คำนำหน้าคำนาม

บรรยายโดย พ.ท. อมร ขจีจตริ ์ ระเบียบแบบธรรมเนียมที่เกี่ยวข้อง • ๑. พระราชกฤษฎีกาว่าด้วยคํานํานามสตรีพ.ศ.๒๔๖๐ ลง ๑๕ ก.ค. ๒๔๖๐ • ๒. พระราชกฤษฎีกาวาด่ ้วยคํานํานามสตรีพ.ศ.๒๔๖๔ (เพิ่มเติม) • ๓. พระราชบัญญัติคํานํานามหญิง พ.ศ.๒๕๕๑ • ๔. ระเบียบสํานักนายกรัฐมนตรีว่าด้วยการใชต้ ําแหน่งทางวิชาการเป็น คํานําหน้านาม พ.ศ.๒๕๓๖ • ๕. ข้อบังคับ กระทรวงกลาโหมวาด่ ้วย ศาสตราจารย์รองศาสตราจารย์ และ ผู้ช่วย ศาสตราจารย์สถาบันการศึกษาสงกั ัดกระทรวงกลาโหม พ.ศ. ๒๕๕๓ คือ คําที่ใส่เพิ่มไปหน้าชื่อของบุคคล เพื่อบ่ง บอกถึงสถานภาพ ยศ ตําแหน่ง หรือ บรรดาศักดิ์ เช่น เด็กชาย เด็กหญิง นาย นาง นางสาว คํานําหน ้ านาม ความหมายของค ํ าท ี่ปรากฏ ในพระราชกฤษฎี กา การใช้ ค ํ าน ํ านามสตร ี คือ ฐานันดรหรือลําดับในการกําหนดชั้น ซึ่งพระมหากษัตริย์ พระราชทานเป็นบําเหน็จความชอบให้แก่ข้าราชการ หรือเนื่องจาก ตําแหน่งหน้าที่ราชการ แบ่งเป็น ๒ ชั้น ในทํานองเดียวกับยศ ข้าราชการคือ ชั้นสัญญาบัตรและประทวน คือ ฐานันดรหรือลําดับในการกําหนดชั้น ซึ่งพระมหากษัตริย์ พระราชทานเป็นบําเหน็จความชอบให้แก่ข้าราชการ หรือเนื่องจาก ตําแหน่งหน้าที่ราชการ แบ่งเป็น ๒ ชั้น ในทํานองเดียวกับยศ ข้าราชการคือ ชั้นสัญญาบัตรและประทวน บรรดาศักดิ์ ความหมาย “ บรรดาศักดิ์ “ บรรดาศักดิ์ ของขิ์ ของข ้าราชการไทย ้าราชการไทย สมเด็จเจ้าพระยา (ครั้งสดทุ้ายสมัย ร.5) เจ้าพระยา พระยา พระ หลวง ขุน

ราช หมายถึง พระเจ้าแผ่นดิน ราชทินนาม หมายถึง นามที่พระมหากษัตริย์ พระราชทานพร้อมกับ บรรดาศักดิ์ ราชทินนามส่วนใหญ่ เป็นนามที่เนื่องด้วยบรรดาศักดิ์และตําแหน่ง ราชทินนาม หมายถึง นามที่พระมหากษัตริย์ พระราชทานพร้อมกับ บรรดาศักดิ์ ราชทินนามส่วนใหญ่ เป็นนามที่เนื่องด้วยบรรดาศักดิ์และตําแหน่ง ความหมาย “ ราชทินนาม ” เจ ้ าพระยายมราช ้ าพระยายมราช (ปั้น สุขุม) เจ้าพระยา เป็น บรรดาศักดิ์ ยมราช เป็น ราชทินนาม ปั้น เป็น ชื่อ สุขุม เป็น นามสกุล ตัวอย่าง บรรดาศักดิ์ + ราชทินนาม +ชื่อจริง+ นามสกุลจริง พระยาสุรพันธ ์ เสน ์ เสน ี (อิ้น บุนนาค) พระยา เป็น บรรดาศักดิ์ สุรพันธ์เสนี เป็น ราชทินนาม อิ้น เป็น ชื่อ บุนนาค เป็น นามสกุล ตัวอย่าง พระยาพิชัยสงคราม เจ้าพระยามหาเสนาบดี พันท้ายนรสิงห์ พระยาบริรักษ์เวชการ พระยาประสานดุริยศัพท์ สมเด็จเจ้าพระยา บรรดาศักดิ์สมเด็จเจ้าพระยา เป็นบรรดาศักดิ์ของข้าราชการ แต่งตั้งอย่างเป็นทางการในสมัยรัตนโกสินทร์มีเพียง ๓ ท่าน ในตระกูล“บุนนาค” ทั้งสิ้น ๑. สมเด็จเจ้าพระยาบรมมหาประยูรวงศ์ (ดิส บุนนาค) ๒. สมเด็จเจ้าพระยาบรมมหาพิชัยญาติ (ทัต บุนนาค) ๓. สมเด็จเจ้าพระยาบรมมหาศรีสุริยวงศ์ (ช่วง บุนนาค) บรรดาศักดิ์สมเด็จเจ้าพระยา เป็นบรรดาศักดิ์ของข้าราชการ แต่งตั้งอย่างเปนทางการในสม ็ ัยรัตนโกสินทร์มีเพียง ๓ ท่าน ในตระกูล“บุนนาค” ทั้งสิ้น ๑. สมเด็จเจ้าพระยาบรมมหาประยูรวงศ์ (ดิส บุนนาค) ๒. สมเด็จเจ้าพระยาบรมมหาพิชัยญาติ (ทัต บุนนาค) ๓. สมเด็จเจ้าพระยาบรมมหาศรีสุริยวงศ์ (ช่วง บุนนาค)

ความหมายฐานันดรศกดั ิ์ ค ื อ ลําดับชั้นในพระบรมวงศานุวงศ ์ไทย ฐานันดรศักดิ์ แหิ์ แห่งพระราชวงศ่งพระราชวงศ ์องค์พระบาทสมเด์พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว เจ้าฟ้า พระองค์เจ้า หม่อมเจ้า หม่อมราชวงศ์ หม่อมหลวง ก่อน พ.ศ. ๒๔๖๐ คํานําหน้านามสตรีและเดกซ็ งใช ึ่้กนอยั ในู่ ขณะนนยั้งหาหลักฐานแนั นอนไม ่ ได่ ้ และยงใชั ้สบสนไม ั เป่ ็นระเบียบ จนกระทงในร ั่ัชสมยพระบาทสมเดัจพระมงก็ฎเกล ุ้าเจ้าอยหู่วั ได้มี พระราชดําริให้มีคํานําหน้านามสตรีและเดกข็นึ้แล้วจงทรงพระกรึุณา โปรดเกล้าฯ พระราชทานเป็น พระราชกฤษฎีกาคํานําหน้านามสตรี เมื่อวนทั ี่๑๒ กรกฎาคม พ.ศ.๒๔๖๐ พระราชกฤษฎ ี กา การใช้ ค ํ าน ํ านามสตร ี พ.ศ.๒๔๖๐ และเพ ิ่มเต ิ ม พ.ศ.๒๔๖๔ การใช้ ค ํ าน ํ านามสตร ีในกรณี ท ี่สาม ีไม่ ม ี บรรดาศ ั กด ิ ์ ถ้าเป็นผู้ที่ตัวไม่มีสามีให้ใช้คําว่า “นางสาว” เป็นคํานํานามเดิม และนามสก และนามสกุลของตน ชื่อ ขวัญ นามสกุล เก่งเรียน “นางสาว ขวัญ เก่งเรียน” ชื่อ ขวัญ นามสกุล เก่งเรียน “นางสาว ขวัญ เก่งเรียน” คํานํานามสตรีตามพระราชกฤษฎีกา พ.ศ.๒๔๖๐

