E6 รายงานประจำปี 2563 กองโรคไม่ติดต่อ

รปู ภาพประกอบ

4. ยทุ ธศาสตรก์ ารลดการบรโิ ภคเกลอื และโซเดยี มในประเทศไทย พ.ศ. 2559 – 2568

โรคไม่ติดต่อเป็นปัญหาสุขภาพที่ส�ำคัญระดับประเทศและระดับโลกซึ่งนับวันจะทวีความรุนแรงเพ่ิมข้ึน โดยสาเหตุ
ส�ำคัญหน่ึงคือ พฤติกรรมการบริโภคเกลือและโซเดียมที่ไม่เหมาะสม ซ่ึงมีหลักฐานทางวิชาการยืนยันว่าการบริโภคเกลือ
และโซเดยี มมากเกนิ ความตอ้ งการมคี วามสมั พนั ธต์ อ่ การเกดิ โรคความดนั โลหติ สงู โรคไต และโรคหลอดเลอื ดสมองอยา่ งมนี ยั ส�ำคญั
ท้ังจากการส�ำรวจการบริโภคเกลือแกงในประเทศไทย พ.ศ. 2552 พบว่าคนไทยได้รับโซเดียมจากการรับประทานอาหารมาก
ถงึ 4,351.69 มลิ ลิกรมั ซึง่ ถือว่าคนไทยบริโภคเกลือเกนิ กวา่ 2 เทา่ จากท่อี งค์การอนามยั โลกได้ก�ำหนดไวว้ า่ ปรมิ าณโซเดียมท่ี
บริโภคเพียงพอต่อวัน โดยไมก่ ่อให้เกิดผลกระทบตอ่ สขุ ภาพคอื ไม่เกนิ 2,000 มิลลิกรัมต่อวันหรือเกลือแกง 1 ช้อนชาตอ่ วัน
จากมติสมัชชาสุขภาพแหง่ ชาติครั้งที่ 8 มติ 4 พ.ศ. 2558 ไดเ้ ลง็ เห็นความส�ำคัญของปัญหาท่จี ะเกดิ ข้นึ จึงมมี ตริ ับรอง
นโยบายการลดการบริโภคเกลอื และโซเดยี มเพื่อลดโรคไม่ติดตอ่ (NCDs) เป็นวาระแหง่ ชาตแิ ละใหม้ คี ณะกรรมการนโยบายการ
ลดบริโภคเกลือและโซเดียมเพ่ือลดโรคไม่ติดต่อระดับชาติ โดยมีรัฐมนตรีว่าการกระทรวงสาธารณสุขเป็นประธาน จัดท�ำ
ยุทธศาสตร์การลดการบริโภคเกลอื และโซเดียมในประเทศไทย พ.ศ. 2559 - 2568 พร้อมท้งั ขับคลอื่ นการแก้ปญั หาฯ ร่วมกบั
เครือข่ายต่าง ๆ และจากมติประชุมฯคร้ังท่ี 1/2562 ให้แต่งต้ังคณะอนุกรรมการยุทธศาสตร์ 5 ด้าน เพ่ือสร้างความเข้มแข็ง
ในการขับเคลื่อนยุทธศาสตร์และแผนปฏิบัติการลดบริโภคเกลือและโซเดียมในประเทศไทยร่วมกับภาคีเครือข่ายและสนับสนุน
การด�ำเนนิ งานลดการบริโภคเกลือและโซเดียมใหบ้ รรลุเปา้ หมายภายในระยะเวลาทกี่ �ำหนด สามารถด�ำเนินงานอยา่ งรอบดา้ น
ไดท้ กุ มติ แิ ละครอบคลมุ ในทกุ ระดบั ยทุ ธศาสตรก์ ารลดการบรโิ ภคเกลอื และโซเดยี มในประเทศไทย พ.ศ. 2559 - 2568 (SALTS)
ประกอบด้วย 5 ดา้ น ดงั น้ี

รายงานประจำ�ปี 2563 43

กองโรคไม่ตดิ ตอ่ กรมควบคมุ โรค

1. ยทุ ธศาสตรก์ ารสรา้ ง พฒั นา และขยายเครอื ขา่ ยความร่วมมอื (S: Stakeholder network)
2. ยทุ ธศาสตรก์ ารเพม่ิ ความรู้ ความตระหนกั และเสรมิ ทกั ษะประชาชน ชมุ ชน ผผู้ ลติ /ผปู้ ระกอบการ บคุ ลากรวชิ าชพี
ทเ่ี ก่ยี วข้องและผกู้ �ำหนดนโยบาย (A: Awareness)
3. ยทุ ธศาสตรก์ ารปรบั เปลยี่ นสงิ่ แวดลอ้ มเพอื่ ใหเ้ กดิ การผลติ ปรบั ปรงุ เปลยี่ นแปลง และเกดิ ผลติ ภณั ฑท์ มี่ โี ซเดยี มตำ�่
รวมท้ังเพม่ิ ทางเลือกและช่องว่างทางการเขา้ ถึงอาหารปรมิ าณโซเดยี มต่ำ� (L: Legislation and Environmental Reform)
4. ยทุ ธศาสตร์การพฒั นางานวจิ ยั และองค์ความรแู้ ละการน�ำไปสปู่ ฏบิ ตั ิ (T: Technology and Innovation)
5. ยุทธศาสตร์การพัฒนาระบบเฝ้าระวัง ติดตามและประเมินผล เน้นตลอดกระบวนการผลิต และผลลัพธ ์
(S: Surveillance, monitoring, and evaluation)
ผลการด�ำเนินงานทส่ี �ำคัญ ปีงบประมาณ พ.ศ. 2560 - 2562
1) ปรับลดปริมาณโซเดียมที่รับประทานได้ต่อวันจาก 2,400 มิลลิกรัม เป็น 2,000 มิลิกรัม ในบัญชีสารอาหารท่ี
แนะน�ำให้บรโิ ภคประจ�ำวันส�ำหรบั คนไทยอายุ 6 ปีขน้ึ ไป (Thai RDI)
2) ขยายการบงั คบั ฉลากโภชนาการแบบ GDA กลมุ่ ผลติ ภณั ฑอ์ าหารทม่ี เี กลอื เปน็ สว่ นประกอบจาก 5 กลมุ่ เปน็ 13 กลมุ่
และแสดงข้อความเตือน “บริโภคแต่น้อย และออกก�ำลังกายเพ่ือสุขภาพ” ในกลุ่มอาหารคบเค้ียว กลุ่มช็อกโกแลต และ
กลมุ่ ผลิตภัณฑ์ขนมอบ
3) มาตรการสมคั รใจใชส้ ญั ลกั ษณโ์ ภชนาการ “ทางเลอื กสขุ ภาพ หรอื Healthier Logo”
4) มาตรการสมัครใจลดปรมิ าณโซเดียมในผลิตภัณฑ์อาหารมือ้ หลกั เคร่ืองปรงุ รส อาหารส�ำเรจ็ รูป ขนมขบเคี้ยว
5) ผลกั ดนั การสรา้ งเสรมิ สขุ ภาพ ปรบั พฤตกิ รรมการบรโิ ภค “อาหารสขุ ภาพ หรอื Healthy Food” ส�ำหรบั ประชาชน
พืน้ ที่น�ำรอ่ งตา่ ง ๆ เชน่ โรงเรียน, โรงพยาบาลเค็มน้อยอร่อย 3 ด,ี และชมุ ชนลดเคม็
6) สนบั สนนุ การพัฒนาเครอื่ งตรวจปรมิ าณโซเดยี มในอาหาร (Salt Meter)
7) สนบั สนนุ การวิจัยและการด�ำเนินงานปรบั สูตรอาหาร (food reformulation) ให้ลดหวาน มัน เคม็ ในอาหาร
หลกั ของคนไทย
8) จดั ท�ำแนวทางการจดั ท�ำเน้อื หาการเรียนรใู้ ห้ส�ำนกั งานคณะกรรมการการศึกษาข้นั พื้นฐานกระทรวงศึกษาธิการ
9) ทบทวนมาตรการทางภาษเี กลอื หรอื กฎหมายทเี่ กยี่ วขอ้ งเพอื่ เพมิ่ ประสทิ ธภิ าพการแกไ้ ขปญั หาการบรโิ ภคโซเดยี มเกนิ
ผลการด�ำเนนิ งานท่สี �ำคัญ ปีงบประมาณ พ.ศ. 2563
ประเทศไทยเผชิญวิกฤตการระบาดเช้ือ COVID-19 ต้ังแต่เดือนมกราคม 2563 จากมาตรการป้องกันควบคุม
การระบาดมผี ลให้ตอ้ งปรับการด�ำเนนิ งานแบบวถิ ชี วี ติ ใหม่ (New Normal)
สว่ นกลาง
1) มกี ารประชมุ คณะอนกุ รรมการยทุ ธศาสตรจ์ �ำนวน 6 ครง้ั เพอื่ ก�ำหนดกรอบการด�ำเนนิ งานสนบั สนนุ การขบั เคลอื่ น
ยุทธศาสตร์ฯ มีการด�ำเนินงานสนับสนุนการวิเคราะห์ปริมาณการบริโภคโซเดียมของคนไทย, การพัฒนาฉลากผลิตภัณฑ ์
อาหารส�ำเร็จรูปแบบ GDA, แนวทางตามมาตรการภาษีและระเบยี บรวมทง้ั กฎหมายท่ีเกยี่ วข้องอย่างมีประสิทธิภาพ
2) การประมินยทุ ธศาสตรล์ ดการบรโิ ภคเกลือและโซเดยี มระยะคร่งึ แผน
3) โครงการ Healthy Canteen โรงอาหารกรมท้งั 6 แห่งในกระทรวงสาธารณสุข
4) โครงการ The Prosperity Fund Better Health Programme Thailand (BHP) โดยการสนบั สนนุ ของประเทศ
อังกฤษ สนับสนุนการด�ำเนินงานร่วมกับภาคเี ครอื ขา่ ยตา่ ง ๆ พฒั นาการศึกษารูปแบบของฉลากหนา้ บรรจภุ ณั ฑ์ Font of Pack
(FOP) ทเี่ หมาะสมของประเทศไทย รว่ มกบั Global Health of George Institute ประเทศออสเตรเลยี และการพฒั นาแนวทาง
การด�ำเนนิ งานการตลาดเพอ่ื สงั คม (Social Marketing) และทฤษฎกี ารผลกั ดนั (Nudging Theory) ของประเทศไทย โดยการประชมุ
electronic conference meeting ผ่าน Microsoft teams application program

44 รายงานประจำ�ปี 2563

กองโรคไม่ตดิ ต่อ กรมควบคมุ โรค

ส่วนภูมิภาค
5) พัฒนารูปแบบการลดการบริโภคเกลือหรือโซเดียมเกินระดับจังหวัด โดยท�ำ pilot project ในจังหวัดพะเยา
มกี ารอบรมมาตรการการแกไ้ ขปญั หาการบรโิ ภคเกลอื เกนิ รว่ มกบั เครอื ขา่ ยลดการบรโิ ภคเคม็ และจดั ท�ำขอ้ มลู สถานการณป์ ญั หา
ท�ำการส�ำรวจปริมาณโซเดียมในอาหารด้วยเครื่องวัดความเค็ม ผลการวัดปริมาณเกลือในอาหารจ�ำนวน 4,610 ตัวอย่าง
พบอาหารทีม่ โี ซเดยี มระดบั ปลอดภยั (NaCl ≤ 0.7 g/ml) รอ้ ยละ 40.2 ระดับเรม่ิ เค็ม (NaCl 0.71-0.9 g/ml) รอ้ ยละ 20.0
และระดับเคม็ มาก (NaCl > 0.9 g/ml) ร้อยละ 39.8 ส่วนการศกึ ษาปรมิ าณการบริโภคโซเดยี มจากการประเมนิ ปริมาณโซเดียม
ในปัสสาวะ 24 ช่ัวโมง: การศึกษาภาคตัดขวางจังหวัดพะเยา, การส่ือสารความเส่ียง, และการก�ำหนดมาตรการแก้ไขปัญหา
จังหวดั เลื่อนการด�ำเนินงานเปน็ ปีงบประมาณ พ.ศ. 2564
6) โรงพยาบาลเคม็ นอ้ ยอรอ่ ย (3) ดี ภายใตแ้ นวคดิ “อาหารโรงพยาบาลเคม็ นอ้ ย ดลี ดโรค ดตี อ่ สขุ ภาพ และอรอ่ ยด”ี
เพื่อให้โรงพยาบาลระดับโรงพยาบาลศูนย์ โรงพยาบาลทั่วไป ในสังกัดกระทรวงสาธารณสุขปรับส่ิงแวดล้อมให้มีแหล่งอาหาร
โซเดียมต�่ำ ทั้งอาหารส�ำหรับผู้ป่วย และจากร้านอาหาร/ร้านสวัสดิการในโรงอาหารส�ำหรับเจ้าหน้าที่และผู้ที่มารับบริการ
ซง่ึ ปี พ.ศ. 2562 ด�ำเนนิ การใน รพ. ระดบั A และ S จ�ำนวน 83 แหง่ รายงานผล 76 แหง่ และปี พ.ศ. 2563 ขยายผลการด�ำเนนิ งาน
ใน รพ. ระดับ M1 จ�ำนวน 34 แหง่ ผลการด�ำเนินงาน รอ้ ยละ 86.32
7) คณะอนกุ รรมการยทุ ธศาสตรก์ ารเพม่ิ ความรู้ ความตระหนกั และเสรมิ ทกั ษะประชาชนฯ รว่ มกบั เครอื ขา่ ยลดการ
บรโิ ภคเคม็ มแี ผนการจดั ท�ำสอ่ื หนงั สน้ั การปรบั เปลย่ี นพฤตกิ รรมการบรโิ ภครว่ มกบั รา้ นอาหารทมี่ เี มนสู ขุ ภาพและรกั สง่ิ แวดลอ้ ม
จัดท�ำเว็บไซตร์ า้ นอาหาร Sodium restaurant ปัจจบุ นั มรี า้ นอาหารเข้าร่วม 15 ร้าน และร่วมกบั อ.ยง่ิ ศักด์ิ จงเลศิ เจษฎาวงศ์
ท�ำเมนูอาหารลดเกลือ เผยแพร่ผ่าน Facebook, Youtube, ช่องโทรทัศน์ Work point และ E-magazine มีการสื่อสาร/
ประชาสัมพนั ธ์ ผ่านชอ่ งทางตา่ ง ๆ ไดแ้ ก่ model Healthy canteen ในมหาวิทยาลัย, รายการวทิ ยุของกรมประชาสัมพนั ธ์
NBT, รายการทางสถานโี ทรทศั น์ Thai PBS เช่น รายการวนั ใหม่ รายการคนสโู้ รค รายการขบวนการฟันน้ำ� นม รายการบา้ น
นกั วทิ ยาศาสตรน์ อ้ ย รายการหม้อหมอ้ แกง

รายงานประจ�ำ ปี 2563 45

กองโรคไม่ตดิ ต่อ กรมควบคุมโรค

5. นโยบายเรง่ รดั เพ่อื ปอ้ งกนั ควบคมุ โรคความดนั โลหิตสูงและโรคเบาหวาน
(พ.ศ. 2563 – 2564) ปีท่ี 1

โรคไม่ติดต่อ (Non-Communicable diseases: NCDs) เป็นกลุ่มโรคท่ีเป็นผลจากการด�ำเนินชีวิต (lifestyle)
รว่ มกบั การมพี ฤตกิ รรมเสย่ี ง เชน่ การสบู บหุ ร่ี การดมื่ เครอื่ งดมื่ แอลกอฮอล์ ขาดการออกก�ำลงั กาย การรบั ประทานอาหารหวาน
มัน เค็มจัด ความเครียด และมลภาวะจากส่ิงแวดล้อม ซึ่งโรคความดันโลหิตสูงหรือโรคเบาหวานหรือทั้งสองโรคจัดเป็น
โรคไม่ติดต่อทีพ่ บสัดส่วนประชากรมากทสี่ ุด หรือประมาณ 1 ใน 4 ของประชากรอายุ 15 ปีขน้ึ ไป จงึ เป็นภัยเงียบที่คกุ คามตอ่
สุขภาพท่ีท�ำให้เจ็บป่วย พิการหรือเสียชีวิตก่อนวัยอันควร ส่งผลให้ต้องเสียค่าใช้จ่ายและเป็นภาระในการดูแลรักษาสูงมาก
เกดิ ผลกระทบทั้งทางร่างกาย จิตใจ เศรษฐกิจ ตั้งแต่ระดับครอบครัว ชุมชนและประเทศ ท้ังน้ี มาตรการป้องกันควบคุมโรค
ความดนั โลหติ สงู และโรคเบาหวานทป่ี ระสทิ ธภิ าพสามารถลดการปว่ ย และผลกระทบและภาวะแทรกซอ้ นโรค เพอื่ เรง่ รดั ใหเ้ กดิ
นโยบายสาธารณะระดบั ชาตทิ เ่ี นน้ การแกไ้ ขปญั หาโรคความดนั โลหติ สงู และโรคเบาหวานจากการสรา้ งการมสี ว่ นรว่ มจากหนว่ ยงานรฐั
ธรุ กจิ เอกชน ทอ้ งถน่ิ และภาคเี ครอื ขา่ ย จงึ จดั ท�ำโครงการการขบั เคลอ่ื นนโยบายเรง่ รดั เพอ่ื ปอ้ งกนั ควบคมุ โรคความดนั โลหติ สงู
และโรคเบาหวาน (พ.ศ. 2563 - 2564) ปีท่ี 1 จากการสนับสนุนงบประมาณโครงการป้องกันและควบคุมโรคไม่ติดต่อ
ภายใตย้ ทุ ธศาสตรค์ วามรว่ มมอื ของประเทศระหวา่ งรฐั บาลไทยกบั องคก์ ารอนามยั โลก (CCS NCDs Programme) พ.ศ. 2560 - 2564
ได้มี 6 กลยทุ ธ์ เพอ่ื พัฒนานโยบายเร่งรัด คือ
1. ประกาศสงครามเบาหวานและความดนั โลหติ ตอ่ สาธารณะ และเชญิ ชวนองคก์ รตา่ ง ๆ เสนอกจิ กรรมหรอื แผนงาน
เข้ารว่ มในระยะ 2 ปี
2. พฒั นาศักยภาพแกนน�ำดา้ นสขุ ภาพ (Chief Health Officer; CHO) ในหน่วยงานรัฐ ธุรกิจ เอกชน และท้องถิน่
เพื่อผลักดันนโยบายสร้างสุขภาพระดับองค์กร รวมถึงนโยบายการผลิตสินค้าและบริการท่ีป้องกันและควบคุมโรคเบาหวาน
และโรคความดันโลหิตสูง
3. เร่งรัดหน่วยงานของรัฐท�ำหน้าที่เป็นหน่วยงานก�ำกับ (Regulator) ออกระเบียบส่งเสริมหรือให้ความส�ำคัญ
กับการสรา้ งแรงจงู ใจใหผ้ ู้ประกอบกจิ การทีร่ ับผิดชอบตอ่ สังคม
4. เรง่ รดั หนว่ ยงานทท่ี �ำหนา้ ทหี่ นว่ ยปฏบิ ตั แิ ละหนว่ ยวชิ าการ ด�ำเนนิ การปอ้ งกนั โรคเบาหวานและโรคความดนั โลหติ สงู
5. กระทรวงสาธารณสขุ ประสานกบั หอการคา้ ไทย กระทรวงศกึ ษาธกิ าร ส�ำนกั งานมลู นธิ เิ พอื่ ผบู้ รโิ ภค และส�ำนกั งาน
คณะกรรมการคุม้ ครองผบู้ รโิ ภคและภาคเี ครือข่ายทเ่ี กีย่ วข้อง เพอื่ สนบั สนนุ ให้มีการด�ำเนนิ งานเก่ียวกบั ส่ิงแวดลอ้ ม พฤตกิ รรม
และอาหารสุขภาพ
6. กระทรวงสาธารณสขุ รว่ มกับส�ำนักงานประกนั สขุ ภาพแหง่ ชาติ เพิม่ การตรวจคัดกรองภาวะแทรกซ้อนของโรค
และท�ำให้ผู้ป่วยโรคความดันโลหิตสูงและเบาหวานได้รับการดูแลรักษาตามมาตรฐาน เพ่ือลดหรือชะลอภาวะแทรกซ้อน
ตลอดจนส่งเสริมสนับสนุนการจัดบริการคณะท่ีปรึกษาและคณะท�ำงานจัดท�ำแนวทางการขับเคล่ือนนโยบายเร่งรัดเพื่อป้องกัน
โรคความดนั โลหติ สงู และโรคเบาหวาน (พ.ศ. 2563 - 2564) ปที ่ี 1 ไดท้ บทวนขอ้ มลู ท่เี กี่ยวขอ้ งและจัดท�ำขอ้ เสนอเชงิ นโยบาย
ประกอบดว้ ยสาระส�ำคญั ดังนี้
1. ส่งเสริมให้เกิดความรอบรู้ด้านสุขภาพแก่ประชาชนในเรื่องการลดพฤติกรรมเสี่ยง เพิ่มพฤติกรรมสุขภาพ และ
การเขา้ ถงึ บรกิ ารปอ้ งกนั ควบคมุ และดแู ลรกั ษาโรคความดนั โลหติ สงู และโรคเบาหวาน โดยใชห้ ลกั สน้ั กระชบั เขา้ ใจงา่ ย จ�ำไดง้ า่ ย
2. ส่งเสริมให้เกดิ ผู้น�ำนโยบายสุขภาพและพัฒนาแกนน�ำสุขภาพในทกุ หนว่ ยงาน เพ่อื ท�ำหน้าท่กี ระตุ้น หนุน เสริม
ใหเ้ กดิ นโยบายสขุ ภาพ กจิ กรรมป้องกนั ควบคมุ และส่งเสรมิ การดแู ลรักษาโรคความดนั โลหิตสงู และโรคเบาหวาน รวมท้ังจดั ท�ำ
หลักสูตรฝึกอบรมระยะส้ันในการพัฒนาความรู้ และทักษะของผู้น�ำนโยบายสุขภาพและแกนน�ำสุขภาพให้เกิดคณะท�ำงาน
ดา้ นสขุ ภาพและสามารถปฏบิ ตั ิงานไดอ้ ยา่ งมปี ระสทิ ธิภาพ

