F4 BAB 4.5 KAWALAN ELEKTRIK

5.3 KAWALAN ELEKTRIK

11 KOMPONEN UTAMA KAWALAN ELEKTRIK
 Sesentuh ( C )
 Sesentuh tambahan ( AC )
 Geganti kawalan ( CR )
 Geganti beban lampau ( OR )
 Lampu penunjuk
 Pemasa ( TDR )
 Pemutus litar miniatur ( MCB )
 Fius ( F )
 Suis punat tekan mula ( PM )
 Suis punat tekan henti ( PH )
 Motor ( M )

1

LITAR UTAMA DAN LITAR KAWALAN

2

PENYENTUH 3

 FUNGSI : sambung dan
putuskan litar elektik
dengan selamat

 Terkendali secara
elektromagnet.

 Simbol

P

Gegelung penyentuh

Penyentuh lazim terbuka Penyentuh lazim tertutup

GEGANTI KAWALAN

 Terkendali secara
elektromagnet

 Bertindak sama dengan
penyentuh cuma bezanya
ialah jumlah arus yang
boleh dikawal lebih tinggi

FUNGSI :

 kawal litar kawalan
berarus tinggi.

 Kawal bekalan ke beban
yang kecil seperti motor
kecil dan pemanas elektrik

4

5

GEGANTI BEBAN LAMPAU

FUNGSI :
 Menghentikan motor apabila arus

berlebihan melaluinya. Oleh itu motor
dapat dilindungi daripada kerosakan.
 Disambung secara bersiri dengan
beban ( motor ), maka arus akan
melalui GBL dan terus ke motor.

SIMBOL

6

• Apabila kepingan dwilogam terkena haba 7

daripada elemen pemanas.
• Kepingan dwilogam membengkok menyebabkan

angker di tolak
• Penyentuh lazim tertutup akan tebuka.

LAMPU PENUNJUK

 Sebagai penunjuk
kepada keadaan litar
pada satu-satu masa.

WARNA SIMBOL MAKNA
Hijau Gerak
Merah
Kuning Henti

Belantik / trip

8

PEMASA SIMBOL

FUNGSI :
 Untuk

melengahkan
masa mula dan
henti pada litar
elektronik.

9

PEMUTUS LITAR

FUNGSI :
 Memutuskan litar secara automatik apabila

berlaku lebihan arus.
 Mempunyai kadar arus yang berbeza 6A, 16A,

20A 32A dll.
 Menggunakan prinsip medan magnet untuk

memutuskan litar

SIMBOL

10

PEMUTUS LITAR & FIUS

NO PEMUTUS LITAR FIUS

1 Bertindak serta merta Memerlukan sedikit
apabila berlaku arus lebih masa untuk bertindak

2. Tidak perlu ditukar untuk • Perlu diganti setiap
digunakan semula kali selepas berlaku
arus lebih

11

SUIS PUNAT TEKAN

FUNGSI :

 Melengkap dan memutuskan litar.

 Mempunyai pegas di dalamnya – akan
kembali ke kedudukan asal apabila
dilepaskan.

12

SUIS PUNAT TEKAN

PUNAT TEKAN SIMBOL KEGUNAAN
Suis punat tekan mula
PM ( lazim terbuka ) • Warna hijau
• Litar ‘on’ apabila
Suis punat tekan henti
PH ( lazim tertutup ) ditekan

Suis punat tekan dwilitar • Warna merah
PDL • Litar ‘off’ apabila

Suis punat tekan kepala ditekan
cendawan ( lazim
tertutup ) • Warna hijau dan
merah
13
• Ada 2 penyentuh
( tertutup dan
terbuka )

• Warna merah
• Untuk hentikan

kendalian
keseluruhan apabila
berlaku kecemasan

SUIS

FUNGSI :
 Menyambung dan

memutuskan litar
elektrik secara
mekanik – secara
insani.

14

JENIS – JENIS SUIS

JENIS LAZIM LAZIM KETERANGAN
SUIS
TERBUKA TERTUTUP
Suis had
Aktif oleh pergerakan mesin.
Bertindak apabila had yg
ditetapkan dicapai

Suis Aktif melalui tindakan oleh
apungan alat lain seperti pelampung.

