รายงาน เครื่องแขวนดอกไม้สด

เคร่อื งแขวนดอกไมสด

นางสาว ปรยี าภรณ ธาวินัย รหสั นักศึกษา 116430609017-9
นางสาว สริ ลิ กั ษณ พชื นะ รหัสนกั ศกึ ษา 116430609018-7

รายงานนีเ้ ปนสวนหน่งึ ของวชิ าสารนเิ ทศและการเขยี นรายงานทางวิชาการ
คณะเทคโนโลยีคหกรรมศาสตร สาขาวชิ าศลิ ปะประดษิ ฐในงานคหกรรมศาสตร
ปท่ี 1 หลกั สตู รเทยี บโอนรหัสวชิ า 01210001-3 ภาคเรียนท่ี 2 ปการศึกษา 2564

มหาวิทยาลยั เทคโนโลยรี าชมงคลธญั บรุ ี



ค

คำนำ

รายงานเรอ่ื งเคร่อื งแขวนไทยเปนสวนหน่ึงของวชิ าสารนเิ ทศและการเขียนรายงานทางวชิ าการ
รายงานน้ีขึน้ สรางขึ้นมาเพื่อชวยใหความรเู รอื่ งของเครอื่ งแขวนดอกไมสดและวสั ดอุ ปุ กรณแ ละข้ันตอนการ
ทำการคน ควาและการเขียนรายงานเชิงวิชาการซง่ึ จะนำไปใชใ นการคน ควา ในรายวชิ าอ่ืนไดอ ีกตอ ไป การที่
ผูจดั ทำเลือกทำเรือ่ ง”เครื่องแขวนดอกไมสด”เน่ืองดว ยในปจจบุ ันไมค อ ยมีคนรจู กั พวกเคร่ืองแขวนดอกไมส ด
และไมคอยเปนทรี่ จู กั ในหมมู าก ดังนนั้ จึงมคี วามจำเปนอยา งมากท่ีจะตองนำมาเสนอความรคู วามเขาใจท่ี
ถกู ตองเกย่ี วกับเครื่องแขวนดอกไมสด

รายงานเรื่องนใ้ี หป ระโยชนของเคร่อื นแขวนดอกไมสดทีค่ ณะผจู ดั ทำไดน ำมาเปนสว นประกอบของ
รายงานแกผ ศู ึกษาหาความรูใ นเร่อื งเครือ่ งแขวนดอกไมส ดไปใชพฒั นาดานตางๆและไดศกึ ษาอยางเขาใจเพื่อ
เปนประโยชนกับการเรียนเพ่ือคนควา หาความรแู ละนำไปใชในรายวชิ า

ทัง้ น้ใี นการจำทำรายงานเรื่องน้ี คณะผูจัดทำหวงั วา ความรตู า งๆ ท่ีอยใู นรายงานเลม น้ี จะใช
ประโยชนแ กผูศกึ ษาหากมขี อผดิ พลาดประการใดคณะผูจัดทำขอนอมรบั ไวแ ละขออภยั มา ณ ท่ีนี้ดว ย

นางสาว ปรยี าภรณ ธาวินยั
นางสาว สิริลกั ษณ พืชนะ

12 มีนาคม 2564

1

สารบัญ

หนา

คำนำ............................................................................................................................................................ ค

สารบญั ภาพประกอบ................................................................................................................................... ง

บทท่ี

1 บทนำ................................................................................................................................................ 1

1.1 ท่มี าและความสำคัญและปญหา......................................................................................... 2
1.2 ความมุงหมายและวัตถุประสงคข องการศึกษา................................................................... 2
1.3 นิยามศัพทเ ฉพาะ............................................................................................................... 2
1.4 สมมตฐิ านของการศึกษาและกรอบความคิด...................................................................... 3
1.5 ขอบเขตการศกึ ษา............................................................................................................. 3
1.6 ขั้นตอนการศกึ ษา.............................................................................................................. .3
1.7 แหลง ขอมูล....................................................................................................................... 3.
1.8 ประโยชนทีค่ าดวา จะไดรับ............................................................................................... 3
2 องคป ระกอบของเครอ่ื งแขวนดอกไมส ด……………………………………………………………………………. 4
2.1 ประวัตคิ วามเปนมาของเครอ่ื งแขวนดอกไมส ด………………………………………………………… 5
2.2 ประโยชนข องเคร่ืองแขวนดอกไมส ด……………………………………………………………………… 6
2.3 การจดั ประเภทของเครอื่ งแขวนดอกไมสด……………………………………………………………… 6
2.4 วัสดุและอปุ กรณป ระดิษฐเครื่องแขวนดอกไมส ด……………………………………………………. 9
2.5 สว นประกอบของเคร่ืองแขวนดอกไมส ด……………………………………………………………….. 11
2.6 ลกั ษณะของเคร่ืองแขวนไทย……………………………………………………………………………… 24
3 ตัวอยางการทำเครอื่ งแขวนดอกไมส ดวัสดอุ ุปกรณและวิธกี ารทำ............................................. 36
3.1 ขน้ั ตอนการรอย………………………………………………………………………………………………… 37

สรุป……………………………………………………………………………………………………………………………………. 40

บรรณานกุ รม……………………………………………………………………………………………………………………….. 41

2

สารบัญภาพประกอบ

ภาพที่ หบา
1 ตวั อยางเครอื่ งแขวนดอกไมสดโดยแบงตามขนาดเล็ก…………………………………………………………... 7
2 ตัวอยางเครอ่ื งแขวนดอกไมส ดโดยแบง ตามขาดกลาง………………………………………………………….. 8
3 ตัวอยา งเคร่ืองแขวนดอกไมส ดแบงตามขนาดใหญ… ……………………………………………………………. 9
4 วัสดหุ มวดดอกไมแ ละใบไมทใ่ี ชในเครอื่ งแขวนดอกไมส ด……………………………………………………… 9
5 อปุ กรณเคร่ืองใชใ นการประกอบเคร่ืองแขวนดอกไมส ด……………………………………………………….. 10
6 โครงเครอ่ื งแขวนดอกไมส ดแบบตางๆ………………………………………………………………………………… 11
7 โครงเครื่องแขวนดอกไมสดแบบตางๆ (ตอ)…………………………………………………………………………. 12
8 โครงเครื่องแขวนดอกไมสดแบบตางๆ (ตอ)………………………………………………………………………….. 13
9 โครงเครือ่ งแขวนดอกไมสดแบบตา งๆ (ตอ)………………………………………………………………………….. 14
10 ลายตาขา ยของเครอ่ื งแขวนสด………………………………………………………………………………………… 15
11 เครอ่ื งแตงตัวแบบเสน ทน่ี ำมาใชกับเคร่ืองแขวนดอกไมสด…………………………………………………… 16
12 เคร่อื งแตงตัวแบบดอกทัดหทู ีน่ ำมาใชก บั เคร่อื งแขวนดอกไมส ด…………………………………………… 19
13 เครื่องแตง ตวั แบบอุบะท่ีนำมาใชกบั เคร่อื งแขวนดอกไมส ด…………………………………………………. 20
14 เครื่องแตงตัวแบบอุบะประเภทตมุ ดอกขา ท่ีนำมาใชกับเครื่องแขวนดอกไมส ด………………………. 21
15 เคร่ืองแตงตัวแบบเฟองสายหรือเฟองรอยท่นี ำมาใชก ับเครอื่ งแขวนดอกไมส ด………………………. 21
16 เครอ่ื งแตงตัวเฟองเยน็ แบบท่นี ำมาใชก บั เคร่ืองแขวนดอกไมส ด……………………………………………. 21
17 เครอ่ื งแตงตวั เฟอ งเยน็ แบบเชื่อมตอ เครือ่ งแตง ตวั แบบดอกทัดหูและแบบอุบะ……………………….. 22
18 เครื่องแตงตวั แบบมาลยั ท่ีนำมาใชก ับเครือ่ งแขวนดอกไมส ด………………………………………………… 23
19 ลกั ษณะของเครอื่ งแขวนไทย......................................................................................................... 24

