Final_แบบฟอร์ม_5_บทสรุปผู้บริหาร_30APR2563

แบบฟอร์มที่ 5
บทสรุปผู้บรหิ าร

สถาบันวิจัยและพัฒนาพ้ืนท่ีสูง (สวพส.) เป็นองค์การมหาชน ที่จัดต้ังขึ้นตามพระราชกฤษฎีกาจัดตั้ง
สถาบันวิจัยและพัฒนาพื้นที่สูง (องค์การมหาชน) พ.ศ.2548 และ (ฉบับท่ี 2) พ.ศ.2552 ขับเคลื่อนการทางานด้วย
“การพัฒนาพ้ืนที่สูงอย่างย่ังยืนแบบโครงการหลวง” อันเป็นต้นแบบของการพัฒนาภายใต้หลักปรัชญาของเศรษฐกิจ
พอเพียงสาหรับพื้นที่สูง ซ่ึงพระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธิเบศร มหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร ทรง
ริเริ่ม โดยการจัดต้ังโครงการหลวงขึ้น ตั้งแต่ พ.ศ. 2512 โดยมีเป้าหมายเพื่อมนุษยธรรม ช่วยชาวเขา ช่วยชาวเรา
และช่วยชาวโลก สวพส. จึงมีภารกิจท่ีสาคัญคือ การวิจัยเพื่อสร้างองค์ความรู้ใหม่ ๆ สาหรับการพัฒนาพื้นท่ีสูง การ
ขยายผลความสาเร็จงานโครงการหลวงไปพัฒนาชมุ ชนบนพื้นท่ีสงู ท้ังในประเทศและระดบั นานาชาติ ด้วยการมีส่วนร่วม
ของชุมชนและภาคส่วนท่ีเกี่ยวข้อง และพัฒนาแหล่งเรียนรู้แบบโครงการหลวง ตลอดจนการส่งเสริมการเรียนรู้ศาสตร์
พระราชา ความหลากหลายทางชีวภาพ และศลิ ปวัฒนธรรม ภายใตก้ ารบริหารจัดการของอุทยานหลวงราชพฤกษ์

วสิ ัยทศั น์

“ชุมชนบนพ้ืนที่สูงมีความอยู่ดีมีสขุ ดว้ ยการวิจัยและพฒั นา สืบสาน รักษา ต่อยอดงานโครงการหลวง
ตามหลกั ปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพยี ง”

กรอบแนวคิด/ Concept/Roadmap ของการกา้ วสู่การเปน็ ระบบราชการ 4.0

สวพส. มุ่งเน้นการขับเคลื่อนการพัฒนาองค์การสู่การเป็นระบบราชการ 4.0 (Smart HRDI 4.0) เพ่ือเป็น
องคก์ รให้มีขดี สมรรถนะสูง ทันสมัย มีธรรมาภิบาล ดาเนินงานอย่างเป็นระบบ โดยมีเป้าหมายในการยกระดับคุณภาพ
การให้บริการประชาชนและตอบสนองต่อความต้องการ และความคาดหวังของประชาชน เป็นที่พึ่งพาได้ของ
ผรู้ บั บริการ เพ่ือไปสู่การเปน็ “ศูนย์กลางการวจิ ยั และพัฒนาพ้ืนท่ีสูง” ภายใต้ภารกิจสาคัญและตอบสนองความท้าทาย
ท่ีมีการเปลี่ยนแปลงอย่างรวดเร็ว จึงใช้แนวทางการพัฒนาคุณภาพการบริหารจัดการภาครัฐ (PMQA 4.0) เพ่ือให้
สามารถเป็นท่พี งึ่ ท่ีเช่อื ถือและไวว้ างใจไดข้ องประชาชน ดังนี้

บทสรุปผบู้ รหิ าร สถาบันวิจยั และพฒั นาพน้ื ที่สูง (องค์การมหาชน) ปีงบประมาณ 2563 1
HIGHLAND RESEARCH AND DEVELOPMENT INSTITUTE (PUBLIC ORGANIZATION)

1. ยึดชุมชนบนพื้นท่ีสูงเป็นศูนย์กลางการพัฒนา และปรับองค์การสู่ความเป็นดิจิทัลให้ชุมชนเข้าถึงข้อมูลท่ี
เป็นประโยชน์และบรกิ ารที่ตรงตามความต้องการ

2. บูรณาการงานวิจัยและพัฒนาบนพ้ืนท่ีสูงร่วมกับชุมชนและภาคีเครือข่าย เปิดกว้างให้มีการแลกเปลี่ยน
เรียนรู้และปฏิบัติงานให้เกิดผลสัมฤทธิ์ เกิดความคิดริเริ่มและพัฒนาคุณภาพผลงานให้เกิดความก้าวหน้าอย่างต่อเน่ือง
สู่การสรา้ งนวตั กรรมใหมท่ ่เี กิดประโยชน์ตอ่ สงั คมและเป็นมติ รกับส่งิ แวดลอ้ ม

