สูจิบัตรการแสดงผลสัมฤทธิ์ทางการศึกษา

การแสดงผลสัมฤทธิ์ทางการศึกษา
รายวิชาภูมิปัญญานาฏลักษณ์ไทย


ปริญญาตรีปีที่ ๔ ปีการศึกษา ๒๕๖๕ รุ่น ๙

การแสดงชุดเมขลานั่งวิมา
น เป็นส่วนหนึ่งที่ตัดตอนมาจาก
การแสดงเบิกโรงวสันตนิยายหรือเมขลารามสูร ปรากฎอยู่ในบทละคร
เรื่องรามเกียรติ์ ของพระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย
รัชกาลที่ ๒ บทบาทของนางเมขลาอันเป็นนามของนางฟ้าประจำท้องทะเล
คือ พระสมุทรเทวี เมื่อย่างเข้าวสันตฤดู ก็จะออกจากวิมาน
ไปร่วมร้องรำอย่างสำราญกับเหล่าเทพบุตร-เทพธิดา

การแสดงตอนนี้กล่าวถึงนางเมขลาที่เตรียมแต่งองค์ทรง
ทิพย์อาภรณ์ ถือดวงแก้วมณีประจำกายออกจากวิมาน
ไปเทวประชุม

การแสดงชุดการแสดงชุด มณโฑทรงเครื่อง เป็นการแสดงที่ปรากฏ
อยู่ในโขนเรื่องรามเกียรติ์ ตอน มณโฑหุงน้ำทิพย์ บทพระราชนิพนธ์
ของพระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้
านภาลัย กล่าวถึงนางมณโฑมเหสี
ของทศกัณฐ์ ซึ่งมีชาติกำเนิดมาจากนางกบผู้มีความกตัญญูต่อพระฤาษี
ในสมัยที่นางมณโฑเป็นข้ารองบาทของพระอุมาเทวีบนเขาไกรลาส
พระอุมาได้ประทานพรให้นางบทหนึ่งชื่อมนต์สัญชีพ ซึ่งสามารถชุบชีวิต
ผู้ที่ตายขึ้นมาได้ เมื่อทศกัณฐ์รู้จึงให้นางทำพิธีเพื่อหุงน้ำทิพย์สำหรับ
ชุบชีวิตญาติวงศ์พงษาที่ตายในการทำศึกกับพระราม ด้วยความรักในสามี
นางจึงเร่งชำระร่างกายให้สะอาดหมดจด ทรงเครื่องสีขาวอย่างดาบสสินี
เพื่อเตรียมเข้านั่งบริกรรมภาวนามนต์สัญชีพในโรงพิธี

การแสดงนาฏยประดิษฐ์ ชุด ศุภลักษณ์ทรงเครื่อง เป็นผลงาน
สร้างสรรค์ของผู้ช่วยศาสตราจารย์นฤมล ณ นคร

กล่าวถึงนางศุภลักษณ์ พระพ
ี่เลี้ยงของนางอุษาได้รับมอบหมาย
ให้ไปค้นหาชายนิรนามผู้หนึ่งเพื่อวาดรูป และอุ้มสมมาให้นางอุษา
นางศุภลักษณ์ได้ปฏิบัติภารกิจตามที่ได้รับมอบหมายได้สําเร็จ
จากนั้นได้รับพระราชทานเครื่องประดับศิราภรณ์ และถนิมพิมพาภรณ์
จากนางอุษา จากบทพระราชนิพนธ์ในรัชกาลที่ 1 จึงเกิดแรงบันดาลใจ
ที่จะนําบทพระราชนิพนธ์ ฯ มาสู่รูปแบบการแสดงในการสร้างสรรค์รําเดี่ยว
ของตัวนางในการรําทรงเครื่อง

การแสดงชุดนี้ผู้สร้างสรรค์ได้ประพันธ์บทร้องและทํานองเพลง
ขึ้นใหม่ ซึ่งแตกต่างจากการรําทรงเครื่องในชุดอื่น ๆ พร้อมทั้งได้
สร้างสรรค์ศิราภรณ์ขึ้นใหม่ เพื่อเป็นการพัฒนากระบวนการ
สร้างสรรค์รําเดี่ยวมาตรฐานตัวนาง

เรื่องคกาวาีรแตสอดนงกชุำดเนฉิดุยหฉลาวยิชัหยลควาิวช
ัียเคป็านวกี าเปร็รนำกฉุายรฉแสายดทงี่มทีี่คอวยู่าใมน
สัมพันธ์ระหว่างผู้แสดงคือ หลวิชัยและคาวี หลังจากที่ฤาษีได้
ชุบกายจากลูกเสือโคให้กลายเป็นมนุษย์ จึงเกิดการรำฉุยฉายชุดนี้
ขึ้นเพื่อเป็นการอวดตัวว่าทั้งสองชุบกายมามีลักษณะสวยงามอย่างไร
เป็นตอนที่อาจารย์เสรี หวังในธรรม ศิลปินแห่งชาติ เป็นผู้แต่งบทละคร
ขึ้นมาใหม่ให้เหมาะสมแก่การแสดง

ฉุยฉายโกมินทร์เป็นการแสดงรำเดี่ยว ที่อยู่ในละครนอก
เรื่องโกมินทร์ ตอนโกมินทร์คะนอ
ง เนื้อความกล่าวถึงโกมินทร์
เป็นโอรสของกษัตริย์โกสุทัม เมืองโกศินคร มีพระเชษฐา ๒ คน
โกมินทร์เป็นกุมารที่ฟ้าส่งมาเกิดเพื่อปราบเหล่าอธรรม
จึงมีฤทธิ์มากสามารถปราบกะโตหนนาคราชได้ มีของวิเศษ
ติดตัวมาตั้งแต่เกิด คือผ้าแพรสีแดงและกำไลหยก