3

บทที่ 1

บทนำ

1.ทม่ี าและความสำคัญและปญ หา

เมื่อวทิ ยาการใหมๆ เกิดข้ึน การพัฒนาทางเทคโนโลยเี กดิ ขึ้นอยา งรวดเรว็ วฒั นธรรมดั้งเดมิ ถูกลมื หดหาย
ผคู นนกึ แตความสะดวกสะบาย ภมู ิปญญาดั้งเดมิ ไมไดรบั การสืบทอด คนรนุ หลังจึงไมรูจกั ศลิ ปะที่ ปู ยา ตา
ยาย เคยทำกันศิลปะด้ังเดิมท่ีรุน ปู ยา ตา ยาย เคยทำมาถูกลกู หลานลืมหมดส้ิน เพราะความสะดวกสบายภูมิ
ปญ ญาเกา ๆ จึงไมไดร บั การสืบทอดไปกบั รนุ ลูกรุนหลาน เพราะลูกหลานหันไปสนใจวฒั นธรรมตะวนั ตกกนั
หมดการทำตาขายหนา ชา ง ซ่ึงเปน ศลิ ปะดั้งเดิมถือเปนการสบื ทอดภมู ปิ ญ ญา แตใ นปจจุบนั นอยคนนักทีจ่ ะรวู ธิ ี
ทำ เพราะไมม ีคนสนใจเห็นวา ลา สมัย ผจุ ดั ทำโครงงานจึงไดท ำการเผยแพรใ นรูปแบบของส่ือวดี โี อ เพราะ
สามารถเขาถึงคนทกุ กลุม ทำใหองคค วามรูน ส้ี ามารถเผยแพรเผยแพรออกไปไดใ นวงกวา ง และผูท่ีสนใจใน
โครงงานจะไดนำไปศกึ ษาไดง า ยและเขาใจ

ประเทศไทยเปนดินแดนที่อุดมไปดวยความสมบูรณทางธรรมชาติ ทำใหประเทศของเรามีพรรณไมท่ี
สวยงามหลายชนิด ผนวกกับแนวความคิดสรางสรรคของคนไทย ทช่ี อบประดิษฐประดอยมาต้ังแตสมัยโบราณ
กอใหเกิดงานหัตถศลิ ปอนั ปราณตี มากมายหลายแขนง หนึง่ ในนน้ั คอื งานเคร่ืองดอกไม ซง่ึ เปนศิลปะท่ีมีความ
ละเอียดออน ตองใชความอดทนในการทำสูงจากหลกั ฐานทางโบราณคดตี ามโบราณสถานตา งๆ ในแถบทวีป
เอเชีย ชี้ใหเห็นวา ชาติพนั ธแุ ถบนี้ มกี ารนำดอกไมมาประดับเคหะสถานต้งั แตยคุ ดึกดำบรรพ สังเกตจากศาสน
สถาน พระราชวัง และบานคหบดี ที่มกี ารทำเปนลายปูนปนเปนรูปเฟองดอกไมลายตา งๆจากการสันนิษฐาน
เชื่อวา คนในสมัยกอนจะนำดอกไมมาประดับบานเรือน แตดวยดอกไมมีอายุการใชงานที่สั้น ทำใหเกิดภูมิ
ปญญาที่ลอ เลียนของจริง สงผลใหเกิดลายปนู ปน เปนรปู ดอกไมตา งๆ อาทิ ทับหลังของปราสาทในเขมร ลาย
ปูนปนในพระราชวังในอินเดีย ลวดลายสถูปเจดียในวัดพระเชตุพลวิมลคลาราม เปนตน งานเครื่องแขวน
ดอกไมสด เปนงานประดิษฐที่ทำขึ้นเพื่อใชในการประดับตกแตงอาคาร สถานที่ และสิ่งเคารพบูชา มีรูปราง
เปน ชอเปนพวงที่รังสรรคข้ึนจากการนำดอกไมเล็กๆ มาเรียงรอยรวมกันดวยเสนดาย ประดิษฐเปนเสน ลาย
เปนตาขายรูปตา งๆมีอยดู ว ยกัน 2 ประเภท ดังนี้

แบบสองมิติ

เปนแบบของเครือ่ งแขวนที่มลี ักษณะแบน มองไดทั้ง 2 ดา น เชน แบบตาขายหนา ชาง แบบบันไดแกว
แบบวมิ านแทน เปนตน ซง่ึ สว นใหญจ ะใชแขวนบริเวณหนา ตา งที่มลี มผาน เมื่อลมพดั เขามาในเคหะ
สถานท่ปี ระดบั ดวยเครื่องแขวนนี้ ก็จะอบอวลเปน ดว ยกลนิ่ ดอกไมท ีแ่ ขวนอยูไปดวย ผอู ยูอาศยั กเ็ กิด
ความจรุงใจกับดอกไมไปดวย

แบบสามมิติ

4

แบบที่สามารถมองไดร อบทศิ ทาง เชน แบบกลน่ิ ควำ่ แบบพวงแกว แบบพกู ล่ิน แบบระยา ทรงเครื่อง
เปนตน งานประดิษฐแบบนีจ้ ะใชแ ขวนประดับภายในบา น เพื่อใหเ กิดความสวยงามตอผทู ่ีมาพบเห็น

