มาลานำ ไทย การเปลี่ยนแปลงด้านแฟชั่นไทย กับเบื้องหลังทางการเมือง “ การปรับรัตัวตามเทรนด์อด์าจจะไม่ใม่ช่เช่รื่อรื่งของแฟชั่นชั่ หากแต่ในยุคหนึ่งนึ่หมายถึงการรักรัษาไว้ซึ่ว้ ซึ่งซึ่เอกราชของ ประเทศ ”
ย้อนรอย ‘มาลานำ ไทย’ การเปลี่ยนแปลงด้าน แฟชั่นของสตรีไทยกับเบื้องหลังทางการเมือง ย้อนรอย ‘มาลานำ ไทย’ การเปลี่ยนแปลงด้านแฟชั่นของสตรีไทยกับเบื้องหลังทางการเมือง | 2แต่ถ้านั่งไทม์แมชชีชนย้อนไปถึงสมัยต้น รัตนโกสินทร์ หญิงสาวในสมัยนั้นมีความ นิยมในการแต่งกายอย่างไร และรับเอารูป แบบการแต่งกายอย่างตะวันตกมาตั้งแต่เมื่อ ไหร่ และเพราะอะไรแฟชั่นของพวกเธอจึง เปลี่ยนไป เราชวนคุณมาสำ รวจไปด้วยกัน การปรับตัวตามเทรนด์อาจจะไม่ใช่เรื่อง ของแฟชั่น หากแต่ในยุคหนึ่งหมายถึงการ รักษาไว้ซึ่งเอกราชของประเทศ ในโลกยุคโลกา ภิวัตน์ที่ทุกคนสามารถเชื่อมต่อกันด้วย เทคโนโลยี ทุกที่ ทุกเวลา การอัพเดทเทรนด์ แฟชั่นซีซั่นใหม่ล่าสุดก็มาปรากฏต่อหน้าเพียง แค่ปลายนิ้วสัมผัส จึงไม่ใช่เรื่องแปลกที่ ‘อิทธิพลการแต่งกาย’ จะเผยแพร่ต่อกันอย่าง รวดเร็ว
ต้นขั้วการรับเอาการแต่งกายแบบตะวันตกเข้ามาเริ่ม ต้นขึ้นในสมัยรัชกาลที่ 4 ในตอนนั้นสยามเริ่มสาน สัมพันธ์ทางการทูตกับนานาอารยประเทศ รวมถึง มหาอำ นาจทางตะวันตกด้วย ราชสำ นักจึงเริ่มเอา แบบแผนเกี่ยวกับการสวมใส่เสื้อผ้ามาปรับประยุกต์ เริ่ม จากการแต่งกายของผู้ชายในราชสำ นัก โดยเฉพาะครั้งที่ ต้องเข้าเฝ้าจำ เป็นจะต้องสวมเสื้อ โดยแบบเสื้อที่นิยม ของบุรุษในตอนนั้น คือเสื้อสไตล์บ้าบ๋าอย่างชาวจีนจาก เมืองปัตตาเวีย (เมืองจาร์การ์ตา ประเทศอินโดนีเซียใน ปัจจุบัน) ส่วนผู้หญิงก็ยังยึดถือการแต่งกายแบบเดิมอยู่ รัชกาลที่ 4 : จุดเริ่มต้น ของการ เปลี่ยนแปลง ย้อนรอย ‘มาลานำ ไทย’ การเปลี่ยนแปลงด้านแฟชั่นของสตรีไทยกับเบื้องหลังทางการเมือง | 3
การแต่งกายของสตรีไทยเริ่มที่ช่วงต้นรัตนโกสินทร์ ซึ่งค่อนข้างคล้ายคลึงกับในสมัย อยุธยาตอนกลางที่เริ่มจะมีหลักฐานปรากฏเรื่อยมาจนถึงสมัยธนบุรีที่ผู้หญิงนิยมห่ม สไบ บ้างก็เปลือยท่อนบน หรืออาจจะมีผ้าบางๆ คาดคลุมปกปิดร่างกายอย่างไม่มิดชิด นัก ส่วนท่อนล่างนิยมนุ่งจีบ หรือนุ่งโจงกระเบน อนึ่งเนื่องด้วยในยุคนั้นทั้งในประเทศไทย และตะวันตกยังไม่มีสื่อมวลชนอย่างแพร่ หลาย และวัฒนธรรมเซเลบริตี้ก็ยังไม่เริ่ม ดังนั้น ‘เทรนด์และแฟชั่น’ จึงมักจะเกิดขึ้น จากผู้คนในราชสำ นัก แล้วจึงส่งต่อมาถึงชาวบ้าน โดยอาจจะไม่ได้ถอดแบบทั้งหมด เนื่องเพราะในราชสำ นักมักใช้แพรพรรณที่มาราคาสูง การแต่งกายสไตล์ชาวบ้านจึงต้อง ปรับประยุกต์ให้ทั้งเหมาะสมกับฐานะและตามเทรนด์ในเวลาเดียวกัน ยุคต้นรัตนโกสินทร์ การแต่งกายของสตรีในราชกชกาล4 / ภาพ: Siam History ย้อนรอย ‘มาลานำ ไทย’ การเปลี่ยนแปลงด้านแฟชั่นของสตรีไทยกับเบื้องหลังทางการเมือง| 4