การแสดงชุด ฉุยฉายแม่บท เป็นการรำตีบทในลีลาแม่ท่า
ตามคำร้องของแม่บทใหญ่ดั้งเดิม
บรรจุบทร้องในทำนองฉุยฉาย
และแม่ศรี ในลักษณะของฉุยฉายพวง โดยพลตรีหลวงวิจิตรวาทการ
เป็นผู้ประพันธ์บท และมอบให้อาจารย์ลมุล ยมะคุปต์ ผู้เชี่ยวชาญ
การสอนนาฏศิลป์ไทย วิทยาลัยนาฏศิลป เป็นผู้ประดิษฐ์ท่ารำ
ซึ่งเดิมมีเพียงท่ารำตัวพระ โดยอาจารย์สุภาพ พันธุ์มณี และ
อาจารย์สัมพันธ์ พันธุ์มณีเป็นผู้แสดงชุดแรก ณ ช่อง ๔ บางขุนพรหม
ต่อมาอาจารย์ลมุล ยมะคุปต์ มีความคิดว่าการรำฉุยฉายแม่บท
ควรจะมีการรำ ทั้งตัวพระและตัวนาง จึงได้ถ่ายทอดกระบวน
ท่ารำ ให้แก่อาจารย์รติวรรณ กัลยาณมิตร เผยแพร่ที่สถานีโทรทัศน์
ช่อง ๕ สนามเป้า เป็นลำดับต่อมา

การแสดงชุดวิยะดาทรงเครื่อง เป็นการแสดงที่ตัดทอน
มาจากละครใน เรื่องอิเหนา ตอ
น ลมหอบ บทพระราชนิพนธ์
ของพระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัยกล่าวถึงอิเหนา
ได้ลักพาตัวนางบุษบาไปไว้ในถ้ำ และอิเหนาจึงลานางบุษบาเพื่อไป
แก้สงสัยที่เมืองดาหา ตามที่อิเหนาได้ลอบวางเพลิงเพื่อเป็นอุบาย
ลักพาตัวนางบุษบา เมื่อสิ้นสงสัยจากคนทั้งปวงแล้วอิเหนาก็กลับ
มาหานางบุษบา โดยพานางวิยะดาพระขนิษฐามาด้วย ก่อนที่จะออก
เดินทาง นางวิยะดาได้ลงสรงทรงเครื่องแล้วจึงออกเดินทาง
ไปกับอิเหนา

การแสดงรำเดี่ยวของนางน
ารายณ์ ชุดฉุยฉายนางนารายณ์
ได้สร้างสรรค์ตามเค้าโครงเรื่องจากการแสดงโขนเรื่องรามเกียรติ์
ชุดนารายณ์ปราบนนทุก การรำฉุยฉายนางนารายณ์นี้กล่าวถึง
ความงดงามของการแปลงกายจากพระนารายณ์เป็นนางเทพ
อัปสร เพื่อลวงให้นนทุกหลงใหลและร่ายรำตามเมื่อนนทุกรำ
ในท่าชี้นิ้วเพชรลงที่ขาของตนก็ล้มลง หลังจากนั้นพระนารายณ์
จึงสังหารยักษ์นนทุกตามเทวบัญชาของพระอิศวร

ฉุยฉายนางนารายณ์ เป็นผลงานนาฏยประดิษฐ์ของ
รองศาสตราจารย์ผุสดี หลิมสกุล สร้างสรรค์ขึ้นเมื่อ
พุทธศักราช ๒๕๕๓

เรื่อง กราาชราแธสิรดาชงชตุดอลนงพสญรงามน้ออญยชมเปต็
นลกาาดรแเสนื้อดเงรืชุ่อดงหกนึล่ง่าในวลถึงะพครญพัานน้ทอายง
เมื่อออกชมตลาดที่เมืองตะเลงได้พบกับนางเม้ยมะนิก พญาน้อยหลงรัก
ทั้งที่รู้ว่านางมีสามีแล้ว ฝ่ายนางเม้ยมะนิกก็มีใจให้กับพญาน้อยเช่นกัน
พญาน้อยจึงให้นางเม้ยมะนิกเข้ามาอยู่ในพระราชวัง

การแสดงชุดนี้เป็นการแสดงบทบาทของการลงสรงของตัวละคร
โดยบรรยายถึงการแต่งองค์ทรงเครื่องของพญาน้อยอย่างงดงาม
ผู้ประดิษฐ์ท่ารำ คือ คุณครูอุดม อังศุธร

พระบาทกสามรเแด็สจดพงรชะุดมลงกงุสฏรเกงพล้ราะเจ
อ้ิานอทยูร่์หัวเปรั็ชนกบาทลพทีร่ ะ๖ราปชรนิาพกนฏธ์ใในน
บทพากย์และบทเจรจา ของโขนสมัครเล่น เรื่องดึกดำบรรพ์
ชุดพรหมมาสตร์ กล่าวถึงอินทรชิตเมื่อแปลงกายเป็นพระอินทร์
แล้วยกทัพหมายล่อลวงกองทัพของพระลักษณ์ แต่ก่อนที่จะ
ออกไปรบนั้น ได้มีการลงสรงทรสุคนธ์ ตามรูปแบบการรำเดี่ยว
อวดฝีมือที่งดงาม การแสดงในครั้งนี้จะมีการแต่งกายตามรูปแบบ
พระราชนิยมในรัชกาลที่ ๖





ข้าจะดูข้าเเล
หวงเเหนความเป็นไทย

ข้าจะรักษาไว้
ซึ่งวิถีครูอาจารย์