3. ยกระดับการพัฒนาองค์การให้มีขีดสมรรถนะสูงและทันสมัย โดยยึดหลักธรรมาภิบาล มุ่งมั่นศรัทธาต่อ
หลักการทางานของโครงการหลวง มีการวิเคราะห์ความเส่ียงที่อาจส่งกระทบเชิงลบต่อการดาเนินงาน และบุคลากรมี
การเรียนรู้ในแบบสหสาขาวชิ าเพือ่ รองรบั การเปล่ียนแปลงอย่างตอ่ เน่อื ง

ผลการดาเนินงานท่สี อดคลอ้ งสู่ระบบราชการ 4.0

มิตริ ะบบราชการทเ่ี ปิดกว้างและเชื่อมโยงกนั (Open & Connected Government)

สวพส. มุ่งม่ันให้หน่วยงานเป็นองค์การด้านความโปร่งใสในการดาเนินงาน โดยเกษตรกรและหน่วยงานร่วม
บูรณาการ สามารถเขา้ ถึงและตรวจสอบขอ้ มูลได้ กระทั่งเกดิ ความเชือ่ มั่นและได้รับความไว้วางใจต่อผู้รับบริการและผู้มี
ส่วนได้ส่วนเสีย โดยมีการกาหนดนโยบายกากับดูแลกิจการที่ดีและมีแนวทางปฏิบัติตามหลักธรรมาภิบาลและความ
รับผิดชอบต่อสังคม และขับเคล่ือนงานด้วยแนวคิดเชิงยุทธศาสตร์ (1) เน้นการมีส่วนร่วมกับชุมชน คานึงถึงบริบทของ
ชมุ ชน และอาศัยเครือข่ายการเรียนรู้บูรณาการกับหน่วยงานทุกภาคส่วน และครอบคลุมทุกมิติ (Inclusive) และสร้าง
รูปแบบและกลไกความร่วมมือของการดาเนินงานด้านตา่ งๆ เพ่ือให้เกิดเครือข่ายการทางาน (Network Platform) เช่น
การจัดแผนกลยุทธ์รายพื้นที่ด้วยการขับเคล่ือนการปฏิบัติงานระดับพ้ืนที่ร่วมกับหน่วยงานท่ีเกี่ยวข้อง ได้แก่ อาเภอ
จังหวดั และในส่วนกลาง เพอ่ื ให้บรรลวุ ัตถปุ ระสงค์และเป้าหมายท่ีต้องการร่วมกันภายใต้กรอบการดาเนินงานของแผน
แม่บทสาคัญต่าง ๆ (2) สร้างความเข้าใจภายในองค์การเพ่ือการทางานท่ีมีจุดมุ่งหมายเดียวกัน และร่วมบูรณาการการ
ทางานร่วมกัน (Oneness) เชื่อมโยงการดาเนินงานระหว่างงานวิจัย งานพัฒนา งานอุทยานหลวงราชพฤกษ์ เช่น
ส่งเสริมให้เกิดกระบวนการสร้างและแลกเปล่ียนเรียนรู้เป็นทีม (Project Team) และขับเคลื่อนงานแบบเช่ือมโยงงาน
แต่ละส่วนด้วยการทางานแนวระนาบ (Horizontal Linkage) ต้ังแต่ต้นน้าถึงปลายน้า เพื่อเกิดความคุ้มค่าในการใช้
ทรัพยากรร่วมกันอย่างมีประสิทธิภาพ (3) บริหารจัดการให้เป็นองค์การแห่งการเรียนรู้ที่มีระบบการจัดการข้อมูล
(Data management) และนาเทคโนโลยีสารสนเทศมาปรับใช้ เพื่อเพิ่มประสิทธิภาพในการบริหารจัดการงานให้
ทันสมัยและช่วยลดข้ันตอนและลดต้นทุนค่าใช้จ่ายในการดาเนินงาน เช่น นานวัตกรรมและเทคโนโลยีดิจิทัล ได้ แก่
ระบบวางแผนการผลิตการตลาด และระบบบริการข้อมูลเพ่ือการเกษตรอัจฉริยะบนพื้นท่ีสูง (MEhigh) มาใช้จัดการ
ฐานขอ้ มลู ระดบั กลมุ่ บา้ นเพ่ือสนับสนุนกระบวนการบริหารจัดการข้อมูลในระดับพื้นที่ร่วมกับชุมชน มีระบบการจัดการ
ข้อร้องเรียนจากผู้รับบริการ ผ่านช่องทางการรับเรื่องร้องเรียน 5 ช่องทาง ได้แก่ แจ้งด้วยตนเอง ผ่านโทรศัพท์ ผ่าน
E-mail ผ่านเว็บไซต์ และผ่าน QR Code www.hrdi.or.th/PublicService/Complainant การขับเคลื่อนการ
ดาเนินการเหลา่ น้เี พื่อให้เกิดประโยชน์ต่อชุมชนบนพื้นท่ีสูงและประเทศชาติในการขจัดปัญหาความยากจน สร้างความ
ม่ันคงทางอาหาร ลดความเหลื่อมล้า อนุรักษ์และฟ้ืนฟูทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม ซึ่งเป็นการแก้ไขและป้อง
ปัญหาท่ีสาคัญของประเทศได้อย่างต่อเนื่อง ดังปรากฏผลลัพธ์ท่ีเป็นรูปธรรมจากการดาเนินงานภายใต้โครงการพัฒนา
พนื้ ทส่ี งู แบบโครงการหลวงเพ่อื แก้ปัญหาเฉพาะ