เครอื่ งแขวนดอกไมส ดเปนงานศลิ ปที่มมี าตั้งแตสมัยอยธุ ยา แตงานศลิ ปะแขนงน้กี ต็ องเส่ือมถอย
ไปเมอ่ื คราวเสียกรุงเปน คร้งั ที่ 2 จากนน้ั จงึ เริ่มถูกฟนฟูอีกครั้งเมอื่ เรมิ่ สรางกรุงรตั นโกสนิ ทร บคุ คลสำคัญ
ในวงการชางดอกไมในยุคนนั้ คือ เจาจอมมารดาตานี ธิดาเจาพระยาอรรคมหาเสนา (บุนนาค) เจาจอมใน
พระบาทสมเดจ็ พระพุทธยอดฟาจฬุ าโลกมหาราช ผูม ีฝม ือเชงิ ชางดอกไมซ ่ึงนอกจากจะถวายงานในดานที่
ตนถนดั แลว ทานยังไดฝ ก หดั และถายทอดวิชาแกพ ระธิดาและพระนดั ดา ของพระเจาบรมวงศเธอ
พระองคเ จาฉัตร กรมหม่ืนสุรนิ ทรรักษ ใหเปน ชางดอกไมส ืบวชิ าตอมาจนกระทง่ั รัชสมยั พระบาทสมเด็จ
พระจุลจอมเกลา อยูหวั รูปแบบของเคร่อื งแขวนดอกไมส ด ไดร บั การพฒั นามาตามยุคสมัย โดยเฉพาะชวง
ทปี่ ระเทศของเรามีการติดตอคาขายกับชาวตา งชาติมากข้ึน รปู แบบวัฒนธรรมทม่ี าพรอมกับชาวตางชาติ
กส็ งอิทธพิ ลตอชาวสยามในยุคนั้นอยูไมน อ ยทำใหเ ครอ่ื งแขวนดอกไมสดเร่มิ มีการปรับรปู แบบใหเ ขา กับ
สมันนยิ มมากขึน้ อยา งหลีกเล่ียงไมได เชน แบบของโคมจนี แบบโคมไฟแบบยโุ รป เปนตน เคร่ือง
พวงดอกไมแ ขวนจงึ มาการผสมทางวัฒนธรรมเปนดวยจากอดีตจนถงึ ปจ จุบัน ภมู ิปญญาในวิชาเชิงชา ง
ของไทยลว นมบี อเกดิ มาจากราชสำนัก เรียกไดวา "ความเจริญรงุ เรอื งของงานชางไทยมบี อเกิดจากในราช
สำนัก" อันเนื่องมาจากในสมยั พระบาทสมเด็จพระจอมเกลาเจา อยูหวั ทรงมีสมาชิกในพระราชวงศเ ปน
ฝายในจำนวนมากซ่ึงแตละตำหนกั กจ็ ะมบี าทบริจาริกา (ขารับใช) คอยถวายงาน ใน พระบรมมหาราชวัง
จึงเปนเสมอื นชุมชนอีกชมุ ชนหน่ึงกว็ าได เจานายฝา ยในก็มุงท่ีจะประดษิ ฐงานดอกไมไปถวาย
พระบาทสมเดจ็ พระเจาอยูห วั เพ่อื ถวายเปน พทุ ธบูชาแดพระแกว มรกต หรอื ประดับตามพระทนี่ ั่งองค
ตา งๆจวบจนรชั สมัยพระบาทสมเดจ็ พระจุลจอมเกลา เจา อยูห ัว งานประดิษฐดอกไมส ดไดรบั ความนิยม
และเจริญอยางสงู สดุ ดังจะเห็นไดจาก เม่ือมีพระราชพธิ ตี า งๆ กจ็ ะมีการจัดประกวดฝมือทำเครอื่ งแขวน
กนั เปนกิจจะลักษณะโดยเฉพาะอยา งย่ิงพระเจาบรมวงศเ ธอ พระองคเจาโสมาวดี ศรรี ัตนราชธิดา กรม
หลวงสมรรตั นสริ ิเชษฐ พระเชษฐภคินใี นพระบาทสมเดจ็ พระจุลจอมเกลาอยหู วั ทรงมีพระปรชี าในการ
ดิษฐเครอื่ งแขวนดอกไมสดเปนอยางย่ิง เมือ่ มีงานสำคญั ก็จะทรงประดษิ ฐด อกไมไปประดับตามงานน้ันๆ
งานเคร่อื งแขวนดอกไมส ด เปนหตั ถศลิ ปอ ันวิจิตรของไทย เปน ศิลปอกี แขนงหนึ่ง ทีเ่ ชดิ หนา ชูตาของ
แผนดนิ กอ ใหเ กิดความภาคภูมิใจในหัตถศิลปอนั ทรงคณุ คา ท่ีไดบ มเพาะภูมปิ ญ ญามาอยางตอ เนื่องจาก
รุนสูรุน

2. ความมงุ หมายและวตั ถปุ ระสงคข องการศึกษา
2.1 ศกึ ษาเครือ่ งแขวนดอกไมส ด
2.2 เพอ่ื ใหเปน ท่รี จู ักกนั อยา งแพรห ลาย

3. นยิ ามศัพทเฉพาะ

3.1 เครื่องแขวนดอกไมสด เปนงานประดิษฐที่ทำขึ้นเพื่อใชในการประดับตกแตงอาคาร สถานท่ี
และสิ่งเคารพบชู า มรี ูปรางเปนชอ เปนพวงที่รังสรรคขึ้นจากการนำดอกไมเล็กๆ มาเรียงรอยรวมกันดว ย
เสนดา ย ประดิษฐเ ปน เสน ลาย เปนตาขายรูปตางๆ ท่ีมีอยดู วยกัน

5

4. สมมติฐานของการศกึ ษาและกรอบความคดิ
4.1 เครื่องแขวนดอกไมสดมีความสัมพันธกับคุณลักษณะและความตองการใหเปนที่รูจักของเหลาคน

สมยั ใหม
4.2 เคร่อื งแขวนดอกไมสดไดมีการเลิกทำและเลิกใชในสมัยนี้เลยอยากทำรายงานนีใ้ หกบั มามีประโยชนอีก

ครัง้

5. ขอบเขตการศกึ ษา
5.1 ศึกษาเคร่อื งแขวนดอกไมสดเฉพาะที่ประดิษฐจากดอกไมสดเทานน้ั
5.2 ศกึ ษาข้นั ตอนการทำอยา งละเอยี ด
5.3 ศกึ ษาความเปนมาของเคร่ืองแขวนดอกไมสด

6. ขั้นตอนการศึกษา
6.1 ศึกษาเคร่ืองแขวนดอกไมส ด ประกอบ 6 ประเด็นดงั น้ี
6.1.1 ประวัติทีม่ าของเครื่องแขวนดอกไมสด
6.1.2 ประโยชนของเคร่อื งแขวนดอกไมสด
6.1.3 ประเภทของเครื่องแขวนดอกไมส ด
6.1.4 วัสดแุ ละอุปกรณการประดษิ ฐเคร่ืองแขวนดอกไมส ด
6.1.5 สวนประกอบของเคร่ืองแขวนดอกไมส ด
6.1.6 ลกั ษณะเครอื่ งแขวนดอกสดทีด่ ี

7. แหลง ขอมูล
ลักษณะการคน ควาสามารถคนควาตามแหลงท่มี าของขอ มูล คอื แหลงขอมูลทตุ ยิ ภมู จากบทความ นติ ยสาร

งานวจิ ัยและอนิ เตอรเนท็
8. ประโยชนที่คาดวา จะไดรับ

8.1 เปน ท่ีรูจักเพ่ิมมากขึน้ ในกลมุ วัยรุนและบคุ คลทัว่ ไป
8.2 สามารถนำกระบวนการข้ันตอนดารทำเครือ่ งแขวนดอกไมสดนำมาตอยอดเพื่อเพม่ิ รายไดไ ดยิง่ ขึ้น

