ทวีวี วีวีปแอฟริริ ริริ กา Africa สื่อประกอบการสอนรายวิชา สังคมศึกษา สาระภูมิศาสตร์ สำ หรับชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 2
ลักษณะทางกายภาพของทวีปแอฟริกา สารบัญ 1. ทำ เลที่ตั้งและอาณาเขต 1 2. ภูมิภาคและประเทศ 3 - แอฟริกาเหนือ - แอฟริกาตะวันตก - แอฟริกากลาง - แอฟริกาใต้ - แอฟริกาตะวันออก 3. ลักษณะภูมิประเทศ 5 - ที่ราบสูงและเทือกเขา - ที่ราบและแม่น้ำ - แอ่งหรือแอ่งแผ่นดิน - เกาะและหมู่เกาะ 4. ลักษณะภูมิอากาศและพืช 9 พรรณธรรมชาติ - ปัจจัยควบคุมภูมิอากาศ - เขตภูมิอากาศและลักษณะพืช พรรณธรรมชาติ 5. ลักษณะทรัพยากรธรรมชาติ 15 - แหล่งน้ำ - ดิน - สัตว์ป่า - แร่
ลัลัลักลัษณะทางกายภาพของทวีวี วีปวีแอฟกา แอฟริกาเป็นทวีปที่มีขนาดใหญ่เป็นอันดับ 2 ของโลก รองจากทวีปเอเชีย มี เนื้อที่ประมาณ 30 ล้านตร.กม. หรือประมาณร้อยละ 20 ของพื้นที่ที่เป็นแผ่นดินของ โลก ถือได้ว่าเป็นทวีปที่มีทรัพยากรธรรมชาติที่มีค่าอยู่เป็นจำ นวนมาก โดยเฉพาะแร่ ต่าง ๆ เช่น น้ำ มัน เพชร ทองคำ ทองแดง ป่าป่ ไม้ และสัตว์ป่าป่ ประชากรประกอบไป ด้วย ชนเผ่าต่าง ๆ ซึ่งบางเผ่ายังคงดำ รงชีวิตแบบดั้งเดิม ชาวยุโรปมักเรียกว่า "ทวีป มืด" หรือ "กาฬทวีป" เนื่องจากเป็นดินแดนที่ไม่มีคนรู้จักมาก่อน และยากต่อการ เดินทางสำ รวจ ภายหลังได้รับเอกราชจากชาติตะวันตก จึงได้รับการพัฒนาและเริ่ม มีบทบาทในประชาคมโลกมากขึ้น 1. ทำ เลที่ตั้งและอาณาเขต ทวีปแอฟริกาตั้งอยู่ระหว่างละติจูด 37 องศาเหนือ ถึง 34 องศาใต้ ลองจิจูด 17 องศาตะวันตก ถึง 51 องศาตะวันออก เป็นทวีปที่อยู่ทางตอนใต้ของทวีปยุโรป โดยมี ทะเลเมดิเตอร์เรเนียนเป็นแนวกั้น และมีแผ่นดินเชื่อมต่อกับทวีปเอเชียบริเวณ คาบสมุทรไซนาย โดยมีทะเลแดงเป็นแนวกั้น มีเส้นศูนย์สูตรผ่านกลางทวีป ทำ ให้ครึ่ง หนึ่งของทวีปแอฟริกาอยู่ทางซีกโลกเหนือ และอีกครึ่งหนึ่งอยู่ทางซีกโลกใต้ โดยมี อาณาเขตติดต่อดังนี้ ทิศเหนือ จดทะเลเมดิเตอร์เรเนียนและช่องแคบยิบรอลตาร์ ทิศใต้ จดมหาสมุทรแอตแลนติกและมหาสมุทรอินเดีย ทิศตะวันออก จดมหาสมุทรอินเดียและทะเลแดง ทิศตะวันตก จดมหาสมุทรแอตแลนติกและอ่าวกินี ที่ราบกว้างใหญ่ ถือเป็น ลักษณะทางกายภาพหลักที่ พบได้มากในทวีปแอฟริกา 1
แผนที่แสดงที่ตั้งและอาณาเขต ของประเทศในทวีปแอฟริกา 2
