)
❖ สรุปเร่ืองจากวรรณคดีหรอื วรรณกรรมทีอ่ ่าน (ท ๕.๑ ป. ๕/๑)
❖ ระบคุ วามรแู้ ละข้อคดิ จากการอ่านวรรณคดแี ละวรรณกรรมที่สามารถ

นาไปใช้ในชีวิตจรงิ (ท ๕.๑ ป. ๕/๒)
❖ อธบิ ายคณุ ค่าของวรรณคดแี ละวรรณกรรม (ท ๕.๑ ป. ๕/๓)

คลกิ เลอื กหัวขอ้ เพือ่ เขา้ สู่

ประวัตเิผนแู้ อ้ื ตห่ง า บทนาเร่ือง

เนือ้ เร่อื ง กระเชา้ สีดา คาศัพทน์ ่ารู้

ถ้อยคาสานวน คณุ ค่าและขอ้ คดิ
ล้วนต้องศึกษา ทีไ่ ด้รบั จากเรื่อง
สรปุ ความรู้

ประวตั ผิ ้แู ตง่

พระสารประเสรฐิ เป็นบตุ รของหลวง
พิพิธวิรัชการ (เทียน นาคะประทีป) และนางสวน
เกดิ เม่อื วนั ท่ี ๒๕ พฤศจกิ ายน พ.ศ. ๒๔๓๒
มนี ามเดิมว่า ตรี นาคะประทปี พระสารประเสริฐ
เป็นผู้เช่ยี วชาญทางอกั ษรศาสตร์ ทง้ั ภาษาไทย บาลีและสนั สกฤต
นอกจากรับราชการแล้ว ทา่ นยังเคยเป็นอาจารยว์ ชิ าภาษาบาลี
ในคณะอักษรศาสตร์ จฬุ าลงกรณ์มหาวิทยาลยั และเป็นกรรมการ
ชาระปทานุกรม แหง่ ราชบัณฑิตยสถาน

พระสารประเสริฐแต่งหนังสือไว้หลายเร่ือง โดยมาก

มักจะแต่งร่วมกับพระยาอนุมานราชธน โดยใช้นามปากกาว่า
“เสฐียรโกเศศและนาคะประทีป” วรรณกรรมท่ีรู้จักกันอย่าง
แพร่หลาย คือ หิโตปเทศ และกามนิต หากแต่งตามลาพังจะใช้
นามปากกาวา่ “นาคะประทปี ”

พระสารประเสริฐถึงแก่กรรมเม่ือวันที่ ๔ มิถุนายน
พ.ศ. ๒๔๘๘

บทนาเรอื่ ง

กระเชา้ สีดา เปน็ นิทานเรื่องหน่ึงในหนงั สือ รวมนิทาน
ของพระสารประเสริฐ (ตรี นาคะประทีป) แต่งเมอ่ื พ.ศ. ๒๔๘๕
มีลกั ษณะเป็นรอ้ ยแก้ว กล่าวถงึ รปู ร่าง ลกั ษณะนิสัย ความเป็นอยขู่ อง
พวกภูต คอื พรายน้าและพรายไม้
ตามความเช่ือของคนไทยโบราณ รวมทัง้ ตานาน
การเกดิ ต้นกระเช้าสดี า นอกจากนน้ั ยังสอดแทรก
ข้อคิดในการเปน็ ผปู้ ระพฤติดีมีคณุ ธรรมว่า
ย่อมเป็นท่ีรักและสรรเสรญิ ของบุคคลทว่ั ไป