6

บทท่ี 2

องคป ระกอบของเครอื่ งแขวนดอกไมสด

2.1 ศึกษาเคร่อื งแขวนดอกไมสด

2.1.1 ประวตั คิ วามเปน มาของเคร่ืองแขวนดอกไมสด

ประเทศไทยเปนดินแดนท่อี ุดมไปดว ยความสมบูรณท างธรรมชาติ ทำใหป ระเทศของเรามีพรรณไมที่
สวยงามหลายชนิด ผนวกกับแนวความคิดสรางสรรคของคนไทย ทช่ี อบประดิษฐป ระดอยมาตงั้ แตสมยั โบราณ
กอใหเกดิ งานหัตถศลิ ปอันปราณตี มากมายหลายแขนง หนงึ่ ในนน้ั คือ งานเครอื่ งดอกไม ซ่ึงเปน ศิลปะที่มีความ
ละเอียดออน ตองใชความอดทนในการทำสูงจากหลกั ฐานทางโบราณคดตี ามโบราณสถานตา งๆ ในแถบทวปี
เอเชยี ช้ใี หเ หน็ วา ชาตพิ นั ธแุ ถบนี้ มีการนำดอกไมมาประดบั เคหะสถานต้ังแตย ุคดึกดำบรรพ สังเกตจากศาสน
สถาน พระราชวงั และบานคหบดี ท่ีมกี ารทำเปน ลายปนู ปนเปนรูปเฟองดอกไมล ายตางๆจากการสันนิษฐาน
เชอื่ วา คนในสมยั กอนจะนำดอกไมมาประดับบานเรอื น แตดว ยดอกไมม ีอายุการใชง านที่สั้น ทำใหเกดิ ภมู ิ
ปญญาท่ีลอ เลยี นของจริง สง ผลใหเกดิ ลายปูนปนเปน รูปดอกไมตางๆ อาทิ ทบั หลังของปราสาทในเขมร ลาย
ปูนปนในพระราชวงั ในอนิ เดีย ลวดลายสถปู เจดยี ในวดั พระเชตพุ ลวิมลคลาราม เปนตนงานเคร่ืองแขวนดอกไม
สด เปนงานประดษิ ฐที่ทำข้นึ เพื่อใชใ นการประดบั ตกแตง อาคาร สถานท่ี และสิ่งเคารพบชู า มรี ปู รางเปนชอ
เปนพวงทร่ี งั สรรคข้นึ จากการนำดอกไมเล็กๆ มาเรียงรอยรวมกนั ดวยเสนดาย ประดิษฐเ ปนเสน ลาย เปนตา
ขายรปู ตา งๆ ท่ีมีอยูดว ยกนั 2 ประเภท คอื แบบสองมิติ และแบบสามมติ ิ แบบสองมติ ิ เปนแบบของเครื่อง
แขวนทม่ี ลี ักษณะแบน มองไดทง้ั 2 ดา น เชน แบบตาขายหนาชาง แบบบนั ไดแกว แบบวิมานแทน เปน ตน ซง่ึ
สว นใหญจะใชแขวนบริเวณหนาตางท่มี ีลมผา น เม่อื ลมพัดเขามาในเคหะสถานที่ประดบั ดวยเครอ่ื งแขวนนี้ กจ็ ะ
อบอวลเปนดวยกลิ่นดอกไมท ี่แขวนอยูไปดวย ผอู ยอู าศยั ก็เกิดความจรุงใจกับดอกไมไปดวย แบบสามมติ ิ คือ
แบบทส่ี ามารถมองไดร อบทิศทาง เชน แบบกลิ่นควำ่ แบบพวงแกว แบบพกู ลิ่น แบบระยาทรงเครื่อง เปนตน
งานประดษิ ฐแ บบน้ีจะใชแขวนประดบั ภายในบาน เพ่ือใหเ กดิ ความสวยงามตอผูท่ีมาพบเห็นเคร่อื งแขวน
ดอกไมส ดเปน งานศลิ ปท ่ีมีมาต้งั แตส มัยอยธุ ยา แตง านศลิ ปะแขนงนี้ก็ตองเสื่อมถอยไปเม่ือคราวเสยี กรงุ เปน
คร้งั ที่ 2 จากนนั้ จึงเรม่ิ ถกู ฟน ฟูอีกคร้งั เมอื่ เริ่มสรา งกรุงรตั นโกสินทร บุคคลสำคญั ในวงการชางดอกไมในยคุ น้นั
คือ เจาจอมมารดาตานี ธดิ าเจา พระยาอรรคมหาเสนา (บนุ นาค) เจาจอมในพระบาทสมเดจ็ พระพุทธยอดฟา
จฬุ าโลกมหาราช ผูมีฝม อื เชงิ ชางดอกไมซง่ึ นอกจากจะถวายงานในดานทีต่ นถนดั แลว ทานยังไดฝก หัดและ
ถายทอดวิชาแกพ ระธิดาและพระนัดดา ของพระเจา บรมวงศเ ธอ พระองคเ จา ฉัตร กรมหม่ืนสุรินทรรักษ ให
เปน ชางดอกไมสืบวชิ าตอ มาจนกระท่ังรชั สมยั พระบาทสมเดจ็ พระจุลจอมเกลาอยูหัวรปู แบบของเครื่องแขวน
ดอกไมส ด ไดร บั การพัฒนามาตามยุคสมยั โดยเฉพาะชวงที่ประเทศของเรามีการติดตอคาขายกับชาวตางชาติ
มากขึน้ รปู แบบวัฒนธรรมที่มาพรอมกบั ชาวตางชาตกิ ็สงอิทธพิ ลตอ ชาวสยามในยุคนนั้ อยูไ มน อยทำใหเครื่อง
แขวนดอกไมส ดเริ่มมีการปรบั รูปแบบใหเ ขากับสมันนิยมมากขน้ึ อยางหลกี เลีย่ งไมได เชน แบบของโคมจีน
แบบโคมไฟแบบยโุ รป เปน ตน เครอ่ื งพวงดอกไมแขวนจงึ มาการผสมทางวฒั นธรรมเปนดว ยจากอดีตจนถึง
ปจ จุบนั ภูมปิ ญ ญาในวิชาเชิงชางของไทยลวนมีบอเกิดมาจากราชสำนัก เรยี กไดวา "ความเจรญิ รงุ เรอื งของงาน
ชา งไทยมบี อเกิดจากในราชสำนัก" อันเนือ่ งมาจากในสมัยพระบาทสมเด็จพระจอมเกลา เจาอยหู วั ทรงมสี มาชกิ

7

ในพระราชวงศเ ปน ฝา ยในจำนวนมากซง่ึ แตละตำหนักก็จะมีบาทบรจิ ารกิ า (ขา รบั ใช) คอยถวายงาน ใน
พระบรมมหาราชวงั จงึ เปน เสมอื นชุมชนอีกชุมชนหนึ่งกว็ าได เจานายฝา ยในก็มงุ ท่จี ะประดิษฐงานดอกไมไป
ถวายพระบาทสมเดจ็ พระเจาอยูหัว เพ่ือถวายเปนพุทธบูชาแดพระแกว มรกต หรือประดับตามพระที่น่งั องค
ตางๆจวบจนรชั สมยั พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกลาเจา อยหู ัว งานประดษิ ฐดอกไมสดไดร ับความนยิ มและ
เจริญอยางสงู สดุ ดงั จะเห็นไดจาก เมื่อมีพระราชพิธตี า งๆ ก็จะมกี ารจดั ประกวดฝม ือทำเคร่อื งแขวนกันเปน
กจิ จะลกั ษณะโดยเฉพาะอยางย่งิ พระเจาบรมวงศเธอ พระองคเ จา โสมาวดี ศรีรัตนราชธิดา กรมหลวงสมรรัตน
สิริเชษฐ พระเชษฐภคินใี นพระบาทสมเด็จพระจลุ จอมเกลาอยูห ัว ทรงมพี ระปรชี าในการดษิ ฐเครื่องแขวน
ดอกไมสดเปน อยา งย่ิง เม่ือมีงานสำคัญก็จะทรงประดษิ ฐดอกไมไปประดับตามงานนั้นๆงานเคร่อื งแขวนดอกไม
สด เปน หัตถศลิ ปอ ันวจิ ิตรของไทย เปนศลิ ปอีกแขนงหนง่ึ ที่เชดิ หนาชตู าของแผนดนิ กอใหเกิดความภาคภูมิใจ
ในหัตถศิลปอันทรงคณุ คา ท่ไี ดบม เพาะภูมปิ ญ ญามาอยา งตอเนอื่ งจากรนุ สรู นุ

2.2 ประโยชนข องเคร่ืองแขวนดอกไมส ด

การเปลยี่ นแปลงการใชประโยชนเปน ไปตามยุคสมยั ( จอมพล ป. พิบูลสงคราม,2486; สำนกั วัฒนธรรม
ฝา ยหญิง สภาวฒั นธรรมแหงชาติ,2497; มณรี ัตน จนั ทนะผะลนิ ,2527 สารานุกรมวฒั นธรรมไทย ภาถกลาง
2542 1045-1046 คะนึง จนั ทรศ ริ ิ 2545 ) ซงึ่ สรุปไดด ังน้ี