2. ภูมิภาคและประเทศ ทวีปแอฟริกาในปัจจุบันเป็นที่สนใจของนักลงทุนจำ นวนมาก และเริ่มมีบทบาทใน ประชาคมโลกมากขึ้นด้วยเหตุผลส่วนหนึ่งมาจากการที่มีทรัพยากรมีค่าหลายชนิด โดยทวีปแอฟริกามีจำ นวนประชากรประมาณ 1,284 ล้านคน ในช่วงกลางปี พ.ศ. 2561 ทวีปแอฟริกาแบ่งออกเป็น 5 ภูมิภาค มีประเทศทั้งหมด 54 ประเทศ ดังนี้ มีประชากร 229.2 ล้านคน ประกอบด้วย 6 ประเทศ ดังนี้ 1. ประเทศแอลจีเรีย เมืองหลวง แอลเจียร์ 2. ประเทศอียิปต์ เมืองหลวง ไคโร 3. ประเทศลิเบีย เมืองหลวง ตริโปลี 4. ประเทศโมร็อกโก เมืองหลวง ราบัต 5. ประเทศซูดาน เมืองหลวง คาร์ทูม 6. ประเทศตูนิเซีย เมืองหลวง ตูนิส มีประชากร 370.7 ล้านคนประกอบด้วย 16 ประเทศ ดังนี้ 1. ประเทศเบนิน เมืองหลวง ปอร์โต - โนโว 2. ประเทศบูร์กินาฟาโซ เมืองหลวง วากาดูกู 3. ประเทศกาบูเวร์ดี เมืองหลวง ไปรอา 4. ประเทศโกตดิวัวร์ เมืองหลวง ยามุสซุโกร 5. ประเทศแกมเบีย เมืองหลวง บันจูล 6. ประเทศกานา เมืองหลวง อักกรา 7. ประเทศกินี เมืองหลวง โกนากรี 12. ประเทศไนเจอร์ เมืองหลวง นีอาเม 8. ประเทศกินี - บิสเซา เมืองหลวง บิสเซา 13. ประเทศไนจีเรีย เมืองหลวง อาบูจา 9. ประเทศไลบีเรีย เมืองหลวง มันโรเวีย 14. ประเทศเซเนกัล เมืองหลวง ดาการ์ 10. ประเทศมาลี เมืองหลวง บามาโก 15 . ประเทศเซียร์ราลีโอน เมืองหลวง ฟรีทาวน์ 11. ประเทศมอริเตเนีย เมืองหลวง นูแอกชอต 16. ประเทศโตโก เมืองหลวง โลเม แอฟริกาเหนือ แอฟริกาตะวันตก 3
มีประชากร 64.9 ล้านคน ประกอบด้วย 5 ประเทศ ดังนี้ 1. ประเทศบอตสวานา เมืองหลวง กาโบโรเน 2. ประเทศเลโซโท เมืองหลวง มาเซรู 3. ประเทศนามิเบีย เมืองหลวง วินด์ฮุก 4. ประเทศแอฟริกาใต้ เมืองหลวง พริทอเรีย 5. ประเทศเอสวาตินี เมืองหลวง อัมบาบาเน มีประชากร 420.89 ล้านคน ประกอบด้วย 18 ประเทศ ดังนี้ 1. ประเทศบุรุนดี เมืองหลวง บูจุมบูรา 2. ประเทศคอโมโรส เมืองหลวง โมโรนี 3. ประเทศจิบูตี เมืองหลวง จิบูตี 4. ประเทศเอริเทรีย เมืองหลวง แอสมารา 5. ประเทศเอธิโอเปีย เมืองหลวง แอดดิสอาบาบา 6. ประเทศเคนยา เมืองหลวง ไนโรบี มีประชากร 163.2 ล้านคน ประกอบด้วย 9 ประเทศ ดังนี้ 1. ประเทศแองโกลา เมืองหลวง ลูอันดา 2. ประเทศแคเมอรูน เมืองหลวง ยาอุนเด 3. ประเทศสาธารณรัฐแอฟริกากลาง เมืองหลวง บังกี 