ถ้าสําหรับสตรีใช้เรียก ฤาเขียนโดยปกต ียนโดยปกติ (ไม่ใช้ในราชการ ้ในราชการ ถ้าเป็นผู้มีสามีแล้ว แต่สามีเป็นผู้ยังไม่มีบรรดาศักดิ์ ใช้แต่คําว่า “นาง” นํานามสกุลเท่านั้นก็ได้ “ นางใจบุญ” ใช้แต่คําว่า “นาง” นํานามสกุลเท่านั้นก็ได้ “ นางใจบุญ” ให้ใช้คําว่า “นาง” เป็นคํานํานามแล้ว เอานามสก เอานามสกุล ของสามีเข้าประกอบ นางสาวขวญัเก่งเรียน ภรรยา ของ นายเอก ใจบุญ นางขวัญ ใจบุญ ของสามีเข้าประกอบ นางสาวขวญัเก่งเรียน ภรรยา ของ นายเอก ใจบุญ นางขวัญ ใจบุญ การใช้ ค ํ าน ํ านามสตร ีในกรณี ท ี่สาม ี ม ี บรรดาศ ั กด ิ ์ (ตามบรรดาศ ั กด ิ ์ สาม ี) ถ้ามีสามีเป็นผู้มีบรรดาศักดิ์ชั้นต่ํากว่าพระยาลงมา่าพระยาลงมา ตัวอย่าง เช่น นายเอก ใจบุญได้รับพระราชทาน บรรดาศักดิ์ เป็นหลวงนิติไพศาล ตัวอย่าง เช่น นายเอก ใจบุญได้รับพระราชทาน บรรดาศักดิ์ เป็นหลวงนิติไพศาล ให้ใช้คาวํ ่า “นาง” เป็ นค ็ นคํานํานามประกอบ ํานามประกอบ ราชทินนามของสาม ี เรียกภรรยาวียกภรรยาว่า “นางนิติไพศาล” เป็นต้น ตัวอย่าง เช่น ต่างว่าสามีเป็น หลวงฤทธ หลวงฤทธิ์สรไกร ิ์สรไกร ตัวอย่าง เช่น ต่างว่าสามีเป็นขุนพรพิพิธ เรียกภรรยาวียกภรรยาว่า “นางฤทธิ์สรไกร ิ์สรไกร” เป็นต้น เรียกภรรยาวียกภรรยาว่า “นางพรพิพิธ ” เป็นต้น สตรีที่มีสามีมีบรรดาศักดิ์ชั้นพระยาั้นพระยา แม้ผู้นั้น จะได้รับพระราชทานเครับพระราชทานเครื่องราชอื่องราชอิสริยาภรณ์จุลจอมเกลุลจอมเกล้า ฝ่ายใน ฤามิได้รับพระราชทานกับพระราชทานก็ดี ให้ใช้คําว่า “คุณหญิง” เป็นคํานํานามประกอบก ํานามประกอบกับราชทินนาม ของสามีเช่น คุณหญิงชํานาญสารบรรณ เอกภรรยาของพระยาชานาญสารบรรณํ ของสามีเช่น คุณหญิงชํานาญสารบรรณ เอกภรรยาของพระยาชานาญสารบรรณํ สตรีที่จะใช้คําว่า “คุณหญิง” เป็นคํานามได ํานามได้นั้น แต่ผู้ที่เป็นเอกภรรยา็นเอกภรรยา จําพวกเมียนอกนั้น ให้ใช้คําว่า “ นาง ” เป็นคํานํานาม

