ภูมิปัญญาท้องถิ่น เรื่อง เสื่อกก จัดทำ โดย นายอภิรเดช จารุมาตร์ เลขที่ 15 นางสาวกัญญนันทน์ เลิศอินทร์ เลขที่ 24 นางสาวสุชานันท์ โกฏแสง เลขที่ 32 ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 6/6
คำ นำ หนังสืออิเล็กทรอนิกส์ฉบับนี้ทำ ขึ้นเพื่อให้ผู้อ่านได้เข้าใจเกี่ยวกับภูมิปัญญา ท้องถิ่น คณะผู้จัดทำ หวังอย่างยิ่งว่าหนังสืออิเล็กทรอนิกส์ฉบับนี้จะเป็นประโยชน์แก่ผู้ อ่าน และผู้ที่สนใจ เพื่อความเข้าใจในภูมิปัญญาท้องถิ่นมากขึ้น คณะผู้จัดทำ อภิรเดช กัญญนันทน์ สุชานันท์
สารบัญ คำ นำ ก สารบัญ ข ความเป็นมา 1 เครื่องมือ และวัสดุอุปกรณ์ 2 ขั้นตอนการทำ 3-5 ประโยชน์ 6
แหล่งที่ตั้ง บ้านคลองข่อย ตำ บล บ่อยาง อำ เภอ สว่างอารมณ์ จังหวัด อุทัยธานี การทอเสื่อกกมีการสืบทอดมาตั้งแต่สมัยบรรพบุรุษ ซึ่งกกเป็นพืชชนิดหนึ่งที่ สามารถนำ มาแปรรูปเป็นผลิตภัณฑ์ได้มากมายหลายแบบหลายชนิด ชาวบ้าน คลองข่อยได้มีการปลูกต้นกกไว้เกือบจะทุกครัวเรือน โดยอาศัยที่ว่างในบริเวณ บ้าน และนำ กกที่ปลูกไว้มาทอเป็นเสื่อกกไว้ปูนอน จากทอใช้เองก็เริ่มมีการรวม กันเป็นกลุ่มเพื่อทอเสื่อ และผลิตภัณฑ์จากสื่อกก จำ หน่ายหารายได้ให้ครอบครัว ซึ่งเดิมการทอเสื่อนั้นจะทอเสื่อแบบลายโบราณคือลายกระจับเพียงลายเดียว และลักษณะของเสื่อเป็นเสื่อผืนใหญ่ กลุ่มทอเสื่อกกบ้านคลองข่อย เกิดขึ้นจาการทอใช้เองในครัวเรือนแต่ละบ้าน ส่วนใหญ่ทอเสื่อเพื่อใช้สอยในครัวเรือนสำ หรับแลกเปลี่ยนกับสิ่งของเครื่องใช้ ภายในครัวเรือนกันเองในหมู่บ้านและหมู่บ้านใกล้เคียงโดย ต่อมามีการจัดตั้ง เป็นกลุ่มอาชีพทอเสื่อกกบ้านคลองข่อยขึ้น ความเป็นมา 1
เครื่องมือ และวัสดุอุปกรณ์ 1.โฮงทอ 2.ไม้ขื่อ 3.ฟืม 4.ด้ายไนล่อน 5.ไม้สอด 6.ไม้หัวเสื่อ 7.กรรไกร 8.ต้นกกตากแห้ง 9.ถังน้ำ 10.ผ้าสำ หรับห่อต้นกก 2
ขั้นตอนการทำ 1.ตัดต้นกกที่มีอยู่ในนาจากโคนต้นโดยเลือกต้นที่มีขนาดลำ ต้นประมาณ นิ้วก้อยขึ้นไป และมีความยาวโดยเฉลี่ยประมาณ 1 เมตร จากนั้นเลือกเอาต้นที่ ค่อนข้างแก่ซึ่งลำ ต้นจะมีสีเขียวเข้มเนื่องจากต้นแก่นั้นจะมีความเหนียวแน่น คงทนไม่ขาดง่าย 2.เมื่อได้ต้นกกมาแล้วก็จะทำ การแยกขนาดของต้นกกตามความยาวของ แต่ละต้น และตัดใบออกให้เหลือแต่ลำ ต้นเท่านั้นโดยต้นที่มีความยาวก็จะใช้ทำ เสื่อที่มีขนาดผืนใหญ่ ส่วนต้นที่มีขนาดสั้นนั้นก็จะใช้ทำ เสื่อที่มีขนาดผืนเล็กหรือ ทำ เป็นสื่อพับโดยการทอแล้วนำ มาต่อกัน 3