มติ ิระบบราชการท่ยี ดึ ประชาชนเปน็ ศูนย์กลาง (Citizen- Centric Government)

สวพส. ดาเนนิ งานโดยยดึ ปัญหาและความต้องการของชุมชนบนพ้ืนท่ีสูงเป็นหลัก เมื่อทราบปัญหาและความ
ต้องการแล้วจึงนามาวางแผนการพัฒนาท่ีเหมาะสมกับบริบทและสภาพแวดล้อมของชุมชน รวมท้ังเป็นจุดให้บริการแก่
ชุมชนบนพ้ืนท่ีสูงในการให้คาปรึกษาแนะนาเพ่ือการแก้ไขปัญหา และถ่ายทอดองค์ความรู้ตามแนวทางโครงการหลวง
ให้แก่ชุมชนอย่างใกลช้ ิด รวดเรว็ และต่อเนือ่ ง เปิดกว้างในการเขา้ ถงึ การบริการของโครงการผ่านช่องทางการส่ือสารวิธี

บทสรุปผบู้ ริหาร สถาบันวจิ ยั และพัฒนาพ้นื ทส่ี งู (องค์การมหาชน) ปงี บประมาณ 2563 2
HIGHLAND RESEARCH AND DEVELOPMENT INSTITUTE (PUBLIC ORGANIZATION)

ต่างๆ ทาง Social Media มีการปรับแนวทางการดาเนินงานให้สอดคล้องกับความต้องการของเกษตรกรและชุมชนบน
พื้นท่ีสูง ด้วยการยกระดับการพัฒนารายพ้ืนท่ีเป็นกลุ่มบ้านระดับ A B C และ D ตามแผนการวิจัยและพัฒนาพ้ืนท่ีสูง
ระยะ 8 ปี (พ.ศ. 2563-2570) จานวน 616 กลุม่ บา้ น ซง่ึ แต่ละพื้นที่กลุ่มบ้านจะมีการกาหนดกิจกรรมการยกระดับการ
พัฒนาชุมชนแตกตา่ งกนั ทง้ั ทางด้านเศรษฐกจิ สงั คม และสง่ิ แวดลอ้ ม

นอกจากน้ี มีรูปแบบการบริหารจัดการพื้นที่ปฏิบัติงานเป็นกลุ่มลุ่มน้า (Area Based) บูรณาการการทางาน
เชิงพื้นที่ในลักษณะ “พื้นท่ี-พันธกิจ-การมีส่วนร่วม” ในระดับจังหวัด อาเภอ และชุมชน เพ่ือสร้างความเป็นหุ้นส่วน
(Partnership) และเครือข่ายความร่วมมืออย่างใกล้ชิดระหว่างกัน ส่งเสริมให้เกิดบรรยากาศการวางแผน การ
ปฏิบัติงานและการแก้ไขปัญหาร่วมกัน ขณะเดียวกัน นา HRDI MAPs Application (https://www.youtube.com/
watch?v=QOQFCNdPM6M) มาเป็นเคร่ืองมือวางแผนการพัฒนา การอนุรักษ์ฟ้ืนฟูทรัพยากรธรรมชาติและ
ส่ิงแวดล้อมบนพื้นที่สูงอย่างมีประสิทธิภาพ และสนับสนุนการปฏิบัติงานของบุคลากร หน่วยงานร่วมบูรณาการ และ
เกษตรกรในพื้นที่ดาเนินงาน สวพส. ทั้ง 44 พื้นที่ เช่น การแก้ปัญหาภัยแล้งในพื้นท่ีโครงการพัฒนาพื้นท่ีสูงแบบ
โครงการหลวงห้วยเป้า อ.เชยี งดาว จ.เชยี งใหม่

มิตริ ะบบราชการทีม่ ีขีดสมรรถนะสงู และทนั สมัย (Smart & High Performance Government)