พรายไม้กับพรายน้าเป็นภูตจาพวกหน่ึง ภูตนั้นคืออมนุษย์

มิใช่คนหรือสัตว์ ไม่มีใครเห็นตัว แต่อาจสาแดงให้เราเห็นตัวเป็น
รูปคนได้ ภูตที่เป็นพรายไม้ หรือพรายน้า กล่าวกันว่ามีตัวเล็กจิ๋ว
สวยงาม สามารถสาแดงให้เห็นตัวเป็นรูปคนหรือรูปอะไรได้ต่าง ๆ
ทั้งให้ดีหรือให้ร้ายแก่มนุษย์ได้ด้วย มีนิสัยชอบเล่นสนุก ประชุม
ร้องราทาเพลงกัน พรายไม้เป็นเพศชาย อยู่ตามต้นไม้ในป่า พรายน้า
เป็นเพศหญิงและเป็นชาวน้า ทั้งพรายไม้และพรายน้าชอบคนดี
ถ้าใครทาดี เป็นต้นว่า มีใจเมตตากรุณา ช่วยเหลือผู้อื่น ไม่เห็นแก่ตัว
ก็มาปรากฏให้เห็นรปู อนั น่ารกั สนทนาปราศรยั เป็นทสี่ นทิ สนม

วันหนึ่ง หนูน้อยขันทอง นพกุล นึกว่าพวกพรายไม้จะพากัน

มาเล่น ขันทองเคยได้ยินว่า พวกเด็ก ๆ หรือผู้ใหญ่ก็ตาม ไม่มีใครเห็น
พรายไม้ได้เลย แต่ขันทองคิดว่าถ้าตนเป็นเด็กดี มีวัฒนธรรม
ตามแม่สอน คงเห็นพรายไม้ได้สักคราวหน่ึง แม่สอนขันทองอยู่เสมอ
ให้เป็นคนอารีต่อเพื่อน รู้จักเกรงใจผู้อื่น เช่น ไม่หยิบฉวยส่ิงของ
ของคนอ่ืนก่อนที่เจ้าของอนุญาต ประพฤติตัวเป็นคนสุภาพ อยากได้
อะไรเมื่อเขาให้ก็ไม่โลภมาก ขันทองทาตามแม่สอนจนชินเป็นนิสัย
เป็นที่รกั สดุ สวาสดิ์ของแม่

เวลาค่าเดอื นหงาย ถนิ่ ของพรายไม้สว่างกระจา่ งแจง้ พวกพรายไม้

ได้มาประชมุ กัน คร้ันได้เวลาเล่นสนกุ นางพรายน้าแจกกระเช้า
แก่พวกพรายไมต้ วั ละใบ

พรายไม้ตวั สุดทา้ ยไดก้ ระเชา้ แล้ว พูดแนะขน้ึ วา่ ควรเลน่ เก็บของ

ใส่กระเช้า แข่งกนั ทกุ รายตกลงวา่ เปน็ กฬี าทีแ่ สดงความวอ่ งไว
อันสนุก ลงทา้ ยผชู้ นะได้รางวลั คอื จับคูเ่ ตน้ รากบั นางพรายน้า
เจา้ ของกระเชา้ ผู้สวยสด

ขันทองออกจากบา้ น เดนิ พลางดพู ลางว่า
จะเหน็ พรายไมบ้ า้ งหรอื ไม่ เห็นแตก่ ระเชา้ เล็ก ๆ
กลิ้งเกลอ่ื นอยู่ กระเช้าเหลา่ น้ัน พวกพรายไม้ทเี่ ล่น
ว่งิ เก็บของเลกิ แล้วท้ิงไว้กระจัดกระจาย ขันทอง
รสู้ กึ แปลกใจว่าใครเอากระเชา้ นิด ๆ เหล่าน้ี
มาจากไหน และชอบใจที่เป็นใบเลก็ ๆ น่าเอ็นดมู าก