ขั้นตอนการทำ 3.นำ ต้นกกที่ได้จากการคัดแยกมากรีดออกเป็นเส้นๆโดยจะได้ประมาณ ต้นล่ะ 3-4 เส้น ในการกรีดนั้นจะเอาส่วนที่เป็นแกนกลางของลำ ต้นออกหรือ ที่ชาวบ้าน เรียกว่า ไส้ของต้นกก เนื่องจากไส้ของต้นกกจะเปราะขาดง่ายไม่ แข็งแรง เมื่อกรีดต้นกกออกเป็นเส้นๆ 4.นำ ต้นกกที่กรีดเป็นเส้นมามัดรวมกัน แล้วนำ มาตากแดดประมาณ 1 สัปดาห์ โดยสังเกตจากสีของต้นกกที่ตากแดดไว้จะเปลี่ยนจากสีเขียวเป็นสี เหลือง หรือสีขาวนั่นเองแสดงว่าสามารถนำ ไปใช้ได้แล้ว 4
5.นำ ต้นกกที่แห้งดีแล้วก็จะนำ มาย้อมสีเพื่อที่จะให้ได้ลวดลายของเสื่อนั้น ออกมาสวยงามตามความต้องการหลังจากย้อมสีเสร็จก็นำ มาจากไว้ในที่ร่มที่มี อากาศถ่ายเทไว้ได้ดีเพื่อให้เสด็จน้ำ และแห้งสนิทเพื่อรอการถักทอต่อไป ขั้นตอนการทำ 5
ประโยชน์ของการทอเสื่อกก 1.ใช้ปูพื้นสำ หรับนั่ง หรือทำ กิจกรรมต่างๆ 2.สร้างรายได้จากการจำ หน่าย 3.มีความคิดสร้างสรรค์ในการคิดค้นลายของเสื่อ 4.มีความอดทนในการทอเสื่อ 5.นำ ไปบริจาค เช่น การงานมงคลสมรส ทอดกฐิน ประโยชน์ของต้นกก 1.ทำ เป็นเสื่อสำ หรับนอน นั่ง 2.ทำ เป็นกระเป๋าแทนกระเป๋าหนังทำ เป็นรูปต่างๆได้หลายแบบ ทำ เป็นกระเป๋า สตางค์ ทำ เป็นกระเป๋าหิ้วสตรี กระเป๋าใส่เอกสาร 3.ทำ เป็นหมอน เช่น หมอนรองที่นั่ง หมอนพิง 4.ทำ เป็นหมวกใช้กันแดด หรือเพื่อความสวยงาม 5.ทำ เป็นกระจาดใส่ผลไม้ หรืออาหารแห้ง 6.ใช้เป็นยารักษาโรค เช่น - ใบ ตำ พอกฆ่าพยาธิบาดแผล - ต้น รสเย็นจืด ต้มเอาน้ำ ดื่ม รักษาโรคท่อน้ำ ดีอักเสบ ขับน้ำ ดี - ดอก รสฝาดเย็น ต้มเอาน้ำ อม แก้แผลเปื่อยพุพองในปาก - เหง้า รสขม ต้มเอาน้ำ ดื่ม หรือบดเป็นผง ละลายน้ำ ร้อนดื่มบำ รุงธาตุเจริญ อาหาร แก้เสมหะ ขับน้ำ ลาย - ราก รสขมเอียน ต้มเอาน้ำ ดื่ม หรือตำ กับเหล้า คั้นเอาน้ำ ดื่ม แก้ช้ำ ใน ขับโลหิตเน่าเสีย ประโยชน์ 6