คู่มือการปลูกผักเคล

คูม่ ือการปลกู

โครงการ “ครอบครวั เคลสวู้ ิกฤติ
ตามหลกั เศรษฐกจิ พอเพียง”

ภายใตก้ ารสนบั สนนุ ของ

มลู นิธริ างวลั สมเด็จเจ้าฟ้ามหาจกั รี ปี พ.ศ. ๒๕๖๔

นายอภชิ าติ จาดคลา้ ย

สนับสนนุ โดยกองทนุ เพ่อื ความเสมอภาคทางการศึกษา (กสศ.)

คู่มือการปลูก “ผักเคล” เล่มนี้ใช้ประกอบการทำโครงการ
“ครอบครัวเคลสู้วิกฤติ ตามหลักเศรษฐกิจพอเพียง” เพือ่ เป็นแนวทางให้ครู
เครือข่ายแกนนำและครอบครัวเครือข่ายได้ศึกษาเรียนรู้ ตลอดจนนำความรู้
ไปใช้ในการปลูกผักเคล เริ่มตั้งแต่การทำความรู้จักกับผักเคล ขั้นตอน
การปลูกผักเคล การดูแลรักษา การเก็บเกี่ยวผลผลิต การนำผลผลิตผักเคล
ไปประกอบอาหารและการแปรรูปต่อยอดผลผลิต นอกจากนำเสนอด้วย
ตัวหนังสือและรูปภาพแล้วโดยแต่ละขั้นตอนยังมีรายละเอียดอยู่ใน
คิวอารโ์ ค้ด สามารถเรียนรเู้ ชงิ ลกึ ผา่ นการชมวดี ิทัศน์ได้

ผู้รับผิดชอบโครงการต้องขอขอบคุณท่านอาจารย์ชัดเจน ไทยแท้
และท่านอาจารย์วิไล คชศิลา พี่เลี้ยงโครงการที่ให้คำแนะนำในการทำ
โครงการมาตลอด อีกทั้งขอขอบใจนายปรีชา ทรัพย์ย้อย นายวณัฐพล
สินภิบาล และนางสาวจีรวรรณ ศรบุญทอง ที่กรุณาช่วยบันทึกภาพและ
วีดิทัศน์ รวมทั้งขอบใจนายอรรถพล ศรีสังข์งามและนายวัทนพร บุญชู
ทช่ี ่วยรวบรวมและจดั ทำรูปเล่มใหเ้ ป็นคมู่ ือที่สมบูรณเ์ ชน่ น้ี

อภิชาติ จาดคล้าย
ผจู้ ัดทำ

จากครูขวญั ศษิ ย.์ ..สู่ผลผลติ “ครอบครวั เคล” หนา้
ทำไมตอ้ งเป็น “ผักเคล”
“ผักเคล” คืออะไร ๑
ประโยชน์จาก “เคล” ๒
ข้ันตอนการปลกู เคล ๓
ตัวอยา่ งการประกอบอาหารและการแปรรปู จากเคล ๔
๕
๑๒

จากครขู วญั ศษิ ย์...สผู่ ลผลติ “ครอบครวั เคล”

จากรางวัล “ครูขวัญศิษย์” ขยายผลและยกระดับคุณภาพ
การเรียนรู้เพื่อพัฒนาศักยภาพเด็กและเยาวชนด้อยโอกาสโดย
ครูรางวัลมูลนิธิสมเด็จเจ้าฟ้ามหาจักรี ปี พ.ศ. ๒๕๖๔ สนับสนุน
โดยกองทุนเพื่อความเสมอภาคทางการศึกษา (กสศ.) จึงได้จัดทำ
โครงการ “ครอบครูเคลส้วู กิ ฤติ ตามหลกั เศรษฐกจิ พอเพยี ง

มวลความรู้และประสบการณ์ในการทำการเกษตรตั้งแต่
จำความได้ รวมทั้งเป็นครูแกนนำในการจัดตั้งศูนย์การเรียนรู้ตาม
หลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง โรงเรียนวัดเกาะวังไทร
(กิตติวัฒนาคาร) นับเป็นสิบปีจึงเลือกการปลูกผักเคลแบบ
เกษตรอินทรยี ม์ าจดั ทำโครงการครัง้ น้ี