46 รายงานประจำ�ปี 2563

กองโรคไมต่ ิดต่อ กรมควบคมุ โรค

3. บรู ณาการบรกิ ารจากระบบสาธารณสขุ ระบบสวสั ดกิ ารสงั คม และระบบบรกิ ารสาธารณะในแตล่ ะพน้ื ท่ี เพอื่ ชว่ ย
ใหป้ ระชาชนเขา้ ถงึ การตรวจคดั กรองโรค รวมทงั้ อาหาร/เครอื่ งดมื่ ตามหลกั โภชนาการเฉพาะโรค กจิ กรรมทางกายตามมาตรฐาน
ทางการแพทย์ และอน่ื ๆ ทเ่ี กยี่ วขอ้ ง การปอ้ งกนั ควบคมุ โรค และการดแู ลรกั ษาอยา่ งตอ่ เนอ่ื งและมปี ระสทิ ธภิ าพ โดยการพฒั นา
ชุดสิทธิประโยชน์หลักในด้านส่งเสริมสุขภาพและป้องกันโรค ส�ำหรับทุกกองทุน ท่ีครอบคลุมถึงผลิตภัณฑ์ อุปกรณ์ บริการ
และสถานทข่ี องทงั้ ภาครฐั ภาคเอกชน และองคก์ รปกครองสว่ นทอ้ งถนิ่ รวมถงึ ผลกั ดนั ใหม้ กี ารบรรจยุ ารกั ษาโรคความดนั โลหติ สงู
ชนิดเม็ดผสม (Combination pill) ให้เข้าสู่บัญชียาหลักแห่งชาติและสนับสนุนอุปกรณ์ทางการแพทย์ท่ีจ�ำเป็นส�ำหรับผู้ป่วย
ให้อยู่ในชุดสิทธิประโยชน์ ทั้งให้ด�ำเนินการทบทวนกฎหมาย กฎกระทรวง ประกาศ หรือระเบียบราชการท่ีเก่ียวข้อง และ
ก�ำหนดแนวทางการบรู ณาการรูปแบบการเบกิ จา่ ยงบประมาณจากแต่ละกองทุนให้สอดคลอ้ งกัน
4. สร้างแรงจูงใจให้เกิดสินค้าและบริการท่ีดีต่อสุขภาพของประชาชน และมาตรการก�ำหนดทางเลือกเริ่มต้น
(Default option) ของอาหาร/เครอ่ื งดม่ื ทม่ี พี ลงั งานตำ�่ นำ�้ ตาลตำ่� โซเดยี มตำ�่ ไขมนั ตำ�่ หรอื ปรบั ปรมิ าณใหเ้ หมาะสม (Portion size
control) ส�ำหรับอาหารและเคร่ืองด่ืมท่ีเพ่ิมความเสี่ยงต่อโรค พัฒนาแนวทางสนับสนุนให้เกิดการประกอบกิจการที่ช่วย
ลดความเสี่ยงตอ่ โรคความดนั โลหิตสูงและโรคเบาหวาน โดยใช้ท้งั กลไกภาษี กลไกการเงิน รางวลั และอน่ื ๆ รวมถึงสนับสนุน
ผปู้ ระกอบการในการสร้างแบรนด์สนิ คา้ /บริการท่ีส่งผลดีตอ่ สขุ ภาพของผบู้ ริโภค
5. พัฒนาระบบเฝ้าระวัง ติดตามสถานการณ์ และวิเคราะห์ความสัมพันธ์ระหว่างปัจจัยทางสังคมและสิ่งแวดล้อม
ต่อโรคความดันโลหิตสูงและโรคเบาหวาน เพ่ือวิเคราะห์ความสัมพันธ์ระหว่างปัจจัยทางสังคมและสิ่งแวดล้อมต่อโรคความดัน
โลหิตสูงและโรคเบาหวาน รวมทั้งรายงานและให้ข้อเสนอแนะต่อหน่วยงานระดับนโยบายด้านการควบคุมป้องกันโรคไม่ติดต่อ
ปลี ะ 1 คร้งั
พรอ้ มนี้ คณะทปี่ รกึ ษาและคณะท�ำงานจดั ท�ำแนวทางการขบั เคลอื่ นนโยบายเรง่ รดั ฯ ไดจ้ ดั ท�ำเสน้ ทางเดนิ (Road Map)
มาตรการหลกั ทง้ั 5 ดา้ น ประกอบดว้ ย ปจั จยั น�ำเขา้ กระบวนการ ผลผลติ /ตวั ชวี้ ดั ผลลพั ธ/์ ผลกระทบ และเปา้ หมาย เปน็ ทเ่ี รยี บรอ้ ย

6. ความรว่ มมอื กบั ตา่ งประเทศ จดั การศกึ ษาดงู าน Observing on NCD management
and service care system in Thailand

การด�ำเนนิ งานดา้ นโรคไมต่ ดิ ตอ่ ของประเทศไทยไดร้ บั การยอมรบั จากนานาชาติ ซง่ึ ประเทศไทยมปี ระสบการณท์ โ่ี ดดเดน่
ในการจัดการด้านโรคไม่ติดต่อ ภายใต้พัฒนาด้านสาธารณสุขและการแพทย์ของประเทศก�ำลังพัฒนา ที่เน้นการป้องกัน
กอ่ นรกั ษาและการรักษาดว้ ยคุณภาพในงบประมาณทีเ่ หมาะสมในการแกป้ ัญหา เพ่อื ให้เกดิ ความย่ังยนื และครบวงจร
กองโรคไม่ติดต่อจึงให้ความร่วมมือกับองค์การอนามัยโลก เพ่ือพัฒนาศักยภาพให้กับคณะบุคลากรด้านการแพทย์
และสาธารณสขุ จากประเทศในเขตภมู ภิ าคเอเชยี ตะวนั ออกเฉยี งใต้ (SEARO) โดยกลมุ่ พฒั นาความรว่ มมอื ในประเทศและระหวา่ ง
ประเทศได้จดั การศกึ ษาดูงาน ในดา้ นการจัดการโรคไม่ติดตอ่ ด้านรปู แบบและระบบการบริการดูแลในสถานพยาบาล ในระดับ
โรงพยาบาลอ�ำเภอและระดับปฐมภูมิรวมถึงชุมชน ให้แก่บุคลากรทางสาธารณสุขจากประเทศมัลดีฟส์และประเทศภูฏาน
จ�ำนวน 16 ท่าน ระหว่างวันที่ 11 - 15 พฤศจิกายน 2562 โดยมีการบรรยายสถานการณ์โรคไม่ติดต่อในประเทศไทย
ระบบบริการและการจัดการโรคไม่ติดต่อในประเทศไทย การจัดบริการระดับปฐมภูมิ ระบบข้อมูลสุขภาพของประเทศไทย
การจัดการข้อมูลสุขภาพโรคไม่ติดต่อของประเทศไทย การจัดการยาและอุปกรณ์ในการดูแลโรคไม่ติดต่อ โดยผู้เชี่ยวชาญ
จากหลายหนว่ ยงานของกระทรวงสาธารณสขุ จากนน้ั เดนิ ทางไปจงั หวดั อา่ งทอง เพอื่ ดงู าน ณ โรงพยาบาลแสวงหา โรงพยาบาล
สง่ เสรมิ สขุ ภาพต�ำบลวังนำ้� เยน็ อ�ำเภอแสวงหา จังหวดั อา่ งทอง

รายงานประจำ�ปี 2563 47

กองโรคไมต่ ิดต่อ กรมควบคุมโรค

ฟงั การบรรยายและเขา้ พน้ื ทศ่ี กึ ษาดงู าน ศกึ ษาขนั้ ตอนการบรกิ ารคลนิ กิ โรคไมต่ ดิ ตอ่ ในสถานบรกิ าร จงั หวดั อา่ งทอง

7. การพัฒนาก�ำลงั คนสาธารณสขุ

การเพ่ิมขีดความสามารถของบุคลากรสาธารณสุขเป็นกลยุทธ์ที่กองโรคไม่ติดต่อให้ความส�ำคัญมาตลอด ได้มีการ
สนบั สนุนใหพ้ ัฒนาและอบรมหลกั สูตร ดังนี้
1. NCD system management team ระดับจังหวดั
เป็นหลักสูตรเพิ่มความสามารถการจัดการระบบการป้องกันโรคไม่ติดต่อในระดับจังหวัด เป้าหมายเป็นทีม 5 คน
ของจังหวัด มีวัตถุประสงค์ 1. ให้ทีม NCD system management team ระดับจังหวัด มีความสามารถบริหารจัดการ
ระบบจัดการโรคไม่ติดต่อในระดับจังหวัด 2. ให้มีความสามารถในการจัดการและการใช้ข้อมูลเพื่อน�ำไปใช้ในการวางแผนงาน
และประเมนิ ผล 3. สามารถออกแบบหลกั สตู รและพฒั นาศกั ยภาพ system management team ระดบั อ�ำเภอ กองโรคไมต่ ดิ ตอ่
ได้จดั อบรมใหแ้ กจ่ ังหวดั ท่ีสมัครเขา้ รว่ มอบรมในปี 2563 จ�ำนวน 8 จงั หวัด

การเขา้ ร่วมอบรม NCD system management team ระดับจงั หวดั ผ่านระบบ Zoom และการลงพ้นื ทีฝ่ ึกปฏิบัติ
2. โครงการพัฒนาผู้เชย่ี วชาญในการพัฒนามาตรการ และนโยบายด้านโรคไมต่ ดิ ตอ่ ปี พ.ศ. 2563 (Fellowship
Program on NCDs Interventions, Year 2020)
เปน็ หลกั สตู รเพอ่ื พัฒนากลไกอยา่ งเปน็ ระบบในการพฒั นาศกั ยภาพการวิเคราะห์นโยบายด้านโรคไม่ติดต่อ เพื่อให้มี
1. บุคลากรมีความสามารถในการวิเคราะห์พัฒนานโยบายและมาตรการในการป้องกันควบคุมโรคไม่ติดต่อ 2. จัดท�ำข้อเสนอ
นโยบายระดับประเทศ เขต และจังหวดั เพอ่ื การขบั เคล่ือนการควบคมุ ป้องกนั โรคไม่ตดิ ต่อ ให้กบั กลุ่มบุคลากรทางการแพทย์
นักวิชาการสาธารณสุขหรือนักวิชาการที่ปฏิบัติงานไม่ต�่ำกว่า 5 ปี ท่ีปฏิบัติงานในกระทรวงสาธารณสุข หรือนอกกระทรวง
สาธารณสขุ หรือภาคประชาสงั คม ระดบั สว่ นกลางและเขต ในปี พ.ศ. 2563 กองโรคไมต่ ดิ ต่อ ได้ด�ำเนินการจดั อบรมไปแล้ว
จ�ำนวน 3 รุ่น
48 รายงานประจำ�ปี 2563

กองโรคไมต่ ิดต่อ กรมควบคุมโรค

การอบรมโครงการพัฒนาผเู้ ชยี่ วชาญในการพฒั นามาตรการ และนโยบายด้านโรคไมต่ ิดต่อ ปี พ.ศ. 2563
ผ่านระบบ Zoom Application

8. โครงการรปู แบบกจิ กรรมสง่ เสรมิ สุขภาพ ป้องกันโรคไม่ตดิ ต่อ ในสถานท่ีราชการ

จากข้อมูลการส�ำรวจบุคลากรกรมควบคุมโรค ส่วนใหญ่มีค่าดัชนีมวลกายอยู่ในเกณฑ์ท้วม/อ้วนระดับ 1 ข้ึนไป
และพฤติกรรมสขุ ภาพต่าง ๆ ที่สง่ ผลต่อการเกิดโรคไม่ตดิ ตอ่ อาทิ การออกก�ำลงั กาย จึงมีการด�ำเนนิ โครงการรปู แบบกิจกรรม
ส่งเสริมสุขภาพ ป้องกันโรคไม่ติดต่อ ในสถานที่ราชการ เพื่อน�ำร่องรูปแบบกิจกรรมส่งเสริมสุขภาพ ป้องกันโรคไม่ติดต่อ
ในสถานที่ราชการ และสรา้ งแกนน�ำให้มปี ระสบการณ์ในการดูแลสุขภาพได้ดว้ ยตนเอง จากกองต่าง ๆ ภายในกรมควบคุมโรค
ในกลุ่มเป้าหมาย คอื บคุ ลากรในสงั กดั กรมควบคุมโรค ด�ำเนินการโดย ประชาสมั พันธ์และจดั อบรมเชงิ ปฏิบตั กิ ิจกรรมส่งเสรมิ
สขุ ภาพควบคมุ น้�ำหนกั ปอ้ งกนั โรค NCD (DDC Fit) ในรปู แบบ 7 WEEKS ของส�ำนักส่งเสรมิ สุขภาพ กรมอนามยั ภายในวันท่ี
9 – 10 กันยายน 2563 และท�ำการตดิ ตามผา่ นแอพ Thaisook และให้ข้อมลู แลกเปลีย่ นความรู้ด้านสขุ ภาพ ตลอด 7 สปั ดาห์
โดยสนิ้ สดุ วนั ท่ี 29 ตุลาคม 2563 และมอบใบประกาศนียบตั ร (Online) หลังเข้ารว่ มกจิ กรรมครบ 7 สัปดาห์

อบรมโปรแกรมใหแ้ กผ่ เู้ ข้ารว่ มโครงการ ระหวา่ งวันท่ี 9 – 10 กันยายน 2563 ณ สถาบันบ�ำราศนราดรู
รายงานประจ�ำ ปี 2563 49

กองโรคไมต่ ดิ ต่อ กรมควบคุมโรค

9. นวัตกรรมการเขา้ ถงึ การวัดความดันโลหติ ในที่สาธารณะ “HealthDDC2U”

ท�ำไมตอ้ งท�ำ “HealthDDC2U”

โรคไม่ติดต่อเป็นสาเหตุของการเสียชีวิตประมาณร้อยละ 74 ของการเสียชีวิตท้ังหมดท่ัวโลก ซ่ึงสาเหตุส�ำคัญหนึ่ง

คือภาวะความดันโลหิตสูง โดยประเทศไทยพบความชุกของผู้ท่ีมีภาวะความดันโลหิตสูงในปี พ.ศ. 2557 ร้อยละ 24.7 หรือ
คิดเปน็ จ�ำนวนผู้ป่วยประมาณ 13 ล้านคน
เนื่องจากผู้ที่มีภาวะความดันโลหิตสูงส่วนใหญ่จะไม่มีอาการแสดง จนกระท่ังเกิดภาวะแทรกซ้อนจากการม ี
ความดนั โลหติ สงู เร้ือรงั เช่น โรคหวั ใจขาดเลอื ด โรคหลอดเลือดสมอง โรคไตวาย หัวใจวาย ดงั นั้นการตรวจวดั ความดนั โลหติ
ของตนเองอยา่ งสมำ่� เสมอจงึ เปน็ วธิ สี �ำคญั ทจี่ ะชว่ ยใหป้ ระชาชนทราบวา่ ตนเองมภี าวะความดนั โลหติ สงู อยหู่ รอื ไมเ่ พอื่ การควบคมุ
ปอ้ งกันการสูญเสียไดท้ ันเวลา และในประเทศไทยพบว่าในกลมุ่ ผทู้ ่มี ภี าวะความดนั โลหิตสูงทั้ง 13 ล้านคนนั้น มีผูท้ ่ียังไม่ทราบ
วา่ ตนเองปว่ ยด้วยภาวะความดนั โลหติ สงู ถงึ ร้อยละ 45 หรอื กว่า 6 ล้านคนที่ปว่ ย และไมไ่ ด้เขา้ รับการรกั ษา หรอื ดแู ลใหม้ รี ะดับ
ความดันโลหิตกลับมาอย่ใู นเกณฑ์ปกติ
เพ่ือตอบสนองต่อปัญหาดังกล่าว กองโรคไม่ติดต่อได้ตั้งเปา้ หมายเพ่ิมการเข้าถึงการวัดความดันโลหิตในประชาชน
โดยไดร้ เิ รมิ่ โครงการเขา้ ถงึ การวดั ความดนั โลหติ ในทส่ี าธารณะขน้ึ เพอ่ื ใหป้ ระชาชนเขา้ ถงึ การวดั ความดนั โลหติ ในชวี ติ ประจ�ำวนั
ไดม้ ากยงิ่ ขน้ึ และดว้ ยความเจรญิ กา้ วหนา้ ของเทคโนโลยใี นยคุ ปจั จบุ นั จงึ เปน็ โอกาสทเี่ ออ้ื ใหป้ ระชาชนเขา้ ถงึ การวดั ความดนั โลหติ
ไดง้ า่ ยขน้ึ ทง้ั ในแงร่ ปู แบบของเครอื่ งมอื ทส่ี ะดวกตอ่ การใชง้ าน ระบบขอ้ มลู และการแสดงผลขอ้ มลู ทส่ี ามารถเชอื่ มโยงขอ้ มลู บคุ คล
ข้อมูลความดันโลหิต กับโทรศัพท์เคลื่อนที่ ดังนั้นโครงการนี้จึงเป็นโครงการท่ีไม่เพียงตอบสนองต่อปัญหาความดันโลหิตสูง
แตย่ งั ตอบสนองกบั พฤตกิ รรมการเขา้ ถงึ ขอ้ มลู ผา่ นเทคโนโลยที ใ่ี กลช้ ดิ กบั วถิ ชี วี ติ ประชาชน เพอ่ื ประชาชนทราบคา่ ความดนั โลหติ
ของตนเอง เกิดความตระหนักในการป้องกันโรคความดันโลหิตสูง ลดการเสียชีวิตก่อนวัยอันควร ส่งผลต่อการมีคุณภาพชีวิต
ทดี่ ีของประชาชน และเศรษฐกจิ ของประเทศชาตติ อ่ ไป

การด�ำเนินงาน

ด�ำเนินงานในรูปแบบ Health Station ภายใต้แนวคิด “เข้าถึงง่าย ไม่ยุ่งยาก สามารถท�ำได้ด้วยตนเอง” ซ่ึงเป็น
จุดบริการท่ีประชาชนสามารถใช้บริการได้ด้วยตนเอง มีเครื่องวัดความดันโลหิตที่สามารถส่งออกข้อมูลสู่ระบบภายนอก IoT
(Internet of Things) ซึ่งเชื่อมต่อกับ Web Application “HealthDDC2U” นอกจากนี้ยังมีเคร่ืองช่ังน้�ำหนัก วัดส่วนสูง
สายวัดรอบเอว และส่ือความรู้ต่าง ๆ เก่ียวกับโรคไม่ติดต่อและปัจจัยเส่ียงท่ีเก่ียวข้อง เพื่อให้ประชาชนมีความรู้ ความเข้าใจ
และสามารถปฏิบัติตนเพื่อป้องกันตนเองจากโรคไม่ติดต่อได้ การด�ำเนินงานครั้งนี้ได้รับความร่วมมือจาก กรมการปกครอง
กรมส่งเสริมการปกครองทอ้ งถ่ิน กรุงเทพมหานคร ส�ำนักงานสาธารณสขุ จังหวัดทกุ จังหวัด และภาคเี ครอื ขา่ ยอืน่ ๆ ทเ่ี กย่ี วขอ้ ง
ในการจดั จดุ บรกิ ารในพน้ื ทที่ ป่ี ระชาชนเขา้ ใชง้ านไดง้ า่ ย เชน่ ทว่ี า่ การอ�ำเภอ ส�ำนกั งานเขต สถานทร่ี าชการอน่ื ๆ หา้ งสรรพสนิ คา้
สถานประกอบการ เปน็ ต้น จ�ำนวน 700 จุดบรกิ าร ท่ัวประเทศไทย

“HealthDDC2U” คอื อะไร

เป็น Web Application ท่ีเชื่อมต่อกับระบบข้อมูลท่ีมาจากเคร่ืองวัดความดันโลหิตในที่สาธารณะของโครงการ
ข้อมูลของผู้ใช้บริการจะแสดงผลผ่าน Web Application “HealthDDC2U” ซึ่งสามารถใช้งานได้ทั้งโทรศัพท์มือถือระบบ
Android, IOS และยงั ใชง้ านในเคร่อื งคอมพิวเตอรพ์ กพา คอมพิวเตอรต์ ั้งโตะ๊ ได้