การใช้คํานานามสตรํ ีในกรณีได้รับ พระราชทานเครื่องราชอสริ ิยาภรณ ์ จุลจอมเกลา้ ฝ่ายใน (ได้ด้วยตนเอง) สตรีผู้ที่ได้รับพระราชทานเครับพระราชทานเครื่องราชอื่องราชอิสริยาภรณ์ จุลจอมเกล้าฝ่ายใน (จตุตถฯ/ตติย ฯ/ทุติยฯ) แต่สามีมีบรรดาศักดิ์ต่ํากว่าชั้นพระยา จุลจอมเกล้าฝ่ายใน (จตุตถฯ/ตติย ฯ/ทุติยฯ) แต่สามีมีบรรดาศักดิ์ต่ํากว่าชั้นพระยา ให้ใช้คําว่า “คุณหญิง” เป็นคํานํานามได ํานามได้ด้วย และให้ใช้ราชทินนามของสามีเข้าประกอบ เช่น คุณหญิงเอกะวัติวิสิฐ เอกภรรยาของพระยาเอกะวัติวิสิฐ และให้ใช้ราชทินนามของสามีเข้าประกอบ เช่น คุณหญิงเอกะวัติวิสิฐ เอกภรรยาของพระยาเอกะวัติวิสิฐ สตรีที่มีสามีมีบรรดาศักดิ์ชั้นเจ้าพระยา และเป็น ผู้ที่ได้รับพระราชทานเครับพระราชทานเครื่องยศ(ทุติยวิเศษ/ปฐมฯ)ด้วยแล้ว “ ท่านผู้หญิง ” เป็นคํานําประกอบด ําประกอบด้วยราชทินนาม ของสามี เช่น ท่านผู้หญิง มุขมนตรีเอกภรรยาของเจ เอกภรรยาของเจ้าพระยาม้าพระยามุขมนตรี ถ้ายังไม่ได้รับพระราชทานเครับพระราชทานเครื่องยศอยื่องยศอย่างท่านผู้หญิง ให้ใช้คํานําเหมือน ภรรยาชั้นพระยาั้นพระยา(คุณหญิง) ถ้าสามีเป็ นผ ็ นผู้ยังไม่มบรรดาศีกดักิ์ ็ใหใช้ ้ หม่อมหลวง ลูกปู ภรรยา นายชอบ รู้ดีมาก ตัวอย่าง เช่น นามสกลของสาม ลของสามุีเขาประกอบก าประกอบก ้ ับนามของตนับนามของตน ใช้ ว ้ ว่า ล ู กป ู กป ู ร ู ้ ด ู ้ ด ี มาก ี มาก ถ้าสามีเป็นผู้มีบรรดาศักดิ์ ก็ให้ใช้ราชทินนาม หม่อมราชวงศ่อมราชวงศ์เนื้อนวล ภรรยาหลวงพ ภรรยาหลวงพินิจอักษร ตัวอย่าง เช่น ของสาม ี ประกอบนามของตน ให้ใช้ว่า หม่อมราชวงศ่อมราชวงศ์ เนื้อนวล พินิจอักษร อนึ่ง ถ้าแม้นว่าสามจะเป ี ็ นผ ็ นผู้มบรรดาศี ักดิ์ แต่ผู้ที่ได้รับพระราชทานเครับพระราชทานเครื่องยศตั้งให้เป็น สูงเท่าใดก็ ด ็ ดี ให้สตรีผู้เป็ นราชตระก ็ นราชตระกูล คงใช้ ท่านผู้หญิง แล้วจึงให้ใช้คํานํานามท่านผู้หญิงแทน ฐานันดรศักดิ์ ของตนิ์ ของตน ยกเว้น

สตรีที่มีคํานานามวํ ่า ท่านผู้หญิง คุณหญิง มุขมนตรีนิติไพศาล ชํานาญอักษร เป็นต้น ตัวอย่าง เช่น และนาง นั้นให้พึงเข้าใจว่าเฉพาะส่าเฉพาะสําหรับผู้อื่น กล่าวถึง ถ้าเขียนนามของตนเองไซร ียนนามของตนเองไซร้ไม่ต้อง มีคํานํานามด้วย ท่านผู้หญิง คุณหญิง และภรรยาข และภรรยาข้าราชการท้าราชการทถี่ึง