ขณะนั้นเป็นเวลาที่เลิกการรื่นเริงแล้ว พวกพรายไม้พากันกลับ

ส่ ว น พ ร า ย น้ า ผู้ เ รี ย บ ร้ อ ย ยั ง ก า ลั ง เ ดิ น ไ ป เ ก็ บ ก ร ะ เ ช้ า เ พ่ื อ มิ ใ ห้ ร ก ท่ี
ขนั ทองยง่ิ ประหลาดใจมากที่เห็นกระเช้าลอยข้ึนเองทีละใบ แล้วลอยไป
รวมกองอยู่แห่งหนึ่ง มีอาการเหมือนคนเก็บข้ึน แต่ไม่เห็นตัวคน
เห็นแต่กระเช้ายกตัวข้ึนเอง ความจริงนางพรายน้าก็เดินไปเก็บ
ตามธรรมดา หากแต่ไม่มีใครเห็นตัวได้ คงเห็นแต่กระเช้า ขันทอง
คะเนว่าคงมีอะไรที่มายกกระเช้าขึ้นเป็นแน่ และอันนั้นคงเป็น
พรายไม้ท่ตี นแลไมเ่ หน็ นสิ ัยของขันทองชอบช่วยผู้อน่ื จึ่งเดนิ ไปช่วยเก็บ
ก ร ะ เ ช้ า ต า ม ดิ น แ ล้ ว น า ไ ป ร ว ม ที่ ก อ ง จ น ห ม ด แ ล ะ น่ั ง ดู อ ยู่
ให้นึกอยากได้ไปเล่นบา้ ง แตก่ ็ไม่กลา้ หยิบฉวย กลัวเจ้าของจะว่าเอา

นางพรายน้าชอบใจความอารีและความสุจริตของขันทอง

ขณะน้ันขันทองรูส้ กึ เหมอื นมีมือน้อย ๆ เอาอะไรมาป้ายท่ีตาเย็น ๆ แล้ว
ก็แลเห็นตัวนางพรายน้า สูงสักห้าสิบเซ็น ต์ ขนาดเท่าตุ๊กตา
ยืนย้ิมแฉ่งอยู่ตรงหน้า รูปร่างสะสวย หน้าตาหมดจด แต่งตัว
เหมือนกับขนั ทองทุกอยา่ ง ขนั ทองปราศรัยวา่ “สวัสดี” แล้วพูดต่อไปว่า
“ฉันเห็นจะเป็นคนดีนะ จึ่งแลเห็นท่านได้ แม่ฉันอ่านหนังสือ
พบเรอ่ื งพรายไม้ เล่าให้ฉันฟัง ฉันกน็ ึกอยากเห็นตัวเหลือเกิน เขาว่าต้อง
เป็นคนดี จ่ึงจะเห็นพรายไม้ได้ นี่ฉันเห็นท่านแล้ว ฉันก็เป็น
คนดีนะ”

นางพรายน้าบอกว่า “หนูเป็นคนดีทีเดียว มีนน้าใจอารีดีมาก

และสจุ รติ ด้วย ฉนั ชอบความอารีและความสุจรติ ของหนู จ่ึงทาให้หนเู ห็น
ตัวฉัน ฉันไม่ใช่พรายไม้ พรายไม้เขาเป็นผู้ชาย ฉันเป็นพรายน้า
เม่ือหนูเห็นฉันได้ ก็แลเห็นพรายไม้ทั้งหลายได้เหมือนกัน แต่เดี๋ยวน้ี
พรายไมก้ ลบั ไปหมดแลว้ เหลอื แต่ฉันเก็บกระเชา้ อยู่”

ขนั ทองวา่ “กระเช้านน้ี ่ารักจรงิ ๆ ท่านทาดว้ ยอะไร”
นางพรายนา้ ตอบว่า “ฉันไม่ได้ทามันดอก มันเป็นผลออกมาจาก
ไ ม้ เ ถ า ช นิ ด ห น่ึ ง ผ ล น้ั น เ ม่ื อ แ ก่ ต อ น บ น แ ย ก เ ป็ น ห ก ก ลี บ
แล้วก้านผลก็แตกกระจายออกเป็นสาแหรกห้วิ กลีบเหล่านัน้ ”

ขันทองว่า “ดูรปู เป็นกระเช้าทเี ดียว”