ตารางท่ี 1 สรุปประโยชนของเครอื่ งแขวนดอกไมส ดแบงตามยคุ สมยั จากผลการศึกษา

โบราณ-รัชการท่ี 5 (พ.ศ.2475) สมัย จอมพล ป.พิบูลสงคราม (พ.ศ.2486) ปจ จบุ ัน (พ.ศ.2550)

1.แสดงความจงรักภคั ดีตอ ชาติ 1.แสดงความจงรกั ภัคดีตอ ชาติ ศาสนาและ 1.แสดงการอนรุ ักษ
ศาสนาและพระมหากษตั ริย
พระมหากษัตรยิ  2.แสดงคณุ วุฒิดาน
2.แสดงความผาสกุ ทางใจ
2.แสดงความผาสกุ ทางใจ ความสามารถ

3.ใชเปนแรงบันดาลใจและแกไข 3.แสดงการแขงขนั
ชอ งวางในงานจติ กรรมฝาผนัง
4.สรางงาน สรา ง
4.เปน แนวทางตกแตงงาน อาชพี
สถาปตยกรรม
5. แสดงโชว
5.ใชป ระกอบพิธีกรรมและประดับ
สถานที่ตามความเชอ่ื โบราณ

8

2.3 การจัดประเภทของเครอื่ งแขวนดอกไมส ด
ตารางที่ 2 การจัดประเภทของเคร่ืองแขวนดอกไมสดแบงเปน 3 ประเภทดงั น้ี

แบง ตามแบบแผนในการประดษิ ฐต กแตง แบงตามวสั ดุท่นี ำมาประดิษฐ แบง ตามขนาด

1.แบบไทยประณีตศิลปหรือแบบโบราณ 1.เครื่องแขวนดอกไมสดใช 1.เครือ่ งแขวนขนาดจิ๋ว

ประกอบดวยเครื่องแตงตัวเต็มที่มีอุบะ ดอกไม ใบไมสด มาประดิษฐ 2.เคร่อื งแชวนขนาดเลก็

เฟอ งและดอกทดั หู 2.เครื่องแขวนดอกไมเทียม 2.1 เครื่องแขวนขนาดกลาง

2.แบบทยประยุกตหรือแบบการตกแตง ใชวัสดุอน่ื ๆ ประดิษฐ เชนผา มีรปู ทรงตางๆ

โดยประทีปหรือโคมไฟจากของจริง 3.เครื่องแขวนจากวัสดุอื่นๆ 3.เคร่ืองแขวนขนาดกลาง

ประกอบดวยเครื่องแตงตัวแตลดลงกวา เชน ใบลานนำมาสานเปน ปลา 4.เครือ่ งแขวนขนาดใหญ

แบบท1่ี ตะเพียนเกล็ดปลา นำมาตัด

3.แบบไทยสากลหรือแบบสมัยใหม หรอื ระบายสแี ลวเจาะรูแขวน

ประกอบดวยเครื่องแตงตัวตามลักษณะ ผลติ ผลจากพืช,สตั ว, เศษวสั ดุ

ธรรมชาติไมมีการประดิษฐหรือรอยกรอก

ดอกไมผลงานที่แสดงเชน ทรงรีชุดสามพี่

นอง

ตารางท่ี 3 ขนาดและสัดสวนของเคร่ืองแขวนดอกไมสด

ขนาด สัดสวน
1.ขนาดเล็ก
ขนาดเสน ผานศนู ยกลางตง้ั แต 8-12 นิว้ ความยาว 15-40 น้ิว
2.ขนาดกลาง สามารถแบง ขนาดเลก็ เปน 2 รูปแบบคอื
3.ขนาดใหญ 2.1 เครอื่ งแขวนขนาดเล็กรูปรา งแบน รูปสามเหลยี่ ม รปู สีเ่ หลี่ยม รูป
บนั ได รูปดาว รูปจระเขและรูปพัด
2.2 เครอ่ื งแขวนขนาดเล็กที่มรี ปู ทรงตางๆ
ขนาดเสนผานศนู ยกลางตง้ั แต 5-20 นวิ้ ความยาว 40-50 นิว้

ขนาดเสนผา นศนู ยกลางต้งั แต 19-30 นิ้ว (ใหญเปนพเิ ศษ) ความยาว 50-
100 นวิ้ (2.50 เมตร)

9

ตารางที่ 4 แสดงตัวอยางเครอื่ งแขวนดอกไมสดโดยแบงตามขนาดเลก็

10

ตารางท่ี 5 ตวั อยางเครอื่ งแขวนดอกไมสดโดยแบงตามขาดกลาง

11

ตารางท่ี 6 ตัวอยา งเคร่อื งแขวนดอกไมสดแบง ตามขนาดใหญ

2.4 วสั ดุและอุปกรณประดษิ ฐเ ครอ่ื งแขวนดอกไมส ด
ตารางท่ี 7 วัสดุหมวดดอกไมและใบไมที่ใชในเครอ่ื งแขวนดอกไมส ด

12

ตารางที่ 8 อปุ กรณเครื่องใชใ นการประกอบเครอื่ งแขวนดอกไมส ด

13

2.5 สวนประกอบของเครื่องแขวนดอกไมสด

ตารางท่ี 9 สวนประกอบของเครอ่ื งแขวนดอกไมส ด

สวนประกอบของลำตัว เครื่องแตงตวั

1.โครง 1.แบบเสน

2.ตาขาย 2.แบบดอกทัดหู

3.อุบะและดอกตมุ

4.แบบเฟอ ง

5.แบบพกู ลิ่น

6.แบบมาลัย

ตารางที่ 10 โครงเคร่ืองแขวนดอกไมส ดแบบตางๆ

14

ตารางท่ี 10 โครงเครอื่ งแขวนดอกไมส ดแบบตางๆ (ตอ)

15

ตารางท่ี 10 โครงเครอื่ งแขวนดอกไมส ดแบบตางๆ (ตอ)

16

ตารางท่ี 10 โครงเครอื่ งแขวนดอกไมส ดแบบตางๆ (ตอ)

17

ตารางท่ี 10 โครงเครอื่ งแขวนดอกไมส ดแบบตางๆ (ตอ)

18

2.ตาขาย หมายถึง การรอ ยดอกไมท ี่ทำใหเ กิดลวดลายสานกนั เปนตาขา ยซ่งึ มลี วดลายตา งๆ กนั 11 ลาย
ตารางท่ี 11 ลายตาขา ยของเครื่องแขวนสด

19

ตารางที่ 12 ความหมาย หนา ท่กี ารใชงานและวธิ ีทำเครอ่ื งแตงตวั ของเครื่องแขวนดอกไมสด

20

ตารางท่ี 12 ความหมาย หนา ท่ีการใชงานและวิธที ำเครอ่ื งแตงตัวของเครื่องแขวนดอกไมส ด (ตอ )

21

ตารางท่ี 13 เครอื่ งแตงตัวแบบเสน ทนี่ ำมาใชกบั เครอื่ งแขวนดอกไมส ด

22

ตารางที่ 14 เครอ่ื งแตง ตัวแบบดอกทดั หทู น่ี ำมาใชกบั เครือ่ งแขวนดอกไมสด

ตารางท่ี 15 เครอ่ื งแตงตวั แบบอบุ ะทนี่ ำมาใชกบั เคร่ืองแขวนดอกไมส ด

23

ตารางที่ 16 เครื่องแตงตวั แบบอุบะประเภทตุมดอกขา ทน่ี ำมาใชกบั เคร่ืองแขวนดอกไมส ด