“HealthDDC2U” ท�ำอะไรไดบ้ ้าง

- สามารถแปลผลระดบั ความดนั โลหติ ดกู ราฟระดบั ความดนั โลหติ ของตนเองทเี่ ชอื่ มตอ่ กบั เครอื่ งวดั ความดนั โลหติ
ในโครงการ แปลผลค่า BMI เพ่ือให้ผใู้ ช้บริการสามารถตดิ ตามคา่ ระดับความดันโลหติ ค่า BMI ของตนเองได้
- ให้ค�ำแนะน�ำในการปฏบิ ัตติ ัวท่เี หมาะสมตามระดับค่าความดันโลหติ ค่า BMI
- ความรู้ต่าง ๆ ท่ีเกี่ยวกับโรคไม่ติดต่อและปัจจัยเสี่ยงที่เกี่ยวข้องให้ได้ศึกษา เพ่ือการปฏิบัติตัวอย่างเหมาะสม
ห่างไกลจากโรคไมต่ ิดตอ่
50 รายงานประจ�ำ ปี 2563

กองโรคไมต่ ิดต่อ กรมควบคมุ โรค

ท�ำไมต้องใช้ “HealthDDC2U”

- ใชง้ านงา่ ย เพยี งแคเ่ สยี บบตั รประชาชนเขา้ กบั อปุ กรณอ์ า่ นบตั ร และวดั ความดนั โลหติ ในเครอ่ื งวดั ความดนั โลหติ
ของโครงการ Scan QR Code เพ่ือเขา้ ใช้งาน
- เพิ่มการเข้าถงึ การวดั ความดันโลหติ ได้มากข้นึ ลดความแออดั ของการเข้าใช้บริการในโรงพยาบาล และสามารถ
ใชไ้ ดก้ ับเครอ่ื งวัดความดันโลหติ ของโครงการ ณ จดุ บรกิ ารทกุ แห่งในประเทศไทย
- เปรียบเสมือนสมุดสุขภาพประจ�ำตัว ท่ีผู้รับบริการสามารถติดตามค่าระดับความดันโลหิต น้�ำหนัก ส่วนสูง
BMI และบนั ทกึ ประวัตคิ า่ ความดันโลหติ ย้อนหลังของตนเองได้ พรอ้ มทัง้ ค�ำแนะน�ำในการดูแลสุขภาพ และเกรด็ ความร้ตู ่าง ๆ
เก่ยี วกับโรคไม่ติดต่อทส่ี �ำคญั ให้ไดศ้ กึ ษาหาความรอู้ ีกดว้ ย
- ลดความผิดพลาดในการบันทึกข้อมูลความดนั โลหิตเข้าไปในระบบขอ้ มูล

วธิ กี ารใชง้ าน “HealthDDC2U”



ประโยคหรอื วลีทตี่ ้องการใหเ้ น้นเปน็ พิเศษ
“ความดนั ต้องวดั ควบคุมใหด้ ี ชีวยี นื ยาว”
ปจั จยั ความส�ำเรจ็
- ผู้บริหารใหค้ วามส�ำคญั และสนับสนุนการด�ำเนนิ งาน ท�ำให้เกดิ การด�ำเนินงานอย่างตอ่ เนื่อง
- ความร่วมมือในการด�ำเนินงานของภาคีเครือข่าย เช่น กรมการปกครอง กรมส่งเสริมการปกครองท้องถ่ิน
กรุงเทพมหานคร ส�ำนักงานสาธารณสุขจังหวดั ทุกจงั หวัด และภาคเี ครอื ขา่ ยอน่ื ๆ ที่เกยี่ วขอ้ ง

รายงานประจ�ำ ปี 2563 51

กองโรคไม่ตดิ ต่อ กรมควบคมุ โรค

52 รายงานประจ�ำ ปี 2563

กองโรคไมต่ ิดตอ่ กรมควบคุมโรค

3ส‹วนที่

สรปุ โครงการและการใชŒจ‹ายเง�น
งบประมาณประจำป‚ พ.ศ. 2563

รายงานประจ�ำ ปี 2563 53

กองโรคไม่ตดิ ตอ่ กรมควบคมุ โรค

สรปุ โครงการและการใชจ้ า่ ยเงนิ งบประมาณประจำ� ปี พ.ศ. 2563

งบประมาณและการใชจ้ ่ายเงนิ งบประมาณประจ�ำปี พ.ศ. 2563 กองโรคไมต่ ดิ ต่อ

งบรายจา่ ย/ผลผลติ เงนิ ประจ�ำงวด เบิกจา่ ย เบิกจ่าย
100.00
งบบคุ ลากร 7,716,358.36 7,716,358.36 100.00

กจิ กรรมหลกั ท่ี 17.1 คา่ ใชจ้ า่ ยบคุ ลากรในการเฝา้ ระวงั ปอ้ งกนั ควบคมุ โรค 7,716,358.36 7,716,358.36 98.79
และภยั สขุ ภาพ (คา่ ตอบแทนพนกั งานราชการ) 99.08
99.78
งบด�ำเนนิ งาน 16,670,875.12 16,469,378.32
99.02
1. งบผลผลติ 14,392,888.75 14,260,419.53
99.26
กจิ กรรมหลกั ที่ 2.1 พฒั นาระบบบรหิ ารจดั การเพอ่ื สนบั สนนุ 1,355,749.85 1,352,831.15
การด�ำเนนิ งานเฝา้ ระวงั ปอ้ งกนั ควบคมุ โรคและภยั สขุ ภาพ 3,054,946.87 98.87

กจิ กรรมหลักท่ี 2.2 เสรมิ สร้างศักยภาพ พัฒนาความรว่ มมอื และ 3,085,200.00 3,375,000.00 98.34
สรา้ งการมสี ว่ นรว่ มของเครอื ขา่ ยในการเฝา้ ระวงั ปอ้ งกนั ควบคมุ โรค 6,477,641.51 98.34
และภยั สขุ ภาพ 1,827,200.00
96.34
กจิ กรรมหลกั ที่ 3.2 ถา่ ยทอดความรใู้ นการดแู ลสขุ ภาพ เฝา้ ระวงั ปอ้ งกนั 3,400,000.00 96.34
ควบคมุ โรค ภยั สขุ ภาพ และการปรบั เปลย่ี นพฤตกิ รรมทมี่ คี ณุ ภาพ
78.14
กจิ กรรมหลกั ที่14.4พฒั นาและสนบั สนนุ การด�ำเนนิ งานเฝา้ ระวงั ปอ้ งกนั 6,551,938.90 78.14
ควบคมุ โรคไมต่ ดิ ตอ่ และการบาดเจบ็

2. งบขน้ั ตำ�่ 1,858,000.00

กจิ กรรมหลกั ที่ 17.1 คา่ ใชจ้ า่ ยบคุ ลากรในการเฝา้ ระวงั ปอ้ งกนั ควบคมุ โรค 1,858,000.00 1,827,200.00
และภยั สขุ ภาพ 283,597.00

3. งบภารกจิ ประจ�ำ 294,361.00

กจิ กรรมหลกั ที่ 17.1 คา่ ใชจ้ า่ ยบคุ ลากรในการเฝา้ ระวงั ปอ้ งกนั ควบคมุ โรค 294,361.00 283,597.00
และภยั สขุ ภาพ (เงนิ สมทบประกนั สงั คม)
4. คา่ สาธารณปู โภค 125,625.37 98,161.79
125,625.37 98,161.79
กจิ กรรมหลกั ที่ 1.1 พฒั นาและสนบั สนนุ กระบวนการจดั ท�ำผลติ ภณั ฑ์
และจดั การความรขู้ องหนว่ ยงานเพอื่ การเฝา้ ระวงั ปอ้ งกนั ควบคมุ โรค
และภยั สขุ ภาพ

54 รายงานประจำ�ปี 2563

กองโรคไมต่ ดิ ต่อ กรมควบคมุ โรค

งบรายจา่ ย/ผลผลิต เงินประจ�ำงวด เบกิ จ่าย เบิกจ่าย

งบลงทนุ 1,585,768.20 1,583,355.19 99.85
186,907.60 99.95
กจิ กรรมหลกั ที่ 1.1 พฒั นาและสนบั สนนุ กระบวนการจดั ท�ำผลติ ภณั ฑ์ 187,000.00
และจดั การความรขู้ องหนว่ ยงานเพอ่ื การเฝา้ ระวงั ปอ้ งกนั ควบคมุ โรค 482,550.00 482,550.00 100.00
และภยั สขุ ภาพ 760,299.09 99.70
กจิ กรรมหลกั ที่2.1พฒั นาระบบบรหิ ารจดั การเพอื่ สนบั สนนุ การด�ำเนนิ งาน
เฝา้ ระวงั ปอ้ งกนั ควบคมุ โรคและภยั สขุ ภาพ 141,518.20 100.00
3,199.30 99.98
กิจกรรมหลักที่ 2.2 เสริมสร้างศักยภาพ พัฒนาความร่วมมือและ 762,600.00 99.79
สรา้ งการมสี ว่ นรว่ มของเครอื ขา่ ยในการเฝา้ ระวงั ปอ้ งกนั ควบคมุ โรค 100.00
และภยั สขุ ภาพ 100.00

กจิ กรรมหลกั ที่ 2.4 พฒั นาและใหบ้ รกิ ารดา้ นเทคโนโลยสี ารสนเทศ 141,518.20 99.23
และการสอื่ สารดา้ นการปอ้ งกนั ควบคมุ โรคและภยั สขุ ภาพ

กจิ กรรมหลกั ท่ี 5.1 เรง่ รัดก�ำจัดโรคไขม้ าลาเรยี 3,200.00

กจิ กรรมหลกั ท่ี 8.1 พฒั นาระบบการจดั การภาวะฉกุ เฉนิ ทางสาธารณสขุ 8,900.00 8,881.00
อยา่ งครบวงจรและบรู ณาการ 536,484.29

งบรายจา่ ยอน่ื 536,484.29

กจิ กรรมหลกั ที่ 1.1 พฒั นาและสนบั สนนุ กระบวนการจดั ท�ำผลติ ภณั ฑ์ 536,484.29 536,484.29
และจดั การความรขู้ องหนว่ ยงานเพอ่ื การเฝา้ ระวงั ปอ้ งกนั ควบคมุ โรค
และภยั สขุ ภาพ (คา่ ใชจ้ า่ ยเดนิ ทางไปตา่ งประเทศ)

รวมทงั้ สน้ิ 26,509,485.97 26,305,576.16

หมายเหต:ุ
ตามมตคิ ณะรฐั มนตรี เปา้ หมายอตั ราการเบกิ จา่ ยสะสม ปงี บประมาณ พ.ศ. 2563 สน้ิ ไตรมาส คอื ไตรมาสที่ 1 รอ้ ยละ 32

ไตรมาสที่ 2 รอ้ ยละ 56 ไตรมาสที่ 3 รอ้ ยละ 78 ไตรมาสที่ 4 รอ้ ยละ 100 การจดั กลมุ่ ผลผลติ ตามแนวทางของกรมควบคมุ โรค
อา้ งองิ เกณฑส์ �ำนักงบประมาณ

รายงานประจ�ำ ปี 2563 55

กองโรคไม่ติดตอ่ กรมควบคุมโรค

56 รายงานประจ�ำ ปี 2563

กองโรคไมต่ ิดตอ่ กรมควบคุมโรค

4ส‹วนท่ี
การเฝา‡ ระวงั
ปอ‡ งกันควบคุมโรคไม‹ตดิ ต‹อ 5 มติ ิ

รายงานประจ�ำ ปี 2563 57

กองโรคไมต่ ดิ ต่อ กรมควบคุมโรค

การเฝา้ ระวงั ปอ้ งกันควบคุมโรคไม่ติดต่อ 5 มิติ

ใน ปี พ.ศ. 2556 กระทรวงสาธารณสขุ มแี นวคดิ การปฏริ ปู ระบบงานและภาระหนา้ ทที่ ส่ี �ำคญั 12 เรอื่ ง (National Health
Authority Function) ซ่งึ หนึ่งในภารกิจดังกล่าวคอื การเฝ้าระวงั ทางสาธารณสขุ (National Public Health Surveillance)
โดยทุกกลุ่มโรคหรือภัยสขุ ภาพควรมขี ้อมลู 5 มติ ิ ทจี่ �ำเปน็ เพียงพอต่อการวางแผน ก�ำหนดมาตรการป้องกันควบคมุ โรค และ
ประเมินผลการด�ำเนนิ งานตามมาตรการป้องกันควบคมุ โรค ขอ้ มูลทงั้ 5 มิติดงั กล่าว ได้แก่ มติ ิปจั จัยตน้ เหตุ มิตพิ ฤติกรรมเสย่ี ง
มิตกิ ารตอบสนองของแผนงานควบคุมโรค มติ กิ ารติดเชื้อ/การปว่ ย/การตาย/ความพิการ และมติ กิ ารระบาด/เหตกุ ารณผ์ ดิ ปกติ

การพฒั นารปู แบบการวเิ คราะหส์ ถานการณ์โรคไมต่ ดิ ตอ่

ส�ำหรับในปีงบประมาณ พ.ศ. 2563 กองโรคไม่ติดต่อ
โดยกลุ่มเทคโนโลยี ระบาดวทิ ยา และมาตรการชมุ ชนไดจ้ ดั ท�ำ
รายงานสถานการณโ์ รคไมต่ ดิ ต่อ (เบาหวาน ความดนั โลหติ สงู
และปัจจยั เสย่ี งท่เี กย่ี วขอ้ ง) ตามองคป์ ระกอบการเฝา้ ระวงั โรค
และภัยสุขภาพ 5 มิติ ซึ่งทบทวนและรวบรวมข้อมูลจากฐาน
ข้อมูลหน่วยบริการสุขภาพ ปัจจัยก�ำหนดทางด้านสังคม
ที่เกี่ยวข้องจากหน่วยงานต่าง ๆ และฐานข้อมูลการส�ำรวจ
โดยท�ำการวิเคราะห์ข้อมูลเชิงพรรณนาตามหลักระบาดวิทยา
พ้ืนฐานและแปลผลเชื่อมโยงข้อมูลด้วยมิติที่ส�ำคัญ จากการ
วเิ คราะหส์ ถานการณด์ งั กลา่ ว พบวา่ สว่ นใหญเ่ ปน็ การวเิ คราะห์
ในภาพรวมของประเทศเนอื่ งจากบางฐานขอ้ มลู มรี ะดบั การวเิ คราะห์
ทแ่ี ตกตา่ งกนั จงึ ไมส่ ามารถวเิ คราะหเ์ ชอ่ื มโยงถงึ ระดบั เขตสขุ ภาพ
และจงั หวดั ได้ นอกจากนนั้ ขอ้ มลู ปจั จยั เสยี่ งจากการส�ำรวจตา่ ง ๆ
ยังไม่เป็นปัจจุบัน และข้อมูลปัจจัยต้นเหตุทางสังคม และ
สิ่งแวดล้อมมีความหมายที่กว้าง อาจไม่ได้ส่งผลกระทบ
โดยตรงกับพฤติกรรมเสี่ยงหรือการเจ็บป่วย จึงเป็นการยากที่จะอธิบายอิทธิพลของปัจจัยดังกล่าว โดยปราศจากหลักฐาน
ขนาดความสัมพันธ์ จึงท�ำให้การแปลผลสถานการณ์ในแง่ของปัจจัยทางสังคมและสิ่งแวดล้อม อาจขาดน�้ำหนักและอธิบาย
ภาพรวมของการเกิดโรคไมช่ ดั เจนเท่าที่ควร

58 รายงานประจำ�ปี 2563

กองโรคไมต่ ดิ ต่อ กรมควบคุมโรค

ผลการวเิ คราะหส์ ถานการณ์โรคไมต่ ดิ ตอ่
ตามองคป์ ระกอบ 5 มติ ิ

กลุ่มโรค NCDs (Noncommunicable diseases หรือโรคไม่ติดต่อ) ยังคงเป็นปัญหาสุขภาพอันดับหนึ่งของโลก
ทง้ั ในมติ ขิ องจ�ำนวนการเสยี ชวี ติ และภาระโรคโดยรวม โดยประเทศไทยมอี ตั ราการเสยี ชวี ติ จากกลมุ่ โรคไมต่ ดิ ตอ่ ตำ่� สดุ เมอื่ เทยี บ
ในกลุ่มประเทศภูมภิ าคเอเชยี ใต้ - ตะวนั ออก (SEARO) จากขอ้ มูลปี พ.ศ. 2559
โรคไมต่ ดิ ตอ่ ยงั คงเปน็ ปญั หาสขุ ภาพอนั ดบั หนง่ึ ของประชาชนไทยทง้ั ในแงภ่ าระโรค และอตั ราการเสยี ชวี ติ อตั ราการเสยี ชวี ติ
ก่อนวัยอันควร (30 - 69 ปี) จากโรคไมต่ ดิ ต่อทสี่ �ำคัญ ประกอบด้วย โรคหลอดเลือดสมอง, โรคหัวใจขาดเลือด, โรคเบาหวาน,
ภาวะความดนั โลหิตสงู และโรคทางเดินหายใจอดุ กนั้ เรอื้ รงั มีแนวโน้มเพมิ่ ข้ึนตั้งแตป่ ี พ.ศ. 2557 ถงึ ปี พ.ศ. 2559 หลงั จากนัน้
มีแนวโน้มลดลงเล็กน้อยและคงท่ี ในปี พ.ศ. 2561 โดยโรคหลอดเลือดสมองมีอัตราการเสียชีวิตก่อนวัยอันควรสูงที่สุด
เทา่ กบั 44.3 รายตอ่ ประชากรแสนคน และอตั ราการเสยี ชวี ติ กอ่ นวยั อนั ควรดว้ ยโรคหลอดเลอื ดสมองในเพศชายสงู กวา่ เพศหญงิ