4. ประเทศชาด เมืองหลวง เอ็นจาเมนา 5. ประเทศคองโก เมืองหลวง กินชาซา 6. ประเทศสาธารณรัฐคองโก เมืองหลวง บราซซาวิล 7. ประเทศอิเควทอเรียลกินี เมืองหลวงมาลาโบ 8. ประเทศกาบอง เมืองหลวง ลีเบรอวิล 9. ประเทศเซาตูเมและปรินซิปี เมืองหลวงเซาตูเม 7. ประเทศมาดากัสการ์ เมืองหลวง อันตานานารีโว 13. ประเทศโซมาเลีย เมืองหลวง โมกาดิชู 8. ประเทศมาลาวี เมืองหลวง ลิลองเว 14. ประเทศเซาท์ซูดาน เมืองหลวง จูบา 9. ประเทศมอริเชียส เมืองหลวง พอร์ตหลุยส์ 15. ประเทศแทนซาเนีย เมืองหลวง โดโดมา 10. ประเทศโมซัมบิก เมืองหลวง มาปูโต 16. ประเทศยูกันดา เมืองหลวง กัมปาลา 11. ประเทศรวันดา เมืองหลวง คิกาลี 17. ประเทศแซมเบีย เมืองหลวง ลูซากา 12. ประเทศเซเชลส์ เมืองหลวง วิกตอเรีย 18. ประเทศซิมบับเว เมืองหลวง ฮาราเร แอฟริกากลาง แอฟริกาใต้ แอฟริกาตะวันออก 4
ทวีปแอฟริกามีลักษณะภูมิประเทศส่วนใหญ่เป็นที่ราบสูงและที่สูง โดยสามารถแบ่ง ออกเป็น 4 เขตใหญ่ ๆ ดังนี้ 3. ลักษณะภูมิประเทศ ที่ราบสูงและเทือกเขา ทวีปแอฟริกามีลักษณะภูมิประเทศเป็น ที่ราบสูง โดยรอบทวีป และบริเวณที่ถ่าย จากชายฝั่งทะเลไม่กว้างมาก เป็นหน้าน้ผา สูงชันยกระดับเข้าไปตอนในของแผ่น ดิน ประกอบด้วย ที่ราบสูงและเทือกเขา ทางใต้มีเทือกเขาดราเคนส์เบิร์กและเก รตคารู บริเวณแนวชายฝั่งและที่ราบสูง ถัดขึ้นจากทะเลทรายคาลาฮารี พบที่ราบ สูงบีเอ ต้นกำ เนิดแม่น้ำ คองโก แม่น้ำ แซมบีซี และแม่น้ำ ย่อยอีกหลายสาย เป็นภูเขาสูงและที่ราบสูงจำ นวนมาก เช่น ภูเขาคิลิมันจาโร ปากแม่น้ำ มีขนาดกว้าง มาก ฝั่งทะเลลึกว้าวเป็นช่องมันจาโร รวม ถึงพบภูเขาไฟและทะเลสาบขนาดใหญ่ เช่น ทะเลสาบวิกตอเรีย ที่สูงบริเวณ แอฟริกาตะวันตก ทางตะวันตกเฉียงใต้ มีที่สูงฟูตาจาโลน และ ไนเจอร์ เกิดจากที่ สูงฟูตาจาโลนผ่านบริเวณกึ่งทะเลที่ราบ สูงจอร์จ เหนือลุ่มแม่น้ำ ไนเจอร์ ที่ราบสูง ระดับต่ำ ทางเหนือของทวีป พบที่ราบสูง ทาเดเมต ของอ่าวกินี ที่ราบสูงดาร์ฟูร์ พบเฉพาะที่ราบบริเวณพื้นที่ชายฝั่งทะเล ที่มีแม่น้ำ ไหลออก หรือดินดอนสามเหลี่ยม ปากแม่น้ำ ที่สำ คัญ เช่น แม่น้ำ ไนล์ เกิด จากทะเลสาบวิกตอเรีย ที่ไหลออกสู่ทะเล เมดิเตอร์เเนียนทางตอนเหนือของประเทศ อียิปต์ เป็นแม่น้ำ ที่ยาวที่สุดของโลกและ เป็นแม่น้ำ สายสำ คัญของทวีปแอฟริกา