ท่านผู้หญิง อ้อม มุขมนตรี ตัวอย่าง เช่น แก่สัญกรรม ถึงแก่นิจกรรม และถึงแก่กรรมแล้ว ผู้ที่จะ เป็นคํานําอยู่ตามเดิม แต่ต้องออกนามต้องออกนามตัวด้วย กล่าวถึง ก็ให้คงใช้คําว่า ท่านผู้หญิง คุณหญิง และนาง คุณหญิง ดาว นิติไพศาล นาง อ้อย พินิจอักษร การใช้คํานานามํ “คุณ” สําหรับสตรีโสด ๑. สตรีที่เป็นนางกํานัลหรือพนักงาน ถ้าบิดา มีบรรดาศักดิ์ตั้งแต่พระยาขึ้นไปอย ึ้นไปอย่าง ๑ หรือมีความ ดีความชอบได ีความชอบได้พระราชทานเคร้พระราชทานเครื่องราชอื่องราชอิสริยาภรณ์ จุลจอมเกลุลจอมเกล้าอีกอย่าง ๑ ให้ใช้คํานํานางกํานัล หรือ พนักงานนั้น ๆ ว่า “คุณ” ตลอดเวลาท ตลอดเวลาที่รับราชการับราชการ ฉลองพระเดชพระค ฉลองพระเดชพระคุณ หรือดํารงตําแหน่งเป็นสมาชิก เครื่องราชอื่องราชอิสริยาภรณ์อยู่นั้น ๒. สตรีที่มีบิดามบรรดาศี ักดติ์ ั้งแต่พระยาขนไป ึ้ ถ้าได้ทรงพระกร้ทรงพระกรุณาโปรดเกลุณาโปรดเกล้าฯ ให้มีตําแหน่ง เป็นนางกํานัล หรือพนักงานพิเศษแล้ว ก็ให้ใช้ คํานํานามว่า “คุณ” ประดุจเดียวกันตลอดเวลาันตลอดเวลา ที่ทรงพระกรี่ทรงพระกรุณาโปรดเกลุณาโปรดเกล้าฯ ให้ดํารงตําแหน่ง พิเศษอยู่นั้น ๓. สตรีโสดทไดี่้ รับพระราชทาน เคร ื่องราชอสริ ิยาภรณ ์ ช้ันทุตยจิุลจอมเกล ้ า ,ตตยจิุลจอมเกล ้ าและ จตุตถจุลจอมเกล ้ า จะใช้ คานํ ํานามว่า คุณ

ใน พ.ศ.๒๔๗๕ มการเปล ี ยนแปลงการ ี่ ปกครองจากระบอบสมบรูณาญาสิทธิราช เป็นระบอบการปกครองระบอบ ประชาธิปไตยรัฐบาลมนโยบายท ี จะไม ี่่ขอ พระราชทานบรรดาศักด์ิ สตรีสามัญชนซึ่งสมรสแล้ว หากได้รับพระราชทานตรา ตั้งแต่ชั้น จตุตถจุลจอมเกล้า ถึงชั้น ทุติยจุลจอมเกล้า ให้ใช้คํานําหน้านามว่า “คุณหญิง” หากได้รับพระราชทานตรา ตั้งแต่ชั้น ทุติยจุลจอมเกล้าวิเศษ ขึ้นไป ให้ใช้คํานําหน้านามว่า “ท่านผู้หญิง” สตรีสามัญชนซึ่งยังมิได้สมรส ไม่ว่าจะได้รับพระราชทานตราชั้นใด ให้ใช้คํานําหน้านามว่า “คุณ” ส่วนหม่อมเจ้า ไม่ว่าจะได้รับพระราชทานตราชั้นใด ให้ใช้ฐานันดรศักดิ์ “หม่อมเจ้า” นําหน้าพระนาม (ภรรยา สมเด็จเจ้าฟ้า พระองค์เจ้า หรือหม่อมเจ้า) ซึ่งเป็นสามัญชน ถึงแม้จะได้รับพระราชทาน