ประวตั ศิ าสตรส ากล
อารยธรรมโรมัน
อารยธรรมโรมันมีศนู ยก ลางอยูท่แี หลมอติ าลี เปน
อารยธรรมของพวกอนิ โด ยูโรเปย นเผาละติน ซึง่
อพยพจากทางตอนเหนือมาตั้งถ่นิ ฐานในแหลมอิตาลีเม่ือ
ประมาณ ปกอนคริสตศกั ราช และเรยี กตวั เองวา
โรมนั พวกโรมันไดข ยายอทิ ธิพลเขา ครอบครองดินแดนที่
เปนศนู ยกลางความเจรญิ ของอารยธรรมเฮลเลนิสตกิ ซง่ึ
สลายเม่ือประมาณป กอ ารยธรรมโรมนั มศี นู ยกลางอยทู ่ี
แหลมอติ าลี
ปจจยั สงเสริมการขยายอํานาจของ
จักรวรรดโิ รมัน
จักรวรรดโิ รมนั ขยายอํานาจท่ยี ิง่ ใหญเ หนือดนิ แดนตา งๆ
นานหลายรอ ยป โดยมีปจ จยั สาํ คญั ทส่ี งเสริมการขยาย
อาํ นาจของโรมันคอื สภาพภูมศิ าสตรของแหลมอิตาลี
ระบอบการปกครอง และกองทัพโรมัน
สภาพภมู ิศาสตรของแหลมอติ าลี
แหลมอิตาลีต้ังอยูก งึ่ กลางทะเลเมดิเตอรเรเนียน ระหวา ง
คาบสมทุ รบอลขานและคาบสมุทรไอบเี รยี ซ่ึงสะดวกตอ
การตดิ ตอกับเอเชยี ไมเนอรแ ละยุโรปตอนใต นอกจากน้ี
รปู รา งของแหลมอิตาลียังเปรยี บเสมือนรองเทา บตู ทยี่ ื่น
เขา ไปในทะเลเมดิเตอรเ รเนยี น ทาํ ใหสามารถตดิ ตอกับ
ดินแดนรอบๆ ทะเลเมดเิ ตอรเ รเนียน โดยเฉพาะตอนเหนอื
ของทวปี แอฟริกา อนึง่ ตอนเหนือของแหลมอิตาลีแมจะมี
เทือกเขาแอลป ขวางกน้ั แตชาวโรมนั กส็ ามารถ
ติดตอ กบั ดนิ แดนตอนกลางของยุโรปไดไ มย ากนัก
เน่อื งจากมีชอ งเขาที่สามารถเดนิ ทางผา นได
ระบบปกครอง
ชาวโรมนั ไดส ถาปนาการปกครองระบอบสาธารณรฐั
ขึ้นหลังจากรวมอํานาจในแหลมอิตาลีได ระบอบ
สาธารณรฐั สรางความเปน ปกแผน ใหแ กชาวโรมัน
เพราะเปน ระบอบทเี่ ปดโอกาสใหพ ลเมืองโรมันทุกคน
ทั้งชนชัน้ สูง สามัญชน และทหาร มีสวนรว มในการ
ปกครอง ดว ยการเลอื กตั้งตัวแทนของกลมุ ตนเขาไป
บริหารออกกฎหมาย กําหนดนโยบายตา งประเทศ
และประกาศสงคราม โดยมกี งสลุ ซ่ึงมาจาก
การเลือกต้งั ทาํ หนา ที่ประมขุ และบรหิ ารการปกครอง
ทกุ ดา น การมสี ว นรวมในการปกครองของพลเมอื ง
โรมันทําใหสาธารณรัฐโรมันแขง็ แกรงม่ันคงและ
เจรญิ กาวหนา
กองทพั โรมนั
ความเขมแข็งของกองทพั โรมนั เปน ปจ จยั หนึง่ ท่ี
สงเสริมการขยายอิทธพิ ลของจักรวรรดโิ รมนั กองทัพ
โรมนั มีชอ่ื เสยี งในดา นความสามารถและ
ประสทิ ธิภาพการรบ ความสาํ เรจ็ สวนใหญเกิดจาก