จึง เป็นเขตเกษตรกรรมที่สำ คัญของทวีป เนื่องจากมีดินตะกอนที่อุดมสมบูรณ์ เป็น เขตที่มีประชากรอาศัยอยู่อย่างหนาแน่น แม่น้ำ คองโกไหลออกจากที่ราบแอ่งแผ่น ดินคองโกสู่มหาสมุทรแอตแลนติกแถบ อ่าวกินี บริเวณปากแม่น้ำ มีขนาดกว้างมาก ฝั่งทะเลลึกว้าวเป็นช่องเข้าไปจึงมีการผสม กันระหว่างน้ำ จืดและน้ำ เค็มลักษณะปาก แม่น้ำ เช่นนี้เรียกว่า ชะวากทะเล แม่น้ำ ไนเจอร์ เกิดจากที่สูงฟูตาจาโลนผ่าน บริเวณกึ่งทะเลทรายซาเฮล แล้วไหลลง ที่ราบชายฝั่งทะเลตอนบนของอ่าวกินี ซึ่ง เป็นดินดอนสามเหลี่ยมปากแม่น้ำ ที่กว้าง มาก เนื่องจากมีลำ น้ำ สาขาแยกออกมาจาก แม่น้ำ ไนเจอร์จำ นวนมาก ที่ราบและแม่น้ำ แม่น้ำ ไนล์ เปรียบเป็น เส้นเลือดสำ คัญของ ชาวแอฟริกันทางด้าน ตะวันออกของทวีป ภูเขาคิลิมันจาโร ใน ประเทศแทนซาเนีย มียอดเขาคีโบ เป็นยอด เขาที่สูงที่สุดในทวีป แอฟริกา 5
ทวีปแอฟริกามีบริวณพื้นที่ที่มีระดับต่ำ กว่าพื้นดิน โดยรอบ เกิดจากความลาดของ พื้นที่ราบสูง ซึ่งเป็นลักษณะภูมิประเทศเด่น ของทวีป เช่น แอ่งแผ่นดินคาลาฮารี รับน้ำ จากแม่น้ำ โอกาวางโก้ไหลลงสู่ทะเลสาบอึง กามีในประเทศบอตสวานา แล้วซึมหาย ไปในแผ่นดิน แอ่งแผ่นดินของคองโก รับ น้ำ จากพื้นที่ราบสูงและกลายเป็นต้นน้ำ ของ แม่น้ำ คองโกหลายตัดผ่านที่ราบที่สูงกว่าลง สู่อ่าวกินี แอ่งแผ่นดินทางตะวันตก พบแห่ง แผ่นดินเคลจูฟ แอ่งแผ่นดินชาดและแอ่ง แผ่นดินซูดาน แอ่งแผ่นดิน กัตการา บริเวณใกล้เคียงกับทะเลเมดิเตอร์เรเนียน โดยแบ่งต่างๆ ยกเว้นแอ่งแผ่นดินคองโก เป็นพื้นที่ทุรกันคารและเป็นทะเลทราย เช่น ทะเลทรายสะฮารา ทะเลทรายคาลาฮารี ทำ ให้ภูมิอากาศแห้งแล้งเนื่องจากมีฝนตก น้อน้ย อุณหภูมิในเวลากลางวันและกลางคืน แตกต่างกันมาก ผู้คนอาศัยอยู่เบาบาง เพราะแห้งแล้ง ทุรกันคาร ขาดแคลน อาหาร และไม่สามารถทำ เกษตรกรรมได้ แอ่งหรือแอ่งแผ่นดิน ทวีปแอฟริกามีลักษณะภูมิประเทศที่เป็น เกาะ ทั้งเกาะขนาดเล็ก หมู่เกาะขนาดใหญ่ และหมู่เกาะภูเขาไฟ โดยเกาะที่มีขนาด ใหญ่เพียงเกาะเดียว คือเกาะมาดากัสการ์ แยกตัวจากแผ่นดินใหญ่ ส่วนเกาะขนาด เล็ก เช่น เกาะในมหาสมุทรอินเดีย บริเวณ โดยรอบเกาะมาดากัสการ์ เช่น หมู่เกาะคอ โมโรสเหนือ ช่องแคบโมซัมบิก เกาะมา ยอต และหมู่เกาะแอลดาบรา-ฟากูฮาร์ ของประเทศเซเซลส์ เกาะในอ่าวกินี เช่น