นางพรายน้าเลา่ ต่อไปว่า “เดมิ กเ็ ป็นกระเช้า มีเรือ่ งวา่ เมอื่ กอ่ น
นานมาแลว้ นางสีดาถกู ทศกณั ฐ์อมุ้ เอาตวั เหาะไป กระเชา้ ของนางสีดา
หลดุ ลงมากลางปา่ กระเชา้ นั้นเป็นของวเิ ศษ เทวดาเจ้าป่าเสยี ดายวา่
จะหายไปเสีย จง่ึ ช่วยให้ออกรากงอกเป็นเถา แลว้ ก็มผี ลสืบตลอดมา
จนถงึ บดั น้ี เป็นท่ีระลกึ ถงึ นางสดี า”



ขันทองวา่ “ขอฉันไปเลน่ บ้างได้ไหม”

นางพรายนา้ วา่ “ได้ซิ ทรี่ ัก เชิญหยบิ ไปตามความพอใจ” ขันทอง
อยากได้มาก ๆ แต่เกรงใจเขา แลดตู าพลาง แล้วหยิบมาเพยี งใบเดียว

นางพรายนา้ รูท้ ี ย่งิ รู้สกึ เอ็นดขู นั ทอง
มากขึ้น หยบิ สง่ ให้จนเต็มทัง้ สองมอื น้อย ๆ
ของขนั ทองและพูดชมวา่ “ขันทอง หนูเปน็
คนดีมาก มีความอารี ชอบชว่ ยเหลอื ผูอ้ ่ืน
มีใจสุจรติ ไมเ่ อาสง่ิ ของกอ่ นเจ้าของให้

ท้ังไม่โลภมาก หนูดีพร้อมทุกอย่างต่อไปน้ีเม่ือถึงวันดีคืนดี เดือนหงาย
พระจันทร์เพ็ญเช่นนี้ หนูมาท่ีน่ีอีกซิ ฉันจะทาให้หนูได้เห็นพวก
พรายไม้มาประชุมกันเล่นรื่นเริง ทันใดน้ัน ขันทองรู้สึกว่านางพรายน้า
ยกมือมาเช็ดตาของตน แล้วก็แลไม่เห็นนางพรายน้าอีกต่อไป และ
กองกระเช้ากห็ ายวบั ไปด้วย

ขันทองห้ิวกระเช้าเต็มสองมือกลับมาบ้าน เล่าเร่ืองให้แม่ฟัง

แม่ดีใจท่ีลูกเป็นคนพิเศษได้เห็นนางพรายน้า แล้วขอดูกระเช้า
เมื่อพิจารณาดู แม่บอกว่า “ผลไม้น้ีแม่เคยเห็น นางพรายน้านั้นรู้เร่ือง
ดีวา่ เดิมเป็นกระเชา้ ของนางสีดา เรากเ็ รียกวา่ ‘กระเช้าสดี า’ น่ันแหละ
ดี”

แม่ขันทองก็ไปเล่าเร่ืองน้ีให้เพ่ือนบ้านฟัง แต่นั้นมาผลของ
เถาไม้ชนดิ นี้ จึง่ เรยี กกนั วา่ กระเช้าสีดา

คาศพั ท์นา่ รู้

คาศพั ทน์ ่ารู้ (ตอ่ )

ถอ้ ยคาสานวน ล้วนต้องศึกษา

การเข้าใจความหมายของถอ้ ยคาสานวนในเรอื่ ง จะทา
ให้เข้าใจเน้ือเรือ่ งไดล้ ะเอียดชดั เจนยง่ิ ขึ้น

ตวั อยา่ ง

พรายไมเ้ ป็นเพศชาย อยูต่ ามตน้ ไม้ในป่า พรายน้าเปน็ เพศหญิง
และเป็นชาวน้า

หมายความว่า พรายไม้เปน็ ภูตเพศชายอาศัยอยตู่ ามต้นไม้
ในปา่ สว่ นพรายนา้ เป็นภตู เพศหญิงอาศยั อยูใ่ นน้า