รายงานประจำ�ปี 2563 59

กองโรคไมต่ ดิ ตอ่ กรมควบคุมโรค

สถานการณ์โรคเบาหวาน และความดันโลหติ สูง
และปัจจยั เสีย่ งทสี่ �ำคญั

สถานการณโ์ รคเบาหวาน และความดนั โลหติ สงู และปจั จยั เสยี่ งทเี่ กยี่ วขอ้ งทสี่ �ำคญั ฉบบั นที้ บทวนจากฐานขอ้ มลู ทสี่ �ำคญั
หลากหลายฐานในประเทศไทยในอดีตถึงปี พ.ศ. 2562 กลา่ วโดยสรุปดงั นี้
ความชกุ ของผทู้ ม่ี ภี าวะความดนั โลหติ สงู ในปี พ.ศ. 2557 เทา่ กบั รอ้ ยละ 24.7 ซงึ่ เพม่ิ ขน้ึ รอ้ ยละ 15 เมอื่ เทยี บกบั ปี พ.ศ. 2552
หรือคิดเป็นจ�ำนวนกว่า 1.8 ลา้ นคน โดยเพศชายมคี วามชุกและอุบัตกิ ารณ์สูงมากกวา่ เพศหญิงภายหลงั จากปี พ.ศ. 2558
ความชุกของโรคเบาหวานในปี พ.ศ. 2557 เท่ากบั ร้อยละ 8.9 ซึง่ เพิม่ ข้ึนรอ้ ยละ 29 เมือ่ เทียบกับปี พ.ศ. 2552 หรอื
คดิ เป็นจ�ำนวนกวา่ 8.2 แสนคน โดยเพศหญิงมีความชกุ และอบุ ัตกิ ารณ์สงู มากกวา่ เพศชาย ภายหลังจากปี พ.ศ. 2558
สถานการณ์ของปจั จัยเสีย่ งในระดับประชากรต้ังแต่ปี พ.ศ. 2553 ถึงปี พ.ศ. 2558 พบว่าพฤติกรรมเสย่ี งและปัจจยั เสยี่ ง
ทมี่ คี วามชกุ ลดลงไดแ้ ก่ การสบู บหุ ร่ี การดมื่ เครอื่ งดม่ื แอลกอฮอล์ และการกนิ ผกั ผลไมท้ ไ่ี มเ่ พยี งพอ ปจั จยั เสย่ี งทมี่ แี นวโนม้ เพมิ่ ขน้ึ
ไดแ้ ก่ ภาวะน�ำ้ หนักเกนิ และอว้ น ภาวะอว้ นลงพุง และการมกี จิ กรรมทางกายไมเ่ พยี งพอ
ปี พ.ศ. 2560 ความชุกของผู้ที่ด่ืมเครื่องด่ืมแอลกอฮอล์ในปัจจุบัน และผู้ที่ด่ืมเป็นประจ�ำมีอัตราลดลงท้ังในเพศหญิง
และเพศชาย ทัง้ ในวัยผ้ใู หญแ่ ละวยั ร่นุ โดยความชุกในวยั ผู้ใหญ่เท่ากับรอ้ ยละ 28.4 ซึง่ ลดลงจากในปี พ.ศ. 2558 รอ้ ยละ 16.5
ความชกุ ในวยั รุ่นเทา่ กับ รอ้ ยละ 13.6 ซึง่ ลดลงจากในปี พ.ศ. 2558 รอ้ ยละ 29.9 อยา่ งไรกต็ ามปริมาณการบรโิ ภคแอลกอฮอล์
บรสิ ุทธต์ิ ่อหวั ประชากรต่อปกี ลับมแี นวโนม้ เพ่มิ ข้นึ ตอ่ เนื่องเป็น 7.3 ลิตร/คน/ปี ในปี พ.ศ. 2560
ปี พ.ศ. 2560 ความชกุ ของผสู้ บู บหุ รใ่ี นปจั จบุ นั เทา่ กบั รอ้ ยละ 19.1 โดยในกลมุ่ วยั รนุ่ และเยาวชนทเ่ี คยเปน็ กลมุ่ ทม่ี แี นวโนม้
การสูบบุหร่ีเพ่ิมข้ึนในช่วงปี พ.ศ. 2544 ถึง พ.ศ. 2555 กลับมามีแนวโน้มลดลง แต่อายุเฉล่ียของการเริ่มสูบบุหรี่ครั้งแรก
ก็ยังคงทท่ี ี่อายุประมาณ 17 – 18 ปี อย่างไรก็ตาม บุหรใ่ี นรูปแบบใหม่ เช่น บุหรี่ไฟฟา้ เร่มิ เปน็ ท่นี ิยมมากขึ้นในหมู่วัยรุ่นและ
ผใู้ หญต่ อนต้น แต่ยังไมไ่ ดม้ ีการส�ำรวจความชุกของการบริโภค
ระหวา่ งปี พ.ศ. 2556 – 2560 คนไทยบรโิ ภคไขมันเฉลี่ย 45.6 กรมั /คน/วนั เด็กอายุ 6-14 ปี มีแนวโน้มของการบริโภค
อาหารทม่ี ไี ขมนั สงู ลดลงจากรอ้ ยละ 12.0 เปน็ รอ้ ยละ 7.9 และภายหลงั ประกาศกระทรวงสาธารณสขุ เมอ่ื เดอื น มกราคม พ.ศ. 2562
ปริมาณไขมนั ทรานส์เฉล่ยี ของทกุ ผลติ ภัณฑอ์ ยใู่ นชว่ ง 0.09 - 0.31 กรัมตอ่ หน่งึ หนว่ ยบรโิ ภค ซง่ึ ไมเ่ กนิ ปริมาณท่ีองคก์ ารอาหาร
และการเกษตรแห่งสหประชาชาติ (FAO) และองค์การอนามัยโลก (WHO) แนะน�ำให้บรโิ ภคต่อวัน นอกจากนั้นปริมาณไขมัน
ทรานสส์ งู สดุ ทีพ่ บในทุกผลติ ภัณฑ์มีปรมิ าณลดลง
ระหวา่ งปี พ.ศ. 2560 – 2562 การบรโิ ภคน�ำ้ ตาลทรายมปี ริมาณใกล้เคยี งกันท่ปี รมิ าณ 2.5 – 2.6 ล้านตันตอ่ ปี และ
ในปี พ.ศ. 2562 คนไทยดม่ื เครอ่ื งดม่ื ทีผ่ สมนำ�้ ตาลเฉล่ยี 3 แกว้ (519.3 มิลลิลติ รต่อวัน) โดยผชู้ ายดม่ื มากกว่าผ้หู ญิงและพบว่า
ในกล่มุ เด็กอายุ 6 - 14 ปี เปน็ กล่มุ ทด่ี ม่ื เครอื่ งดืม่ ที่ผสมน้ำ� ตาลเฉล่ยี ต่อสปั ดาห์มากที่สดุ มาตรการเพ่ิมการจัดเกบ็ ภาษนี ้�ำตาล
ท�ำให้ธุรกิจเครื่องด่ืมมีการปรับตัวโดยปรับสูตรเครื่องดื่ม แต่มาตรการภาษี ดังกล่าวน้ันไม่ครอบคลุมธุรกิจเคร่ืองด่ืมรายย่อย
ซึ่งยังมีปริมาณน้�ำตาลสูง เช่น ชานมไข่มุก ที่ส่วนใหญ่มีปริมาณน�้ำตาลต่อแก้วเกิน 6 ช้อนชา และมีการเติบโตในตลาดสูงขึ้น
โดยคนไทยดม่ื ชานมไขม่ กุ เฉลย่ี 6 แกว้ ต่อเดอื น
ปี พ.ศ. 2552 พบว่า ประชากรไทยรับประทานปรมิ าณเกลือโซเดยี มมากถึง 3,246 มิลลิกรมั ต่อวนั ต่อคนสงู กว่าเกณฑ์
สากลทก่ี �ำหนด (2,000 มก./วนั ) อยา่ งไรกต็ ามยงั ไมม่ กี ารส�ำรวจตอ่ เนอ่ื งหลงั จากปี พ.ศ. 2552 โดยระหวา่ งปี พ.ศ. 2556 – 2560
การบริโภคขนมกรุบกรอบ หรือขนมทานเล่น และอาหารจานด่วนมีแนวโน้มลดลง ในขณะที่การบริโภคอาหารส�ำเร็จรูป
มีแนวโนม้ เพ่มิ ขน้ึ
ความชุกของภาวะอ้วน (BMI ≥25 กิโลกรัมต่อตารางเมตร) ในประชากรอายุตั้งแต่ 15 ปีข้ึนไป มีแนวโน้มเพ่ิมขึ้น
จากร้อยละ 34.7 ในปี พ.ศ. 2552 เป็นร้อยละ 37.5 ในปี พ.ศ. 2557 ซึง่ เป็นการเพิม่ ขึน้ ร้อยละ 8.1 สะท้อนถงึ ความไมส่ มดุล
ของการบรโิ ภค และสอดคลอ้ งกบั การมกี จิ กรรมทางกายไมเ่ พยี งพอ มแี นวโนม้ เพม่ิ ขน้ึ เลก็ นอ้ ย จากรอ้ ยละ 18.5 ในปี พ.ศ. 2552
เปน็ รอ้ ยละ 19.2 ในปี พ.ศ. 2557 ซง่ึ เพมิ่ ขนึ้ รอ้ ยละ 3.8 นอกจากนนั้ การบรโิ ภคอาหารทมี่ ากขน้ึ ยงั สะทอ้ นวา่ ประชาชนไมเ่ พยี งจะ
ไดร้ ับนำ้� ตาล และไขมนั ในปรมิ าณทมี่ ากขนึ้ แล้ว ยงั อาจจะไดร้ ับปรมิ าณเกลือโซเดียมทเี่ พ่ิมขนึ้ ดว้ ยเช่นกัน
60 รายงานประจ�ำ ปี 2563

กองโรคไมต่ ดิ ตอ่ กรมควบคมุ โรค

อุบัติการณ์การเกิดโรคความดันโลหิตสูง และเบาหวานรายใหม่มีแนวโน้มลดลง โดยมีปัจจัยเชิงบวกด้านพฤติกรรม
ในประชากรท่ีดีขึ้นท้ังในกลุ่มวัยผู้ใหญ่และวัยรุ่น คือ ความชุกของการสูบบุหรี่ การดื่มเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ท่ีมีแนวโน้มลดลง
อยา่ งไรก็ตาม ปจั จยั เส่ียงเชงิ ลบที่คุกคามสขุ ภาพคอื การบรโิ ภคอาหารท่ไี ม่สมดลุ และการมีกิจกรรมทางกายท่ีไม่เพยี งพอ
อาจกลา่ วไดว้ า่ การลดลงของอบุ ตั กิ ารณโ์ รคเบาหวาน และโรคความดนั โลหติ สงู เปน็ ผลจากมาตรการการควบคมุ ปอ้ งกนั
โรคและปัจจัยเส่ียงของภาวะความดันโลหิตสูงท่ีด�ำเนินการมาอย่างต่อเนื่อง ถึงแม้ว่าในบางช่วงเวลาความชุกของปัจจัยเสี่ยง
มแี นวโนม้ เพมิ่ ขน้ึ แตย่ งั คงเปน็ การเปลยี่ นแปลงในอตั ราทไ่ี มม่ าก ทง้ั นค้ี วรเพมิ่ มาตรการและความเขม้ ขน้ ในการด�ำเนนิ มาตรการ
เพอ่ื ปรบั แนวโนม้ ใหม้ กี ารเปลยี่ นแปลงทด่ี ขี นึ้ โดยเฉพาะมาตรการดา้ นการควบคมุ การบรโิ ภคอาหารหวาน มนั และเคม็ นอกจากนนั้
ควรมกี ารส�ำรวจข้อมลู สถานการณก์ ารบริโภคอาหาร และปริมาณโซเดียมที่บรโิ ภคตอ่ วนั อย่างต่อเน่อื ง
*** สามารถติดตามเนื้อหาต้นฉบบั ไดใ้ นรปู เล่ม รายงานสถานการณ์โรค NCDs
(เบาหวาน ความดันโลหิตสูง และปจั จัยเส่ยี งทเ่ี กี่ยวขอ้ ง) พ.ศ. 2562
ซึง่ ประกอบด้วยเนอื้ หาดงั น้ี
1. สถานการณ์โรคไม่ตดิ ตอ่ ตาม 9 เปา้ หมายระดับโลกของประเทศไทย
2. การเฝ้าระวงั โรคไมต่ ดิ ต่อตามกรอบ 5 มติ ิ
3. ฐานข้อมูลส�ำหรับการเฝ้าระวงั โรคไม่ตดิ ต่อ
4. ขอ้ มูลการเฝา้ ระวังการเสยี ชีวติ จากโรคไมต่ ิดต่อ
เว็บไซตก์ องโรคไม่ตดิ ต่อ : http://www.thaincd.com
และ https://ddc.moph.go.th/dncd/
Facebook : กองโรคไมต่ ดิ ตอ่ กรมควบคมุ โรค
ขอ้ เสนอแนะ และโอกาสในการพฒั นา
1. ทบทวนแผนงาน/มาตรการปอ้ งกนั ควบคมุ โรคทเี่ กยี่ วขอ้ งกบั ปจั จยั เสยี่ งโรคไมต่ ดิ ตอ่ เพม่ิ เตมิ เพอื่ น�ำมาประกอบการ
วิเคราะหส์ ถานการณ์
2. พฒั นาระบบข้อมลู ปจั จัยเสีย่ งที่เกย่ี วขอ้ งกบั โรคไมต่ ดิ ตอ่ ทม่ี ีการจ�ำแนกตามระดับเขตสุขภาพ และจงั หวัด เพือ่ ใหม้ ี
ข้อมลู เพียงพอตอ่ การวเิ คราะห์สถานการณ์ในระดบั พ้ืนที่
3. พฒั นาแนวทางการเฝา้ ระวงั Social determinant ทเ่ี กยี่ วขอ้ งกบั โรคไมต่ ดิ ตอ่ ทเี่ ปน็ ระบบ รว่ มกบั ผเู้ ชยี่ วชาญภายใน
กรมควบคุมโรค และผู้เชี่ยวชาญจากหนว่ ยงานภายนอก เพอ่ื ให้มีขอ้ มลู เพยี งพอต่อการวเิ คราะห์สถานการณ์
4. ศกึ ษาวเิ คราะหข์ อ้ มลู เชงิ ลกึ โดยพจิ ารณาตวั แปร และปจั จยั ทห่ี ลากหลายเพอ่ื ประมาณสถานการณจ์ รงิ ของอบุ ตั กิ ารณ์
ผู้ป่วยรายใหม่ในภาพรวมประเทศ และรายจังหวัด

รายงานประจ�ำ ปี 2563 61

กองโรคไม่ตดิ ต่อ กรมควบคมุ โรค

มาตรการและการด�ำเนนิ งานท่สี �ำคัญ

1. การพฒั นาศกั ยภาพสำ� หรบั บคุ ลากรและเครอื ขา่ ยดา้ นการปอ้ งกนั ควบคมุ โรค NCDs 4.0

ความเปน็ มา : ดว้ ยสถานการณโ์ รคไมต่ ดิ ตอ่ เรอื้ รงั เปน็ ปญั หาส�ำคญั ระดบั โลกและของประเทศไทยทมี่ แี นวโนม้ เพม่ิ ขน้ึ
ทกุ ปี และภาระโรคไมต่ ดิ ตอ่ ในประเทศไทยเกดิ จากกลมุ่ โรคหลกั เชน่ โรคเบาหวาน โรคความดนั โลหติ สงู โรคหวั ใจและหลอดเลอื ด
เป็นต้น จากการส�ำรวจ System Manager (SM) และ Case Manager (CM) ที่ปฏิบัติงานจริงใน NCD Clinic ปี 2562
พบวา่ มีบุคลากรผู้ปฏิบัติงานไม่เพยี งพอต่อภาระงาน เนือ่ งจากสาเหตกุ ารโยกย้าย เปล่ยี นงาน และลาออก ท�ำให้ขาดบุคลากร
ทมี่ ปี ระสบการณแ์ ละความเชยี่ วชาญ อกี ทงั้ ภาระงานทต่ี อ้ งรบั ผดิ ชอบทงั้ ในคลนิ กิ รวมถงึ การตดิ ตามดแู ลในชมุ ชนแบบองคร์ วม
ดงั น้ันการพัฒนาคุณภาพบรกิ ารจงึ มคี วามส�ำคัญอย่างมาก ซงึ่ หนึ่งในการพฒั นาคุณภาพบรกิ ารท่ีส�ำคัญ คือการพฒั นาศกั ยภาพ
บุคลากร และเพื่อให้เข้ากับยุคสมัย สอดคล้องกับการใช้ชีวิตประจ�ำวันแบบ New Normal ในสถานการณ์การระบาด
ของโรคตดิ เชอื้ ไวรสั โคโรนา 2019 (COVID-19) กองโรคไมต่ ดิ ตอ่ จงึ พฒั นารปู แบบการอบรมเปน็ แบบออนไลน์ โดยในปงี บประมาณ
พ.ศ. 2563 เริ่มจัดท�ำเป็นหลักสูตรขั้นพ้ืนฐานเพ่ิมสมรรถนะการด�ำเนินงานป้องกันควบคุมโรคเบาหวานและความดันโลหิตสูง
เพ่ือให้กลุ่มเป้าหมาย คือ ทีมสหวิชาชีพ สามารถเข้าถึงองค์ความรู้ท่ีทันสมัย สะดวก ประหยัดเวลาและงบประมาณ
เป็นการเรยี นรู้ตามอธั ยาศัย สามารถน�ำไปประยกุ ตใ์ ชส้ �ำหรับการปฏบิ ัติงานในสถานบริการและในชุมชนได้
วัตถปุ ระสงค์ : เพ่ือพัฒนาหลักสตู รการป้องกันควบคมุ โรค NCDs ในรปู แบบออนไลน์ และพัฒนาศกั ยภาพบุคลากร
สาธารณสขุ และเครือข่ายใหม้ คี วามร้คู วามสามารถในการด�ำเนนิ งานดา้ นการป้องกนั ควบคุมโรค NCDs ได้อยา่ งมีประสิทธิภาพ
การด�ำเนินงาน :
1. แตง่ ตง้ั คณะท�ำงานจดั ท�ำกรอบโครงสรา้ งหลกั สตู รและจดั ท�ำเนอื้ หาหลกั สตู ร โดยมผี เู้ ชย่ี วชาญจากหลายภาคสว่ น
ทเ่ี กย่ี วขอ้ ง ไดแ้ ก่ ส�ำนกั งานปอ้ งกนั ควบคมุ โรค ส�ำนกั งานสาธารณสขุ จงั หวดั มหาวทิ ยาลยั โรงพยาบาล สมาคมวชิ าชพี สภาการพยาบาล
และตวั แทนผู้ปฏบิ ัตงิ านในส่วนภูมิภาค
2. จัดท�ำหลักสูตรขั้นพื้นฐานชื่อว่า “หลักสูตรการเพิ่มสมรรถนะการจัดการโรคเบาหวานและความดันโลหิตสูง”
โดยแบ่งเป็น 3 หน่วยการเรียนรู้ (14 เรื่อง) คือ หน่วยการเรียนรู้ท่ี 1 Introduction, หน่วยการเรียนรู้ที่ 2 สมรรถนะ
การให้บริการโดยตรงแก่ผ้ปู ่วยเบาหวานและความดนั โลหิตสูง ไดแ้ ก่ การวัดรอบเอว การช่ังนำ�้ หนกั และดชั นีมวลกาย (BMI),
การตรวจน้�ำตาลในเลือดจากปลายน้ิว, การวัดความดันโลหิต (HBPM/OBPM), ทักษะการใช้ MI แบบพื้นฐาน, การประเมิน
และบ�ำบดั แกไ้ ขปจั จยั เสย่ี ง (บหุ ร)่ี , ภาวะซมึ เศรา้ , การประเมนิ โอกาสเสยี่ งตอ่ การเกดิ โรคหวั ใจและหลอดเลอื ด, การออกก�ำลงั กาย,
การจัดอาหารจานสุขภาพ, การใช้ยาในโรคเรื้อรังอย่างถูกต้อง, การตรวจเท้าพ้ืนฐาน และหน่วยการเรียนรู้ท่ี 3 สมรรถนะ
การด�ำเนนิ งานกับครอบครวั และชุมชน ไดแ้ ก่ การเยี่ยมบา้ นผ้ปู ่วยโรคไมต่ ิดตอ่ เรื้อรัง
3. ทบทวน และตรวจสอบความถกู ต้องเน้ือหาหลกั สตู ร โดยผู้เช่ียวชาญและหน่วยงานทเ่ี กย่ี วขอ้ ง
4. ด�ำเนนิ การถา่ ยท�ำวดิ ีโอการสอนหลักสูตรตามเน้อื หา โดยผู้เช่ยี วชาญทเ่ี กยี่ วข้อง
5. จดั ท�ำระบบ E-learning และวางบนเว็บไซตก์ รมควบคมุ โรค “ncde-learning.ddc.moph.go.th”
6. ทดลองและพฒั นาระบบ E-learning ใหพ้ ร้อมใช้งาน
7. ประชาสัมพันธห์ ลักสตู ร
8. จัดท�ำเอกสารเพื่อขอรับรองมาตรฐานหลกั สตู รกรมควบคมุ โรค (อย่รู ะหว่างด�ำเนนิ การ)
ผูเ้ รียนสามารถเขา้ เรยี นผ่านเวบ็ ไซต์ : ncde-learning.ddc.moph.go.th

62 รายงานประจ�ำ ปี 2563

กองโรคไม่ติดต่อ กรมควบคมุ โรค

2. โรงพยาบาลเค็มนอ้ ย อรอ่ ย (3) ดี

โรงพยาบาลเค็มนอ้ ย อร่อย (3) ดี ภายใตแ้ นวคิด “อาหารโรงพยาบาลเคม็ นอ้ ย ดีลดโรค ดีต่อสุขภาพ และอรอ่ ยดี”
วัตถุประสงค์เพ่ือให้โรงพยาบาลปรับสิ่งแวดล้อมให้โรงพยาบาลมีแหล่งอาหารโซเดียมต�่ำ ท้ังอาหารส�ำหรับผู้ป่วยท่ีพักรักษาตัว
ในโรงพยาบาล และจากรา้ นอาหาร/รา้ นสวสั ดกิ ารในโรงอาหารส�ำหรบั เจา้ หนา้ ท/่ี ผทู้ ม่ี ารบั บรกิ ารทโี่ รงพยาบาล และจดั กจิ กรรม
ให้ความร้เู ร่ืองการลดการบริโภคเกลือและโซเดยี มอย่างต่อเน่อื ง
ในปี 2563 กองโรคไมต่ ดิ ตอ่ ไดม้ กี ารสนบั สนนุ เลม่ คมู่ อื แนวทางการด�ำเนนิ งาน ฯ รวมถงึ ชดุ ตรวจสอบความเคม็ ในอาหาร
(Salt Meter) ใหก้ บั โรงพยาบาลระดบั A S และ M1 จ�ำนวน 117 แหง่ และจากรายงานผลการด�ำเนนิ งานพบวา่ มกี ารด�ำเนนิ งาน
โรงพยาบาลเค็มน้อย อร่อย (3) ดี จ�ำนวน 101 แห่ง ทั้งน้ี ได้มีการขยายผลในโรงพยาบาลทุกแห่งในเขตพ้ืนท่ีรับผิดชอบ
ของส�ำนกั งานป้องกนั ควบคุมโรคที่ 9 จ�ำนวน 22 แห่ง และเขตพ้ืนทีร่ บั ผดิ ชอบของส�ำนักงานป้องกนั ควบคุมโรคท่ี 2 เฉพาะใน
จงั หวดั พษิ ณโุ ลก จ�ำนวน 11 แหง่ และจงั หวดั ตาก จ�ำนวน 7 แหง่ มกี ารปรบั สตู รอาหารในอาหารผปู้ ว่ ยในทไ่ี มม่ ขี อ้ จ�ำกดั ถงึ 769 เมนู
และร้านค้าในโรงอาหาร/ร้านคา้ สวสั ดกิ ารมีการปรับสูตรอาหารเพ่ือจ�ำหนา่ ยให้กบั ญาติ ผ้ปู ว่ ยนอกและบคุ ลากรในโรงพยาบาล
จ�ำนวน 667 เมนู
เนอื่ งดว้ ยสถานการณก์ ารระบาดของโรคตดิ เชอ้ื ไวรสั โคโรนา 2019 (COVID-19) ท�ำใหไ้ มส่ ามารถด�ำเนนิ งานตามแผน
ทวี่ างไว้ รวมถงึ กรณกี ารปดิ โรงอาหารของโรงพยาบาล หรอื กรณที บี่ างโรงพยาบาลไมม่ รี า้ นอาหาร ท�ำใหม้ กี ารซอ้ื อาหารปรงุ ส�ำเรจ็
จากภายนอกโรงพยาบาล ท�ำใหค้ วบคมุ ปรมิ าณการใชเ้ กลอื และโซเดยี มไดย้ าก จงึ ควรมกี ารใหค้ วามรใู้ นรา้ นคา้ ชมุ ชน/ระดบั ครวั เรอื น
ในการเลือกซื้ออาหารปรุงส�ำเร็จ หรือการปรุงอาหารแบบลดโซเดียม รวมถึงส่งเสริมให้มีการขยายเครือข่ายไปยังท้องถ่ิน
หรอื ชมุ ชนในการปรับสงิ่ แวดลอ้ มท่เี ออื้ ตอ่ การลดบริโภคเกลือและโซเดียม