เกาะเซาตูเม เกาะปรินซีปี และเกาะบีโอโก กาะในมหาสมุทรแอตแลนติก เช่น เกาะ เซนต์เฮเลนาและเกาะอัสเซนชัน ลักษณะภูมิประเทศแบบเกาะและหมู่เกาะ ของทวีปแอฟริกาส่งผลให้เกิดแหล่งทำ ประมงน้ำ เค็มที่สำ คัญของทวีป เช่น บริเวณแถบมหาสมุทรอินเดีย มหาสมุทร แอตแลนติก ทะเลเมดิเตอร์เรเนียน บริเวณอ่าวกินี เกาะและหมู่เกาะ แอ่งหรือแอ่งแผ่นดิน เป็นภูมิประเทศที่ก่อให้ เกิดทะเลทราย เช่น ทะเลทรายสะฮารา ทะเล ทรายคาลาฮารี 6
แผนที่แสดงลักษณะภูมิประเทศ ของทวีปแอฟริกา 7
ทะเลสาบเกลือบนทวีปแอฟริกา หนึ่งในพื้นที่ที่ต่ำ สุดบนพื้นผิวโลก และเป็นสถานที่ที่ร้อนที่สุดในโลก โดยมีอุณหภูมิสูงถึง 50 องศาเซลเซียส เกิดจากการ กัดกร่อน การยุบตัวของแผ่นดิน การทับถมโดยน้ำ ทะเล และการทับถมของหินบะซอลต์ที่เกิดจากการ ไหลของลาวาบนชั้นหินตะกอนเป็นบริเวณกว้าง รวมถึงประกอบไปด้วยน้ำ พุร้อนกำ มะถันดาลลอล ทำ ให้แอ่งดานาคิลมีลักษณะทางกายภาพและสีสันที่ สวยงาม ภูมิประเทศที่เด่นของทวีปแอฟริกา ทวีปแอฟริกามีลักษณะภูมิประเทศที่หลากหลาย โดยภูมิประเทศที่โดด เด่นน่าสนใจแก่การค้นหาถึงเหตุ แห่งการเกิด และชักชวนให้นักท่องเที่ยวได้ไปเยี่ยมเยือนภูมิประเทศดัง กล่าว เช่น ดวงตาแห่งสะฮารา (Richat Structure) พื้นที่รูปทรงวงกลมขนาดใหญ่ บริเวณทะเลทราย สะฮาราในเขตพื้นที่ประเทศมอริเตเนีย มีเส้นผ่านศูนย์ กลางประมาณ 40 - 50 กิโลเมตร ซึ่งหากมองจากภาพ มุมสูงหรือภาพจากดาวเทียม จะพบว่ามีลักษณะเป็น วงกลมขนาดใหญ่เหมือนดวงตาท่ามกลางทะเลทราย กว้างใหญ่ โดยพื้นที่วงกลมประกอบด้วย หินตะกอน หินแปร และหินอัคนี นักธรณีวิทยาสันนิษฐานว่า ในอดีตบริเวณนี้เกิดความดันและระเบิดออกและ ถูกกัดเซาะจากลมและน้ำ ตามกาลและเวลา แอ่งดานาคิล (Danakil Depression) 8
4. ลักษณะภูมิอากาศและพืชพรรณธรรมชาติ ทวีปแอฟริกามีลักษณะภูมิอากาศและพืชพันธุ์ธรรมชาติที่แตกต่างกัน ดังนี้ 4.1 ปัจจัยควบคุมภูมิอากาศ สาเหตุที่ทำ ให้ทวีปแอฟริกาในแต่ละพื้นที่มีลักษณะภูมิอากาศและพืชพรรณธรรมชาติ ที่แตกต่างกัน เป็นผลจากปัจจัยต่าง ๆ ดังนี้ ความใกล้ไกลของแหล่งน้ำ ทิศทางของลม การวางตัวของภูเขา หรือแนวทิวเขา ลมที่พัดจากแผ่นดินออกสู่ ทะเลจะมีลักษณะอากาศแห้ง แล้ง ส่วนลมที่พัดจากทะเลเข้า สู่แผ่นดินจะนำ ความชื้นจาก ทะเลมาด้วย 