การจดั องศกรภายในกองทัพท่ดี เี ย่ียมและการฝก ฝน
ทหารใหม ีประสทิ ธภิ าพและมวี นิ ยั โดยใชบ ทลงโทษ
ทรี่ ุนแรง นอกจากน้คี วามเขมแข็งของกองทพั ยงั รวม
ถึงความรับผิดชอบของทหารแตละคนอกี ดวย ทหาร
โรมนั ประกอบดว ยพลเมอื งชายทกุ คน มหี นา ท่ีรบั ใช
กองทพั ในยามเกิดศกึ สงคราม ทหารเหลา นี้ไมม ี
ตําแหนงในกองทัพ เวน แตไ ดปฏิบตั หิ นา ที่เกนิ กวา
ปขึ้นไป
กองทพั โรมนั มีสถานะสําคญั มากข้นึ ในสมัย
จกั รวรรดิ ซ่งึ ตอ งอาศยั กองทพั คํ้าจนุ อํานาจของ
จักรวรรดิทหารโรมนั ถูกมอบหมายใหปฏิบัตหิ นา ท่ี
ปกครองจกั รวรรดแิ ละเขตแดน จกั รวรรดิโรมนั ได
สรางปอมและคา ยทหารจาํ นวนมากตามแนวชาย
แดนของจกั รวรรดิโดยเฉพาะทางตอนเหนอื
การขยายอํานาจของจักรวรรดิโรมัน
ชาวโรมันโบราณท่อี พยพเขา มาอยูในแหลมอติ าลี
ประกอบดว ยเผาท่ีสาํ คัญ เผา คอื พวกละติน ซ่งึ อพยพ
มาจากทางตอนเหนอื เขา มาตั้งถ่นิ ฐานอยใู นเขตทรี่ าบ
ตะวันตก และตามแนวแมน า้ํ ไทเบอร จากน้นั
ไดส รางเมืองตา งๆ ข้ึนรวมท้งั กรงุ โรม อกี เผาหน่งึ คือพวก
อีทรัสคัน ซงึ่ อพยพมาจากเอเชีย
ไมเนอรเม่อื ประมาณ ปกอ นคริสตศ ักราช พวกอี
ทรัสคนั ไดข ยายอาณาเขตรกุ รานดนิ แดนของพวกละตนิ
และสถาปนากษัตรยิ ปกครองแหลมอิตาลีเม่อื ประมาณ
ปกอ นคริสตศกั ราช หลังจากขยายอํานาจปกครองได
ประมาณ ป พวกอีทรัสคันกส็ ูญเสยี อาํ นาจ และผสม
กลมกลืนกับพวกละตนิ จนกลายเปน ชาวโรมนั ในเวลาตอ
มา ความเจรญิ รุงเรืองทพี่ วกอที รสั คันสรางไวใหแก
อารยธรรมโรมนั คอื การนาํ ตัวอกั ษรกรกี เขา มาใชใน
แหลมอิตาลี ซ่ึงตอมาไดพัฒนาเปน อกั ษรโรมัน
การสถาปนาจกั รวรรดิโรมนั
การทาํ สงครามขยายอํานาจครอบครองดินแดนตางๆ
ทาํ ใหเ กิดผนู าํ ทางการทหารซึ่งไดร บั ความจงรกั ภกั ดจี าก
ทหารของตน เกดิ การแกง แยง อํานาจกันระหวา งกลุมผูนาํ
กองทพั กับสมาชิกสภาซเี นตซงึ่ คุมอํานาจปกครองอยูเดมิ
ในป กอนครสิ ตศักราช จูเลยี ส ซีซาร
แมท ัพโรมันซึ่งมฐี านอาํ นาจอยทู แี่ หลมอิตาลี
สเปน กรีก และอียปิ ต ไดเ ขา ควบคุมกรงุ โรม ปต อ มาเขา
ไดรบั การสถาปนาเปนผเู ผด็จการ และมอี าํ นาจ
สงู สดุ เทียบเทากษัตริย ขณะน้นั โรมันยงั คงปกครองใน
ระบอบสาธารณรัฐ แตอํานาจขององคกรการเมืองถูก