รายงานประจำ�ปี 2563 63

กองโรคไมต่ ดิ ต่อ กรมควบคมุ โรค

ภาพประกอบ

ป่ินโตลดโรค การส่มุ ตรวจวดั ปรมิ าณโซเดยี ม
โรงพยาบาลกบนิ ทรบ์ ุรี จงั หวัดปราจีนบุรี โรงพยาบาลสมเดจ็ พระยพุ ราชเดชอุดม

จงั หวัดอบุ ลราชธานี

3. การดำ� เนินงาน NCD Clinic Plus ปี 2563

กองโรคไม่ตดิ ต่อไดพ้ ัฒนาการจัดระบบบรกิ าร NCD Clinic Plus โดยใชห้ ลักการ Chronic Care Model รว่ มกับ
PMQA ประกอบด้วยการประเมินเชิงกระบวนการ 6 องค์ประกอบ และการประเมินผลลัพธ์ตัวชี้วัดบริการมุ่งเน้นการพัฒนา
คณุ ภาพของสถานบรกิ าร และการสนับสนนุ ใหเ้ ครอื ขา่ ยสขุ ภาพมสี ่วนรว่ มในการดแู ลสขุ ภาพ ซ่งึ ในปี 2563 มกี ารปรับตัวช้วี ดั
บริการและเกณฑ์การประเมินให้สอดคล้องกับการด�ำเนินงานมากย่ิงขึ้น เพ่ือเพ่ิมคุณภาพของการประเมิน เป็นการสนับสนุน
การด�ำเนินงานป้องกันควบคุมโรคไม่ติดต่อและภาวะแทรกซ้อนให้เหมาะสม และสอดคล้องกับการด�ำเนินงานตามนโยบาย
กระทรวงสาธารณสุข น�ำไปส่ผู ลลพั ธ์ทดี่ ีดา้ นสุขภาพของประชาชน ซ่งึ กลุ่มเปา้ หมายในการประเมิน คือ โรงพยาบาลทกุ ระดับ
รวมถงึ ศูนยส์ ุขภาพชุมชนเมอื ง (ศสม.)
ผลการประเมนิ คณุ ภาพ NCD Clinic Plus ปี 2563 พบวา่ มโี รงพยาบาลเขา้ รว่ มประเมนิ รอ้ ยละ 99.55 (894 แหง่ )
โรงพยาบาลทยี่ งั ไมเ่ ขา้ รว่ มประเมนิ รอ้ ยละ 0.45 (4 แหง่ ) ซง่ึ เปน็ โรงพยาบาลระดบั F3 ขนาดเลก็ ทยี่ งั ไมม่ คี วามพรอ้ มทจี่ ะเขา้ รว่ ม
โรงพยาบาลผา่ นเกณฑก์ ารประเมนิ คณุ ภาพ NCD Clinic Plus ระดบั ดขี น้ึ ไป คดิ เปน็ รอ้ ยละ 90.38 (808 แหง่ ) โดยในปี 2563
ไดป้ รบั เกณฑผ์ า่ นการประเมนิ เพม่ิ ขนึ้ เปน็ รอ้ ยละ 70 และเมอ่ื เปรยี บเทยี บกบั ผลการประเมนิ ปี 2562 พบวา่ โรงพยาบาลทผ่ี า่ นเกณฑ์
มีแนวโน้มเพิ่มขึ้นในทุกระดับโรงพยาบาลของทุกเขตสุขภาพ จากการพิจารณาผลการประเมินกระบวนการพัฒนาคุณภาพ
NCD Clinic Plus พบว่า โรงพยาบาลส่วนใหญ่มีคะแนนประเมินกระบวนการค่อนข้างดี มีคะแนนเฉลี่ยภาพรวมประเทศ
เทา่ กบั 44.42 คะแนน (คะแนนเตม็ 50 คะแนน) จะเหน็ ไดว้ า่ ผลคะแนนการประเมนิ ในภาพรวมสงู ขน้ึ เมอ่ื จ�ำแนกรายองคป์ ระกอบ
พบวา่ องคป์ ระกอบทม่ี ผี ลการประเมนิ สงู สดุ ไดแ้ ก่ องคป์ ระกอบท่ี 1 ทศิ ทางและนโยบาย ส�ำหรบั องคป์ ระกอบทมี่ ผี ลการประเมนิ
ตำ�่ สดุ คอื องค์ประกอบท่ี 4 ระบบสนับสนุนการจัดการตนเอง และองค์ประกอบที่ 6 การจดั บรกิ ารเชอื่ มโยงชุมชน ซง่ึ จ�ำเปน็
ทจี่ ะตอ้ งมกี ารพัฒนาการมสี ว่ นรว่ มของชุมชนและภาคเี ครือข่าย จะท�ำให้การจดั ระบบบรกิ ารมปี ระสทิ ธิภาพอย่างย่งั ยนื

64 รายงานประจำ�ปี 2563

กองโรคไม่ติดต่อ กรมควบคุมโรค

แผนภาพที่ 6 รอ้ ยละคะแนนเฉลย่ี ผลการประเมนิ กระบวนการพฒั นาคณุ ภาพ ปงี บประมาณ 2563 จ�ำแนกรายองคป์ ระกอบ

แหลง่ ขอ้ มูล: กองโรคไมต่ ดิ ต่อ กรมควบคมุ โรค วเิ คราะห์ ณ วนั ที่ 21 ตลุ าคม 2563

ส�ำหรับผลการประเมินผลลัพธ์ตัวช้ีวัดบริการ ในปี 2563 มีการเพิ่มเกณฑ์การประเมินใหม่เข้ามาคือ ตัวชี้วัดที่ 1
ร้อยละการตรวจติดตามกลุ่มสงสัยป่วยโรคเบาหวาน ตัวชี้วัดที่ 8 ร้อยละการตรวจติดตามกลุ่มสงสัยป่วยโรคความดันโลหิตสูง
และได้ตัดตัวช้ีวัดออก 1 ตัว คือ ร้อยละการชะลอการลดลงของ eGFR และการได้รับยา ACEi/ARB ในผู้ป่วยเบาหวาน
และความดันโลหิตสูง เพื่อให้สอดคล้องกับทิศทางในการด�ำเนินงานยิ่งขึ้น จากผลการประเมินพบว่า โรงพยาบาลส่วนใหญ ่
มคี ะแนนประเมินสูงข้นึ โดยคะแนนเฉลย่ี ภาพรวมทง้ั ประเทศ เทา่ กบั 34.94 คะแนน (คะแนนเตม็ 50 คะแนน) ตวั ชว้ี ดั ทค่ี ะแนน
เฉลยี่ สงู สดุ คอื ตวั ชวี้ ดั ท่ี 12 ร้อยละของผู้ป่วยเบาหวาน และ/หรอื ความดันโลหติ สูง ทเี่ ป็น CKD 3-4 ชะลอการลดลงของ eGFR
ได้ตามเปา้ หมาย ตวั ช้วี ดั ท่คี ะแนนเฉลี่ยต่ำ� สดุ คือ ตัวช้ีวดั ท่ี 5 รอ้ ยละของผปู้ ่วยเบาหวานทม่ี ีภาวะอ้วนลงพุง [รอบเอวมากกว่า
(ส่วนสูง (ซม.)/2)] ซ่ึงผลคะแนนทีไ่ ดไ้ ม่แตกตา่ งจากปงี บประมาณท่ผี ่านมา ในส่วนของผลลพั ธ์ตัวชี้วัดบริการภาพรวมประเทศ
(ข้อมูลจาก HDC Service ประมวลผล ณ วันท่ี 16 กันยายน 2563) ส่วนใหญ่มีผลงานผ่านเกณฑ์ตามเป้าหมายที่ก�ำหนด
แต่ตัวชี้วัดบริการที่ส�ำคัญและสะท้อนผลการด�ำเนินงานด้านโรคไม่ติดต่อ ยังไม่ผ่านตามเกณฑ์เป้าหมายที่ก�ำหนด โดยเฉพาะ
ตัวชี้วัดเรอื่ งผู้ปว่ ยเบาหวานควบคมุ ได้ และผปู้ ว่ ยความดันโลหติ สงู ควบคมุ ได้

แผนภาพท่ี 7 ร้อยละคะแนนเฉลยี่ ผลการประเมินผลลพั ธต์ ัวชีว้ ัดบริการ 12 ตัวช้ีวัด ปงี บประมาณ 2563

แหลง่ ขอ้ มูล: กองโรคไม่ติดตอ่ กรมควบคมุ โรค วเิ คราะห์ ณ วนั ที่ 21 ตุลาคม 2563

รายงานประจ�ำ ปี 2563 65

กองโรคไม่ติดตอ่ กรมควบคุมโรค

ภาพกจิ กรรมการประชุมปรกึ ษาหารือเพอ่ื พฒั นาการด�ำเนินงาน NCD Clinic Plus ปี 2563
วนั องั คารที่ 12 พฤศจกิ ายน พ.ศ. 2562 เวลา 09.30 – 16.30 น.

ณ หอ้ งประชมุ ธีระ รามสตู อาคาร 8 ชน้ั 3 สถาบันราชประชาสมาสยั กรมควบคุมโรค

ภาพกจิ กรรมการประชุมช้ีแจงแนวทางการด�ำเนนิ งาน NCD Clinic Plus ปี 2563
และแลกเปล่ยี นเรียนรู้ Best Practice ของโรงพยาบาลทีม่ ีผลงานดเี ดน่ ระดบั ประเทศ
ระหว่างวันท่ี 27 – 28 พฤศจิกายน พ.ศ. 2562 ณ โรงแรม เอบนี า่ เฮ้าส์ เขตหลักส่ี กรุงเทพมหานคร

4. การดำ� เนินงานตามยุทธศาสตร์ เรอื่ ง การดูแลโรคความดันโลหิตสงู
(Strategic Technical Advisory Group on Hypertension Care)

การด�ำเนนิ งานตามยทุ ธศาสตร์ เร่อื ง การดแู ลโรคความดันโลหติ สูง หรอื “STAG HT” มวี ัตถปุ ระสงคเ์ พื่อก�ำหนด
ทศิ ทางยุทธศาสตรก์ �ำกบั และทบทวนการด�ำเนินงาน ก�ำหนดแผนปฏิบัติงานเพ่ือพฒั นาประสิทธิภาพ น�ำไปสู่การจดั การปัญหา
การเกิดโรคความดันโลหิตสูงได้อย่างเหมาะสม และมีประสิทธิภาพมากย่ิงข้ึน โดยขับเคล่ือนผ่านการประชุม “คณะกรรมการ
ท่ีปรึกษาเชิงยุทธศาสตร์ เรื่อง การดูแลโรคความดันโลหิตสูง” ซ่ึงมีอธิบดีกรมควบคุมโรคเป็นประธาน และคณะกรรมการ
ประกอบดว้ ย อาจารย์ผู้เช่ียวชาญดา้ นโรคความดันโลหิตสูง ผู้แทนจากส�ำนักงานหลักประกันสุขภาพแห่งชาติ ส�ำนักสนับสนุน
ระบบสุขภาพปฐมภูมิ ส�ำนักงานกองทุนสนับสนุนการสร้างเสริมสุขภาพ เครือข่ายลดบริโภคเค็ม องค์การอนามัยโลก
ประจ�ำประเทศไทย กรมควบคมุ โรค กรมการแพทย์ และศนู ยค์ วามรว่ มมอื ไทย - สหรัฐดา้ นสาธารณสุข
ในปี พ.ศ. 2563 ไดม้ กี ารด�ำเนนิ งาน โดยแบ่งออกเปน็ ประเด็นส�ำคญั 4 ประเดน็ ดงั นี้

66 รายงานประจ�ำ ปี 2563

กองโรคไม่ตดิ ต่อ กรมควบคมุ โรค

Priority Area 1 การเพ่มิ ความตระหนกั ของประชาชน
จดั ท�ำสอ่ื ความรเู้ รอ่ื งโรคความดนั โลหติ สงู โดยแบง่ เปน็ สอ่ื สงิ่ พมิ พ์ กบั สอ่ื ทเ่ี ผยแพรใ่ นชอ่ งทาง New media เพม่ิ ตวั ชวี้ ดั
ที่เน้นสร้างความรอบรู้ ได้แก่ ร้อยละ 50 ของประชาชนเข้าถึงข้อมูลสุขภาพ ร้อยละ 50 ของประชาชนเข้าใจข้อมูลสุขภาพ
รอ้ ยละ 50 ของประชาชนมพี ฤตกิ รรมสขุ ภาพทดี่ ี และด�ำเนนิ งานโครงการสอื่ สารประชาสมั พนั ธเ์ พอื่ ปอ้ งกนั ควบคมุ โรคไมต่ ดิ ตอ่ เรอ้ื รงั
“วัดก่อน รู้เส่ียง เล่ียงโรคความดันโลหิตสูง” กิจกรรมหลักประกอบด้วย การประกวด Video Clip โรคความดันโลหิตสูง
จดั เวทสี มั มนามอบรางวลั การประกวด Video Clip จดั บทู นทิ รรศการโรคความดนั โลหติ สงู และผลติ หนา้ กากผา้ เพอื่ ประชาสมั พนั ธ์
โรคความดันโลหติ สูงกบั โรค COVID - 19
Priority Area 2 การปรบั การคดั กรอง และเพิม่ การตรวจวนิ ิจฉัย
(1) การเพม่ิ การเขา้ ถึงการวดั ความดันโลหติ ในที่สาธารณะ (Public BP)
พฒั นา และตดิ ต้งั เครอ่ื งวดั ความดันโลหิต จ�ำนวน 700 เครื่อง ท่ีสามารถสง่ ข้อมลู ผ่าน Website Application
“Health DDC2U” ไปยงั Server ของกรมควบคมุ โรค ในพ้ืนทก่ี รุงเทพฯ ปรมิ ณฑล และพื้นท่ีนอกปรมิ ณฑล โดยมกี ารลงนาม
บนั ทกึ ขอ้ ตกลง (MOU) รว่ มกบั กรมการปกครอง กรมสง่ เสรมิ การปกครองทอ้ งถน่ิ และกรงุ เทพมหานคร ซง่ึ ไดว้ างแผนการด�ำเนนิ งาน
ปี 2564 - 2566 กลยทุ ธค์ ือ 1) ขยาย 100 + 600 เครอื่ ง พฒั นาการใช้งาน พัฒนาตน้ แบบ พัฒนาแนวทาง 2) สรา้ งกระแส
และผลักดนั ใหช้ ุมชน องคก์ ร ลงทุนด้วยตนเอง 3) สรา้ งกระแสใหเ้ กดิ การเข้าถงึ เครื่องวัดความดนั ในกลุม่ เป้าหมายทส่ี �ำคญั
(2) การจดั การเมอื่ พบผรู้ บั บรกิ ารมีความดันโลหิตสงู ในสถานพยาบาลส�ำหรบั เจา้ หน้าท่ี (Hospital Base BP)
จดั ท�ำแนวทางการจดั การเมอื่ พบผรู้ บั บรกิ ารมคี วามดนั โลหติ สงู ในสถานพยาบาลส�ำหรบั เจา้ หนา้ ท่ี และทดลอง
ใชใ้ นโรงพยาบาลน�ำรอ่ ง เขตสุขภาพที่ 4 จ�ำนวน 7 แห่ง พบวา่ มีการวนิ ิจฉยั ผู้ปว่ ยความดนั โลหติ สงู เพิม่ ขึน้ เฉลีย่ รอ้ ยละ 2.1
(อยรู่ ะหวา่ งรอ้ ยละ - 0.1 - 3.4) กลมุ่ ท่มี ีค่าความดันโลหติ > 180/110 mmHg ไดร้ บั การวนิ จิ ฉัยรอ้ ยละ 8 - 32 กลมุ่ ทมี่ คี า่
ความดนั โลหติ > 140/90 mmHg มากกวา่ 2 ครงั้ ไดร้ บั การวนิ จิ ฉยั รอ้ ยละ 9 - 26 และผทู้ ม่ี คี า่ ความดนั โลหติ > 140/90 mmHg
สว่ นใหญเ่ ปน็ ผทู้ อ่ี าศยั อยนู่ อกเขตรบั ผดิ ชอบ และทะเบยี นบา้ นไมอ่ ยใู่ นเขตรบั ผดิ ชอบเขา้ มารบั บรกิ ารหรอื เคยอยใู่ นเขตรบั ผดิ ชอบ
(Type area = 4) จากปัญหาการด�ำเนนิ งานที่ผ่านมา จึงได้มกี ารประชุมเพอ่ื ปรับแก้เนือ้ หาแนวทาง ฯ เสนอต่อคณะกรรมการ
Service Plan NCDs และส�ำนกั งานหลกั ประกนั สขุ ภาพแหง่ ชาติ เพอื่ ด�ำเนนิ การน�ำรอ่ งในเขตสขุ ภาพท่ี 4 และเขตสขุ ภาพท่ี 6 ตอ่ ไป
Priority Area 3 การพฒั นาคณุ ภาพการรักษา
(1) ผลการประเมนิ CVD Risk ดว้ ยแอปพลเิ คชน่ั Thai CV Risk Score ทงั้ 2 แบบ คอื การประเมนิ แบบใชผ้ ลตรวจเลอื ด
และแบบไมใ่ ช้ผลเลือด ของพนักงานในโรงพยาบาล 5 แหง่ ทมี่ ีการตรวจสขุ ภาพประจ�ำปี พบวา่ การใชแ้ อปพลิเคช่นั Thai CV
Risk Score ประเมินโดยไม่ใช้ผลเลือดจะสามารถตรวจพบ CVD Risk > 10% ได้ดีกว่าการประเมนิ โดยใช้ผลเลอื ด
(2) ด�ำเนินโครงการพัฒนาศักยภาพทีมจัดการสุขภาพเพื่อลดความเส่ียงโรคเร้ือรังในสถานประกอบการ สปส.
(Social Security Office Health Delivery : SSO-HD) โดยอบรมในสถานประกอบการภายในจงั หวดั กรงุ เทพ ฯ และปรมิ ณฑล
10 แห่ง คัดกรอง 4 แห่ง จ�ำนวน 301 คน ผลการด�ำเนนิ งานพบว่า มคี า่ เฉลีย่ ความดนั โลหติ ตวั บนลดลง 2.7 mmHg ค่าเฉล่ีย
ความดันโลหิตตัวลา่ งลดลง 0.7 mmHg ภายใน 3 เดือน และอบรมสถานประกอบการในภาคตะวันออกเฉียงเหนือ 10 แห่ง
คัดกรอง 5 แห่ง จ�ำนวน 196 คน พบว่า เจอ Severe hypertension 3 คน (ประมาณรอ้ ยละ 1.5)
(3) ด�ำเนินโครงการ “วัดคัดกรอง วินิจฉัย ในวันนั้น” (S & D in one day) โดยให้บริการวัดความดันโลหิต
แบบ One - stop service

รายงานประจำ�ปี 2563 67

กองโรคไมต่ ิดต่อ กรมควบคมุ โรค

Priority Area 4 การพฒั นาคุณภาพของระบบขอ้ มลู และการตดิ ตาม
คุณภาพของข้อมูลที่เกี่ยวข้องกับการด�ำเนินงานในโรคความดันโลหิตสูง พบปัญหาหลัก ได้แก่ ความคลาดเคลื่อน
ของข้อมูล Hypertension ในระดับพื้นท่ี (HIS) และส่วนกลาง (HDC) พบที่มาของความคลาดเคล่ือน 3 ประเด็น ได้แก ่
1) Internal Factor เกิดจากความเข้าใจผิดของเจ้าหน้าท่ีในการลงข้อมูล 2) System Factor เกิดจากความผิดพลาด
ของผู้รับบริการ 3) IT Factor เช่น วันท่ีในระบบ HDC ไม่ตรงกับวันท่ีในระบบ HIS และการพัฒนาคุณภาพระบบข้อมูล
โรคความดันโลหติ สูง พบปัญหาทส่ี �ำคัญ คือ คุณภาพของขอ้ มลู และการจัดการขอ้ มูล

ภาพการประชมุ คณะกรรมการทป่ี รึกษาเชิงยทุ ธศาสตร์ เร่ือง การดูแลโรคความดนั โลหติ สูง



5. ผลการดำ� เนนิ งานกจิ กรรมการประกวดคลปิ วดิ ีโอ (Clip VDO) โรคความดนั โลหติ สงู
ภายใต้แนวคดิ “วัดกอ่ น รูเ้ สี่ยง เลี่ยงโรคความดันโลหิตสูง”