ถ้อยคาสานวน ลว้ นตอ้ งศึกษา

ตัวอย่าง

เวลาคา่ เดอื นหงาย ถน่ิ ของพรายไม้สว่างกระจ่างแจ้ง พวกพรายไม้
ไดม้ าประชุมกัน คร้นั ไดเ้ วลาเล่นสนุก นางพรายน้าแจกกระเชา้ แกพ่ วก
พรายไม้ตวั ละใบ

หมายความว่า คนื ทม่ี ีดวงจนั ทร์สอ่ งแสงสวา่ ง พวกพรายไม้
และพรายนา้ จะมารวมกันในแดนทอี่ ยูข่ องพวกพรายไม้เพ่อื เล่นสนกุ สนาน
กนั

ถ้อยคาสานวน ลว้ นตอ้ งศึกษา

ตวั อย่าง

นางสดี าถูกทศกัณฐอ์ ุ้มเอาตัวเหาะไป กระเช้าของนางสีดาหลุดลงมากลางปา่

หมายความวา่ เมื่อครั้งทน่ี างสดี าถูกทศกณั ฐ์ลกั พาตวั
โดยอุ้มเหาะไปกรงุ ลงกาน้ัน ในระหวา่ งทางนางสดี าทากระเชา้ ตก
อยู่กลางป่า

คุณคา่ ด้านสังคมและวฒั นธรรม

สะท้อนให้เหน็ ความประพฤตขิ องเดก็ ไทยทส่ี ังคม
ช่นื ชม คอื เชื่อฟังคาสงั่ สอนของผู้ใหญ่ มีน้าใจ ซอ่ื สัตย์
มีความเกรงใจ สภุ าพออ่ นนอ้ ม

หากปฏิบตั ติ นเป็นคนดีจะเป็นแบบอยา่ งท่ีดี
แก่คนในสงั คม และเมื่อสงั คมมีแต่คนดี
สังคมกจ็ ะเปน็ สงั คมท่ดี ี

นทิ านเรอื่ ง กระเชา้ สีดามเี นือ้ เรือ่ งสนุกสนาน

ใช้ภาษาบรรยายได้สละสลวย ชัดเจน อา่ นเขา้ ใจงา่ ย
เหมาะสาหรบั เดก็ แฝงแนวคดิ ในเร่อื งผลของ
การทาความดี คอื การเชอ่ื ฟงั ผูใ้ หญ่ ความมีนา้ ใจ
และความสุภาพอ่อนโยน ซึง่ นักเรียนควรนาไป
ประพฤติปฏบิ ตั ใิ นชวี ิตประจาวันให้สม่าเสมอ
จนเป็นนิสัย

หมดเวลาเรยี นแลว้ ไว้เจอกนั ในช่ัวโมงตอ่ ไปนะคะ

ภาระงานสาหรบั วันนี้
๑. แบบพฒั นาทกั ษะเพ่ือประเมนิ ผลการเรยี นรู้

(ใน E book) ทาในสมุด

๒. วรรณคดีและวรรณกรรมหนว่ ยการเรียนรทู้ ี่ ๓ หนา้ ๑๐๗-๑๑๑
๓. แบบฝึกหัดทักษะภาษา หน้า ๒๑-๒๓

แบบพฒั นาทกั ษะในการทาข้อสอบปรนัย
เพ่อื ประเมนิ ผลการเรยี นรู้

๑ “พอ่ แม่ย่อมดใี จและภูมใิ จท่ีลกู เปน็ คนด”ี
จากขอ้ ความมีความสัมพันธก์ นั กับขอ้ ใด

๑ ความเสียสละ
๒ คณุ คา่ ด้านสังคมและวฒั นธรรม
๓ ความขยนั หมั่นเพยี ร
๔ ความกล้าหาญเดด็ เดยี่ ว

เฉลย

๒ “กระเชา้ สดี าเปน็ นิทานเกยี่ วกบั เด็กทม่ี ีจติ ใจงามและ
ความประพฤติด”ี จากข้อความมคี วามสมั พนั ธ์กนั กับข้อ
ใด
๑ สาระสาคญั ของเรื่อง
๒ คุณคา่ ด้านสงั คมและวัฒนธรรม
๓ ความเกรงใจ
๔ ความมีระเบียบวนิ ยั