ลดิ รอน เชน การเพิ่มจํานวนสมาชิกในสภาซเี นตจากเดมิ
ซึง่ มเี พียง คน เปน คน และยังอนญุ าตใหส มาชกิ
มาจากพลเมอื งกลมุ อืน่ ๆ ไดนอกเหนือจากเดิมท่ีสงวนให
เฉพาะกลุม ชนช้นั สูงเทา น้ัน นอกจากนซี้ ซี ารยังใหสถานะ
พลเมืองโรมนั แกประชาชนทั่วไปตามเขตตางๆ มากข้นึ
นโยบายดงั กลาวชวยเพ่มิ อทิ ธพิ ลและอาํ นาจของซซี าร
เปน เหตใุ หมผี อู จิ ฉารษิ ยาอาํ นาจของเขา ซีซารถ ูก
ลกั ลอบสงั หารเม่ือป กอนคริสตศักราช
ความเส่อื มของจักรวรรดโิ รมนั
ตง้ั แต ค ศ จกั รวรรดิโรมนั เรม่ิ เสอ่ื มอาํ นาจลง
เน่ืองจากไมส ามรถปกครองจักรวรรดทิ ี่มขี นาดกวา งใหญ
มากๆได บางชว งตองมกี ารแตง ตง้ั จักรพรรดริ ว มเพื่อแยก
กนั ปกครองจกั รวรรดิ
ใน ค ศ จกั รพรรดคิ อนสแตนตนิ
ไดป กครองจกั รวรรดโิ รมัน และเกิดเหตุการณสําคญั
เหตกุ ารณ คือ
เหตกุ ารณแ รก ไดแ กการยา ยศนู ยก ลางการ
ปกครองจากกรุงโรมไปยังกรงุ คอนสแตนติโนเปล
เรียกวา จักรวรรดิไบแซนไทน
เมื่อ ค ศ ทาํ ใหจกั รวรรดิโรมันถกู
แบงแยกเปน สวน คือ จกั รวรรดโิ รมนั ตะวนั ตก ซง่ึ ยงั คง
มศี ูนยกลางที่กรงุ โรม และจักรวรรดิไบแซนไทนห รอื หรือ
จกั รวรรดโิ รมันตะวันออก มีศูนยก ลางท่กี รุงคอนสแตนติ
โนเปล ปจจบุ ันคือนครอสิ ตันบลู ในประเทศตุรกี สงผลให
จักรวรรดโิ รมนั เส่ือมอํานาจลงและถูกรุกรานในเวลาตอ
มา
มรดกของอารยธรรมโรมนั
ชาวโรมันไดใชเ วลานานกวา ปใ นการ
ผสมผสานและหลอ หลอมอารยธรรมของตน ซ่ึงได
เผยแพรไปท่วั จักรวรรดโิ รมนั ที่กวางใหญ ความโด
เดน ของอารยธรรมโรมนั เกดิ จากรากฐานทแี่ ข็งแรง
ซึ่งไดร บั จากอารยธรรมกรีกและอารยธรรมของดิน
แดนรอบๆ ทะเลเมดเิ ตอรเ รเนยี นผสานกับความเจรญิ
กาวหนาท่ีเปนภูมิปญ ญาของชาวโรมันเองทีพ่ ยายาม
คิดคนและสรา งระบบตางๆ เพือ่ ดาํ รงความยง่ิ ใหญ
ของจักรวรรดิโรมนั ไว ทําใหจักรวรรดโิ รมันเจริญ
กา วหนา ท้ังดานการปกครอง เศรษฐกิจ และสงั คม
ดา นการ
ปกครอง อารยธรรมดา นการปกครองเปนภูมิปญญาข
องชาวโรมันทีไ่ ดพฒั นาระบอบการปกครองของตนข้ึ
นเปน ระบอบสาธารณรฐั และจกั รวรรดิ เพ่ือสรางความ
แข็งแกรงใหกบั จักรวรรดโิ รมัน จุดเดน ของการ
ปกครองแบบโรมัน คือการใหพลเมืองมีสว นรว มใน
การบรหิ ารราชการสวนกลาง และการปกครองโดย