สวพส. นานวัตกรรมและเทคโนโลยีดิจิทัลมาใช้ ตามแนวคิด “ทาน้อย ได้มาก” เพื่อลดต้นทุนของ
กระบวนการท่ีส่งผลต่อการสร้างขีดความสามารถขององค์การ โดยใช้เทคโนโลยีดิจิทัลและเครือข่ายช่วยในการทางาน
ให้เกิดความสะดวกในการปฏิบัติงานและก่อประโยชน์ต่อผู้รับบริการและผู้มีส่วนได้ส่วนเสีย ได้แก่ การใช้ระบบ
สารสนเทศเพื่อลดต้นทุน โดย freeware และ open source ท่ีช่วยในการปฏิบัติงานท้ังในระดับพื้นท่ี และส่วนกลาง
สามารถแชร์ข้อมูลและทางานร่วมกันภายใต้ระบบ cyber security เช่น ระบบ VPN, QR Code, HRDI Maps มี
ระบบสารสนเทศเพื่อการบริหารจัดการ https://www.hrdi.or.th/InfoSystem เชน่ ระบบการบริหารจัดการโครงการ
ระบบรายงานสรุปงานคลงั เสนอผบู้ ริหาร ระบบบรหิ ารทรัพยากรบุคคล รวมท้ังระบบฐานข้อมูลงานวิจัยและพัฒนา ที่มี
รูปแบบการนาเสนอผลการดาเนินงานต่างๆ ผ่านเว็บไซต์ของ สวพส. (hrdi.or.th/operations/Performance) เพื่อ
สรา้ งและความสามารถในการตอบสนองกบั สถานการณต์ า่ งๆ ไดอ้ ย่างทนั เวลา

การพัฒนาบุคลากรของ สวพส. ให้มีวัฒนธรรมองค์การและค่านิยมท่ีมุ่งเน้นกิจกรรมสัมพันธ์และสร้าง
บรรยากาศใหเ้ กิดการทางานร่วมกัน มุ่งสัมฤทธ์ิและส่งต่อผลงานท่ีเป็นเลิศ โดยยึดหลักคุณธรรมด้วยกระบวนการสร้าง
ความร่วมมือเพื่อแก้ปัญหาโดยทีมสมรรถนะสูง พัฒนาองค์การและบุคลากรแบบก้าวกระโดด เพ่ิมประสิทธิภาพการ
ทางานในลักษณะ Project team เชิงพื้นท่ี (Area Base) และรายสาขา (Function Base) เพ่ือช่วยดาเนินการในพ้ืนที่
ระดับลุ่มน้า นารูปแบบการใช้บริการทางวิชาการร่วมกัน (Shared Services) ระหว่างสานัก ช่วยให้เกิดกระบวนการ
สร้างและแลกเปล่ียนเรียนรู้เป็นทีม (Team Learning) โดยบุคลากรได้รับการสนับสนุนส่งเสริมการพัฒนา ให้เป็นผู้มี
ความรู้และทักษะแบบสหสาขาตามแผนพัฒนาบุคลากร รวมถึงการสร้างบรรยากาศท่ีเอื้อต่อการเรียนรู้ การเตรียม
ความพร้อมเพ่ือรองรับสถานการณ์ทเี่ ปลีย่ นแปลง ตลอดจน การวิเคราะห์และบริหารจัดการความเสี่ยงให้อยู่ในระดับที่
เหมาะสมยอมรบั ได้ นอกจากน้ี สวพส. ให้ความสาคัญในการสร้างและพัฒนาศักยภาพของผู้นาเกษตรกรให้เป็นผู้รู้ด้าน
ต่างๆ ในชุมชน (Smart Farmers) เพื่อให้มีขีดความสามารถในการพัฒนาชุมชนของตนเอง และปฏิบัติหน้าที่ร่วมกับ
บุคลากรและหนว่ ยงานตา่ งๆ โดยได้กาหนดเกณฑ์จัดระดับการพัฒนาผู้นาเกษตรกรให้สอดคล้องตามแผนพัฒนาชุมชน
บนพน้ื ท่ีสูง เช่น ตวั อยา่ งของโครงการพัฒนาพืน้ ท่ีสูงแบบโครงการหลวงปางแดงใน อ.เชียงดาว จ.เชียงใหม่ มีเป้าหมาย
การพัฒนาผู้นาเกษตรกรใน พ.ศ. 2562 จานวน 23 ราย เพ่ือเป็นตัวอย่าง และร่วมเป็นแกนนาในการขับเคล่ือนการ
พัฒนาพ้ืนท่ีสูงท่ีครอบคลุมทุกมิติ (เศรษฐกิจ สังคม และส่ิงแวดล้อม) อย่างยั่งยืน และตัวอย่างการปรับระบบเกษตรท่ี
เป็นมิตรกบั สิ่งแวดล้อมในพืน้ ที่โครงการพัฒนาพืน้ ท่สี ูงแบบโครงการหลวงสบโขง อ.อมกอ๋ ย จ.เชียงใหม่