ตราชั้นใด ก็คงใช้คํานําหน้านามวา่ “หม่อม” ตามด้วย ชื่อ และชื่อสกุล หม่อมหรือหม่อมห้าม(ในอดีต) -สตรีซึ่งเป็นเชื้อราชตระกูล “หม่อมราชวงศ์” “หม่อมหลวง” และสมรสแล้ว หากได้รับพระราชทานตราชั้นที่ให้ใช้ คํานําหน้านามว่า “คุณหญิง” ให้ใช้คํานําหน้านามว่า หม่อม “ ราชวงศ์” “หม่อมหลวง” ตามเดิม -แต่หากได้รับพระราชทานตราชั้นที่ให้ใช้คํานําหน้า นามว่า “ท่านผู้หญิง” ให้ใช้คํานําหน้านามว่า “ท่านผู้หญิง” ชายผ ู ้ไม่มบรรดาศ ี กดั ิ์ ให้ใช้ คํานําหน ้ านามว่า“นาย” ใช้ยศที่ได้รับเป็นคํานําหน้านามได้ หรือ หากไม่ประสงค์จะใช้ยศประกอบชื่อ จะเปลี่ยนเป็น “นาย” ก็ได้

43 44 45 46 47 ท่านผู้หญิง คุณหญิง 48

49 50 51 52 53 คาชํ ี้แจง กห. เรื่องการใช้ยศทหารประกอบชื่อบุคคล การใช้ยศประกอบชื่อในกจการและโอกาสด ิงนั ี้ ๑. ในกจการของทหาริ ๒.ในการแสดงตนเองงานพระราชพธิีและรัฐพธิี,งานอื่น ของทางราชการอนมัเกียรตีทิวไป ั่ ๓. การแนะนําตนเองในการสมาคมด้วยวาจาหรือหนังสือ ๔. การพมพิ ์ หนังสือหรือบัตรเชิญ ๕. การพมพิ ์ หนังสือ,ตาราทํ เปี่็นประโยชน์ กบบัุคคลทวไป ั่

หมายความถึง ตําแหน่งศาสตราจารย์รองศาสตราจารย์หรือ ผู้ช่วยศาสตราจารย์ซึ่งได้รับแต่งตั้งตามกฎหมายว่าด้วย สถาบันอุดมศึกษา ไม่ว่าเป็นตําแหน่งทางวิชาการประจํา ตําแหน่ง ทางวิชาการพิเศษ ตําแหน่งทางวิชาการเกียรติคุณ หรือที่ เรียกชื่อ อย่างอื่นในลักษณะเดียวกัน โดยให้ผู้ดํารงตําแหน่งทาง วิชาการมีสิทธิใช้ตําแหน่งทางวิชาการที่ได้รับเป็นคํานําหน้านามได้ ในการลงชื่อ หนังสือ เอกสาร งานสารบรรณหรือการเรียกขานใด ๆ เสมือนยศ หรือคํานําหน้านามอย่างอื่น การใช้ตําแหน่งทางวิชาการเป็นคํานําหนานาม้ ปัจจุบัน ตําแหน่งทางวิชาการ เช่น ศาสตราจารย์ รอง ศาสตราจารย์ ผู้ช่วยศาสตราจารย์ สามารถนํามาใช้ เป็นคํานําหนานามได ้ ้อย่างถูกต้อง ตามระเบียบงาน สารบรรณ โดยคณะรัฐมนตรีได้มีมติ เมื่อวันที่ ๑๗ สิงหาคม พ.ศ. ๒๕๓๖ เห็นชอบ “ระเบียบสํานักนายกรัฐมนตรีว่าด้วยการใช้ตําแหน่ง ทางวิชาการเป็นคํานําหนานาม้พ.