๑

“ทำไมต้องเป็น ”

ผักเคลมีคุณค่าทางโภชนาการสูงจนได้รับยกย่องเป็น

“ราชินผี กั ใบเขียว” หรือเปน็ สุดยอดของอาหาร

ผักเคลปลูกหนึ่งครั้งสามารถเก็บเกี่ยวผลผลิตได้
นานนับปี

ผักเคลมีราคาสูงตลอด
ปี
ผักเคลสามารถนำไปประกอบอาหารและแปรรูปได้
อยา่ งหลากหลาย

๒๑

ผักเคล (Kale) หรือคะน้าใบหยิก จัดเป็นพืชผักในวงศ์
Brassicaceae เช่นเดียวกับคะน้า กะหล่ำปลี บร็อคโคลี่และ
กะหล่ำดอก มีชื่อวิทยาศาสตร์ว่า Brassica oleracea
L. Acephala group และมีชื่อสามัญหลายชื่อ ได้แก่ Kale,
Curl Leaf Kale และ Leaf Cabbage

ผักเคล มหี ลายสายพันธ์ุดว้ ยกัน ซ่ึงจะมีลักษณะของต้นที่
แตกต่างกนั ออกไป เช่น ใบเรยี วยาวสเี ขยี ว ใบหยักสีเขยี วหรอื
ม่วง ขอบใบเรียวหรอื ขอบใบลอน ลำต้นเป็นสเี ขียวหรือลำต้น
เป็นสมี ่วง ข้ึนอยูก่ ับสายพันธ์ุ เป็นต้น

นอกจากนี้ ผักเคล ถูกขนานนามว่าเป็นราชินีแห่งผัก
ใบเขียวทั้งมวล (Queen of Greens) และได้รับการยอมรับ
ว่าเป็น Super Food หรืออาหารทีม่ คี ุณคา่ ทางโภชนาการสูง
และหลากหลาย เมื่อเทียบกับผักประเภทอื่น ๆ ในปริมาณท่ี
เท่ากนั

๓

๑ ๒ ๓

เคลมไี ฟเบอรส์ ูง เคลมลี ูทนี และ เคลมีสารตา้ น
ชว่ ยลดความเส่ียง ซแี ซนทนี สูง อนมุ ูลอสิ ระสูง

“โรคเบาหวาน” ชว่ ยปกป้องดวงตา ปอ้ งกนั มะเรง็

๔ ๕

เคลช่วยลดไขมัน เคลมคี ลอโรฟิลลส์ งู

ในเสน้ เลือด ช่วยดกั จบั สารกอ่ มะเรง็

ปอ้ งกันโรคความดนั สงู จากอาหารประเภทป้ิงยา่ ง

๖ ๗ ๘

ผักเคลมีโพแทสเซยี ม เคลอาจช่วย เคลมีเบตา้ แคโรทนี และ

ชว่ ยสง่ เสริม ลดนำ้ หนกั ไดด้ ี วิตามินเอ ช่วยบำรงุ
สขุ ภาพหัวใจ ผวิ หนังและเสน้ ผม
เพราะแคลอรตี่ ่ำมาก
และมีไฟเบอร์สูง

๔๑

ขั้นตอนการปลกู

การเตรยี มดิน
การเพาะกลา้

การยา้ ยกล้าปลกู
การดูแลรกั ษา

การเกบ็ เกย่ี ว

๕

การเตรียมดนิวดี ทิ ศั น์ เร่อื ง การเตรยี มดนิ

สว่ นผสมของดินปลูก

ข้นั ตอนการผสมดินปลูก ๑. หนา้ ดิน ๑ ส่วน
๒. ดนิ จากใบไมห้ มกั ๑ สว่ น
๓. ปุย๋ อินทรยี ์หมกั ๑ สว่ น
๔. กาบมะพรา้ วสับ
๕. น้ำหมักชีวภาพ

๑. นำหน้าดิน ดินจากใบไม้หมัก ปุ๋ยอินทรีย์หมัก และ
กาบมะพรา้ วสบั เทรวมกนั จากนัน้ คลกุ เคล้าให้เขา้ กนั