ในรัชสมัยนี้เป็นการปฏิรูปสังคม วัฒนธรรม และสาธารณูปโภคต่างๆ ให้มีความก้าวหน้าทัดเทียม อารยะประเทศอย่างเด่นชัดที่สุด เพราะขณะนั้นเป็นยุคที่มหาอำ นาจตะวันตกเริ่มแผ่ขยายอำ นาจ เกิดการล่า อาณานิคม สยามจึงได้รับเอาความเจริญจากตะวันตกมาปรับใช้อย่างรวดเร็ว รวมถึงวัฒนธรรมการแต่งกาย ซึ่งไม่ได้เป็นไปเพื่อความสวยงามแต่เพียงเท่านั้น แต่ยังแสดงถึงความเจริญก้าวหน้าของสตรีสยามที่มี วัฒนธรรมทันสมัย เพื่อไม่ให้มหาอำ นาจตะวันตกรุกคืบเอกราชของสยามได้ สตรีในยุคนั้นเริ่มเปลี่ยนทรงผมจากการไว้ผมปีก โกนผม หรือตัดผมสั้นเป็นผมยาวปล่อย ส่วนการแต่งกายก็ เริ่มเปลี่ยนจากสไบเป็นเสื้อแขนยาว และเสื้อแขนหมูแฮมทับด้วยแพรแถบ คู่กับการนุ่งโจงกระเบน ใส่ถุงเท้า ยาว และรองเท้าหุ้มส้น แต่สิ่งที่น่าสังเกตคือในยุคนี้เริ่มประยุกต์เอาผ้าตะวันตกอย่างผ้าลูกไม้มาใช้ในราช สำ นักเพิ่มขึ้นด้วย เจ้านายฝ่ายในรัชกาลที่ 5 ที่ยมสวมใเอแบบแขนหแฮม และงโจงกระเบน / ภาพ: Silpa Magazine รัชกาลที่ 5 : ยุคเปลี่ยน ผ่านสยามให้เป็นอย่าง ตะวันตก ย้อนรอย ‘มาลานำ ไทย’ การเปลี่ยนแปลงด้านแฟชั่นของสตรีไทยกับเบื้องหลังทางการเมือง| 5
แม้การล่าอาณานิคมโดยมหาอำ นาจตะวันตกในช่วงรัชสมัยนี้จะไม่ได้เข้มข้นเท่ากับในช่วงรัชกาลที่ 5 แต่สยามก็ยังรับเอาความเจริญอย่างตะวันตกนำ มาปรับใช้อยู่อย่างต่อเนื่องโดยมุ่งเน้นทางด้านศิลปะ ดนตรี และวรรณกรรมที่รุ่งเรืองอย่างมาก โดยเฉพาะวัฒนธรรมการแต่งกายที่ไม่ได้เพียงรับเอากลิ่นอาย หรือไอเท็มบางอย่างมารับประยุกต์ แต่เลือกที่จะเอาสไตล์แบบแกสบี้ (Gastby) มาอย่างเต็มกำ ลัง เสื้อแขนหมูแฮม และการนุ่งโจงกระเบนก็เป็นสิ่งที่ถูกโละทิ้ง และแทนที่ด้วยเสื้อแขนสามส่วนตัวยาว จับคู่ กับผ้าซิ่นนุ่งที่ดูคล้ายกับกระโปรงสไตล์ตะวันตก และเครื่องประดับจัดเต็มทั้งสร้อยคอ กำ ไลแขน และผ้า คาดหัวที่แทบจะเหมือนกับสาวชาวตะวันตกทุกประการ รัชกาลที่ 6 : ยุครุ่งเรือรืงของดนตรี ศิลปะ และแฟชั่น พระบาทสมเด็จพระมงกุฏเกล้าเาอว และพระวรกัญญาปทาน พระองเาลลภา เทวีในฉลองพระองค์สไตล์แกสไบ อิทธิพลจากตะวันตก / ภาพ: Prachachat การแต่งกายแบบแกสบี้ที่เน้นความสบาย เสื้อตัวยาว กระโปรงเลยเข่า และเคอง ประดับจัดเต็ม / ภาพ: Fashion History ย้อนรอย ‘มาลานำ ไทย’ การเปลี่ยนแปลงด้านแฟชั่นของสตรีไทยกับเบื้องหลังทางการเมือง | 6