ตารางท่ี 17 เคร่ืองแตง ตวั แบบเฟองสายหรอื เฟอ งรอยที่นำมาใชก ับเคร่ืองแขวนดอกไมสด

ตารางท่ี 18 เคร่ืองแตงตวั เฟองเยน็ แบบท่ีนำมาใชกบั เคร่ืองแขวนดอกไมสด

24

ตารางที่ 19 เครอื่ งแตง ตัวเฟองเย็นแบบเช่ือมตอเคร่ืองแตงตวั แบบดอกทดั หแู ละแบบอุบะ

25

ตารางท่ี 20 เครอื่ งแตงตวั แบบมาลยั ทนี่ ำมาใชกบั เครื่องแขวนดอกไมส ด

26

2.6 ลกั ษณะของเครื่องแขวนไทย
งานเคร่ืองแขวนดอกไมสด เปนหัตถศลิ ปอนั วิจติ รของไทย เปน ศลิ ปอกี แขนงหนึ่ง ที่เชิดหนา ชูตาของแผน ดนิ
กอใหเกิดความภาคภูมิใจในหัตถศลิ ปอนั ทรงคณุ คา ท่ีไดบ มเพาะภมู ปิ ญญามาอยา งตอเนื่องจากรุน สูรนุ

ตาขา ยหนา ชาง
สนั นฐิ านวา เปนเคร่ืองแขวนท่ีคดิ ขนึ้ มาเปน แบบแรก เพราะโครงสรา งเปน แบบเสนตรงเสนเดียว ไม
สลับซบั ซอ น นอกจากใชแ ขวนประดบั สถานที่แลว ยังใชคลุมหนา ผากชางสำคัญเวลาเขา พธิ ี เชน พธิ ถี วายชาง
สำคญั หรือสมโภชชาง เปนตน

พดั หนา นาง
ลักษณะคลายพดั หนานาง หรือตาลปต รของพระภกิ ษุ ตวั พัดรอยเปนสายดวยดอกพุดแผร ัศมีออก คลายพัดใบ
ลาน สว นบนและลางตกแตง ดวยอุบะและตงุ ติง้ เหมาะสำหรับแขวนประดบั ชอ งประตู หนา ตา งหรือตามฝา
ผนงั

27

พดั จามร
นอกจากพดั หนา นางแลว พัดจามรถือเปน พดั ไทยที่มีรูปลักษณอ อนชอ ยงดงาม เหมาะที่จะนำมาดดั แปลงเปน
เครือ่ งแขวน เม่อื นำมาตกแตงดวยดอกไมส ีสนั สดใส จะเพิ่มความสะดุดตาชวนมอง

กล่ินจระเข
รปู รางคลายจระเข ประกอบดวยรูปส่ีเหลี่ยมขนมเปย กปนู สามอนั ซอนทบั กนั โดยอันกลางมขี นาดใหญก วา อนั
บนและลา งเล็กนอย ใชเสนรอบรปู ทเ่ี กิดข้ึนใหม บรรจลุ ายและตกแตงตามมุมดวยอบุ ะใหดูวจิ ิตร

28

พกู ล่ิน
เปนพวงดอกไมมลี กั ษณะคลายพู คือ ตรงกลางปอง หัวและเทา เรยี ว ใชแ ขวนหองเพื่อความสวยงาม และสง
กลิน่ หอมอบอวลของดอกไมส ด พกู ล่ินมีหลายขนาดตัง้ แต 3-7 ช้ัน ในงานมงคลใชพกู ล่ินจำนวนช้ันเปนเลขคี่
และใชจ ำนวนชั้นเปน เลขคูสำหรบั งานศพ

บนั ไดแกว
ลกั ษณะคลายขน้ั บันได 3 ข้ัน นำมาผกู โยงกนั ดว ยสายรอ ยดานขา ง และสายรอยไขวก ากบาท ตกแตงดว ย
ตุงติง้ ใชดอกไมสีขาวนวลทั้งหมด เพื่อใหความรูสึกคลายบันไดแกว ซึ่งเช่ือกันวา เปนบนั ไดเนรมิต โดยเทวฤทธิ์
แหงทา วโกลีย รับองคพระพุทธเจาเสด็จลงจากดาวดงึ ส

29

บันไดเงนิ
ลกั ษณะคลา ยบันไดแกว แตกตา งกนั ท่ีสสี นั ของดอกไม ซ่งึ ใชด อกสีฟา คราม ขาว นวล อมเทาบาง และลวดลาย
ตกแตงทแ่ี ปลกออกไป ตามพุทธประวัตนิ ้นั พรหมทั้งหลายใชบ นั ไดเงิน ตามสงเดจ็ พระพุทธเจาลงจากดาวดงึ ส
โดยทา นทาวมหาพรหม ทรงก้ันเศวตฉตั รถวาย

บันไดทอง
ลกั ษณะคลายบันไดแกวและบันไดเงิน หากแตใชด อกไมส ีเหลอื งทอง เพ่ือใหความรูสึกคลายบนั ไดทอง ซง่ึ เทพยดา
ใชต ามสงเสด็จพระพุทธเจา ลงจากดาวดึงสส ูพ้ืนพิภพ โดยมที า วโกลยี ถ ือบาตรนำเสดจ็

30

กลน่ิ จีน
ลักษณะคลายต่ังหจู ีน เปนแบบที่ดดั แปลงมาจากกล่ินตะแคง คอื รูปดาวหกแฉกอยตู รงกลาง สว นบนเปน ดางครง่ึ
ดวง สวนลางเปน รปู สีเ่ หลย่ี มตดิ กนั 2 อนั นำทุกสวนมาผกู โยงเชอื่ มกัน แลวผกู อบุ ะและตุงตงิ้ ใหค วามรูสกึ ท่ีโปรง
บางเบา เม่ือมลี มพัดเพียงเลก็ นอยจะเกิดอาการเคล่ือนไหว

วมิ านแทน
ลักษณะเปน กรอบสีเ่ หลี่ยมสองช้ัน คลายชอ งหนาตาง มีตาขายหนา ชา ง เปน รปู สีเ่ หล่ยี มหนาจัว่ อยสู ว นบน ตรงมุม
ของกรอบสี่เหลย่ี มมีดอกเยบ็ แบบทัดทั้ง 4 มุม ใชสีสันสดใสใหเ ดนสะดดุ ตา วมิ านแทนบางทานเรียกวา ชอ งวมิ าน

31

วมิ านพระอนิ ทร
ใชประดบั ประตหู นาตา ง ประดษิ ฐเ พ่ิมเติมจากตาขายหนาชาง ระหวา งจ่ัวบนและจ่วั ลาง จะเปน กรอบ
ส่เี หล่ยี มผืนผา คลายชอ งหนาตา ง ตรงกลางหนา จั่วอาจตดิ แบบพระอินทร และตดิ แบบกระหนกบนจั่วลา ง หรือ
อาจจะไมต ดิ แบบเลยก็ได

กลนิ่ ตะแคง
ลกั ษณะคลายดาวหกแฉกหรือรปู หกเหลี่ยม ตกแตง อบุ ะตามมุม นยิ มรอ ยทง้ั ดอกรกั และดอกพุด ใชแขวนประดับ
สถานท่ี เพ่ือเพิ่มความสวยงามสดชนื่ ประดิษฐสีสนั ไดต ามความเหมาะสม