Suis Terkendali apabila tekanan
tekanan udara tertentu tercapai

Suis Aktif dengan cara pijak
kaki dengan kaki

Suis Suis yang berada di dalam
aliran paip.
Bertindak apabila bendalir 15
mengalir dalam paip tersebut

LITAR KAWALAN ELEKTRIK

LITAR PEMULA
TERUS PADA
TALIAN

LITAR LITAR
KAWALAN KAWALAN
ELEKTRIK JUJUKAN

LITAR
KAWALAN

PALAM

LITAR
KAWALAN
JOGGING

16

LITAR PEMULA TERUS PADA TALIAN

FUNGSI : Untuk memula dan menghentikan motor
elektrik
. Untuk kawal motor kecil : 373 – 746 W

SIM NAMA
L
N 17
PM
PH
PLM
P
GBL
M

LITAR PEMULA TERUS PADA TALIAN

18

LITAR PEMULA TERUS PADA TALIAN

Apabila PM (mula ) ditekan :

1. Gegelung penyentuh ( C ) akan menjadi
elektromagnet.

2. Menyebabkan semua Penyentuh Lazim
Terbuka akan tertutup.

3. Litar utama akan lengkap dan motor akan
terkendali.

4. Apabila PM dilepaskan, motor masih
terkendali kerana penyentuh lazim terbuka
C bertindak sebagai LITAR PEGANG

19

LITAR PEMULA TERUS PADA TALIAN
Apabila PH (henti ) ditekan

1. Gegelung penyentuh ( C ) akan hilang
kuasa elektromagnet.

2. Menyebabkan semua Penyentuh Lazim
Tertutup akan terbuka.

3. Litar menjadi tidak lengkap
4. Motor akan berhenti.
5. Motor juga akan berhenti sekiranya :

- arus beban lampau berlaku dalam litar
utama atau litar kawalan.

20

LITAR PEMULA TERUS PADA TALIAN + PEMASA

Motor terkendali : Apabila PB (mula ) ditekan :
1. Gegelung penyentuh ( C ) akan menjadi elektromagnetik.
2. Menyebabkan semua Penyentuh Lazim Terbuka akan tertutup.
3. Litar utama akan lengkap dan motor akan terkendali. Pemasa

TR akan terpicu
4. Apabila PB dilepaskan, motor masih terkendali kerana

penyentuh lazim terbuka C bertindak sebagai LITAR PEGANG

21

LITAR PEMULA TERUS PADA TALIAN + PEMASA

Motor berhenti :

1. Apabila tempoh masa (pemasa) tiba,
penyentuh lazim tertutup pemasa TR akan
terbuka.

2. Gegelung penyentuh P akan hilang
keelektromagnetannya.

3. Bekalan elektrik akan terputus
4. Motor akan berhenti terkendali.

22

LITAR KAWALAN JUJUKAN

 Beberapa motor
terkendali hanya
apabila motor utama
berfungsi.

 Motor 2
hanyaberfungsi
apabila Motor 1
berfungsi.

23

LITAR KAWALAN JUJUKAN

24

LITAR KAWALAN JUJUKAN

25

LITAR KAWALAN JUJUKAN

Motor 1 terkendali : Apabila PB1 (start ) ditekan

1. Gegelung penyentuh ( C1 ) akan menjadi

elektromagnetik seterusnya akan menarik

teras besi dan lever.

2. Menyebabkan semua Penyentuh Lazim

Terbuka C1 akan tertutup.

3. Litar utama akan lengkap dan M1 akan

terkendali.

4. Apabila PB dilepaskan, motor masih

terkendali kerana penyentuh lazim terbuka C

bertindak sebagai LITAR PEGANG 26

LITAR KAWALAN JUJUKAN

Motor 2 terkendali : Apabila PB2 (mula ) ditekan :

1. Gegelung penyentuh ( C2 ) akan menjadi
elektromagnetik seterusnya akan menarik
teras besi dan lever.

2. Menyebabkan semua Penyentuh Lazim
Terbuka C2 akan tertutup.

3. Litar utama akan lengkap dan M2 akan
terkendali.

4. Apabila PB2 dilepaskan, motor masih
terkendali kerana penyentuh lazim terbuka C2
bertindak sebagai LITAR PEGANG

5. Motor 1 dan 2 sedang berfungsi serentak

27

LITAR KAWALAN JUJUKAN
Motor 1 & 2 berhenti : PB (stop ) ditekan

1. Gegelung penyentuh ( C ) akan hilang
kuasa elektromagnet.

2. Menyebabkan semua Penyentuh Lazim
yang sedang tertutup akan terbuka.

3. Litar menjadi tidak lengkap
4. Motor 1 dan 2 akan berhenti.

28

LITAR KAWALAN PALAM

 Membolehkan motor dihentikan dengan cara menyongsangkan
arah pergerakannya.

 Membolehkan arah pusingan motor dapat ditukar serta merta.