๒. เมื่อคลุกเคล้าส่วนผสมเข้ากันดีแล้ว เทน้ำหมักชีวภาพใส่
ภาชนะ เติมน้ำลงไปคนให้เข้ากันและตักส่วนผสมน้ำหมักเทราดบน
กองดิน

๓. ใช้สแลนหรือผ้าใบคลุมบนกองดินเพื่อเป็นการหมักหรือ
บม่ ดนิ ประมาณ ๓ - ๗ วนั แล้วจงึ นำดนิ ไปปลูกผักได้

๖๑

การเพาะกล้าวดี ทิ ัศน์ เรอ่ื ง การเพาะกล้า

ข้นั ตอนการเพาะกล้าผกั เคล

๑. เตรียมดินที่ผสมไว้ใส่ในแปลง นำดินจากใบไม้หมักมาโรยหน้า

ดินผสมปลกู หนาประมาณ ๑ ซม. แล้วโรยฟางคลุมดนิ

๒. นำเมล็ดผักเคลเทใส่ผ้าขาวบาง รวบผ้าขาวบางมัดให้แน่น

จากนั้นแช่ในภาชนะที่ใส่น้ำผสมน้ำหมักชีวภาพ แช่ไว้ประมาณ ๒-๓

ช่ัวโมง แล้วจงึ นำขนึ้ มาแขวนไว้ ประมาณ ๒๔ ชว่ั โมง

๓. นำเมลด็ ผกั เคลไปโรยบนแปลงเพาะกลา้ ท่ีเตรยี มไว้

๔. ดแู ลรดน้ำกล้าสกั ๒ ครั้งต่อวัน เชา้ -เยน็

๕. เมอ่ื ต้นกล้ามใี บ ๕-๗ ใบ จงึ แยกตน้ กลา้ ไปชำไวใ้ นถ้วยชำ

๖. เมื่อต้นกล้ามีความแข็งแรงดีแล้ว จึงนำไปปลูกในกระถางหรอื

แปลงปลูก ๗

การยา้ ยกล้าปลูกวดี ิทัศน์ เรอื่ ง การย้ายกลา้ ปลูก

ข้ันตอนการยา้ ยกลา้ ปลูก

๑. เตรยี มกระถางปลกู กน้ กระถางใสก่ าบมะพรา้ วสับสงู ๒ - ๓ นว้ิ
๒. ตักดินผสมพร้อมปลูกใส่กระถาง ประมาณ ๒ ใน ๓ ส่วนของ
กระถาง
๓. นำกล้าผักเคลออกจากกระถางชำ วางลงในกระถางปลูก
ที่เตรียมดินไว้ แล้วเติมดินผสมพร้อมปลูกให้ต่ำกว่าปากกระถาง
๒ ซม. ดา้ นบนใช้กาบมะพร้าวสบั โรยปดิ สว่ นบนแล้วจึงรดนำ้ ใหช้ ุ่ม
๔. นำกระถางผักเคลไปไว้ในที่ตั้งที่เตรียมไว้ (ที่ ๆ จะตั้งกระถาง
ผักเคลต้องให้ได้รบั แสงแดดอยา่ งนอ้ ย ๕๐ เปอร์เซน็ ต์ของแตล่ ะวนั

๘๑

การดูแลรกั ษาวดี ิทศั น์ เรอื่ ง การดูแลรกั ษา

ขน้ั ตอนการดแู ลรกั ษา

๑. รดน้ำต้นผักเคลวันละ ๑-๒ ครั้งตามความเหมาะสมของสภาพ

อากาศ

๒. ดูแลบริเวณแปลงหรือที่ตั้งกระถางผักเคลให้สะอาด ไม่มีวัชพืช

ซง่ึ เปน็ ท่อี ยอู่ าศยั ของแมลงหรือศตั รพู ืชตา่ ง ๆ

๓. หมั่นสังเกตและตรวจดูตันผักเคลอยู่เสมอ หากพบหนอนหรือ

แมลงศตั รูพชื ใหก้ ำจดั ทงิ้

๔. ป้องกันด้วยการใช้กาวดักแมลงหรือผีเสื้อที่จะมาวางไข่ซึ่งจะ

ทำลายตน้ ผักเคล

๕. ใช้น้ำหมักชีวภาพ ฮอร์โมนชนิดต่าง ๆ หรือน้ำหมักจุลินทรีย์

สังเคราะหแ์ สงผสมน้ำเพือ่ รดตน้ ผกั เคลสปั ดาหล์ ะ ๑ ครัง้ ๙

การดแู ลรกั ษา (ต่อ)

