The words you are searching are inside this book. To get more targeted content, please make full-text search by clicking here.

หน่วยการเรียนรู้ที่ 1 : ความเป็นไทย (ความหมายของประเพณีไทย)

Discover the best professional documents and content resources in AnyFlip Document Base.
Search
Published by siriprapa wiboonsirikun, 2022-04-18 07:43:49

หน่วยการเรียนรู้ที่ 1 : ความเป็นไทย (ความหมายของประเพณีไทย)

หน่วยการเรียนรู้ที่ 1 : ความเป็นไทย (ความหมายของประเพณีไทย)

Keywords: หน่วยการเรียนรู้ที่ 1 : ความเป็นไทย (ความหมายของประเพณีไทย)

ความหมายของประเพณไี ทย

ประเพณี หมายถึง ระเบียบแบบแผนการปฏิบัติที่เห็นวา่ ดี หรือเป็นท่ยี อมรับของคนส่วนใหญ่ในสงั คม
และถือปฏิบตั ิสบื ตอ่ กนั มา เช่น ประเพณแี หเ่ ทียนเขา้ พรรษา ประเพณลี อยกระทง เป็นตน้
สาเหตขุ องความแตกตา่ งของประเพณไี ทยมี ๓ ประการคอื

๑. สงิ่ แวดลอ้ มทางภมู ศิ าสตร์ เชน่ ภูมิประเทศ ดนิ ฟา้ อากาศ ทรัพยากรธรรมชาติ เป็นตน้
๒. สงิ่ แวดลอ้ มทางวฒั นธรรม เชน่ ภาษา ศาสนา การละเลน่
๓. สง่ิ แวดลอ้ มทางสงั คม เช่น การอย่รู ่วมกัน การมีหน้าทแ่ี ละบทบาท และการปรับตวั ทางสงั คม
ประเภทของประเพณแี บง่ ไดเ้ ปน็ ๓ ประเภท ดงั น้ี
๑. จารตี ประเพณี หรือกฎศลี ธรรม คอื กฎขอ้ บังคบั ของสังคม ถ้าใครฝา่ ฝืนถือวา่ เป็นความผดิ ชั่ว
เชน่ การแสดงความกตญั ญกู ตเวทีขอลูกต่อพ่อแม่มเี พศสัมพันธ์กอ่ นแต่งงาน เปน็ ต้น
๒. ขนบประเพณี คอื ประเพณีทม่ี ีระเบยี บแบบแผนกาหนดไวอ้ ยา่ งชดั เจน หรอื โดยการร้กู นั เองวา่
ควรปฏบิ ตั ิกันอยา่ งไร เช่น ประเพณแี หน่ างแมว ประเพณสี งกรานต์ ประเพณลี อยกระทง เปน็ ต้น
๓. ธรรมเนยี มประเพณี คือแนวทางการปฏิบตั ใิ นชีวิตประจาวัน ผใู้ ดละเมดิ จะถกู ลงโทษไม่รนุ แรง
จรงิ จัง เชน่ ถกู นนิ ทา ส่วนมากธรรมเนียนประเพณีเป็นเรอ่ื งท่เี กย่ี วกับมารยาททางสังคม เชน่ การ
แตง่ กายโป๊ จะถกู ซบุ ซิบนนิ ทา ไม่อาบน้ากล่ินตัวแรง จะถูกแสดงอาการรงั เกียจ เป็นตน้
ลกั ษณะประเพณีทสี่ าคญั ของไทย สามารถแบง่ ได้ ๓ ลกั ษณะ
๑. ประเพณสี ว่ นบคุ คลหรอื ประเพณเี ก่ียวกบั ชวี ติ เป็นประเพณีท่สี ่งเสรมิ ใหช้ วี ติ มคี วามเปน็ สิรมิ งคล
ต้ังแต่เกิดจนตาย เช่น
ประเพณกี ารเกดิ มขี ้นั ตอน ดงั น้ี
๑. การอยู่ไฟและเขา้ กระโจม เพอื่ ใหม้ ดลกู แห้งและเข้าอู่ได้เร็ว
๒. พิธีทาขวัญวนั เมอ่ื ทารกมีอายไุ ด้ ๓ วัน มวี ตั ถปุ ระสงคใ์ หเ้ ลยี้ งง่าย ไม่เจ็บปว่ ย
๓. พิธโี กนผมไฟ เมือ่ อายุครบ ๑ เดือน วัตถปุ ระสงคเ์ พือ่ ใหโ้ ตง่ายโตไว
๔. พธิ นี าเด็กลงเปล โดยเตรียมขา้ วตอก ข้าวเปลือก ถัว่ เขียว เมลด็ งา ฟัก หินบด แมวคราว สมุด
ดินสอ มะพร้าวงอก ๒ ผล
๕. พิธีโกนผมจุก เปน็ พธิ ีที่แสดงให้เดก็ รูว้ ่าตนเตบิ โตเป็นหนมุ่ สาวแล้ว โดยเดก็ หญิงอายุ ๑๑ ปี ชาย
อายุ ๑๓ ปี ในราชสานักเรยี กพิธโี กนจุกว่า พธิ โี สกณั ต์
ประเพณกี ารบวช
คุณสมบตั ขิ องผูอ้ ุปสมบท
๑. ไม่เปน็ โรคเรอื้ น ฝี กลาก ลมบ้าหมู หืด
๒. มีอวยั วะไม่ครบ ไมส่ มประกอบ พกิ าร แก่หงอม
๓. คนมหี น้ีสิน มีคดคี ้าง