ในปี 2557 คนไทยอายุ 15 ปขี ึน้ ไป ร้อยละ 24.7 หรือประมาณ 13 ล้านคน และ 1 ใน 4 คน มโี รคความดันโลหิตสงู
รอ้ ยละ 45 หรือประมาณ 7 ล้านคน ทไี่ มท่ ราบว่าตนเองมีภาวะความดนั โลหิตสงู มาก่อน ซ่ึงท�ำให้ยังไม่ไดเ้ ร่ิมมกี ารดแู ลตนเอง
หรือได้รับการรกั ษาจากแพทย์ เนอ่ื งจากไม่แสดงอาการผิดปกตแิ ตค่ วามดันโลหติ ยงั คงค่อย ๆ เพมิ่ สงู ขน้ึ อาจน�ำไปสู่ความเสี่ยง
และอนั ตรายถงึ ชวี ติ ได้ (รายงานการตรวจสขุ ภาพประชาชนไทยโดยการตรวจรา่ งกาย ครง้ั ท่ี 5) ขณะทกี่ ารตรวจวดั ความดนั โลหติ
สามารถท�ำไดด้ ้วยตนเองท่บี ้าน ทีส่ ถานพยาบาล หรือสถานทใ่ี หบ้ รกิ ารสขุ ภาพต่าง ๆ ประกอบดว้ ยขอ้ มูลจากหลายการศกึ ษา
ไดใ้ หค้ วามส�ำคญั ตอ่ การจดั การสขุ ภาพตนเองอยา่ งเขา้ ใจหรอื การมคี วามรอบรทู้ างสขุ ภาพ (Health Literacy) งา่ ยและคมุ้ คา่ กวา่
การรกั ษาความเจ็บปว่ ยทร่ี นุ แรงและความพกิ ารทจ่ี ะเกิดข้นึ
กลุ่มพัฒนานโยบายสาธารณะและสื่อสารความเสี่ยงจึงได้ด�ำเนินการส่ือสารความเสี่ยง ประชาสัมพันธ์ เร่ือง
โรคความดันโลหติ สูง และสร้างความตระหนักในการป้องกันควบคมุ โรคไมต่ ิดต่อโดยการสรา้ งความรอบรทู้ างสุขภาพ (Health
Literacy) ประกอบด้วย 1) เผยแพร่คลิปวิดีโอ (Clip VDO) โรคความดันโลหิตสูง ภายใต้แนวคิด “วัดก่อน รู้เสี่ยง
เล่ียงโรคความดันโลหิตสูง” 2) จัดท�ำหนังสืออิเล็กทรอนิกส์ (E-book) 3) ผลิตสื่อประชาสัมพันธ์โรคความดันโลหิตสูงกับ
โรค COVID-19 ท้ังนี้ เนื่องจากสถานการณ์การแพร่ระบาดของโรคติดเช้ือไวรัสโคโรนา 2019 (COVID-19) และมาตรการ
ของคณะรัฐมนตรี ในการควบคุมและแก้ไขปัญหาจากโรคติดเช้ือไวรัสโคโรนา 2019 (COVID-19) ให้หน่วยงานราชการเล่ือน
การจัดกิจกรรมที่มีการรวมตัวของประชาชนจ�ำนวนมากออกไป จึงท�ำให้การด�ำเนินงานส่ือสารประชาสัมพันธ์ข้างต้นเกิดการ
ปรบั เปลยี่ นการด�ำเนนิ งาน

68 รายงานประจ�ำ ปี 2563

กองโรคไม่ตดิ ตอ่ กรมควบคมุ โรค

1. การด�ำเนนิ งานกจิ กรรมการประกวดคลปิ วดิ โี อ (Clip VDO) โรคความดนั โลหติ สงู ภายใตแ้ นวคดิ “วดั กอ่ น รเู้ สย่ี ง
เลย่ี งโรคความดนั โลหติ สงู ” เรม่ิ ด�ำเนนิ การเปดิ รบั สมคั รผเู้ ขา้ ประกวดการแขง่ ขนั ตง้ั แตว่ นั ท่ี 1 ม.ค. 63 – 3 ก.พ. 63 มผี สู้ ง่ ผลงาน
ทั้งหมด 50 เร่อื ง การตดั สนิ ผลการประกวดคลิปวดิ โี อ (Clip VDO) โรคความดันโลหิตสูง ครัง้ ท่ี 1 ได้ผู้ผ่านเขา้ รอบตามเกณฑ์
และกติกาจ�ำนวน 19 เรือ่ ง และมีผทู้ ชี่ นะการประกวดตามเกณฑแ์ ละกติกาทั้งสิน้ 6 เรื่อง ทง้ั น้ีได้ด�ำเนินงานมอบรางวัลผูช้ นะ
การประกวดคลิปวิดีโอ ฯ เสร็จส้ินแล้ว เมื่อวันท่ี 17 กันยายน 2563 การเผยแพร่ประชาสัมพันธ์คลิปวิดีโอ (Clip VDO)
โรคความดนั โลหติ สงู ไดด้ �ำเนนิ การเผยแพรค่ ลปิ วดิ โี อผา่ นส�ำนกั งานปอ้ งกนั ควบคมุ โรคท่ี 1 - 12/ภาคเี ครอื ขา่ ย และตามชอ่ งทางตา่ ง ๆ
เช่น Social Network, Social Media, สถานโี ทรทัศน์ระบบดาวเทยี ม เปน็ ต้น

ภาพการมอบรางวลั ผชู้ นะการประกวดคลปิ วดิ ีโอ (Clip VDO) โรคความดนั โลหิตสูง
และ QR CODE คลิปวดิ ีโอ (Clip VDO) โรคความดันโลหติ สงู

2. การจดั ท�ำหนงั สอื อเิ ลก็ ทรอนกิ ส์ (E-book) จ�ำนวน 2 เรอ่ื ง ไดแ้ ก่ เรอ่ื ง Know Your Numbers & Know Your Risks
รตู้ วั เลข รคู้ วามเสย่ี งสขุ ภาพ และรอบรสู้ ขุ ภาพดา้ นโรคไมต่ ดิ ตอ่ (NCDs Health Literacy) เพอื่ สรา้ งความตระหนกั ในการปอ้ งกนั
ควบคมุ โรคไมต่ ดิ ตอ่ ทง้ั น้ี ไดด้ �ำเนนิ การเผยแพรผ่ า่ นส�ำนกั งานปอ้ งกนั ควบคมุ โรคท่ี 1-12/ภาคเี ครอื ขา่ ย และตามชอ่ งทางตา่ ง ๆ
เช่น Social Network และ Social Media

หนงั สืออเิ ล็กทรอนกิ ส์ (E-book) หนงั สอื อเิ ลก็ ทรอนกิ ส์ (E-book)
Know Your Numbers & Know Your Risks รอบรู้สขุ ภาพดา้ นโรคไมต่ ิดตอ่
(NCDs Health Literacy)
รู้ตัวเลข รคู้ วามเสยี่ งสขุ ภาพ
รายงานประจำำ��ปี 2563 69

กองโรคไมต่ ิดตอ่ กรมควบคมุ โรค

3. เน่ืองจากสถานการณ์การแพร่ระบาดของโรคตดิ เชื้อไวรัสโคโรนา 2019 (COVID-19) จึงด�ำเนินการปรบั เปล่ยี น
แผนเปน็ ผลติ ส่ือประชาสัมพนั ธ์โรคความดนั โลหติ สงู กบั โรค COVID-19 (หนา้ กากอนามยั แบบผา้ )

ภาพสอ่ื ประชาสมั พันธ์โรคความดันโลหติ สงู กบั โรค COVID-19

6. ชมุ ชนลดเสี่ยง ลดโรคไม่ตดิ ตอ่ เร้ือรงั (CBI NCDs)

ความเปน็ มา
กองโรคไม่ติดต่อ กรมควบคุมโรค มีการด�ำเนินงานป้องกันควบคุมโรคไม่ติดต่อเรื้อรัง โดยใช้ชุมชนเป็นฐาน
(Community based intervention : CBI) ตงั้ แตป่ ี พ.ศ. 2547 ถงึ ปจั จบุ นั มงุ่ เนน้ ใหเ้ กดิ “ชมุ ชนลดเสยี่ ง ลดโรคไมต่ ดิ ตอ่ เรอื้ รงั ”
ซ่ึงเป็นมาตรการหนึ่งในการด�ำเนินงานเชิงรุก สู่การลดปัจจัยเสี่ยงร่วมระดับประชากรท่ัวไป และในปี พ.ศ. 2552 ได้จัดท�ำ
“แนวทางการด�ำเนินงานป้องกันควบคุมโรคไม่ติดต่อ โดยยึดชุมชนเป็นฐาน (CBI)” เพ่ือให้บุคลากรสาธารณสุขสามารถน�ำไป
ประยุกตใ์ ชเ้ ป็นเครื่องมอื ในการด�ำเนินงานปอ้ งกนั ควบคมุ โรคไมต่ ดิ ต่อเร้อื รัง พฤติกรรมเสี่ยงและปัจจยั เสย่ี งทเ่ี ป็นปัญหาส�ำคญั
ในระดับชุมชน/ต�ำบล/อ�ำเภอ โดยใช้กระบวนการ 5 ขน้ั ตอน ได้แก่ 1) การจดั ต้งั คณะท�ำงานขบั เคล่อื นการด�ำเนินงานในชุมชน
2) การประเมนิ และวเิ คราะหส์ ถานการณ์ปจั จยั เส่ยี งตอ่ โรคไม่ตดิ ตอ่ เรื้อรงั ชองชมุ ชน 3) การท�ำแผนชมุ ชนรว่ มกันในเวทชี ุมชน
4) การด�ำเนินงานตามแผนของชมุ ชน และ 5) การก�ำกบั ตดิ ตาม ประเมนิ ผลการด�ำเนนิ งานโดยการมสี ่วนรว่ มของชุมชน ตอ่ มา
ไดจ้ ดั ท�ำคมู่ ือการด�ำเนินงานป้องกันควบคุมโรคไม่ตดิ ตอ่ เรื้อรงั โดยยดึ ชุมชนเป็นฐาน ส�ำหรบั บุคลากรสาธารณสุข และองค์กร
ปกครองสว่ นทอ้ งถนิ่ เพอ่ื สนบั สนนุ ใหเ้ กดิ การด�ำเนนิ งานรว่ มกนั ระหวา่ งชมุ ชน องคก์ รปกครองสว่ นทอ้ งถนิ่ และภาคสาธารณสขุ
จากการด�ำเนนิ งานอยา่ งตอ่ เนอื่ ง จนถงึ ปี พ.ศ. 2562 มพี นื้ ทท่ี มี่ กี ารด�ำเนนิ งานปอ้ งกนั ควบคมุ โรคไมต่ ดิ ตอ่ เรอ้ื รงั รวมทง้ั สนิ้ 32 แหง่
สรปุ ผลการด�ำเนนิ งาน CBI NCDs ปงี บประมาณ 2563
1. จัดท�ำค�ำสง่ั แตง่ ต้ังคณะที่ปรกึ ษาโครงการฯ
2. จดั ซอื้ จัดจ้างผลิตสื่อสิง่ พมิ พ์ทเี่ กี่ยวขอ้ ง
2.1. แบบบันทึกสขุ ภาพ รตู้ วั เลขรูร้ กั ษส์ ขุ ภาพ (know your number & know your risk)
2.2. ชดุ ตรวจความเคม็ ในตวั อยา่ งอาหารเพอ่ื สนบั สนนุ การด�ำเนนิ งานชมุ ชนลดเคม็ ลดเสย่ี งโรคความดนั โลหติ สงู
สนบั สนุนให้กบั สคร.1 – 12 (จ�ำนวน 140 เครอื่ ง)
2.3. หนงั สอื ถอดบทเรยี นการด�ำเนนิ งานชมุ ชนลดเสยี่ ง ลดโรคไมต่ ดิ ตอ่ เรอ้ื รงั โดยใชช้ มุ ชนเปน็ ฐาน: ชมุ ชนลดเสยี่ ง
ลดโรคไม่ตดิ ตอ่ เร้ือรงั (CBI NCDs) (จ�ำนวน 200 เล่ม)
3. จัดจ้างผู้เชี่ยวชาญประเมินผลโครงการการด�ำเนินงานป้องกันควบคุมโรคไม่ติดต่อเร้ือรัง โดยใช้ชุมชนเป็นฐาน :
ชุมชนลดเส่ยี ง ลดโรคไมต่ ิดตอ่ เร้ือรัง (CBI NCDs) ท่ีมีประสิทธผิ ลในการลดโรคไม่ตดิ ต่อเรื้อรงั และปจั จยั เส่ียงในชมุ ชน
4. จดั จา้ งผเู้ ชย่ี วชาญรวบรวม และทบทวนเครอื่ งมอื จดั การสขุ ภาพชมุ ชนทใี่ ชอ้ ยใู่ นประเทศไทย เพอ่ื หาโอกาสการ
บรู ณาการ และต่อยอดเครอื่ งมือการด�ำเนนิ งานชมุ ชนลดเส่ยี ง ลดโรคไม่ติดตอ่ เรอื้ รัง โดยใชช้ ุมชนเปน็ ฐาน
5. ประชุมร่วมกับคณะท่ีปรึกษาจากมหาวิทยาลัยมหิดล เพ่ือติดตาม และรับฟังข้อเสนอแนะเป็นประจ�ำ
โดยในปีงบประมาณ 2563 มีการประชมุ เพ่ือหารือรว่ มกับอาจารยท์ ีป่ รกึ ษา จ�ำนวน 4 คร้งั ลงพืน้ ท่สี นับสนุนการด�ำเนินงาน
ชุมชนลดเส่ียง ลดโรคไม่ติดตอ่ เร้อื รงั (CBI NCDs) มดี ังนี้

70 รายงานประจำ�ปี 2563

กองโรคไมต่ ิดตอ่ กรมควบคุมโรค

5.1. ลงพน้ื ทร่ี ว่ มกบั กลมุ่ พฒั นานโยบายสาธารณะและสอื่ สารความเสยี่ ง เพอื่ เขา้ รว่ มการประชมุ ปรกึ ษาหารอื แนวทาง
การด�ำเนนิ งานลดการบรโิ ภคเกลอื และโซเดยี มเพอื่ ลดโรคไมต่ ดิ ตอ่ เรอ้ื รงั รว่ มกบั ส�ำนกั งานสาธารณสขุ จงั หวดั พะเยา ในวนั พธุ ท่ี 18
ธันวาคม 2562 ณ ส�ำนกั งานสาธารณสุขจังหวัดพะเยา
5.2. ลงพนื้ ทรี่ ว่ มกบั กองงานคณะกรรมการควบคมุ ผลติ ภณั ฑย์ าสบู จดั กจิ กรรม “ปใี หม่ วงิ่ ปลอดเหลา้ เขา้ วดั ปลอดโรค”
ระหวา่ งวันที่ 31 ธนั วาคม 2562 – 1 มกราคม 2563 ณ ศนู ย์วิปสั สนาไรเ่ ชญิ ตะวัน ต�ำบลหว้ ยสกั อ�ำเภอเมอื ง จังหวัดเชยี งราย
มวี ตั ถปุ ระสงคเ์ พอื่ รณรงคป์ ระชาสมั พนั ธ์ ลด ละ เลกิ บรโิ ภคเครอ่ื งดม่ื แอลกอฮอลแ์ ละยาสบู สนบั สนนุ ใหป้ ระชาชนสง่ เสรมิ สขุ ภาพ
ดว้ ยการออกก�ำลงั กาย บรโิ ภคอาหารทมี่ ปี ระโยชน์ (ลดหวาน มนั เคม็ ) มสี ขุ ภาพจติ ทด่ี ี และรตู้ วั เลข รรู้ กั ษส์ ขุ ภาพ (Know your
number & Know your risk) เชน่ ค่าดัชนีมวลกาย ค่ารอบเอว ค่าระดบั ความดนั โลหิต เปน็ ต้น
5.3. ลงพน้ื ทร่ี ว่ มนเิ ทศงานและประชมุ ชแี้ จงแนวทางการด�ำเนนิ งานชมุ ชนลดเสย่ี ง ลดโรคไมต่ ดิ ตอ่ เรอื้ รงั (CBI NCDs)
ปี 2563 รว่ มกับ สคร.6 ชลบุรี ในวันจนั ทร์ท่ี 20 มกราคม 2563 ณ ส�ำนักงานสาธารณสุขอ�ำเภอวงั จนั ทร์ จงั หวดั ระยอง
5.4. ลงพนื้ ทร่ี ว่ มกบั คณะผเู้ ชย่ี วชาญโครงการประเมนิ ผลการด�ำเนนิ งานปอ้ งกนั ควบคมุ โรคไมต่ ดิ ตอ่ เรอื้ รงั โดยใชช้ มุ ชน
เป็นฐาน: ชุมชนลดเสี่ยง ลดโรคไม่ติดต่อเรื้อรังในพ้ืนที่ท่ีมีผลงานดีเด่นและเป็นต้นแบบในการถ่ายทอด/แลกเปล่ียนเรียนร ู้
การด�ำเนนิ งาน CBI NCDs ภายในเดือนกันยายน 2563 จ�ำนวน 6 แห่ง ไดแ้ ก่
3 กนั ยายน 2563 เทศบาลเมอื งอ่างทอง จังหวดั อา่ งทอง
9 กนั ยายน 2563 องคก์ ารบรหิ ารส่วนต�ำบลดงคู่ จงั หวัดสุโขทัย
10 กนั ยายน 2563 เทศบาลเมืองนา่ น จงั หวดั นา่ น
15 กันยายน 2563 เทศบาลต�ำบลท่าแค จงั หวัดพัทลงุ
16 กนั ยายน 2563 องค์การบริหารส่วนต�ำบลโคกยาง จังหวดั กระบี่
29 กนั ยายน 2563 เทศบาลต�ำบลหนองตูม จงั หวัดขอนแก่น

7. การพัฒนาระบบข้อมลู สารสนเทศโรคไม่ติดต่อเรื้อรัง

ความเป็นมา
กองโรคไมต่ ดิ ตอ่ ไดเ้ รมิ่ พฒั นาระบบการจดั การขอ้ มลู โรคไมต่ ดิ ตอ่ ตง้ั แตป่ งี บประมาณ พ.ศ. 2561 โดยเรมิ่ จดั การขอ้ มลู
โรคเบาหวาน จากฐานคลงั ขอ้ มลู ดา้ นการแพทยแ์ ละสขุ ภาพของกระทรวงสาธารณสขุ และปจั จยั เสยี่ งทเี่ กย่ี วขอ้ งกบั โรคไมต่ ดิ ตอ่
ซงึ่ ใชข้ อ้ มลู จากฐานการส�ำรวจ จ�ำนวน 2 ฐาน ไดแ้ ก่ การส�ำรวจการตรวจสขุ ภาพของประชาชนและฐานการส�ำรวจจากส�ำนกั งาน
สถติ แิ หง่ ชาติ ทง้ั น้ี การพฒั นาระบบการจดั การขอ้ มลู โรคไมต่ ดิ ตอ่ มวี ตั ถปุ ระสงคเ์ พอ่ื จะพฒั นาตอ่ ยอดใหเ้ ปน็ ระบบเฝา้ ระวงั ขอ้ มลู
โรคไม่ติดต่อ เนื่องจากกองโรคไม่ติดต่อเล็งเห็นถึงความส�ำคัญของการใช้ประโยชน์จากข้อมูลในการก�ำหนดนโยบาย
ทางด้านสาธารณสุข และวางแผนมาตรการในการป้องกันควบคุมโรคได้ตรงกลุ่มเป้าหมายพ้ืนที่เสี่ยงได้อย่างเฉพาะเจาะจง
และเกิดผลสัมฤทธิ์อยา่ งมปี ระสิทธภิ าพของมาตรการป้องกนั เพ่อื ใหป้ ระชาชนมีสุขภาพที่ดี ลดโรค ลดการป่วยและลดการตาย
การรายงานสถานการณ์โรคไม่ติดต่อในภาพของประเทศไทย เพื่อใช้เปรียบเทียบสถานการณ์โรคไม่ติดต่อกับประเทศอ่ืน
และใช้เป็นข้อมูลเพื่อเฝ้าระวัง ติดตาม และประเมินผลมาตรการป้องกันควบคุมโรค และเน่ืองจากภายใต้แผนยุทธศาสตร์
การป้องกันและควบคุมโรคไม่ติดต่อระดับชาติ 5 ปี พ.ศ. 2560 – 2564 ได้ระบุยุทธศาสตร์ส�ำคัญไว้ 6 ยุทธศาสตร ์
โดยในยุทธศาสตร์ที่ 4 เป็นการพัฒนาระบบเฝ้าระวังและการจัดการข้อมูล นอกจากน้ัน หน่วยงาน ทั้งภาครัฐ เอกชน และ
มหาวิทยาลัย ต่างมีความต้องการท่ีจะทราบสถานการณ์และข้อมูลที่ส�ำคัญเกี่ยวกับโรคไม่ติดต่อ ดังนั้น กองโรคไม่ติดต่อ
จึงได้คิดที่จะพัฒนาระบบการจัดการข้อมูลโรคไม่ติดต่อขึ้น และพัฒนาอย่างต่อเนื่องเพ่ือให้เกิดเป็นระบบเฝ้าระวังข้อมูล
โรคไมต่ ดิ ตอ่ ต่อไป