ใชหลักกฎหมาย
การปกครองสวนกลาง พลเมอื งโรมนั แตละ กลมุ
ทง้ั ชนชั้นสงู สามญั ชน และทหาร ตา งมโี อกาสเลอื กผู
แทนของตนเขาไปบรหิ ารประเทศรวม สภา คอื สภา
ซเี นต ซงึ่ เปน ตวั แทนของกลุมแพทรเิ ซียน
หรอื ชนช้ันสงู สภากองรอย
ซึง่ เปนตัวแทนของกลุม ทหารเหลาตา งๆ
และราษฎร ซึ่งเปน ตวั แทนของ
พวกพลีเบียน หรือสามญั ชนเผาตา งๆ
รวม เผา แตละสภามีหนาท่แี ละอาํ นาจแตกตา งกัน
รวมทง้ั การคัดเลือกเจา หนาทไี่ ปบริหารงานสวนตางๆ
แตโ ดยรวมแลวสภาซีเนตมอี ํานาจสงู สดุ เพราะได
ควบคุมการปกครองทง้ั ดา นบริหาร นิติบญั ญตั ิ และ
ตลุ าการ ตลอดจนกําหนดนโยบายตา งประเทศดว ย
ดาน
เศรษฐกจิ จักรวรรดิโรมนั มีนโยบายสง เสรมิ การ
ผลติ ทางดา นเกษตรกรรม และอุตสาหกรรม รวม
ทั้งการคา กับดินแดนภายในและภายนอก
จักรวรรดิ
ดา น
เกษตรกรรม เดมิ ชาวโรมันในแหลมอิตาลีประก
อบเกษตรกรรมเปนหลัก และพึง่ พงิ การผลิต
ภายในดนิ แดนของตน ตอ มาเมอ่ื จักรวรรดิโรมัน
ขยายอาํ นาจออกไปครอบครองดนิ แดนอ่นื ๆ
การเพาะปลูกพชื และขาวในแหลมอิตาลีเรมิ่ ลด
ลง เน่ืองจากรัฐสงเสรมิ ใหด ินแดนอ่ืนๆ นอก
แหลมอิตาลปี ลูกขาว โดยวธิ ีการปฏริ ปู ทด่ี ิน ดิน
แดนทีป่ ลูกขา วสว นใหญอยใู นแควนกอล
เขตประเทศฝรั่งเศสปจจบุ นั และตอน
เหนือของแอฟรกิ า สว นพื้นท่กี ารเกษตรใน
แหลมอติ าลสี วนใหญเ ปลีย่ นไปทาํ ไรองนุ และ
เล้ยี งสตั ว
ดานการ
คา การคาในจักรวรรดโิ รมันรงุ เรืองมาก มีทั้ง
การคา กับดนิ แดนภายในและนอกจักรวรรดิ
ปจ จยั สาํ คัญทท่ี ําใหการคาเจรญิ รงุ เรือง ไดแก
ขนาดของดนิ แดนทีก่ วางใหญและจํานวน
ประชากร ซงึ่ เปนตลาดขนาดใหญส ามารถรอง
รบั สินคา ตางๆไดมาก นอกจากนก้ี ารจัดเก็บภาษี
การคา กอ็ ยูใ นอัตราตา่ํ และยังมกี ารใชเงนิ สกลุ
เดยี วกนั ท่ัวจกั รวรรดิ ประกอบกบั ภายใน
จักรวรรดโิ รมันมรี ะบบคมนาคมขนสงทางบก คือ
ถนนและสะพานท่ีตดิ ตอเช่ือมโยงกับดินแดน
ดา น
อตุ สาหกรรม ความรงุ เรืองทางกาคาของจักรวรรดโิ ร
มนั สงเสรมิ ใหม ีการผลติ สนิ คาอตุ สาหกรรมอยางกวา
งขวาง ดนิ แดนท่มี ีการประกอบอตุ สาหกรรมทส่ี าํ คัญ
ไดแ ก แหลมอิตาลี สเปน และแควน กอล ซึ่งผลิตสนิ คา
ประเภทเคร่อื งปน ดินเผาและสิง่ ทอ อยางไรก็ตาม