บทสรปุ ผู้บรหิ าร สถาบนั วิจยั และพัฒนาพ้นื ท่สี งู (องค์การมหาชน) ปีงบประมาณ 2563 3
HIGHLAND RESEARCH AND DEVELOPMENT INSTITUTE (PUBLIC ORGANIZATION)

นาเสนอรายละเอียดผลงาน โดยคัดเลอื กจากผลงานขา้ งต้นที่มีความโดดเด่น โดยนาเสนอ 3 – 5 ผลงาน

ผลงานเรือ่ งท่ี 1 : โครงการพฒั นาพืน้ ท่สี งู แบบโครงการหลวงเพ่ือแก้ปญั หาเฉพาะ

 เปิดกว้างและเชอื่ มโยงกัน  ยดึ ประชาชนเป็นศูนย์กลาง  มีขีดสมรรถนะสูง ทันสมัย

รปู แบบ/ลกั ษณะ/ Concept ของผลงาน

โครงการพฒั นาพน้ื ทีส่ ูงแบบโครงการหลวงเพอ่ื แกป้ ญั หาพน้ื ที่เฉพาะ ดาเนนิ งานเพ่ือขยายผลความสาเร็จของ
โครงการหลวง โดยใช้แนวทางของโครงการหลวงและหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงในการสร้างอาชีพและรายได้
บนฐานความรู้ท่ีสอดคล้องกับสภาพภูมิสังคม ในพ้ืนท่ีท่ีมีความเส่ียงต่อการเกิดปัญหาการแพร่ระบาดของฝิ่นและ
ยาเสพติดในอนาคต เสริมสร้างความเข้มแข็งให้สังคมและชุมชน ส่งเสริมกระบวนการมีส่วนร่วมของชุมชนและ
หน่วยงานในพื้นที่ในการพัฒนาท่ีนาไปสู่การพ่ึงพาตนเองได้ ตลอดจนเป็นรากฐานท่ีมั่นคงของประเทศในด้านการ
ป้องกันการแพร่ระบาดของฝ่ินและยาเสพติดบนพื้นที่สูง นอกจากน้ี ยังสร้างความม่ันคงของฐานทรัพยากรธรรมชาติ
และส่งิ แวดล้อมบนพื้นที่สูง รวมถึงเสริมสร้างกลไกการพัฒนาในพ้ืนที่ ด้วยการบูรณาการการขับเคลื่อนการพัฒนาและ
กระบวนการมีส่วนร่วมของหน่วยงานต่างๆ ท่ีเข้าร่วมปฏิบัติงานในพ้ืนที่โครงการฯ 20 หน่วยงาน 8 กระทรวง และ
ส่งเสริมให้หน่วยงานส่วนท้องถ่ินมีบทบาทในการพัฒนาท่ีก่อให้เกิดความย่ังยืนแม้ส้ินสุดระยะเวลาการปฏิบัติงานของ
โครงการ เพ่ือใหช้ ุมชนบนพื้นทสี่ งู มอี าชีพทางเลือกสร้างรายได้ทดแทนการปลูกฝ่ิน เพ่ือให้ชุมชนอยู่ดีมีสุข โดยอาศัยมิติ
การพัฒนา 5 ดา้ น ตามแผนปฏิบัติการโครงการพัฒนาพื้นท่ีสูงแบบโครงการหลวงเพื่อแก้ปัญหาพื้นที่เฉพาะ ระยะ 4 ปี
(พ.ศ. 2562-2564) เป็นกรอบการดาเนนิ งาน ดงั ภาพ

คณุ ค่าต่อประชาชน/สว่ นราชการ/ประเทศ (ผลกระทบทางบวกในวงกวา้ ง (Impact) ท่ีเกดิ ขึน้ จากผลงาน)

ปี 2561/2562 ลดพ้ืนท่ีปลูกฝนิ่ เหลอื 67.2 ไร่ จากเดิม 348.49 ไร่ (ร้อยละ 80) มีผู้ผ่านการบาบัดยาเสพติด
(ฝนิ่ ) ท่ไี มก่ ลบั ไปเสพซ้าได้รับการส่งเสริมอาชีพที่เหมาะสมตามศักยภาพ จานวน 200 ราย เกษตรกรได้รับการส่งเสริม
อาชีพท่ีสร้างความม่ันคงทางอาหารและได้รับการส่งเสริมอาชีพทางเลือกสร้างมูลค่ารายได้จากการส่งเสริมอาชีพกว่า
106.27 ล้านบาท ผู้นาในพื้นที่มีศักยภาพในการบริหารจัดการชุมชนแบบพึ่งพาตนเอง เกิดกลุ่มสถาบันเกษตรกร 19
กลุ่ม ผู้นาชุมชน ผู้นาเกษตรกร ผู้นายุวเกษตรกร จานวน 1,049 ราย ชุมชนได้รับการอนุรักษ์และฟื้นฟู
ทรัพยากรธรรมชาติ ป่าต้นน้าให้สมบูรณ์ ร่วมกับส่งเสริมการใช้พื้นท่ีทากินอย่างเหมาะสมตามหลักวิชาการ ทาให้ลด
การบุกรกุ พนื้ ที่ปา่ เกิดการปรับระบบการใช้ประโยชน์จากพ้ืนที่ทากิน ตามแผนการใช้ประโยชน์ท่ีดินอย่างเหมาะสมแก่
เกษตรกรกลมุ่ นารอ่ ง จานวน 87 ราย ใน 63 กลมุ่ บา้ น ร่วมกับหน่วยปา่ ไมใ้ นพนื้ ที่