เฉลย

๓ “เร่ืองกระเชา้ สดี าให้ขอ้ คิดในการเป็นคนดี ซ่งึ เดก็ ๆ
ควรปฏบิ ตั ิตาม” จากขอ้ ความมีความสัมพันธก์ ันกับข้อ
ใด
๑ ความซื่อสตั ย์
๒ คณุ ค่าด้านสงั คมและวฒั นธรรม
๓ ข้อคดิ จากเร่อื งกระเช้าสดี า
๔ ความกลา้ หาญเด็ดเดีย่ ว

เฉลย

๔ “ขนั ทองชว่ ยพรายน้าเก็บกระเช้าไปรวมกัน”
จากขอ้ ความมีความสัมพนั ธก์ ันกับขอ้ ใด

๑ ความเสียสละ
๒ คณุ ค่าด้านสังคมและวัฒนธรรม
๓ ความขยันหมั่นเพียร
๔ ความมีน้าใจเอ้ือเฟอ้ื ชว่ ยเหลอื ผู้อ่ืน

เฉลย

๕ “ขนั ทองอยากไดก้ ระเช้าไปเลน่ บ้างแต่ไม่กลา้ หยิบฉวย”
จากขอ้ ความมีความสมั พนั ธ์กันกับข้อใด

๑ ความเสยี สละ
๒ คณุ ค่าดา้ นสงั คมและวัฒนธรรม
๓ ความซ่อื สัตย์
๔ ความกลา้ หาญเดด็ เด่ยี ว

เฉลย

๖ “ขันทองต้งั ใจประพฤตติ ามที่แมส่ อนทกุ ประการ
อย่างสมา่ เสมอจนเป็นนิสยั ” จากข้อความ
มีความสมั พันธก์ นั กบั ข้อใด

๑ ความเสียสละ

๒ การเชื่อฟงั คาสัง่ สอนของผูใ้ หญ่

๓ ความขยนั หมั่นเพียร

๔ ความกลา้ หาญเด็ดเด่ียว

เฉลย

๗ “พรายนา้ อนุญาตใหข้ ันทองหยิบกระเช้าสีดาไปตามความ
พอใจ แตข่ ันทองหยิบมาเพียงใบเดยี ว” จากข้อความ
มีความสมั พนั ธก์ นั กบั ขอ้ ใด

๑ ความเสียสละ
๒ ความเช่ือมน่ั ในตนเอง

๓ ความเกรงใจ
๔ ความกล้าหาญเดด็ เด่ยี ว

เฉลย

๘ “พรายนา้ ชว่ ยกันเก็บกระเช้าท่ีกล้ิงเกลื่อนกลาด
กระจัดกระจายมารวมกันเพื่อมใิ ห้รกที่”
จากข้อความมคี วามสัมพนั ธ์กนั กบั ข้อใด

๑ ความมีระเบียบ

๒ ความซ่อื สัตย์

๓ ความขยันหม่ันเพยี ร
๔ ความกล้าหาญเด็ดเด่ยี ว

เฉลย

๙ “เรื่องกระเช้าสดี าใหค้ วามสนกุ สนานเพลดิ เพลนิ ส่งเสริม
จินตนาการแกผ่ ูอ้ า่ น” จากขอ้ ความมคี วามสัมพนั ธ์กันกับขอ้ ใด

๑ ความเสยี สละ
๒ คุณคา่ ด้านสังคมและวฒั นธรรม
๓ คุณคา่ ดา้ นอารมณ์
๔ คุณค่าด้านปญั ญา

เฉลย

๑๐ “นทิ านให้ความรูต้ ่าง ๆ” จากข้อความมคี วามสมั พันธ์
กันกับขอ้ ใด

๑ ความเสยี สละ
๒ คุณคา่ ด้านสังคมและวฒั นธรรม
๓ คณุ คา่ ด้านอารมณ์
๔ คุณคา่ ดา้ นปญั ญา

เฉลย