ศ. ๒๕๓๖” ๑. ตําแหน่งทางวิชาการ ๒. ยศ ๓. บรรดาศักดิ์ ๔. ฐานันดรศักดิ์ ๕. คํานําหน้านามสตรีที่ได้รับพระราชทาน เครื่องราชอิสรยาภรณิ ์ ผู้ดํารงตําแหน่งทางวิชาการใช้คํานําหน้านามอยางอ่นด่ื ้วย ให้เรียงตามลําดับก่อนหลัง (ตามระเบียบสํานักนายกฯว่าด้วยการใช้ตําแหน่งวิชาการเป็นคํานํานาม พ.ศ.๒๕๓๖)ดังนี้ หากใช้นอก ทบ. จะต้องใช้ตามระเบียบสํานักนายกรัฐมนตรีว่าด้วยการใช้ตําแหน่งทางวิชาการ เป็นคําหน้านาม พ.ศ.๒๕๓๖ ดังนี้ ศ. พล.ต.…………………………………….. (ชรินทร์ สุวรรณพันธุ์) ศาสตราจารย์ส่วนการศึกษา รร.จปร. ** คําแสดงวิชาชีพ เช่น นายแพทย์หรือคําแสดงวุฒิการศึกษา เช่น ดร.เหล่านี้ไม่ใช่ คํานําหน้านามตามที่กําหนดไว้ตามพระราชบัญญัติจึงต้องใช้คําว่า นาย นาง นางสาว ซึ่งเป็นคํานําหน้านามที่ทางราชการกําหนดให้ใช้ในราชการเขียนหนังสือราชการ - ตําแหน่งทางวิชาการ - ยศ - บรรดาศักดิ์ - ฐานันดรศักดิ์ -คํานําหน้านามสตรี การลงชื่อและตําแหน่งหัวหน้าส่วนราชการทางทหาร *ข้อบังคบ กห. ว่าด้วย ศ.,รศ.,ผศ. โรงเรียนทหาร พ.ศ.๒๕๔๒ *ระเบียบ ทบ.ว่าด้วยการใช้คําย่อ (ฉบับที่๒) พ.ศ.๒๕๔๒ หมวด ๕ ข้อ ๕ *ข้อบังคับ กห.ว่าด้วย ศ.,รศ.,ผศ.สถาบันการศึกษาสังกัด กห. พ.ศ.๒๕๕๓ กรณีผู้ที่ดํารงตําแหน่งศาสตราจารย์,ผู้ช่วยศาสตราจารย, ์รองศาสตราจารย์ศาสตราจารย์เกียรติคุณ โรงเรียนทหารมีสิทธิใช้ตําแหน่งทางวิชาการที่ได้รับเป็นคํานําหน้านามประกอบยศทหารและคํานําหน้า อื่นๆ ในการลงชื่อหนังสือ เอกสาร งานสารบรรณ หรือการเรียกขานใดๆ ในห้วงเวลาที่ได้รับการโปรด เกล้าฯ หรือแต่งตั้งให้ดํารงตําแหน่งทางวิชาการ เมื่อประสงค์จะใช้ในการดํารงลงชื่อให้ใช้เรียง ตามลําดับก่อนหลังดังนี้ พล.ต. ศ. ………………………………….. (ชรินทร์ สุวรรณพันธุ์) ศาสตราจารย์ส่วนการศึกษา รร.จปร. - ยศ - ตําแหน่งทางวิชาการ - บรรดาศักดิ์ - ฐานันดรศักดิ์ -คํานําหน้านามสตรี “ ตําแหน่งทางวิชาการ เป็นเพียงคําที่แสดง ให้ทราบถึง การประกอบอาชีพ และระดับการดํารง ตําแหน่งหน้าที่ของบุคคล ซึ่งมีผู้นิยมยกย่องเรียกกัน อยู่เช่นเดียว กับคําว่านายแพทย์นายอําเภอ เป็นต้น จึงไม่ใช่คํานําหน้าชื่อในทะเบียนบ้านได้”