๔. ไมไ่ ดร้ บั อนุญาตจากบิดามารดา ภรรยา หรอื ราชการ
๕. คนลกั เพศ คนฆ่าบดิ ามารดา ภกิ ษผุ ู้เคยปราชิก
๖. อายคุ รบ ๒๐ ปีบริบูรณ์
ประเพณกี ารบวช มีขน้ั ตอน ดงั น้ี
วันสกุ ดิบ ทาขวญั นาค เพื่อใหน้ าคระลึกถงึ พระคุณของบิดามารดา
วนั อุปสมบท เริ่มจาก
๑. เดนิ รอบอโุ บสถ ๓ รอบ
๒. วนั ทาเสมา
๓. มารดาบิดาจูงนาคเข้าโบสถ์
๔. กราบผู้ใหญ่รับผ้าไตร
๕. กราบพระกล่าวขอพรรพชา
๖. พระอปุ ชั ฌายส์ วมองั สะและไปครองผ้า
๗. ขอสรณะ ขอศลี และรบั บาตร
๘. พระอาจารย์สวดอนั ตรายกิ ธรรม
๙. ขออปุ สมบทต่อพระอุปัชฌาย์
๑๐. พระสวดกรรมวาจาอุปสมบท
๑๑. พระอุปัชฌาย์บอกอนุศาสน์
ประเพณกี ารแตง่ งาน มีขนั้ ตอน ดังนี้
๑. ทาบทาม เถา้ แก่เป็นผทู้ าบทาม
๒. ตกลงเรอื่ งสนิ สอด นัดวันหมนั้ ตามฤกษ์
๓. พธิ ีหมัน้ เป็นการแสดงถงึ การจบั จอง ในกรณที ่ีฝา่ ยชายผดิ สญั ญา ฝ่ายหญิงสมารถยดึ ของหม้ันได้
แตถ่ ้าฝา่ ยหญงิ ผดิ สัญญาต้องคืนของหม้นั ใหฝ้ า่ ยชาย
๔. วนั แตง่ งาน เริม่ จากตอนเยน็ ก่อนวนั งาน มพี ิธเี ลีย้ งพระฉลองเรือนหอ
วนั แต่งงาน ตอนเชา้ ทาบุญตักบาตร แหข่ ันหมาก รวมสนิ สอดทองหมนั้ เลีย้ งพระ รดนา้ สงั ข์
กราบผใู้ หญ่ ผใู้ หญ่ใหศ้ ลี ใหพ้ รพร้อมเงนิ ขวัญถงุ เลี้ยงฉลองสมรส พธิ ปี ูทน่ี อนและเรียงหมอน ส่งตวั
เข้าห้องหอ
ประเพณกี ารตาย มขี ้นั ตอน ดังน้ี
๑. บอกหนทางให้ผู้ใกลต้ าย
๒. เม่ือผูต้ ายตายให้จุดเทียนขี้ผ้ึง
๓. อาบน้าศพ แต่งตวั รดน้าศพ
๔. ปดิ หนา้ มัดตราสงั นาศพลงหีบ