รายงานประจำ�ปี 2563 71

กองโรคไม่ตดิ ต่อ กรมควบคมุ โรค

การด�ำเนนิ งาน
1. ประชุมหารือความต้องการของหน่วยงานที่เก่ียวข้อง ได้แก่ กองโรคไม่ติดต่อ กองระบาดวิทยา ส�ำนักงาน
คณะกรรมการควบคุมเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ กองโรคจากการประกอบอาชีพและส่ิงแวดล้อม กองงานคณะกรรมการควบคุม
ผลิตภัณฑ์ยาสูบ และศูนย์สารสนเทศ โดยเริ่มจากความต้องการของหน่วยงานภายในกรมควบคุมโรค เพื่อรวบรวมตัวชี้วัด
แหล่งขอ้ มลู ส�ำหรับพัฒนาระบบการจัดการขอ้ มลู โรคไม่ติดตอ่
2. ออกแบบ และพฒั นาชดุ ขอ้ มลู โรคเบาหวาน โดยเรมิ่ ออกแบบทะเบยี นผปู้ ว่ ยโรคเบาหวาน และปจั จยั เสยี่ งทเี่ กยี่ วขอ้ ง
3. ออกแบบ และพฒั นาระบบคลังข้อมลู โรคเบาหวานและปัจจยั เสย่ี ง
4. ออกแบบ template รปู แบบส่วนแสดงผล (Dashboard)
5. พฒั นาและออกแบบเวบ็ ไซต์ เพือ่ ใชน้ �ำเสนอส่วนแสดงผล และการเผยแพรข่ อ้ มลู จนไดต้ ้นแบบส่วนแสดงผล
บนเว็บไซตท์ ี่กองโรคไม่ตดิ ตอ่ พฒั นาข้นึ และเตรยี มขยายตอ่ ยอดพัฒนาระบบเพอื่ ให้รองรบั ข้อมูล Big Data โรคไม่ติดตอ่
ผลการด�ำเนินงาน
ตน้ แบบรายงานส่วนแสดงผลการวิเคราะห์ขอ้ มูลเชงิ ระบาดวิทยาโรคเบาหวาน รายละเอยี ดดังตอ่ ไปนี้
1. ทะเบียนผู้ป่วยเบาหวาน จ�ำแนกตามบุคคล เวลา และสถานที่รายงานเป็นจ�ำนวนผู้ป่วย โดยใช้แหล่งข้อมูล
จากระบบคลงั ข้อมลู ดา้ นการแพทย์และสขุ ภาพ (43 แฟม้ )
2. การเปรยี บเทยี บขอ้ มลู ปจั จยั เสยี่ ง แสดงเปน็ รอ้ ยละ จ�ำแนกตามกลมุ่ ปจั จยั เสย่ี ง โดยใชแ้ หลง่ ขอ้ มลู จากส�ำนกั งาน
สถติ ิแหง่ ชาตแิ ละการส�ำรวจการตรวจสขุ ภาพของประชาน (NHES)
3. การให้บริการเคร่ืองวัดความดันโลหิตในที่สาธารณะ แสดงเป็นจ�ำนวน จ�ำแนกตามเวลา และสถานที่ โดยใช้
ฐานขอ้ มลู จากการใชบ้ รกิ ารเครอื่ งวดั ความดนั ในทส่ี าธารณะจ�ำนวน 700 จดุ ใหบ้ รกิ ารทว่ั ประเทศไทย ด�ำเนนิ การอยใู่ นชว่ งพฒั นา
สรา้ งตน้ แบบโรคเบาหวาน โรคความดนั โลหติ สงู โรคหลอดเลอื ดสมอง และปจั จยั เสย่ี ง โดยจะทดลองใชบ้ างพนื้ ทก่ี อ่ นน�ำไปใชจ้ รงิ

72 รายงานประจ�ำ ปี 2563

กองโรคไมต่ ิดต่อ กรมควบคมุ โรค

ตวั อย่างระบบขอ้ มูลสถานการณโ์ รคไมต่ ดิ ต่อบนเวบ็ ไซต์กองโรคไม่ตดิ ต่อ

8. หลักสูตรการพัฒนาศักยภาพบคุ ลากรสารสนเทศ เสรมิ สรา้ งทกั ษะองคค์ วามรู้
และการจดั การข้อมูลโรคไม่ติดต่อ
ความเปน็ มา

กองโรคไม่ติดต่อ ได้พัฒนาหลักสูตรการพัฒนาศักยภาพบุคลากรสารสนเทศ เสริมสร้างทักษะองค์ความรู้ และ
การจัดการข้อมูลโรคไม่ติดต่อ ด้วยเหตุผลสองประการจากปัญหาท่ีพบหลังการลงติดตามและประเมินผลผู้ปฏิบัติงานในพ้ืนที่
ส่วนภมู ิภาค ไดแ้ ก่ เหตุผลประการที่หน่งึ บุคลากรสารสนเทศจ�ำนวนมากยงั มีทกั ษะและความเช่ยี วชาญในด้านการเตรยี มการ
จัดการและการประมวลผลข้อมูลโรคไม่ติดต่อเรื้อรังไม่เพียงพอ เนื่องจากบุคลากรสารสนเทศ 1 คน มีงานที่ต้องรับผิดชอบ
หลายงาน ขาดบุคลากรสารสนเทศท่ีปฏิบัติงานทางด้านข้อมูล ท�ำให้หลายหน่วยงานใช้วิชาชีพอ่ืนมาปฏิบัติงานทาง
ด้านข้อมูลแทน และเหตุผลประการท่ีสองคือ การประสานงานระหว่างนักวิชาการท่ีรับผิดชอบการวิเคราะห์ และรายงาน
สถานการณโ์ รคไมต่ ดิ ตอ่ ในพนื้ ทก่ี บั นกั วชิ าการคอมพวิ เตอรส์ อื่ สารไมเ่ ขา้ ใจกนั ดว้ ยเหตผุ ลการใชภ้ าษาคนละภาษาท�ำใหห้ ลายครงั้
การน�ำขอ้ มลู มาวเิ คราะหจ์ ะไดข้ อ้ มลู ทไ่ี มถ่ กู ตอ้ ง จงึ เปน็ เหตผุ ลท�ำใหบ้ างพนื้ ทตี่ อ้ งใชน้ กั วชิ าการท�ำหนา้ ทใี่ นการจดั การและวเิ คราะห์
ขอ้ มลู ดว้ ยตนเอง ทง้ั นี้ ได้วิเคราะห์ความต้องการของบุคลากรที่ปฏิบัติงานทางด้านสารสนเทศทั้งในส่วนกลางและส่วนภูมิภาค
เพอ่ื สอบถามความตอ้ งการในการเพมิ่ ทกั ษะความเชย่ี วชาญการจดั การขอ้ มลู และเสรมิ สรา้ งทกั ษะองคค์ วามรเู้ รอ่ื งโรคไมต่ ดิ ตอ่
โดยกลุ่มเป้าหมาย ได้แก่ นักวิชาการสาธารณสุข พยาบาลวิชาชีพ นักวิชาการคอมพิวเตอร์ ผลการส�ำรวจความต้องการ
ในการเพ่ิมทักษะความเช่ียวชาญการจัดการข้อมูล และเสริมสร้างทักษะองค์ความรู้เร่ืองโรคไม่ติดต่อ พบว่ากลุ่มเป้าหมาย
มคี วามสนใจท่จี ะพฒั นาศักยภาพ คิดเปน็ ร้อยละ 84.5 โดยกลมุ่ ทีต่ ้องการพฒั นาศักยภาพสูงที่สุด ได้แก่ นักวชิ าการสาธารณสุข
รอ้ ยละ 66.7 รองลงมาคอื พยาบาลวชิ าชพี รอ้ ยละ 16.7 และนกั วชิ าการคอมพวิ เตอร์ รอ้ ยละ 13.1 แตอ่ ยา่ งไรกต็ าม จากการทบทวน
หลกั สูตรที่กองโรคไม่ติดตอ่ ได้พัฒนาขึ้นพบว่า กองโรคไมต่ ดิ ตอ่ ไดพ้ ฒั นาหลักสูตรใหก้ บั บุคลากรทางการแพทยแ์ ละสาธารณสขุ

รายงานประจ�ำำ�ปี 2563 73

กองโรคไม่ตดิ ต่อ กรมควบคุมโรค

ได้แก่ หลักสูตรโครงการพัฒนาผู้เช่ียวชาญในการพัฒนามาตรการและนโยบายด้านโรคไม่ติดต่อ (Fellowship program on
NCDs Interventions) และหลกั สตู ร NCD System management team ระดบั จงั หวดั โดยเนน้ กลมุ่ เปา้ หมายเปน็ ผปู้ ฏบิ ตั งิ าน
ทร่ี บั ผดิ ชอบงานโรคไมต่ ดิ ตอ่ ไดแ้ ก่ แพทย์ พยาบาล หรอื นกั วชิ าการสาธารณสขุ ทง้ั นม้ี วี ตั ถปุ ระสงค์ เพอื่ พฒั นาศกั ยภาพบคุ ลากร
ท่ีปฏิบัติงานทางด้านโรคไม่ติดต่อโดยตรง เพ่ือให้มีความรู้ ความเข้าใจนโยบายและการวางแผนมาตรการต่าง ๆ เพื่อป้องกัน
ควบคมุ โรคไมต่ ดิ ตอ่ เพม่ิ ทกั ษะเบอ้ื งตน้ ในการวเิ คราะหข์ อ้ มลู และรายงานสถานการณโ์ รคในพนื้ ที่ โดยทงั้ 2 หลกั สตู รไดใ้ หค้ วามส�ำคญั
กบั ผทู้ ร่ี บั ผดิ ชอบงานภาพรวมของงานโรคไมต่ ดิ ตอ่ ในขณะทหี่ ลกั สตู รในการพฒั นาบคุ ลากรสารสนเทศ หรอื ทางดา้ นสารสนเทศ
ยงั ไม่มกี ารจัดท�ำหลักสตู ร และขอเป็นหลักสตู รมาตรฐานของกรมควบคุมโรค เพอ่ื การพัฒนาศกั ยภาพของบุคลากรสารสนเทศ
โดยตรงท้ังส่วนกลาง ระดับเขต จังหวัด และโรงพยาบาล ดังน้ัน กองโรคไม่ติดต่อ จึงได้พัฒนาหลักสูตรการพัฒนาศักยภาพ
บคุ ลากรสารสนเทศ เสริมสร้างทักษะองค์ความรู้ และการจัดการข้อมูลโรคไม่ตดิ ต่อ เพอ่ื ใหเ้ ป็นหลักสตู รมาตรฐาน เพิม่ ทกั ษะ
องค์ความรู้เรื่องโรคไม่ติดต่อ ความรู้ทางระบาดวิทยาและสถิติ และความเชี่ยวชาญด้วยการใช้เทคโนโลยีที่ช่วยในการจัดการ
ข้อมลู ได้อยา่ งมปี ระสทิ ธภิ าพ

การด�ำเนินงาน

1. ประชุมออกแบบหน่วยการเรียนรู้ เพ่ือให้เหมาะสมกับกลุ่มเป้าหมาย โดยเชิญผู้เชี่ยวชาญที่มีความรู้และ
ประสบการณจ์ ากทงั้ 2 สว่ นมาใหข้ อ้ เสนอแนะ และปรบั แกห้ นว่ ยการเรยี นรแู้ ละเน้ือหาให้มคี วามเหมาะสม
2. ออกแบบและพฒั นาหลกั สูตรเปน็ 2 สว่ นได้แก่ สว่ นที่ 1 การเรยี นรู้ไดด้ ว้ ยตนเองใช้ระยะเวลาการอบรม 1 เดือน
จ�ำนวน 18 ช่วั โมง และสว่ นที่ 2 การอบรมเชงิ ปฏิบัติการส�ำหรับฝกึ ปฏบิ ัติใช้งานจรงิ ซ่ึงใช้ระยะเวลาการอบรมทงั้ หมด 5 วัน
จ�ำนวน 35 ชั่วโมง
3. ทดสอบหลักสตู รท้ัง 2 ส่วน ได้แก่ ระบบการเรยี นรู้ได้ดว้ ยตนเอง E-learning และการฝกึ ปฏบิ ตั ิ
4. ถอดบทเรยี นการทดสอบหลกั สตู รร่วมกันระหวา่ งกองโรคไม่ติดต่อ วิทยากร และผเู้ ข้าอบรม
5. พัฒนา และวางระบบ E-learning ลงในระบบ DDC academy ของกรมควบคุมโรค
6. จัดท�ำเอกสารประกอบ เพ่ือขอเป็นหลักสตู รมาตรฐานกรมควบคุมโรค

ผลการด�ำเนนิ งาน

อยู่ในข้ันตอนการเตรียมเอกสารเพ่ือขอเป็นหลักสูตรมาตรฐานกรมควบคุมโรค และจะเร่ิมใช้หลักสูตรจริง
ในปีงบประมาณ พ.ศ. 2564

74 รายงานประจ�ำ ปี 2563

กองโรคไม่ตดิ ตอ่ กรมควบคุมโรค

รูปภาพหลักสูตรการพฒั นาศักยภาพบุคลากร
สารสนเทศ เสรมิ สรา้ งทกั ษะองค์ความรู้
และการจดั การข้อมลู โรคไมต่ ิดต่อ

รปู ภาพกจิ กรรม

รายงานประจำ�ำ �ปี 2563 75

กองโรคไม่ตดิ ตอ่ กรมควบคุมโรค

76 รายงานประจ�ำ ปี 2563

กองโรคไมต่ ิดตอ่ กรมควบคุมโรค

5ส‹วนท่ี

ทศิ ทางการดำเนนิ งานโรคไม‹ตดิ ต‹อ
ประจำป‚งบประมาณ พ.ศ. 2564

รายงานประจ�ำ ปี 2563 77

กองโรคไม่ติดตอ่ กรมควบคมุ โรค

ทศิ ทางการดำ� เนนิ งานโรคไมต่ ดิ ตอ่ ประจำ� ปงี บประมาณ พ.ศ. 2564

ทศิ ทางและกลไกการบริหารจัดการเชงิ ยทุ ธศาสตรก์ รมควบคุมโรคประจ�ำปีงบประมาณ พ.ศ. 2564
ยทุ ธศาสตรช์ าติ 20 ปี (พ.ศ. 2561 – 2580) เปน็ ยทุ ธศาสตรช์ าตฉิ บบั แรกของประเทศไทย ตามรฐั ธรรมนญู แหง่ ราชอาณาจกั ร
ไทย ซง่ึ จะตอ้ งน�ำไปสกู่ ารปฏบิ ตั เิ พอ่ื ใหป้ ระเทศไทยบรรลวุ สิ ยั ทศั น์ “ประเทศไทยมี ความมนั่ คง มงั่ คง่ั ยงั่ ยนื เปน็ ประเทศพฒั นาแลว้
ดว้ ยการพฒั นาตามหลกั ปรชั ญาของเศรษฐกจิ พอเพยี ง” เพอ่ื ใช้ เปน็ กรอบในการจดั ท�ำแผนตา่ ง ๆ ใหส้ อดคลอ้ งและบรู ณาการกนั
อนั จะกอ่ ใหเ้ กดิ เปน็ พลงั ผลกั ดนั รว่ มกนั ไปสู่ เปา้ หมายดงั กลา่ ว ตามระยะเวลาทก่ี �ำหนดไวใ้ นยทุ ธศาสตรช์ าติ โดยแบง่ ออกเปน็
6 ยทุ ธศาสตร์ ดงั นี้


ยทุ ธศาสตรท์ ่ี 1 ดา้ นความมน่ั คง
ยทุ ธศาสตรท์ ี่ 2 ดา้ นการสรา้ งความสามารถในการแขง่ ขนั
ยทุ ธศาสตรท์ ่ี 3 ดา้ นการพฒั นาและเสรมิ สรา้ ง ศกั ยภาพทรพั ยากรมนษุ ย์
ยทุ ธศาสตรท์ ่ี 4 ดา้ นการสรา้ งโอกาสและ ความเสมอภาคทางสงั คม
ยทุ ธศาสตรท์ ่ี 5 ดา้ นการสรา้ งการเตบิ โต บนคณุ ภาพชวี ติ ทเี่ ปน็ มติ รตอ่ สง่ิ แวดลอ้ ม
ยทุ ธศาสตรท์ ี่ 6 ดา้ นการปรบั สมดลุ และพฒั นาระบบการบรหิ ารจดั การภาครฐั

แผนแมบ่ ทภายใตย้ ทุ ธศาสตรช์ าติ เปน็ สว่ นส�ำคญั ในการถา่ ยทอดเปา้ หมายและประเดน็ ยทุ ธศาสตรข์ องยทุ ธศาสตรช์ าต ิ
ลงสู่แผนระดับต่าง ๆ ต่อไป ซ่ึงได้ค�ำนึงถึงประเด็นร่วมหรือประเด็นตัดข้ามยุทธศาสตร์และการประสานเช่ือมโยงเป้าหมาย
ของแต่ละแผนแม่บทภายใต้ยุทธศาสตร์ชาติให้มีความสอดคล้องไปในทิศทางเดียวกัน โดยแผนแม่บทภายใต้ยุทธศาสตร์ชาต ิ
จะประกอบดว้ ย สถานการณแ์ ละแนวโนม้ ทเี่ กยี่ วขอ้ งของแผนแมบ่ ท เปา้ หมายและตวั ชวี้ ดั ในการด�ำเนนิ การ ซงึ่ แบง่ ชว่ งเวลาออกเปน็
4 ชว่ ง ชว่ งละ 5 ปี รวมทง้ั ก�ำหนดแนวทางการพฒั นา แผนงาน/โครงการทสี่ �ำคญั ของแผนแมบ่ ทภายใตย้ ทุ ธศาสตรช์ าติ เพอ่ื เปน็
กรอบในการด�ำเนนิ การของหนว่ ยงานทเี่ กย่ี วขอ้ งใหบ้ รรลเุ ปา้ หมายการพฒั นาประเทศทก่ี �ำหนดไวใ้ นยทุ ธศาสตรช์ าตวิ า่ “ประเทศชาติ
มนั่ คง ประชาชนมคี วามสขุ เศรษฐกจิ พฒั นาอยา่ งตอ่ เนอ่ื ง สงั คมเปน็ ธรรมฐานทรพั ยากรธรรมชาตยิ ง่ั ยนื ” โดยยกระดบั ศกั ยภาพ
ของประเทศ ในหลากหลายมติ ิ พฒั นาคนในทกุ มติ ิ และในทกุ ชว่ งวยั ใหเ้ ปน็ คนดี เกง่ และมคี ณุ ภาพ สรา้ งโอกาสและความเสมอภาค
ทางสงั คม สรา้ งการเตบิ โตบนคณุ ภาพชวี ติ ทเ่ี ปน็ มติ รกบั สง่ิ แวดลอ้ ม และมภี าครฐั ของประชาชนเพอ่ื ประชาชนและประโยชนส์ ว่ นรวม”

78 รายงานประจ�ำ ปี 2563

กองโรคไมต่ ดิ ตอ่ กรมควบคมุ โรค

แผนแมบ่ ทภายใตย้ ทุ ธศาสตรช์ าติ (พ.ศ. 2561 - 2580) เปน็ แผนทก่ี �ำหนดเปา้ หมายการพฒั นาตามยทุ ธศาสตรช์ าตลิ งสู่
แผนระดบั ตา่ ง ๆ ทม่ี ผี ลผกู พนั ตอ่ หนว่ ยงานของรฐั ทจ่ี ะตอ้ งปฏบิ ตั ใิ หเ้ ปน็ ไปตามนน้ั ประกอบดว้ ย 23 แผนแมบ่ ท ดงั นี้

แผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมแหง่ ชาติ ฉบับที่ 12 (พ.ศ. 2560 - 2564) ไดน้ อ้ มน�ำหลัก “ปรชั ญาเศรษฐกิจ พอเพยี ง”
มาเป็นปรัชญาน�ำทางในการพฒั นาประเทศอยา่ งตอ่ เนือ่ งจากแผนพฒั นาเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติ ฉบับท่ี 9 - 11 โดยการ
จัดท�ำแผนพฒั นาเศรษฐกจิ และสังคมแหง่ ชาตฉิ บบั ท่ี 12 ครง้ั นี้ ส�ำนกั คณะกรรมการพฒั นาเศรษฐกจิ และสงั คมแหง่ ชาติ (สคช.)
ได้จัดท�ำบนพ้ืนฐานของกรอบยทุ ธศาสตร์ชาติ 20 ปี (พ.ศ. 2561 - 2580) ซ่ึงเป็นแผนหลกั ของการพฒั นาประเทศและเป้าหมาย
การพัฒนาทีย่ ั่งยนื (Sustainable Development Goals: SDGs) รวมทง้ั การปรับโครงสรา้ งประเทศไทยไปสู่ประเทศไทย 4.0
ตลอดจนประเดน็ การปฏริ ปู ประเทศ นอกจากนน้ั ไดใ้ หค้ วามส�ำคญั กบั การมสี ว่ นรว่ มของภาคกี ารพฒั นาทกุ ภาคสว่ นเพอ่ื รว่ มกนั
ก�ำหนดวสิ ยั ทศั น์ และทิศทางการพฒั นาประเทศ
รวมทั้งรว่ มจดั ท�ำรายละเอยี ดยุทธศาสตร์ของแผน ฯ เพ่อื มงุ่ สู่ “ความม่ังคง ม่งั คั่ง และย่ังยนื ” แผนพฒั นาเศรษฐกจิ ฯ
ฉบับท่ี 12 ได้ก�ำหนดยุทธศาสตร์การพฒั นาประเทศไวท้ ง้ั หมด 10 ยทุ ธศาสตร์

โดยมยี ุทธศาสตรต์ ามกรอบยทุ ธศาสตรช์ าติ 20 ปี และอกี 4 ยทุ ธศาสตร์ ทเ่ี ป็นปจั จัยสนบั สนุน ดงั นี้
1. ยทุ ธศาสตรก์ ารเสรมิ สรา้ งและพฒั นาศกั ยภาพทนุ มนษุ ย์
2. ยทุ ธศาสตรก์ ารสรา้ งความเปน็ ธรรมและลดความเหลอื่ มลำ�้ ในสงั คม
3. ยทุ ธศาสตรก์ ารสรา้ งความเขม้ แขง็ ทางเศรษฐกจิ และแขง่ ขนั ไดอ้ ยา่ งยง่ั ยนื
4. ยทุ ธศาสตรก์ ารเตบิ โตทเี่ ปน็ มติ รกบั สง่ิ แวดลอ้ มเพอ่ื การพฒั นาทยี่ งั่ ยนื
5. ยทุ ธศาสตรก์ ารเสรมิ สรา้ งความมน่ั คงแหง่ ชาตเิ พอื่ การพฒั นาประเทศสคู่ วามมงั่ คงั่ และยงั่ ยนื
6. ยทุ ธศาสตรก์ ารบรหิ ารจดั การในภาครฐั การปอ้ งกนั การทจุ รติ ประพฤตมิ ชิ อบ และธรรมาภบิ าลในสงั คมไทย
7. ยทุ ธศาสตรก์ ารพฒั นาโครงสรา้ งพน้ื ฐานและระบบโลจสิ ตกิ ส์
8. ยทุ ธศาสตรก์ ารพฒั นาวทิ ยาศาสตร์ เทคโนโลยี วจิ ยั และนวตั กรรม
9. ยทุ ธศาสตรก์ ารพฒั นาภาค เมอื ง และพนื้ ทเ่ี ศรษฐกจิ
10. ยทุ ธศาสตรค์ วามรว่ มมอื ระหวา่ งประเทศเพอื่ การพฒั นา

รายงานประจ�ำ ปี 2563 79

กองโรคไมต่ ดิ ต่อ กรมควบคมุ โรค

ความสอดคล้องกบั แผน 3 ระดับ ตามนยั ยะของมติคณะรัฐมนตรี
เมื่อวันที่ 4 ธันวาคม 2560 แผนมีการจ�ำแนกออกเป็น 3 ระดบั

ระดบั ของแผน

1 ยทุ ธศาสตรช าติ

2 แผนแม‹ แผนปฏิรูปประเทศ แผนพฒั นาเศรษฐกจิ นโนบายและแผนระดับบชาติ
ภายใตยŒ ุทธศาสตรชาติ ดŒาน… และสังคมแหง‹ ชาติ วา‹ ดวŒ ยความมั่นคงแห‹งชาติ

3 แผนปฏบิ ัตริ าชการของส‹วนราชการ “แผนปฏบิ ัติราชการดŒาน……. แผนอ่ืนๆ
ระยะ 5 ป‚ และรายป‚ ระยะที…่ (พ.ศ. ….-….)