ประกาศราชกิจจานุเบกษา วันที่๕ กุมภาพันธ์๒๕๕๑ มีผลบังคับใช้ วันที่ ๔ มิถุนายน ๒๕๕๑ (1) หญิงที่อายุไม่เกิน 15 ปีบริบูรณ์ ให้ใช้คํานําหน้านามว่า “เด็กหญิง” (2) หญิงซึ่งมีอายุ 15 ปีบริบูรณ์ขึ้นไป และยังไม่ได้จดทะเบียน สมรส ให้ใช้คํานําหน้านามว่า “นางสาว” (3) หญิงที่จดทะเบียนสมรสแล้ว จะใช้คํานําหน้านามว่า “นาง” หรือ “นางสาว” ได้ตามความสมัครใจ (4) หญิงที่การสมรสสิ้นสุดลง จะใช้คํานําหน้านามว่า “นาง” หรือ “นางสาว” ได้ตามความสมัครใจ พระราชบัญญัติชื่อบุคคล (ฉบับที่๓) พ.ศ.๒๕๔๘ (1) หญิงที่จดทะเบียนสมรสแล้ว จะใช้ชื่อสกุลของฝ่ายใดฝ่าย หนึ่งก็ได้ตามที่ตกลงกัน หรือต่างฝ่ายต่างใช้ชื่อสกุลเดิม ของตน (2) หญิงหม้ายโดยการหย่า ให้กลับใช้ชื่อสกุลเดิมของตน (3) หญิงหม้ายโดยการตายของสามีจะใช้ชื่อสกุลของสามีหรือ ใช้ชื่อสกุลเดิมของตนก็ได้ ให้แจ้งต่อนายทะเบียนตาม กม. ว่าด้วยการจดทะเบียนครอบครัว ว่าจะใช้ “นาง” หรือ “นางสาว” ดังนี้ 1. ขณะจดทะเบียนสมรส / สิ้นสุดการสมรส / การบันทึก ฐานะแห่งครอบครัว 2. ภายหลังจดทะเบียนสมรส / สิ้นสุดการสมรส / การบันทึกฐานะ แห่งครอบครัว หนังสือ มท.0309.3/ว 7674 ลว. 22 พฤษภาคม 2551 วิธีการการเปลี่ยนชื่อสกุลโดยการสมรส การสิ้นสุดการสมรส และกรณีเหตุอื่น (ช.๕) มาตรา 12 คู่สมรสมีสิทธิใช้ชื่อสกุลของฝ่ายใดฝ่ายหนึ่งตามที่ตกลงกัน หรือต่างฝ่ายต่างใช้ชื่อสกุลเดิมของตน การตกลงกันตามวรรคหนึ่ง จะกระทําเมื่อมีการสมรสหรือ ในระหว่างสมรสก็ได้ (ข้อตกลงกันตามวรรคหนึ่ง คู่สมรสจะตกลงเปลี่ยนแปลง ภายหลังก็ได้) การเข ี ยนนามสก ี ยนนามสกุลสําหรับราชสกุล ๑. ตั้งแต่พระองค์เจ้าขึ้นไป ไม่ทรงใช้นามราชสก้นามราชสกุล ๒. หม่อมเจ้า หม่อมราชวงศ่อมราชวงศ์หม่อมหลวง ที่ใช้นาม ราชสกุลไม่ต้องเติมคําว่า “ณ อยุธยา” ต่อท้าย ๓. หม่อมหามในพระราชวงศ ามในพระราชวงศ ้ ์ทเปี่ ็นสามัญชน เมื่อใช้ นามราชสก นามราชสกุล ต้องเติมคําว่า “ ณ อยุธยา” ต่อท้าย ๔. นาย, นาง, นางสาว, เด็กชาย, เด็กหญิง ที่ใช้นาม ราชสกุลต้องเติมคําว่า “ณ อยุธยา” ต่อท้ายนาม ราชสกุล ทุกครั้ง