๕. นาศพไปวัด หรอื สวดศพท่ีบา้ น
๖. พระสวดอภิธรรมตามกาลงั ของเจา้ ภาพ
๗. เผาศพ
๘. เก็บกระดกู
๙. ทาบญุ ๕๐ วนั หรือ ๑๐๐ วนั
ประเพณกี ารทาบญุ ตกั บาตร มขี น้ั ตอน ดังน้ี
อาหารทตี่ อ้ งห้าม ไม่นามาปรุงเพอ่ื ถวายพระ
๑. เตรียมอาหาร คาวหวาน แต่ต้องเว้น เนือ้ มนุษย์ เนื้อชา้ ง เนอ้ื ม้า เนื้อสุนขั เนอ้ื งู เนื้อสงิ โต
เนอ้ื เสอื โคร่ง เนอ้ื เสอื เหลือง เน้อื เสอื ดาว เนื้อหมี
๒. น่ังกระหยง่ เทา้ ตัง้ จติ อธิษฐานว่า “สทุ ินนัง วะตะเม ทานะ อาสะวักขะยาวะหัง” หรอื ลงท้าย
ด้วย นิพพานังปจั จะโยโหตุ
๓. การตกั บาตรต้องระวังไม่ใหท้ ัพพีถกู บาตร และไม่ตกั ขา้ วนอ้ ยจนคลา้ ยตระหน่ี
๔. นั่งกระหยง กลา่ วคาอธิษฐานรับพรวา่ “นตั ถิ เม สะระณัง อญั ญัง สังโฆ เม สะระนัง วะรงั
เอเตนะ สจั จะวชั เชนะ โสตถิ เม โหตุ สพั พะทานัง”
๕. กรวดนา้ กล่าววา่ “ อทิ งั เม ญาตินงั โหตุ สุขิตา โหตุ ญาตะโย”
๒. ประเพณีเกย่ี วกับสงั คม เปน็ ประเพณที ่ีมกี าหนดเวลาแน่นอน โดยใช้ลักษณะทางภูมิอากาศเป็นส่งิ
กาหนด เพื่อสง่ เสรมิ ให้คนในสงั คมมคี วามสนกุ สนาน สามัคคี เชน่ ประเพณีวันสงกรานต์
ประเพณแี ห่เทียนเข้าพรรษา ประเพณลี อยกระทง เปน็ ตน้
๓. ประเพณเี กยี่ วกบั ศาสนา เปน็ ประเพณีทีเ่ ก่ยี วกับวนั สาคัญทางพระพุทธศาสนา มวี ัตถปุ ระสงค์
เพ่อื ใหพ้ ุทธศาสนกิ ชนระลึกถงึ พระพทุ ธ พระธรรมและพระสงฆ์ เชน่
สาระสาคญั ของวนั สาคญั ทางศาสนา
วันวสิ าขบชู า ตรงกบั วันข้นึ ๑๕ ค่าเดือน ๖ มีความสาคญั คือ เปน็ วนั ตรงกับวนั ท่พี ระพุทธเจ้า
ประสูติ ตรัสรู้ ปรนิ ิพพาน
วนั อาสาฬหบชู า ตรงกับวนั ขนั ๑๕ คา่ เดอื น ๘ มีความสาคญั คอื
๑. เปน็ วันทีพ่ ระพทุ ธเจ้าทรงแสดงปฐมเทศนาให้ปัญจวคั คยี ฟ์ งั
๒. อัญญาโกณฑญั ญะมีดวงตาเหน็ ธรรมขออุปสมบท
๓. พระรัตนตรัยครบองค์ ๓ พระพทุ ธ พระธรรม พระสงฆ์
วนั มาฆบชู า ตรงกับวนั ขนั ๑๕ ค่าเดือน ๓ มคี วามสาคญั คอื
๑. เปน็ วนั ท่ีพระอรหนั ตจ์ านวน ๑,๒๕๐ รปู รวมกันโดยมิไดน้ ดั หมาย
๒. พระอรหันตเ์ หลา่ นั้นล้วนเปน็ เอหิภิกขอุ ปุ สมั ปทา
๓. พระจันทร์เสวยมาฆะฤกษ์