29

LITAR KAWALAN PALAM

30

LITAR KAWALAN PALAM

31

LITAR KAWALAN PALAM

Motor 1 terkendali : Apabila PB1 (start ) ditekan

1. Gegelung penyentuh ( C1 ) akan menjadi
elektromagnetik seterusnya akan menarik teras
besi dan lever.

2. Menyebabkan semua Penyentuh Lazim Terbuka C1
akan tertutup. Manakala Penyentuh lazim tertutup
C1 akan terbuka.

3. Litar utama akan lengkap dan M1 akan terkendali.
4. Apabila PB dilepaskan, motor masih terkendali

kerana penyentuh lazim terbuka C1 bertindak
sebagai LITAR PEGANG

32

LITAR KAWALAN PALAM

Mematikan motor : PB (stop ) ditekan

1. Gegelung penyentuh ( C ) akan hilang
kuasa elektromagnet.

2. Menyebabkan semua Penyentuh Lazim
yang sedang tertutup akan terbuka.

3. Litar menjadi tidak lengkap
4. Motor tidak akan terus berhenti berputar

kerana tindakan inersia.

33

LITAR KAWALAN PALAM
Untuk mematikan motor serta-merta :

1. PB 2 ditekan sehingga motor berhenti.

2. Gegelung penyentuh ( C2 ) akan menjadi

elektromagnet.

3. Litar 2 akan lengkap.

4. Angker motor telah disongsangkan

kekutubannya, maka motor berputar pada

arah berlawanan dr gerakan asalnya.

5. PB2 tidak boleh ditekan terlalu lama

kerana akan menyebabkan motor terus

berputar pada arah berlawanan. 34

LITAR KAWALAN JOGGING

 Membolehkan motor terkendali dalam pergerakan
sedikit-demi sedikit untuk tujuan tertentu

 Contohnya : kren elektrik dan pelaras cakera elektrik.
 Menggunakan penyentuh Geganti Kawalan.

35

LITAR KAWALAN JOGGING

36

LITAR KAWALAN JOGGING

Motor terkendali : Apabila PB (start ) ditekan
1. Gegelung geganti kawalan ( RC ) akan menjadi

elektromagnetik.
2. Menyebabkan semua Penyentuh Lazim Terbuka

geganti kawalan RC akan tertutup.
3. Litar utama akan lengkap dan M akan terkendali.
4. Apabila PB ( start ) dilepaskan, motor masih

terkendali kerana penyentuh lazim terbuka geganti
RC bertindak sebagai LITAR PEGANG

37

LITAR KAWALAN JOGGING

Motor berhenti : PB (stop ) ditekan

1. Gegelung penyentuh geganti kawalan ( RC
) akan hilang kuasa elektromagnet.

2. Menyebabkan semua Penyentuh Lazim
geganti yang sedang tertutup akan
terbuka.

3. Litar menjadi tidak lengkap
4. Motor akan berhenti.

38

LITAR KAWALAN JOGGING
Melakukan operasi JOGGING

1. Tekan suis punat tekan ( JOG ) sedikit demi
sedikit sehingga mencapai kedudukan
yang diingini.

2. Motor tidak terkendali terus apabila PB
JOG dilepaskan kerana penyentuh geganti
kawalan lazim terbuka tidak diaktifkan.

39

LITAR KAWALAN JOGGING SUIS PEMILIH

40

LITAR KAWALAN JOGGING + SUIS PEMILIH

Motor terkendali : Tetapkan suis pemilih pada A1

1. Tekan PB1/JOG.
2. Gegelung penyentuh ( C1 ) akan menjadi

elektromagnetik.
3. Menyebabkan semua Penyentuh Lazim Terbuka C1

akan tertutup.
4. Litar utama akan lengkap dan Motor akan

terkendali.
5. Apabila PB dilepaskan, motor masih terkendali

kerana penyentuh lazim terbuka C1 bertindak
sebagai LITAR PEGANG

41

LITAR KAWALAN JOGGING + SUIS PEMILIH

Operasi Jogging : Tetapkan suis pemilih pada A2

1. Tekan PB (stop) dahulu. Motor berhenti.
2. Tetapkan suis pemilih pada A2
3. Tekan PB/JOG. Gegelung penyentuh ( C1 ) akan

menjadi elektromagnetik.
4. Menyebabkan semua Penyentuh Lazim Terbuka C1

akan tertutup.
5. Litar utama akan lengkap dan Motor akan

terkendali.
6. Motor akan hidup selagi PB/JOG ini tidak

dilepaskan.

42

L PM ( MULA / JOG ) N
PLM PH
GBL

P

P
A1

A2

43

L N
PLM
44