บทสรุปผู้บรหิ าร สถาบนั วจิ ยั และพฒั นาพื้นทสี่ ูง (องคก์ ารมหาชน) ปีงบประมาณ 2563 4
HIGHLAND RESEARCH AND DEVELOPMENT INSTITUTE (PUBLIC ORGANIZATION)

สร้างเครือข่ายความร่วมมือทุกภาคส่วน ตั้งแต่ระดับเกษตรกร ชุมชน ภูมิภาค ท้ังหน่วยงานภาครัฐและ
เอกชนในประเทศและต่างประเทศ ตามเป้าหมายการพัฒนาที่ย่ังยืน Sustainable Development Goals (SDGs)
ขององค์การสหประชาชาติ และเปิดกว้างให้ภาคส่วนอ่ืนๆ เข้ามามีส่วนร่วมในการดาเนิงานและรับโอนภารกิจของ
โครงการฯ ไปดาเนินการได้เอง

เกิดต้นแบบพ้ืนที่การพัฒนาแบบองค์รวม (Inclusive) จากการทางานเชิงรุก เพ่ือแก้ไขปัญหายาเสพติด ซึ่ง
เกิดจากการร่วมกันระดมความคิดเห็นและใช้ทรัพยากรของเครือข่ายความร่วมมือทุกภาคส่วน และประชาชนในพ้ืนที่
ได้รบั การพัฒนาตามความต้องการบนฐานองคค์ วามรู้โครงการหลวง และผลงานวิจยั ทนี่ าไปใช้ประโยชน์ไดจ้ ริง

ผลงานเรอ่ื งที่ 2 : “องค์ความรู้ส้ภู ัยแล้ง” โครงการพัฒนาพ้นื ที่สูงแบบโครงการหลวงห้วยเป้า

 เปิดกวา้ งและเชอ่ื มโยงกัน  ยดึ ประชาชนเปน็ ศูนย์กลาง  มีขีดสมรรถนะสูง ทันสมัย

รปู แบบ/ลักษณะ/ Concept ของผลงาน

โครงการพัฒนาพื้นท่ีสูงแบบโครงการหลวงห้วยเป้า จ.เชียงใหม่ ใช้ “องค์ความรู้สู้ภัยแล้ง” มาแก้ไขปัญหา
ภัยแล้ง ความยากจน และภาวะหนี้สิ้นของชุมชนได้อย่างมีประสิทธิภาพ โดยนาข้อมูลด้านกายภาพและข้อมูล
อุตุนิยมวิทยาบนพื้นท่ีสูง มาวิเคราะห์พื้นท่ีร่วมกับการประเมินนา้ ต้นทุนในพื้นที่ เพื่อวางแผนการใช้ที่ดินในลุ่มน้าให้
เหมาะสมกับศักยภาพของพ้ืนที่ โดยใช้ระบบเทคโนโลยีสารสนเทศเพิ่มประสิทธิภาพการปฏิบัติงาน ได้แก่ โรงเรือน
อัจฉริยะ IoT, HRDI Maps Application, เทคโนโลยีภูมิสารสนเทศ (GIS) และวางแผนการปลูกพืชโดยใช้ข้อมูล
จากฐานองค์ความรู้โครงการหลวงผสมผสานกับภูมิปัญญาท้องถิ่นในการพัฒนาชุมชนบนพื้นที่สูง ร่วมกับการ
วิเคราะห์หาแนวทางในการพัฒนาระบบชลประทานบนพื้นที่สูงให้มีประสิทธิภาพ ตลอดจนส่งเสริมการมีส่วนร่วม
ของชุมชนในการอนุรักษ์และฟื้นฟูทรัพยากรธรรมชาติและส่ิงแวดล้อม และสนับสนุนการพัฒนาแบบบูรณาการของ
หน่วยงานต่างๆ

ภาพ 2 แนวคดิ ในการใช้องค์ความร้สู ูภ้ ัยแล้งในโครงการพัฒนาพนื้ ทสี่ ูงแบบโครงการหลวงห้วยเป้า จ.เชยี งใหม่