อตุ สาหกรรมในเขตจกั รวรรดโิ รมนั สว นใหญเปน
อตุ สาหกรรมขนาดเล็กที่ใชแรงงานคนเปน หลกั
ดา น
สงั คม จักรวรรดโิ รมันมคี วามเจรญิ ดา นสงั คมมาก ท่ี
สาํ คัญไดแ ก ภาษา การศกึ ษา วรรณกรรม การ
กอสราง และสถาปต ยกรรม วทิ ยาการตางๆ และวถิ ี
ดาํ รงชวี ิตของชาวโรมัน
ภาษาละติ
น ชาวโรมนั พฒั นาภาษาละตนิ จากตัวพยญั ชนะในภ
าษากรกี ที่พวกอีทรัสคนั นาํ มาใชใ นแหลมอิตาลี
ภาษาละตนิ มพี ยญั ชนะ ตวั ใชก นั แพรหลายใน
มหาวิทยาลัยของยุโรปสมยั กลาง
ภาษาละติ
น ชาวโรมันพัฒนาภาษาละตนิ จากตัวพยญั ชนะในภ
าษากรีกทพ่ี วกอีทรัสคนั นาํ มาใชในแหลมอติ าลี
ภาษาละตนิ มพี ยญั ชนะ ตวั ใชกนั แพรหลายใน
มหาวิทยาลยั ของยโุ รปสมัยกลาง และเปน ภาษาทาง
ราชการของศาสนาคริสตน กิ ายโรมันคาทอลกิ มา
จนถึงศตวรรษ นอกจากนภี้ าษาละตนิ ยังเปน
ภาษากฎหมายของประเทศในยโุ รปตะวันตกนาน
หลายรอยปแ ละเปน รากของภาษาในยโุ รป ไดแก
ภาษาอังกฤษ ฝรงั่ เศส สเปน โปรตเุ กส และโรมาเนีย
ภาษาละตินยงั ถูกนําไปใชเปนช่ือทางวทิ ยาศาสตร
เชนเดียวกบั ภาษากรีกดว ย
การ
ศกึ ษา โรมันสง เสรมิ การศึกษาแกป ระชาชนของตนท่ั
วจกั รวรรดใิ นระดับประถมและมธั ยม โดยรฐั จดั ให
เยาวชนทัง้ ชายและหญิงทีม่ ีอายุ ป เขา ศึกษาใน
โรงเรียนประถมโดยไมต องเสียคาเลาเรยี น
ดา น
วรรณกรรม โรมนั ไดรับอิทธิพลดา นวรรณกรรมจากก
รีก ประกอบกับไดรับการสง เสรมิ จากจกั รพรรดิโรมัน
จงึ มีผลงานดานวรรณกรรมจาํ นวนมากท้ังบทกวแี ละ
รอ ยแกว มีการนําวรรณกรรมกรีกมาเขียนเปนภาษา
ละตินเพ่อื เผยแพรใ นหมูชาวโรมัน และยังมผี ลงาน
ดานประวัตศิ าสตร นกั ประวตั ิศาสตรโ รมันทม่ี ชี ่อื เสยี ง
คือ แทซอิ ุส ซง่ึ วพิ ากษก ารใชช วี ิตฟุมเฟอย
ของชาวโรมัน สวนกวีท่มี ีชอื่ เสียงมากที่สุดคนหนงึ่
ของโรมนั คอื ซเิ ซโร ซงึ่ มผี ลงานจาํ นวนมาก
รวมทงั้ การแสดงความคดิ เหน็ ทางการเมอื ง
การกอสรา งและ
สถาปตยกรรม ผลงานดา นการกอ สรา งเปน มรดกทย่ี ิ่ง
ใหญของชาวโรมนั โรมันเรียนรพู น้ื ฐานและเทคนคิ
การกอสราง การวางผังเมืองและระบบระบายน้ําจาก
กรกี จากน้ันไดพ ัฒนาระบบกอ สรางของตนเอง ชาว
โรมนั ไดส รา งผลงานไวเปน จํานวนมาก เชน ถนน
สะพาน ทอสง นํ้าประปา อัฒจนั ทรครึ่งวงกลม สนาม
กีฬา ฯลฯ