๔. พระพุทธเจา้ ทรงแสดงโอวาทปิโมกข์ สรุปหวั ใจของพระพทุ ธศาสนา คือ ละชว่ั ทาดี ทาจิตให้
บริสุทธิ์
วนั อฏั ฐมีบชู า ตรงกับวันแรม ๘ คา่ เดอื น ๖ มีความสาคญั คือ เป็นวนั ตรงกับวนั ถวายพระเพลงิ พระ
บรมศพของพระพุทธเจา้
การถวายภตั ตาหาร เป็นประเพณกี ารทาบุญเลี้ยงพระ โดยการนมิ นต์พระมาเจริญพระพุทธมนต์
สาหรับพิธมี งคล
หลกั ปฏบิ ตั ใิ นการถวายภตั ตาหาร มีดงั น้ี
๑. จัดเตรียมสถานที่
๒. เมอ่ื พระสงฆม์ าถึงพธิ ี นมิ นตน์ ง่ั บนอาสนะทจี่ ัดไว้
๒. ประเคนเคร่อื งรับของ น้าร้อน นา้ เย็น
๓. เจ้าภาพจุดเทียน ธูป
๔. อาราธนาศีล และรับศีล อาราธนาพระปริตร
๕. ประนมมือฟังพระสงฆ์เจริญพระพทุ ธมนต์
๖. เมื่อพระสงฆ์เริ่มสวดบท อเสวนา จ พาลานัง ใหเ้ จ้าภาพจุดเทียนน้ามนตแ์ ลว้ ถวายพระสงฆ์
๗. พระสงฆเ์ จริญพทุ ธมนต์เสรจ็ ถวายภัตตาหาร
๘. ถวายเคร่อื งไทยธรรม
๙. กรวดน้าและอนุโมทนา
๑๐. รบั การพรมน้ามนต์
๑๑. สง่ พระสงฆก์ ลับ
สว่ นงานอวมงคลเปล่ียนจากเจรญิ พระพทุ ธมนต์เป็นสวดพระพุทธมนต์
๔. ประเพณที อ้ งถน่ิ เป็นประเพณีที่คนในชุมชน หมูบ่ า้ นได้ รว่ มแรงรว่ มใจกันจัดขึ้นตามลักษณะทาง
ภูมิศาสตร์ของทอ้ งถิน่ นนั้ ๆ และถือปฏิบัตสิ บื ทอดตอ่ กันมาเปน็ เวลานาน มีวตั ถปุ ระสงคเ์ พื่อพบปะ
สังสรรค์ โดยแบง่ ตามภาคตา่ ง ๆ ดงั นี้
ลกั ษณะประเพณที อ้ งถน่ิ มีดงั นี้
ภาคเหนอื
ประเพณยี ่ีเปง็ เป็นการลอยโคมในงานประเพณลี อยกระทง จังหวัดเชยี งใหม่ เพ่ือเปน็ การขอขมาตอ่
พระแมค่ งคา
ประเพณปี อยส่างลอง หรอื บวชลกู แกว้ จังหวดั แมฮ่ อ่ งสอน จดั ช่วงเดือนมีนาคม-เมษายน เป็นการ
บรรพชาเณร เพราะเชื่อว่าการบวชเณรไดบ้ ญุ มาก
ประเพณอี มุ้ พระดานา้ จงั หวัดเพชรบรู ณ์ จัดใหม้ ใี นวนั สารทไทย เพ่ือความเป็นสริ ิมงคลและอุดม
สมบรู ณ์