ในช่วงนี้การแต่งกายยังคงอิงกับช่วงก่อนหน้า และปรับประยุกต์ให้เปลี่ยนไป ตามยุคสมัย จากกระโปรงกรอมเท้าก็เปลี่ยนมาเป็นกระโปรงสั้นขึ้น ไปจนถึง การเปลี่ยนรูปแบบจากเสื้อชิ้น กระโปรงชิ้นกลายเป็นชุดเดรสอย่างตะวันตก โดยมีสมเด็จพระนางเจ้ารำ ไพพรรณีเป็นผู้นำ แฟชั่นในยุคนั้น โดยให้ห้องเสื้อจาก ฝรั่งเศสทำ เสื้อผ้าถวาย รัชกาลที่ 7: การคงอยู่ของกลิ่นอายตะวัน วั ตก สมเด็จพระนางเจ้ารำ ไพพรรณีไบการยกองใเนแฟนไอคอนคนแรกๆ ในประวัติศาสตไทย ภาพ: Thai Post ย้อนรอย ‘มาลานำ ไทย’ การเปลี่ยนแปลงด้านแฟชั่นของสตรีไทยกับเบื้องหลังทางการเมือง | 7
ภายหลังการเปลี่ยนผ่านจากสยาม มาเป็น ประเทศไทยในปี พ.ศ.2482 ก็ได้เริ่มมีการออก ข้อบังคับต่างๆ เกี่ยวกับการใช้ชีวิตประจำ วัน ของประชาชนให้มีระเบียบ แบบแผน และดูมี ความศิวิไลซ์ดังเช่นตะวันตก ดังจะเห็นได้ชัดเจน จากนโยบายมาลานำ ไทยหนึ่งในข้อบังคับรัฐ นิยมในสมัยรัฐบาลจอมพล ป. พิบูลสงคราม ที่ ขอความร่วมมือให้ประชาชนสวมหมวกออก จากบ้านเพื่อความเรียบร้อย และมีอารยะ และ ยังออกข้อบังคับการแต่งกายที่เหมาะสมใน สถานการณ์ต่างๆ เพื่อให้ประชาชนทำ ตาม ส่วนชุดไทยราชนิยมที่หลายๆ คนเข้าใจผิดว่าเป็นการแต่งกายของผู้หญิงมาตั้งแต่ โบราณนั้น ความจริงแล้วแบบแผนของชุดไทยราช นิยมเพิ่งเกิดขึ้นในสมัยรัชกาลที่ 9 เมื่อครั้งที่ทั้ง สองพระองค์จะต้องเสด็จฯเยือนยุโรป และอเมริกา จึงได้ทรงโปรดฯให้ออกแบบชุดไทยราชนิยม 8 แบบเพื่อใช้สวมใส่แสดงความเป็นเอกลักษณ์ของ ประเทศไทย นับตั้งแต่ปี พ.ศ. 2511 เป็นต้นมา ประชาชนก็ไม่ได้ยึดโยงการแต่งกายกับราชสำ นักอีก ต่อไป แต่กลายเป็นยุคของแฟชั่น การแต่งกายที่ได้ อิทธิพลมาจากตัวบุคคลเช่นดารา นักร้อง ศิลปิน หรือจากสื่ออย่างเช่น ภาพยนตร์ โทรทัศน์ และ นิตยสาร จนกระทั่งมาถึงยุคปัจจุบันที่เปลี่ยนผ่าน ไปที่ Fashion Influencer และโซเชียลมีเดีย ‘แฟชั่น’ อาจจะไม่ได้เป็นแค่เรื่องการแต่งตัวแต่เพียงเท่านั้น แต่แฟชั่นยังเป็นการบอกสถานะ บอกความเป็นอารยะ และยังเป็นสัญญะทางการทูตที่มีส่วนช่วยให้ประเทศคงความเป็น เอกราชได้อย่างปัจจุบัน แต่ท้ายที่สุดแล้วไม่ว่าแฟชั่นในสายตาคุณจะเป็นอย่างไร ก็ปฏิเสธไม่ ได้เลยว่าแฟชั่นนั้นมีอิทธิพลต่อชีวิตของคุณไม่ทางใดก็ทางหนึ่งอย่างแน่นอน รัชกาลที่ 8 - รัชกาลที่ 9 : มาลานำ ไทย และการกำ เนิดชุดไทยราชนิยม สมเด็จพระนางเจ้าฯ พระบรมรานาถ เสนอณาทางลปะวย “ดไทยพระราชยม” ภาพ: mthai.com ย้อนรอย ‘มาลานำ ไทย’ การเปลี่ยนแปลงด้านแฟชั่นของสตรีไทยกับเบื้องหลังทางการเมือง| 8