แนวทางการด�ำเนนิ งานป้องกนั ควบคมุ โรคและภัยสขุ ภาพ ของกรมควบคมุ โรค ปี 2564

จดุ เนน้ การด�ำเนนิ งานปอ้ งกนั ควบคมุ โรคและภยั สขุ ภาพ การปอ้ งกนั ควบคมุ โรคไมต่ ดิ ตอ่ ประจ�ำปงี บประมาณ พ.ศ. 2564
ชุมชนวถิ ใี หม่ ห่างไกล NCDs
ตัวชว้ี ดั : จ�ำนวนชมุ ชนผา่ นเกณฑด์ �ำเนนิ งาน “ชมุ ชนวถิ ใี หม่ หา่ งไกล NCDs ” อยา่ งนอ้ ย 76 ชมุ ชน เนน้ การด�ำเนนิ งาน ดงั น้ี
รอบ 3 เดอื น: ชุมชนมีการวิเคราะหข์ ้อมูลสถานการณ์โรค ปญั หา และปัจจัยเสีย่ งตอ่ การเกิด NCDs ร่วมกัน เพื่อวางแผน
ก�ำหนดมาตรการจดั การปญั หา NCDs ในชมุ ชนตามกล่มุ วัย
รอบ 6 เดอื น: ชุมชนมีการจัดท�ำแผนงาน/โครงการแบบมีส่วนร่วม และขับเคล่ือนการด�ำเนินงานตามแผน เพ่ือจัดการ

แกไ้ ขปัญหา NCDs
รอบ 9 เดอื น: ชุมชนมีการติดตามประเมนิ ผลอยา่ งมีสว่ นรว่ ม เพ่อื ให้ไดข้ ้อเสนอแนะการด�ำเนนิ งานในระยะตอ่ ไป
รอบ 12 เดือน: ชมุ ชนผ่านเกณฑ์การด�ำเนินงาน “ชุมชนวิถีใหม่ ห่างไกล NCDs”

80 รายงานประจำ�ปี 2563

กองโรคไม่ติดต่อ กรมควบคุมโรค

กภาคผนวก

ปฏทิ ินรณรงคก ารปอ‡ งกันควบคมุ โรคไม‹ตดิ ต‹อ

กประจำปง‚ บประมาณพ.ศ.2564
รายงานประจำ�ปี 2563 81
กองโรคไม่ตดิ ตอ่ กรมควบคมุ โรค

ภาคผนวก ก

ปฏิทนิ รณรงค์การปอ้ งกันควบคมุ โรคไมต่ ิดต่อ
ประจ�ำปีงบประมาณ พ.ศ. 2564

วนั เดอื น ปี กจิ กรรม

29 ตุลาคม 2563 รณรงคว์ นั หลอดเลือดสมองโลก
14 พฤศจิกายน 2563 รณรงคว์ นั เบาหวานโลก
9 – 15 มีนาคม 2564
รณรงค์สปั ดาห์ลดการบรโิ ภคเกลอื โซเดยี ม
14 มนี าคม 2564 รณรงคว์ ันไตโลก
17 พฤษภาคม 2564
29 กนั ยายน 2564 รณรงค์วนั ความดนั โลหติ สงู โลก
รณรงค์วันหวั ใจโลก

เบอร์โทรศพั ทภ์ ายในกองโรคไม่ติดต่อ

กลมุ่ งาน เบอรโ์ ทรศพั ท์ เบอรโ์ ทรสาร

กลมุ่ บริหารทัว่ ไป 0 2590 3893 0 2590 3893
กลุ่มพฒั นาองค์กร 0 2590 3870 0 2590 3893
กลุ่มยทุ ธศาสตร์ แผนและประเมินผล 0 2590 3887 0 2590 3893
กลุ่มพฒั นาคณุ ภาพบรกิ าร 0 2590 3867 0 2590 3893
กลมุ่ พฒั นานโยบายสาธารณะ และส่อื สารความเสี่ยง 0 2590 3867 0 2590 3893
กลุ่มพฒั นาความร่วมมือในประเทศและระหว่างประเทศ 0 2590 3869 0 2590 3893
กลุม่ เทคโนโลยี ระบาดวิทยา และมาตรการชุมชน 0 2590 3892 0 2590 3893

82 รายงานประจำ�ปี 2563

กองโรคไมต่ ดิ ตอ่ กรมควบคมุ โรค

รายนามผูเ้ รียบเรียง

หัวข้อ ผู้เรียบเรียง
สว่ นที่ 1 : ข้อมูลหน่วยงาน
นโยบายด้านสาธารณสุข กล่มุ ยุทธศาสตร์ แผนและประเมนิ ผล
ขอ้ มูลทัว่ ไป
• วิสยั ทศั น์ อ�ำนาจหนา้ ท่ี พนั ธกจิ คา่ นิยม และยทุ ธศาสตร์ นางนิตยา พนั ธเุ วทย์
ของกองโรคไมต่ ิดต่อ
• โครงสรา้ งและกรอบอตั ราก�ำลัง นางสาวศศภสั ส์ โกมล
นางสาวศศิร์ธา โพธจิ์ ันทร์
• การปรบั โครงสรา้ งองคก์ ร “กองโรคไมต่ ิดตอ่ กรมควบคุมโรค”
• การพฒั นาองค์กรของกองโรคไมต่ ดิ ตอ่ ปงี บประมาณ พ.ศ. 2563 นางนติ ยา พนั ธเุ วทย์
• การด�ำเนินงาน Healthy Work Place Happy for Life นางนิตยา พันธเุ วทย์
• การด�ำเนนิ งานด้านความรว่ มมอื ระหว่างประเทศ นางสาวสกุ ัญญา วรดี
ดร.ทพญ.ศิริวรรณ พทิ ยรงั สฤษฎ์
นางสาวธาริณี พังจนุ นั ท์

รายงานประจำ�ปี 2563 83

กองโรคไม่ตดิ ต่อ กรมควบคมุ โรค

รายนามผูเ้ รียบเรียง

หัวข้อ ผเู้ รยี บเรยี ง
ส่วนที่ 2 : ผลการปฏบิ ตั ริ าชการประจ�ำปงี บประมาณ พ.ศ. 2563
• ผลการด�ำเนนิ งานตามตัวช้วี ดั กระทรวงสาธารณสขุ นางสาวณัฐกฤตา บริบูรณ์
• ผลการด�ำเนนิ งานตัวชีว้ ัดการประเมินผลการปฏิบัติราชการ นางสาวปยิ นุช จันทรอ์ กั ษร
• ผลการด�ำเนนิ งานตามตัวชีว้ ดั ยุทธศาสตร์ กรมควบคุมโรค
• ผลการด�ำเนินงานโครงการป้องกนั ควบคมุ โรคไม่ตดิ ตอ่ ภายใต้ นางสาวสพุ นิ ร่งุ เรือง
แผนปฏิบตั ิราชการประจ�ำปงี บประมาณ พ.ศ. 2563 นางสาวสพุ นิ รงุ่ เรือง
ผลงานเด่นประจ�ำปีงบประมาณ พ.ศ. 2563
1) การขบั เคล่อื นแผนยุทธศาสตร์การปอ้ งกันและควบคุมโรคไม่ตดิ ตอ่ 5 ปี นางสาวสพุ ัณณา เจรญิ กุล
นางนันทน์ ภสั ภูมถิ าวร
(พ.ศ. 2560 - 2564) นางสาวณัฐธิดา ช่วยเมอื ง
นางสาวณฐั ธิวรรณ พนั ธม์ งุ
2) การด�ำเนนิ งาน NCD Clinic Plus ปี 2563 นางสาวขนษิ ฐา ศรสี วสั ดิ์
นางสาวประภสั รา บุญทวี
3) ผลกระทบจากโรคตดิ เชื้อไวรัสโคโรนา (COVID-19) ต่อคลินิกโรคไม่ตดิ ตอ่ นางสาวพนิดา เจรญิ กรงุ
(NCD Clinic Plus) นางสาวณฐั ธวิ รรณ พนั ธ์มงุ
นางสาวขนิษฐา ศรสี วสั ด์ิ
4) ยุทธศาสตร์การลดการบรโิ ภคเกลือและโซเดยี มในประเทศไทย นางสาวประภสั รา บญุ ทวี
(พ.ศ. 2559 – 2568) นางสาวพนดิ า เจริญกรงุ
5) นโยบายเรง่ รดั เพื่อปอ้ งกนั ควบคมุ โรคความดนั โลหิตสงู และโรคเบาหวาน ดร.กมลทพิ ย์ วิจิตรสนุ ทรกุล
นางสาวอัฐสิมา มาศโอสถ
(พ.ศ.2563 – 2564) ปีท่ี 1 ดร.กมลทพิ ย์ วิจิตรสุนทรกลุ
6) ความรว่ มมอื กบั ต่างประเทศ จัดการศึกษาดงู าน Observing on NCD นางสาวอฐั สิมา มาศโอสถ
ดร.ทพญ.ศิริวรรณ พิทยรงั สฤษฎ์
management and service care system in Thailand นางสาวธารณิ ี พงั จนุ ันท์
7) การพัฒนาก�ำลังคนสาธารณสุข ดร.ทพญ.ศริ วิ รรณ พิทยรังสฤษฎ์
นางสาวธาริณี พงั จนุ ันท์
8) โครงการรูปแบบกิจกรรมส่งเสรมิ สุขภาพ ปอ้ งกนั โรคไม่ตดิ ต่อ ดร.ทพญ.ศิรวิ รรณ พทิ ยรังสฤษฎ์
ในสถานทีร่ าชการ นางสาวธารณิ ี พังจุนนั ท์
9) นวัตกรรมการเข้าถงึ การวัดความดนั โลหิตในที่สาธารณะ นางสาวเบญจมาศ วงั นรุ าช
“HealthDDC2U”

84 รายงานประจำ�ปี 2563

กองโรคไมต่ ิดต่อ กรมควบคมุ โรค

รายนามผเู้ รยี บเรียง

หวั ข้อ ผเู้ รยี บเรียง
สว่ นท่ี 3 : สรุปโครงการและการใชจ้ ่ายเงนิ งบประมาณประจ�ำปี พ.ศ. 2563 นางสาวพชั มณฑ์ อรยิ พฒั นโสภณ
ส่วนที่ 4 : การเฝ้าระวงั ปอ้ งกันควบคุมโรคไมต่ ิดต่อ 5 มติ ิ
การเฝ้าระวัง ป้องกันควบคุมโรคไม่ตดิ ต่อ 5 มติ ิ นพ.อรรถเกียรติ กาญจนพิบลู วงศ์
สถานการณ์โรคเบาหวาน และความดนั โลหิตสงู และปัจจยั เส่ียงทีส่ �ำคญั นายภาณุวัฒน์ ค�ำวงั สงา่

มาตรการและการด�ำเนินงานทสี่ �ำคัญ นพ.อรรถเกียรติ กาญจนพบิ ูลวงศ์
1) การพฒั นาศกั ยภาพส�ำหรบั บคุ ลากรและเครอื ขา่ ยดา้ นการปอ้ งกนั ควบคมุ โรค นายภาณุวฒั น์ ค�ำวงั สง่า
นางสาวสุธดิ า แกว้ ทา
NCDs 4.0 นางสาวณัฐธิวรรณ พนั ธ์มงุ
2) โรงพยาบาลเค็มนอ้ ย อร่อย (3) ดี นางสาววรัญญา ตรีเหลา
นางสาวรุ่งนภา ลั่นอรญั
3) การด�ำเนนิ งาน NCD Clinic Plus ปี 2563 นางสาวสภุ าพร หน่อค�ำ
นางสาวณฐั ธวิ รรณ พันธม์ ุง
4) การด�ำเนนิ งานตามยุทธศาสตร์ เรอ่ื ง การดแู ลโรคความดันโลหติ สงู นางสาวขนษิ ฐา ศรีสวสั ดิ์
นางสาวประภสั รา บุญทวี
5) ผลการด�ำเนนิ งานกิจกรรมการประกวดคลปิ วิดโี อ (Clip VDO) นางสาวณัฐธวิ รรณ พันธม์ ุง
โรคความดนั โลหติ สงู ภายใต้แนวคิด “วดั ก่อน รเู้ สยี่ ง นางสาวขนษิ ฐา ศรีสวัสด์ิ
เลี่ยงโรคความดนั โลหติ สงู ” นางสาวประภัสรา บุญทวี
6) ชุมชนลดเส่ยี ง ลดโรคไมต่ ิดต่อเร้ือรัง (CBI NCDs) นางสาวพนดิ า เจริญกรุง
7) การพฒั นาระบบข้อมลู สารสนเทศโรคไม่ติดตอ่ เรื้อรงั นางสาวณฐั ธิวรรณ พันธม์ ุง
8) หลักสูตรการพฒั นาศกั ยภาพบุคลากรสารสนเทศ เสริมสรา้ งทกั ษะ นางหทยั ชนก เกตจุ ุนา
องคค์ วามรู้ และการจดั การขอ้ มูลโรคไมต่ ิดต่อ นางสาวจิตรา บุญโพก
ส่วนท่ี 5 ทศิ ทางการด�ำเนนิ งานโรคไม่ตดิ ตอ่ ประจ�ำปงี บประมาณ พ.ศ. 2564 นางสาวขวญั ชนก ธสี ระ
ทศิ ทางและกลไกการบริหารจัดการเชงิ ยทุ ธศาสตร์ กรมควบคมุ โรค
ประจ�ำปีงบประมาณ พ.ศ. 2564 ดร.กมลทพิ ย์ วิจติ รสุนทรกุล
จดุ เนน้ การด�ำเนนิ งานปอ้ งกันควบคมุ โรคและภยั สขุ ภาพ การปอ้ งกัน นางสาวกมลวรรณ ใจงาม
ควบคุมโรคไมต่ ดิ ตอ่ ประจ�ำปีงบประมาณ พ.ศ. 2564 นางสาวปาริมา นวลผอ่ ง

นายกณั ฑพล ทบั หุ่น
นางสาวคุณกัญญศ์ ศิ พิมพขันธ์
นางสาวคุณกญั ญศ์ ศิ พมิ พขนั ธ์

นางสาวสุพณั ณา เจรญิ กลุ
นางนนั ท์นภัส ภมู ิถาวร
นางสาวจรี พรรณ์ จนั ทร์วิเชยี ร
นางนนั ท์นภัส ภูมถิ าวร

รายงานประจำ�ปี 2563 85

กองโรคไมต่ ิดตอ่ กรมควบคุมโรค

86 รายงานประจ�ำ ปี 2563

กองโรคไมต่ ิดตอ่ กรมควบคุมโรค

ขภาคผนวก

ขอŒ มลู สถานการณก ารเฝา‡ ระวัง

ขการเสียชว� �ตจากโรคไม‹ตดิ ต‹อ
รายงานประจ�ำ ปี 2563 87
กองโรคไม่ตดิ ต่อ กรมควบคมุ โรค

อัตราเสียชวี ิตดว้ ยโรคหวั ใจขาดเลอื ด (I20-I25)
ตอ่ ประชากร 100,000 คน

จ�ำแนกรายจงั หวัด ปี พ.ศ. 2562

อัตราเสยี ชีวิตดว้ ยโรคหลอดเลอื ดสมอง (I60 - I69)
ตอ่ ประชากร 100,000 คน

จ�ำแนกรายจังหวดั ปี พ.ศ. 2562

88 รายงานประจ�ำ ปี 2563

กองโรคไมต่ ดิ ตอ่ กรมควบคมุ โรค

อตั ราเสยี ชวี ิตดว้ ยโรคความดนั โลหติ สูง (I10 - I15)
ตอ่ ประชากร 100,000 คน

จ�ำแนกรายจังหวดั ปี พ.ศ. 2562

อตั ราเสียชีวติ ดว้ ยโรคเบาหวาน (E10 - E14)
ตอ่ ประชากร 100,000 คน

จ�ำแนกรายจงั หวดั ปี พ.ศ. 2562

รายงานประจำ�ปี 2563 89

กองโรคไม่ตดิ ต่อ กรมควบคุมโรค

90 รายงานประจ�ำำ �ปี 2563 ภาคผนวก ข ขอŒ มูลสถานการณก ารเฝ‡าระวังการเสียชว� ต� จากโรคไมต‹ ดิ ตอ‹

กองโรคไม่ตดิ ต่อ กรมควบคุมโรค ตารางที่ 6 อตั ราการเสียชวี ติ จากโรคหลอดเลือดสมอง (I60-I69) ตอ่ ประชากรแสนคนระหว่างปี 2558 – 2562 จ�ำแนกรายเขตสุขภาพ

ตารางท่ี 7 อตั ราการเสยี ชวี ิตจากโรคหวั ใจขาดเลือด (I20-I25) ตอ่ ประชากรแสนคนระหวา่ งปี 2558 – 2562 จ�ำแนกรายเขตสขุ ภาพ

ตารางที่ 8 อตั ราการเสียชีวติ จากโรคเบาหวาน (E10-E14) ตอ่ ประชากรแสนคนระหว่างปี 2558 – 2562 จ�ำแนกรายเขตสขุ ภาพ
ตารางท่ี 9 อัตราการเสยี ชวี ิตจากโรคความดันโลหติ สงู (I10-I15) ตอ่ ประชากรแสนคนระหวา่ งปี 2558 – 2562 จ�ำแนกรายเขตสุขภาพ

รายงานประจำ�ำ�ปี 2563 91

กองโรคไม่ตดิ ตอ่ กรมควบคมุ โรค

92 รายงานประจ�ำำ �ปี 2563 ตารางที่ 10 อตั ราการเสียชีวติ จากโรคทางเดนิ หายใจอุดก้นั เร้อื รัง (J40-J44) ตอ่ ประชากรแสนคนระหวา่ งปี 2558 – 2562 จ�ำแนกรายเขตสขุ ภาพ
แหลง่ ขอ้ มูล: ข้อมูลมรณบตั ร กองยทุ ธศาสตรแ์ ละแผนงาน ส�ำนักงานปลัดกระทรวงสาธารณสขุ
กองโรคไม่ตดิ ต่อ กรมควบคุมโรค วเิ คราะห์: กองโรคไม่ติดตอ่ กรมควบคุมโรค กระทรวงสาธารณสขุ