คุณคา่ ตอ่ ประชาชน/สว่ นราชการ/ประเทศ (ผลกระทบทางบวกในวงกวา้ ง (Impact) ทเี่ กดิ ข้ึนจากผลงาน)

สามารถควบคมุ แกไ้ ขปญั หา บรหิ ารจัดการการบกุ รุกพน้ื ทีป่ า่ ต้นนา้ และการใชท้ รัพยากรธรรมชาติได้อย่างมี
ประสทิ ธภิ าพ มกี ารบรหิ ารจัดการนา้ ในพ้นื ทีใ่ หเ้ พยี งพอต่อการอปุ โภค บริโภค ไม่เกิดการแย่งชิงน้า เกษตรกรได้รับการ

บทสรุปผบู้ รหิ าร สถาบันวจิ ยั และพฒั นาพนื้ ท่สี ูง (องคก์ ารมหาชน) ปงี บประมาณ 2563 5
HIGHLAND RESEARCH AND DEVELOPMENT INSTITUTE (PUBLIC ORGANIZATION)

พัฒนาศักยภาพในการทาการเกษตรแบบประณีตตามหลักวิชาการ ใช้พื้นที่และน้าน้อยแต่มีมูลค่าสูง และเป็นมิตรต่อ
ส่งิ แวดล้อม ชมุ ชนได้รับการอนรุ กั ษแ์ ละฟ้ืนฟทู รพั ยากรธรรมชาติและส่ิงแวดล้อมเพื่อให้มีน้าใช้อย่างเพียงพอและย่ังยืน
อย่างเป็นรูปธรรมโดยมีระบบประปาภูเขา 4 จุด บ่อพักน้า 9 จุด และสูบน้าข้ึนไปเติมน้าในบ่อพักน้าด้วยระบบป๊ัมน้า
ไฟฟ้า และกระจายน้าด้วยระบบโซลาร์เซลล์ ทาให้เกษตรกรมีแหล่งน้าใช้ในการเกษตรเพียงพอตลอดปี ผลสาเร็จจาก
การปรับระบบการทาการเกษตร ทาให้เกิดแปลงสาธิตสาหรับการเรียนรู้ทั้งหมด 12 แปลง ขยายองค์ความรู้ผ่านผู้นา
เกษตรกร (เกษตรปราดเปร่ือง) 28 ราย สร้างรายได้จาก 1,075,765 บาท ในปีงบประมาณ 2557 เป็น 6,704,537
บาท (เพ่ิมขึ้น 5 เท่า) มีการอนุรักษ์และฟ้ืนฟูทรัพยากรธรรมชาติ จัดทาระบบอนุรักษ์ดินและน้าในท่ีดินรายแปลงของ
เกษตรกร เชน่ การทาครู บั นา้ ภูเขา ปลูกแฝก และการทาระบบขน้ั บันได

ได้รับการพัฒนาที่สอดคล้องกับเป้าหมายการพัฒนาที่ย่ังยืน Sustainable Development Goals (SDGs)
ขององค์การสหประชาชาติ ดงั น้ี

ผลงานเรื่องท่ี 3 : การปรับระบบเกษตรท่ีเป็นมิตรต่อส่ิงแวดล้อมโดยแผนท่ีการใช้ประโยชนท์ ด่ี ินรายแปลง
โครงการพัฒนาพื้นทสี่ ูงแบบโครงการหลวงสบโขง จ.เชียงใหม่

 เปิดกวา้ งและเช่ือมโยงกัน  ยึดประชาชนเป็นศูนย์กลาง  มีขีดสมรรถนะสูง ทนั สมยั

รปู แบบ/ลักษณะ/ Concept ของผลงาน

สวพส. ใช้องค์ความรู้เรื่องการปรับระบบการทาการเกษตรแบบประณีตที่เป็นมิตรกับส่ิงแวดล้อม เพื่อลด
ปญั หาการใช้สารเคมีทางการเกษตรดงั กลา่ ว โดยศึกษาสภาพเศรษฐกจิ สังคม และส่ิงแวดล้อมของชุมชน ร่วมกับชุมชน
เพื่อสารวจความตอ้ งการและวิเคราะห์โอกาสพฒั นาของชุมชน โดยกระบวนการมีส่วนร่วมกับหน่วยงานท่ีเก่ียวข้อง เช่น
องค์การบริหารส่วนตาบลสบโขง หน่วยจัดการตน้ น้าแมห่ ลอง กรมปา่ ไม้ กรมทรพั ยากรน้าบาดาล กรมพัฒนาท่ีดิน เป็น
ต้น ร่วมกบั การจัดทา “แผนที่การใช้ประโยชน์ท่ีดินรายแปลง” โดย สวพส. เป็นผู้สะท้อนปัญหาของพื้นที่แก่หน่วยงาน