32

โคมกระเชา ดุสติ
โครงสรา งตวั โคมและฝาโคม นำใบโพธ์ิพอกยอมสีผนึกกบั โครง ถักตาขายดวยดอกพุดกับใบโพธ์ิอกี ครัง้ สว นบน
ของฝาเปน รูปเจดยี  ตกแตงดว ยเมล็ดพืช ผูกอบุ ะตุงต้งิ สวนลา งของโคมเปน รปู ดอกบัว ตกแตงดว ยเมลด็ พชื ตดิ
กนก 4 มมุ ตัวโคมประดับพระปรมาภไิ ธยยอ ภปร. ประดิษฐานบนครฑุ

โคมกระเชาหนานาง
โครงสรางตัวโคมนำใบโพธิพ์ อกยอ มสีมาผนึก ถักตาขายดว ยดอกพดุ ทับอกี ครั้ง สว นบนถักตาขายโปรงตลอดตดิ ผูก
อุบะตุงติ้ง ขอบฝาโคมประดบั แบบกนกหัวมน ผกู อบุ ะประดิษฐลายสมอเรอื ติดทัดหกู ลมที่ตวั โคม แบงชว งผกู อบุ ะ
และประดับแบบกนก ชายประดับพุมดอกรัก และอุบะสรอยสน

33

โคมฝร่ัง
โครงสรางเปนรูปวงกลมหลายขนาด มีแกนกลางเช่ือมติดกนั แตละชั้น ชน้ั ลา งมวี งกลมซอนกัน 2 วง ตัวโคมรอย
ดวยดอกรักผูกเปนสายใหไดจังหวะ สวนบนเปน รูปโคง มน ตดิ ดวยดอกรัก หอยอบุ ะตุงติ้งทีข่ อบบน และชั้นท่ี 2
ช้ันลา งสุดหอ ยอุบะตงุ ติ้งสามแถว ตามขอบวงกลมทุกช้ันเดินสวนดวยดอกรัก

โคมจีน
โครงสรางเปนรปู ทรงกระบอก 6 เหลีย่ ม ตัวโคมถักตาขายดอกรกั ขอบบนและลางถกั ตาขา ยดอกพุด ตรงมุมบน
รอ ยดอกรกั เปน สายผูกรวบเขา ดวยกนั ตรงกลางผูกอบุ ะไทยทรงเครอื่ ง ตามมุมประดับดวยเฟอ งประดษิ ฐ ประดับ
อุบะแบบตา งหจู นี ตรงมุมติดทดั หรู ปู ดาว 6 กลบี ชายลางประดับดวยอบุ ะตงุ ติ้ง

34

กลน่ิ คว่ำ
โครงสรางเปน กลิ่นตะแคง 6 แฉก ถักดวยดอกรัก สวนบนและลางรอยดอกรักเปน สายผกู รวบดว ยกัน ประดับดว ย
เฟองมาลยั แบนลูกโซด ว ยดอกกลว ยไม ตามมมุ หอยอุบะดว ยสรอ ยสนจากดอกกลวยไม และตดิ ทดั หูกลมดอก
กุหลาบ สวนชายหอ ยอุบะไทยทรงเคร่ืองดวยกลบี กลว ยไม

ระยาทรงเครื่อง
โครงสรางรปู ดาว 8 แฉก สว นบนถักตาขายจอมแห สวนลา งถกั ตาขา ยดอกรกั ผกู อบุ ะตุงติง้ ประดบั เฟองมาลยั
ลูกโซแบน ดว ยดอกกลว ยไม ตามมุมผูกอุบะพูกลนิ่ บานไมรูโรย ชายพกู ลิ่นใชอบุ ะสรอยสนจากดอกกลวยไม ตรง
กลางประดับดวยพูก ล่ินเชนเดียวกนั

35

พวงกลาง
โครงสรา งรูป 6 แฉก มวี งกลมซอนขา งใน 2 วง รอยอุบะดอกชบาประดษิ ฐดวยดอกรัก เปนสายลดหลน่ั กนั สวน
รปู ดาวอุบะลดหลั่นกันเปน สามเหล่ยี มหนาชาง ตามมุมประดับดวยอบุ ะสรอยสน และตดิ ทัดหูกลม สว นบนรอย
ดอกรักเปน สายผูกรวบ ประดับอุบะสรอ ยสน

พวงแกว
โครงสรางเปน รปู 6 เหล่ียมดานเทา สามอันรอยอบุ ะดอกจำปประดิษฐ ผกู ใหไดข นาดลดหล่นั กนั เปนช้ัน ประดบั
เฟอ งแบบกนก ตามมุมหอยอุบะแขกดอกจำปประดษิ ฐ ติดทดั หูรูปดาว สว นบนรอยดอกรักเปน สายผูกรวบตดิ กัน
หอ ยอุบะแขกตรงกลาง

36

กระเชา ทิพยมาลี
โครงสรางกระเชา เปน รปู ดาว 6 แฉก รศั มีเปน รปู ดาว 16 กลีบ ตัวกระเชา ยอสว นจากกระเชา สีดา รัศมีตดิ แบบให
สอี อน-แกผกู ตดิ กระเชา สวนกลางของรศั มีรอยดอกรกั ตอกันแบบประดิษฐ รปู สมอเรือ สวนลางประดับดว ยอุบะ
แบบประดิษฐร ูปสมอเรือซอนกนั

ระยา นอย
ประกอบดว ยโครงสรางรปู ดาว 5 แฉก สวนบนถกั ตาขายจอมแหดว ยดอกพดุ สว นลางถกั ตาขายดอกพดุ ชายหอย
อบุ ะตุงติง้ ประดับเฟองมาลยั แบน ตามมมุ ตดิ อุบะไทย ทัดหมู าลยั ซีก สวนลา งของระยาประดับดวยอุบะไทย

37

โคมหวด
โครงสรา งตวั โคมเปนรปู หวดนึง่ ขาว ปากหวดเปนรปู ดาว 6 แฉก พรอมฝาถักตาขายดอกพดุ ท่โี ครงสรางรปู หวด
ถกั ตาขายหอยอุบะตุงต้ิง สว นบนใชดอกรกั ประดบั ตามมุมหอยอุบะไทย ตกแตง ดว ยเฟองกนกมน ติดทดั หูกลม
สวนลางประดับดวยดอกรัก หอยชายดวยอุบะไทยทรงเคร่ือง และรดั ขอมาลัยซีก

กระเชาสีดา
โครงสรา งเปนรูปดาว 6 แฉก สว นบนรอ ยดอกรักเปนสาย ผกู รวบตรงกลางหอยอุบะแขก ตัวกระเชา รอ ยดอกรัก
เปนสายผูกรวบ ท่ชี ายหอ ยอุบะพู ตามมุมประดับเฟองแบบกนก ตดิ อุบะประดิษฐทกี่ นก ผูกอุบะแบบประดิษฐที่
มมุ และติดทดั หูรปู ดาว