นอกจากน้ันยงั ได้แก่ ประเพณปี อยสา่ งลอง แม่ฮ่องสอน ประเพณีทานขันข้าว ลาปาง ประเพณนี บพระเลน่ เพลง
กาแพงเพชร ประเพณีลอยกระทงสาย ตาก

ภาคกลาง
ประเพณตี กั บาตรดอกไม้ หรือเรยี กวา่ ดอกเข้าพรรษา จงั หวัดสระบุรี จดั ช่วงเขา้ พรรษา เพราะ
ดอกเข้าพรรษาจะมชี ่วงเดียวคอื กอ่ นเข้าพรรษา วัตถปุ ระสงค์เพื่อบูชาลอยพระพทุ ธบาท
ประเพณวี งิ่ ควาย จงั หวดั ชลบรุ ี จดั ขึ้นก่อนวนั ออกพรรษา ๑ วัน วตั ถุประสงค์เพอ่ื ความสนุกสนาน
ประเพณโี ยนบวั รับบวั จงั หวดั สมทุ รปราการ จัดวันแรม ๑๔ ค่าเดอื น ๑๑ กอ่ นวนั ออกพรรษา ๑
วัน เพ่อื ใหพ้ ุทธศาสนกิ ชนไดบ้ ูชาหลวงพอ่ โต วดั บางพลี

นอกจากนน้ั ยงั ได้แก่ ประเพณกี วนขา้ วทิพย์ ชยั นาท ประเพณีสู่ขวญั ขา้ ว นครนายก ประเพณีทาบุญโคนไม้ ตราด

ภาคอสี าน
ประเพณผี ตี าโขน จงั หวัดเลย จดั ชว่ งเดอื น ๗ เป็นงานประเพณบี ุญใหญท่ ่ีเรยี กวา่ บญุ ผะเหวด หรอื
งานบญุ หลวง เป็นประเพณกี ารละเลน่ เพอื่ ความสนุกสนาน
ประเพณบี ญุ บงั้ ไฟพญานาค จงั หวดั หนองคาย จัดวันข้ึน ๑๕ คา่ เดอื น ๑๑ วันออกพรรษา
ประเพณแี หเ่ ทยี นเข้าพรรษา จังหวดั อบุ ลราชธานี จดั ขน้ึ ก่อนวันเขา้ พรรษา ๑ วนั มีวัตถุประสงค์เพ่อื
ถวายตน้ เทยี นเป็นพุทธบชู าในชว่ งเข้าพรรษา

นอกจากนน้ั ยงั ได้แก่ ประเพณีไหลเรอื ไฟ นครพนม ประเพณบี ุญบั้งไฟ ยโสธร ประเพณีข้ึนเขาพนมรุ้ง บรุ ีรัมย์
ประเพณบี ุญผะเหวด ร้อยเอ็ด

ภาคใต้
ประเพณชี กั พระ จังหวัดสรุ าษฎรธ์ านี จัดในช่วงวันออกพรรษา มีวตั ถุประสงคเ์ พ่อื ความเปน็ สริ ิมงคล
ประเพณแี ขง่ เรอื กอและ จังหวัดนราธิวาส จัดช่วงเดือนกนั ยายน วตั ถุประสงคเ์ พื่อความสนุนสนาน
ประเพณบี ญุ เดอื นสิบ จงั หวดั นครศรีธรรมราช จดั ชว่ งเดือน ๑๐ มีวตั ถปุ ระสงคเ์ พอ่ื ทาบุญอุทิศส่วน
กศุ ลใหก้ บั ญาตผิ ู้ล่วงลบั

นอกจากนน้ั ยงั ไดแ้ ก่ ประเพณีลากพระ นครศรีธรรมราช ประเพณีการแห่นก นราธวิ าส ประเพณีการแข่งโพน
พัทลงุ ประเพณีกินผกั พงั งา


Click to View FlipBook Version