9 การวางตัวของภูเขาหรือ แนวทิวเขา โดยอากาศจะถูก ยกตัวตามลาดเขาด้านหน้าน้ ก่อตัวเป็นเมฆและมีฝนตก แต่พื้นที่ด้านหลังเขาจะเป็น พื้นที่ของทวีปแอฟริกากว้าง ใหญ่ มีบริวณขอบทวีปที่เป็น หน้าน้-ผาสูง ทำ ให้ลมและ ความชื้นเข้าสู่แผ่นดินได้น้อน้ย ส่งผลให้มีพื้นที่แห้งแล้งแบบ ทะเลทราย แต่ในพื้นที่ใกล้ ทะเลหรือพื้นที่เกาะ จะมี ความชื้นในอากาศที่มากกว่า ส่งผลทำ ให้ได้รับรังสีจากควง อาทิตย์มาก และมีฝนตกชุก ตามช่วงฤดูกาล ตำ แหน่งที่ตั้งตามละติจูด พื้นที่ที่ได้รับอิทธิพลจากพายุหมุนขต ร้อน จะทำ ให้มีฝนตกหนักในช่วงเดือน ธันวาคมและมกราคม คือ บริเวณทิศตะวัน ตกเฉียงใต้ของมหาสมุทรอินเดีย ซึ่งจะ แตกต่างจากส่วนอื่นของทวีปแอฟริกา พายุหมุน การไหลเลียบของกระแสน้ำ บริเวณชาย ฝั่งของทวีปก่อให้เกิดภูมิอากาศชื้นและมี ฝนตกบ่อยกว่าพื้นที่อื่นๆของทวีป กระแสน้ำ ในมหาสมุทร
แบบที่สูง ทางตะวันออกของทวีป เช่น บริเวณภูเขาคิลิมันจาโร ประเทศแทนซาเนีย ซึ่งมียอดเขาคีโบเป็นยอดเขาสูงสุด มีหิมะ ปกคลุมตลอดทั้งปี และพบในประเทศเคนยา เอธิโอเปีย และ เอริเทรีย อุณหภูมิลดลงตามระดับความสูง เป็นป่าป่ ไม้ผลัดใบ ทุ่งหญ้าแถบเทือกเขาและที่ราบสูง โดยป่าป่ ไม้ จะน้อน้ยลงตามระดับความสูงจนถึงแนวหิมะ 4.2 เขตภูมิอากาศและลักษณะพืชพรรณธรรมชาติ ทวีปแอฟริกามีตำ แหน่งที่ตั้งอยู่ทั้งซีกโลกเหนือและซีกโลกใต้ โดยมีเส้นศูนย์สูตร ลากผ่านเกือบกลางของทวีป ทำ ให้มีลักษณะภูมิอากาศที่คล้ายคลึงกัน เมื่อกำ หนดเขตภูมิ อากาศโดยนับจากเส้นศูนย์สูตรขึ้นไปทางทิศเหนือและลงไปทางทิศใต้ สามารถจำ แนก ได้ ดังนี้ รอบอ่าวกินี ลุ่มน้ำ คองโก ชายฝั่งตะวันออกของเกาะ มาดากัสการ์ มีอุณหภูมิสูงตลอดปี ฝนตกชุกในฤดูร้อนบริเวณ ซีกโลกเหนือและดูหนังบริเวณซีกโลกใต้ เป็นป่าป่ดิบชื้น ไม้มีลำ ต้นสูงใหญ่ ใบเขียวชอุ่มตลอดปี มีพืชชั้นล่าง เป็นพวกบอน เฟิน และหวาย แถบศูนย์สูตร ชายฝั่งตะวันออกของสาธารณรัฐแอฟริกาใต้ เลโซโท และเอสวาตินี บางส่วนของเกาะมาดากัสการ์ ไม่มีฤดูแล้ง มีฝนตกทุกเดือน มีความชื้นตลอดทั้งปี เป็นป่าป่ ไม้ใบกว้างที่มีการผลัดใบและมีทุ่งหญ้าต้นสูง แบบอบอุ่นชื้น แบบที่ราบสูง 10