บทสรปุ ผ้บู รหิ าร สถาบันวจิ ยั และพฒั นาพ้ืนทส่ี งู (องค์การมหาชน) ปงี บประมาณ 2563 6
HIGHLAND RESEARCH AND DEVELOPMENT INSTITUTE (PUBLIC ORGANIZATION)

ที่เก่ียวข้อง เพ่ือใช้เป็นฐานข้อมูลในการวางแผนการพัฒนาพ้ืนที่ อย่างเหมาะสมและถูกต้องตามหลักกฎหมาย เพื่อ
แก้ปัญหาการบุกรุกพ้ืนท่ีป่า และใช้สารเคมีทางการเกษตรในปริมาณสูง ซ่ึงจากการเก็บข้อมูลการใช้สารเคมี พบว่า
เกษตรกรมีการใชส้ ารเคมีในการผลิตสูงถึง 12.16 ลิตร/ไร่ มากกว่าอัตราที่แนะนาตามฉลาก ทั้งนี้ การปลูกพืชเชิงเดี่ยว
ติดต่อกันอย่างยาวนาน ทาให้เกิดการระบาดของโรคและแมลงรุนแรงขึ้น เกษตรกรจึงใช้สารเคมีปริมาณสูงขึ้นตาม
ส่งผลกระทบต่อสุขภาพ เห็นได้จากผลการตรวจพบสารพิษตกค้างในกระแสเลือดของเกษตรกรที่อยู่ในระดับเส่ียงและ
ไมป่ ลอดภยั สงู ถึง รอ้ ยละ 85.19 (ปี 2559) รวมถึงพบการตกค้างของสารเคมีในผลผลิต ดินและน้า ระบบนิเวศบนพ้ืนท่ี
สูงถูกทาลาย เกิดการชะล้างพังทลายของดิน ส่งผลให้พ้ืนท่ีราบลุ่มประสบปัญหาน้าท่วม สร้างความเสียหายต่อ
ทรัพยากรธรรมชาตแิ ละสิง่ แวดลอ้ มบนพ้นื ท่ีสงู และความเสียหายตอ่ ทรัพยส์ ินของประชาชน

ภาพ 3 การปรบั ระบบเกษตรประณตี ที่เป็นมิตรกบั ส่งิ แวดล้อม โครงการพฒั นาพน้ื ท่ีสงู แบบโครงการหลวง
คณุ ค่าต่อประชาชน/สว่ นราชการ/ประเทศ (ผลกระทบทางบวกในวงกวา้ ง (Impact) ท่ีเกิดข้นึ จากผลงาน)

บทสรปุ ผู้บริหาร สถาบันวิจยั และพัฒนาพื้นท่ีสงู (องค์การมหาชน) ปีงบประมาณ 2563 7
HIGHLAND RESEARCH AND DEVELOPMENT INSTITUTE (PUBLIC ORGANIZATION)

เป้าหมายต่อไปในอนาคต

ขับเคลื่อน สวพส. ด้วยแนวคิด Smart HRDI 4.0 เพื่อก้าวสู่การเป็นองค์กรสมรรถนะสูง (High
Performance) ด้วยการพัฒนานวัตกรรมการวิจัยและพัฒนาตามสภาพภูมิสังคมและปัญหาความต้องการชุมชน (Smart
Highland) นาเทคโนโลยี IoT มาปรับปรุงการบริการเพื่อชุมชนบนพ้ืนท่ีสูง และพัฒนานวัตกรรมการบริการเพ่ือตอบสนอง
ความต้องการของผู้รับบริการและผู้มีส่วนได้ส่วนเสียเฉพาะกลุ่ม (Smart Service) สร้างสภาพแวดล้อมที่เอื้อต่อการทางาน
และนาสารสนเทศมาใช้ร่วมกับเทคโนโลยีดิจิทัลเพ่ือสนับสนุนการดาเนินงานของบุคลากรให้มีประสิทธิภาพสูงสุด (Smart
Environment) เป็นองค์การที่น่าไว้วางใจ ปลอดจากการทุจริตคอรัปช่ัน (High Reliability) ด้วยการพัฒนาศักยภาพของ
บุคลากรและเกษตรกรผู้นา ให้มีภาวะผู้นาเพ่ือนาความสาเร็จสู่องค์การ (Leadership Role Model) ตระหนักเรื่องการ
จัดการความเส่ียงเพื่อลดผลกระทบเชิงลบต่อองค์การ (Risk Management) และการพัฒนาเทคโนโลยีดิจิทัลโดยคานึงถึง
ความปลอดภัยทางไซเบอร์ (Cyber Security)

บทสรุปผบู้ ริหาร สถาบันวิจยั และพฒั นาพืน้ ท่สี งู (องค์การมหาชน) ปงี บประมาณ 2563 8
HIGHLAND RESEARCH AND DEVELOPMENT INSTITUTE (PUBLIC ORGANIZATION)