38

3.ตัวอยา งการทำเครือ่ งแขวนดอกไมส ดวัสดอุ ปุ กรณแ ละวธิ กี ารทำ
วัสดุและอุปกรณ
๑. ดอกไมสำหรับรอยตาขาย และรอ ยเปนสายโยงเพื่อใชแขวน เชน ดอกมะลิ ดอกพดุ ดอกรัก เปน ตน
๒. ดอกไมส ำหรับทำดอกตุม เชน ดอกบานไมร โู รย ดอกจำป ดอกจำปา ดอกชบาหนู ดอกดาวเรือง หรอื
ดอกขา (ทำดวยกลบี กุหลาบ)
๓. ดอกไมส ำหรับทำดอกสวม ใชด อกรกั ดอกพุด ดอกขจร ดอกมะลิ (เลอื กใชอ ยา งใดอยา งหนงึ่ )
๔. ดอกไมส ำหรับทำดอกทัดหู ใชดอกไมธรรมชาติ เชน ดอกเยอบรี า ดอกบานชน่ื ดอกดาวเรือง ดอก
กุหลาบ หรอื จะเย็บแบบดว ยกลบี กหุ ลาบ ดอกบานบุรีก็ได
๕. ดอกไมสำหรบั เยบ็ สวน ใชกลีบกหุ ลาบกบั ใบกา มปู ใบกระบือ
๖. กาบกลวย สำหรับใชรองเยบ็ แบบสวน
๗. ใบตอง สำหรบั ใชร องเย็บแบบดอกทดั หูและทำตุมดอกขา
๘. ไมไ ผ สำหรบั ทำโครง
๙. ฝา ฝายสขี าว สำหรบั พันโครง
๑๐. เข็ม ดายท่ีมคี วามเหนียวสามารถรับนำ้ หนักตาขายหนาชางท้ังพวงได
๑๑. ถาดใสด อกไมและใบไม
๑๒. กระบอกฉดี นำ้
๑๓. ผา ขาวบางและผาเช็ดมอื
๑๔. มีดบางคมและกรรไกร
ขนั้ ตอนการเตรียม
๑. สำรวจสถานท่ีทีจ่ ะนำตาขายหนา ชางดอกไมส ดไปแขวน เพ่อื กะขนาดตาขา ยใหพอเหมาะ ดสู วยงาม ไม
เกะกะ
๒. เหลาไมไผขนาดยาวตามตองการ กวา งประมาณ 3/8 น้ิว แลวใชผ าฝายสีขาวพันใหเรียบรอย

39

๓. กะแบงชอ งตามลายตาขายที่ตองการ โดยใหม รี ะยะหางเทา ๆ กัน เวน ดานหวั และดานทายของไมเ ขามา
ประมาณ 1/8 นวิ้ สำหรบั รอ ยผูกโยงตาขายขึ้นไปบรรจบกนั ตรงกลางดานบนเผอ่ื ชายไวต อตมุ และดอกรัก
๓ ดอก
๔. คดั ดอกพุดหรอื ดอกมะลิใหมีขนาดเทา กนั เพือ่ สะดวกในการรอ ยตาขายตามชอ งท่แี บงไว
ข้ันตอนการรอย
๑. รอยดอกพุดหรอื ดอกมะลิตามลายที่ตองการ เชน ลายเกลด็ ลายสก่ี า นสด่ี อก ลายกระเบือ้ ง ลายสามกาน
สาม เปน ตน โดยรอ ยตามชองทแี่ บงระยะไว ซง่ึ แตละชอ งจะเปนรปู ส่ีเหลีย่ มดานเทา และเมอื่ รอยลดหล่ันกันลง
มาเปนชัน้ ๆ จนเหลือหน่งึ คสู ุดทา ย จะเปนรูปสามเหล่ยี มดา นเทา เรียกวา ตาขายหนาชา ง

๒. รอ ยดอกรกั เปน สายยาวขึ้นไปจากหัวและทา ยของมุมไมท้งั สองขา ง(รอยดอกตามกนั ) หรอื รอยใหจ กุ เขียวของ
ดอกชนกนั หรือรอยใหแฉกดอกชนกัน แลว ผกู รวมกันตรงกลาง เหลอื ชายไวสำหรับผูก

40

๓. รอยตงุ ติ้งตกแตงชายทั้ง ๒ ขางของตาขา ย โดยรอยดอกบานไมรโู รย ๑ ดอก เปนดอกตุมใสก ลบี เลี้ยงเปน
หมวก แลวรอยดอกรกั ๑ ดอก เปน ดอกสวม

๔. รอ ยอุบะไทยทรงเครอื่ ง ๓ พวง ผูกทช่ี ายดา นลาง มุมดานขวาและมมุ ดา นซา ย
๕. ฝานกาบกลวยยาวเทา กบั ไมไ ผทีใ่ ชท ำโครง กวา ง 3/8 นว้ิ นำมาเยบ็ สวน โดยใชดอกเข็มเย็บสลบั กับใบ
ปริก แลว นำสวนทไี่ ดม าเย็บติดกบั โครงตาขา ยท้ังดา นหนาและดานหลงั
๖. นำใบตองมาซอนสลบั หัวทายกัน ตรงึ ตรงกลางใบตองเปนรูปดอกจันเล็กๆ ตดั เปน รูปวงกลม เย็บแบบดวย
กลีบดอกกหุ ลาบ จำนวน ๔ ช้นิ แลว นำแบบมาตดิ ท่ีมมุ ๒ มุมท่ีปลายไมทง้ั สองขาง ท้งั ดานหนาและ
ดา นหลัง เพอ่ื ปดรอยตอของอุบะและสวน

41

๗. นำตาขายหนาชางดอกไมสดไปแขวนประดบั ตกแตงตามสถานท่ีทีต่ องการ
หมายเหต:ุ ถารอ ยตาขายดวยดอกรักควรรอยชวงละ ๔ ดอก โดยแตล ะชวงรอ ยดงั นี้
ดอกท่ี ๑ รอ ยจากจุกเขียวไปหาดอก
ดอกที่ ๒ รอยจากดอกไปหาจกุ เขยี ว
ดอกที่ ๓ รอ ยจากจกุ เขียวไปหาดอก
ดอกที่ ๔ รอยจากดอกไปหาจกุ เขยี ว

42

สรปุ

การนำเคร่ืองแขวนดอกไมสดนำมาเผยแพรใหเ ปน ทร่ี ูจ ักและใหความรูเ บ้ืองตน

การนำทกั ษะฝมือท่ีมอี งคความรูข องการทำดอกไมส ดเพอื่ นำมาประดษิ ฐสรางสรรคใ หอ อกมาในรปู แบบงาน
ท่เี ปน งานฝมือทีม่ ีความละเอยี ดประณีตออ นชอยและงดงาม ซึง่ ตองตงั้ ใจฝกตั้งใจคน ควา พยายามหรือศึกษา
รูปแบบของแตละภาคเพื่อนำมาพฒั นาฝมอื งานใหตนเองดียง่ิ ขึน้ การเลอื กการนำเครือ่ งแขวนดอกไมสดนำมา
เผยแพรใ หเ ปน ทรี่ จู ักเพราะยคุ สมัยไดมีการเปล่ียนไปไดมีการทำใหลมื เลื่อนไปตามกาลเวลาใหค นไมรจู ัก ทง้ั น้ียัง
สามารถยงั สรางอาชีพไดอ ีกดวยสรา งมูลคา ใหแกงานไดปน อยา งมาก

43

บรรณานกุ รม

ขอ มูล :เรยี นมาลัยฟรี ที่เรือนมาลยั ภาพ :เรียนมาลยั ฟรี ทเ่ี รือนมาลัย . เมื่อ 12 มีนาคม 2565

https://www.sanook.com/home/16021/

ขอ มลู : ขายไปเรอื่ ย เมอ่ื 12 มนี าคม 2565 https://www.facebook.com/ZolutionVS/
เคร่ืองแขวนดอกไมไทย ผูเขยี น ณภัทร ทองแยม สำนกั พิมพ : วาดศลิ ป, บจก. เดือนปทพ่ี มิ พ : 9/2009

44

45