พื้นที่ระหว่างเขตทะเลทรายกับเขตสะวันนา ฉันตอนบน และตอนใต้ของทวีป และด้านตะวันตกเฉียงใต้ของเกาะ มาดากัสการ์ อากาศไม่แห้งแล้งมาก มีฝนตกไม่เกิน 15 นิ้วต่อปี เป็นทุ่งหญ้าแบบสั้น ๆ มีต้นไม้ขึ้นได้น้อน้ย มักเป็นพืชใบ เล็กหรือพืชหนาม ใกล้กับทะเลเมดิเตอร์เรเนียน บริเวณหุบเขาของเทือกเขา แอตลาสชายฝั่งตอนเหนือของประเทศโมร็อกโก แอลจีเรีย และตูนีเซีย กับชายฝั่งทางตะวันตกเฉียงใต้ของแอฟริกาใต้ อากาศร้อนแห้งแล้งในฤดูร้อน อากาศอบอุ่นและมีฝนใน ฤดูหนาว ต้นไม้ที่มีลำ ต้นไม่สูง ทนสภาพกึ่งแล้งได้ เช่น ข้าวบาร์เลย์ มะกอก ข้าวสาลี อินทผาลัม ยาสูบ พบบริเวณที่อยู่ติดกับภูมิอากาศแถบศูนย์สูตร ทั้งตอน เหนือและ แบบสะวันนา ตอนใต้ และด้านตะวันตกของ เกาะมาดากัสการ์ มีอุณหภูมิสูงและความชื้นปานกลาง ฝนตกชุกในฤดูร้อน และแห้งแล้งในฤดูหนาว เป็นทุ่งหญ้าเขตร้อน มีต้นไม้แบบพุ่มประปราย และเป็นป่าป่ โปร่งสลับกับทุ่งหญ้าสูง ทะเลทรายสะฮาราทางตอนเหนือ ทะเลทรายนามิบ และทะเล ทรายคาลาฮารีทางตอนใต้ อากาศร้อนจัดในช่วงกลางวันและเย็นจัดในช่วงกลางคืน ปริมาณฝนเฉลี่ยน้อน้ยกว่า 250 มิลลิเมตรต่อปี เพราะตั้งอยู่ ในแนวความกดอากาศกึ่งเขตร้อน อากาศจมตัว ทำ ให้บรรยา กาศไร้เมฆ มีกระแสน้ำ เย็นไหลเลียบชายฝั่ง และมีหน้าน้ผาสูง กระบองเพชร ไม้พุ่ม และไม้หนามทนแล้ง แบบกึ่งทะเลทราย แบบทะเลทราย แบบเมดิเตอร์เรเนียน แบบสะวันนา 11
แผนที่แสดงลักษณะภูมิอากาศ ของทวีปแอฟริกา 12
ทวีปแอฟริกามีแม่น้ำ สายหลัก คือ แม่น้ำ ไนล์ เป็นแม่น้ำ ที่ยาวที่สุดของทวีป เกิดจากแม่น้ำ สาขาที่ไหลมาจากที่สูงเอธิโอเปีย เป็นแหล่งอารยธรรมของโลกใน สมัยโบราณ รองลงมา คือ แม่น้ำ คองโก ไนเจอร์ วอลตา แซมบีซี ลิมโปโปและ เซเนกัล นอกจากนี้ ยังมีทะเลสาบที่พบมากในบริเวณเขตที่สูงด้านตะวันออกของทวีป เช่น ทะเลสาบกันยีกา ทะเลสาบมาลาวี และทะเลสาบวิกตอเรีย ในเขตประเทศ ยูกันดา แทนซาเนีย และเคนยา ซึ่งมีขนาดใหญ่ที่สุดของทวีป สำ หรับน่านน้ำ ที่ เป็นทะเลและมหาสมุทร ได้แก่ ทะเลเมดิเตอร์เรเนียน ทะเลแดง มหาสมุทร อินเดีย มหาสมุทรแอตแลนติก และอ่าวกินี ซึ่งบริเวณน่านน้ำ ดังกล่าวถือเป็น แหล่งทำ การประมงที่สำ คัญของทวีป ส่วนปริมาณน้ำ ฝนจะมีความแตกต่างกันตามสภาพภูมิประเทศ บริเวณที่มีฝน ตกชุก คือ ชายฝั่งด้านตะวันตกของทวีปและเกาะมาดากัสการ์ และบริเวณที่มีฝน ตกน้อน้ย คือ บริเวณที่เป็นทะเลทราย ทำ ให้หลายพื้นที่ในทวีปประสบปัญหาความ แห้งแล้งในปัจจุบัน ทวีปแอฟริกามีลักษณะทรัพยากรธรรมชาติที่แตกต่างกันตามเขตภูมิประเทศ ภูมิอากาศ โดยทรัพยากรธรรมชาติของทวีปแอฟริกาที่สำ คัญ มีดังนี้ 5.1 แหล่งน้ำ ทวีปแอฟริกามีปริมาณพื้นดินที่อุดมสมบูรณ์เณ์หมาะแก่การทำ เกษตรกรรมได้ ค่อนข้างน้อน้ย ตอนเหนือเป็นทะเลทราย พื้นดินที่อุดมสมบูรณ์อณ์ยู่ในเขตที่ราบชายฝั่ง พื้นที่ด้านตะวันออกในเขตที่ราบกินี และบริเวณลุ่มแม่น้ำ สำ คัญ เช่น บริเวณลุ่ม แม่น้ำ ไนล์ แม่น้ำ ไนเจอร์ แม่น้ำ คองโก แม่น้ำ แซมบีซี ในทวีปแอฟริกามีการทำ ไร่เลื่อนลอยและเผ่าป่าป่จากการอพยพย้ายถิ่นของชนเผ่า และขาดความรู้เกี่ยวกับการใช้สารเคมีเพื่อเร่งผลผลิตในการเพาะปลูก ส่งผลให้ดินมี สภาพเสื่อมโทรม แห้งแล้ง และปัญหาการขยายตัวของพื้นที่ทะเลทรายเป็นสาเหตุที่ ทำ ให้ดินขาดแคลนทั้งปริมาณและคุณภาพเพิ่มมากขึ้น 5.2 ดิน 5. ลักษณะทรัพยากรธรรมชาติ 13
ทวีปแอฟริกามีทรัพยากรแร่หลายชนิด แหล่งแร่สำ คัญอยู่แถบชายฝั่งแอฟริกา ตะวันตกและแอฟริกาใต้ ได้แก่ ถ่านหิน : พบมากในประเทศไนจีเรีย คองโก โมซัมบิก ซิมบับเว พบมากในประเทศกานา มอริเตเนีย กินี แอฟริกาใต้ : เหล็ก น้ำ มันดิบและแก๊สธรรมชาติ : พบมากในเขตทะเลทรายสะฮารา ในประเทศ แอลจีเรียลิเบีย อียิปต์ ไนจีเรีย สาธารณรัฐคองโก และแองโกลา พบมากในแอฟริกาใต้ โมซัมบิก แซมเบีย : โครเมียมและแมงกานีส ฟอสเฟต : พบมากในประเทศโมร็อกโก (ติดอันดับ 1 ใน 4 ของโลก) ตูนิเซีย โตโก และสาธารณรัฐคองโก ทวีปแอฟริกามีสัตว์ป่าป่ที่อุดมสมบูรณ์ที่ณ์ ที่สุดของโลก สัตว์ป่าป่ที่สำ คัญ เช่น สิงโต เสือ ดาว ช้างป่าป่ควายป่าป่แรด ม้าลาย ยีราฟ ฮิปโปโปเตมัส เสือชีตาห์ วิลเดอบีสต์ และนก ชนิดต่างๆ ปัจจุบันมีการจัดตั้งอุทยานแห่งชาติเพื่อให้สัตว์ป่าป่สามารถดำ รงชีวิตอยู่ได้ อย่างปลอดภัย เช่น อุทยานแห่งชาติซาลองกาในประเทศของโก อุทยานแห่งชาติมาไซ มาร่าในประเทศเคนยา อุทยานแห่งชาติเซเรงเกติในประเทศแทนซาเนีย และอุทยาน แห่งชาติครูเกอร์ในแอฟริกาใต้ และมีการพัฒนาเป็นแหล่งท่องเที่ยวหรือ ซาฟารีเพิ่ม มากขึ้น 5.3 สัตว์ป่า 5.4 แร่ 14
แ ผ น ที่ แ ส ด ง สั ต ว์ ป่ า ข อ ง ท วี ป แ อ ฟ ริ ก า 1 5
แผนที่แสดงแหล่งเเร่ของ ทวีปแอฟริกา 16
มาทำ แบบทดสอบทวีปแอฟริกากันกันเถอะ