๖. ใช้น้ำส้มควันไม้หรือสารชีวภัณฑ์ผสมน้ำเพื่อรดต้นผักเคล
สปั ดาหล์ ะ ๑ คร้ัง

๗. หากพบเพลี้ยอ่อนระบาดตามใบ ใช้น้ำยาล้างจานผสมน้ำและ
นำ้ มนั พชื ฉดี พน่ ตามใบได้

๘. ใส่ปุ๋ยคอกหรือปยุ๋ หมกั ทยี่ อ่ ยสลายแล้วสกั ๑๕ วนั ต่อ ๑ คร้งั
๙. เมื่อเก็บเกี่ยวผลผลิตแล้วพบว่าก้านใบหรือต้นผักเคลมีอาการ
เน่าใหใ้ ช้ปูนแดงทาบริเวณแผลหรอื ผสมปนู แดงกบั น้ำเพอ่ื ใช้ฉดี พ่นได้

๑๐ ๑

การเก็บเก่ียววดี ทิ ศั น์ เรอ่ื ง การเกบ็ เกี่ยว

ขัน้ ตอนการเกบ็ เกี่ยว

หลังจากที่ปลูกผักเคลมีอายุได้ประมาณ ๕๐ วัน ก็เริ่มที่จะเก็บเกี่ยว

ผลผลิตได้ การเกบ็ เกยี่ วผลผลิตอาจใชม้ ีดตดั หรือใช้มือหกั ก้านใบ ต้งั แต่ใบทอี่ ยู่

ด้านล่างขึ้นมาด้านบน และให้เหลือใบส่วนยอดติดกับต้นไว้ประมาณ ๕ – ๗

ใบ

ถ้าควบคุมการเก็บเกี่ยวผลผลิตผักเคลได้ตามกำหนดเวลาที่เหมาะสม

สามารถนำผักเคลมาใช้ประโยชน์ได้ทัง้ หมด เช่น ใบที่อยู่ด้านล่างสุด ค่อนข้าง

แก่อาจจะนำไปทำชาผักเคลหรือเคลผง ใบที่แก่ปานกลาง เหมาะที่จะนำมา

ประกอบอาหาร เช่น ต้ม ผัด ทอด หรือนำไปทำน้ำปน่ั ผักเคล สว่ นใบด้านบนที่

ค่อนข้างอ่อน เหมาะสำหรับการรับประทานสด เช่น รับประทานกับลาบ

ส้มตำ สลัด สลัดโรล เป็นต้น เพราะฉะนั้นการเกบ็ ผลผลิตจากผักเคล ควรเก็บ

เกี่ยวให้เหมาะสมกับความต้องการที่จะนำไปใช้โดยไม่ต้องทิ้งส่วนใดของ

ใบผักเคลเลย ๑๑

ตวั อย่างการประกอบอาหาร
และการแปรรปู จาก

๑๒ ๑

ผกั เคลผง
ชาผกั เคล

๑๓

เคลเส้นบะหมแ่ี ละแผน่ เกย๊ี ว
เคลเค้ก หนา้ น่ิม

๑๔ ๑

นำ้ ปั่นเคล
เคลทอดกรอบ

๑๕

เคลเปาะเป๊ียะผกั
แกงออ่ มผกั เคล

๑๖ ๑

ราดหนา้ ผกั เคล
สลดั โรลผักเคล

๑๗

“ทกุ ย่าgงก้าวของรอยเท้าพอ่ ...พัฒนาต่อส่ชู วี ิตครูพอเพยี ง”

- อภชิ าติ จาดคลา้ ย -

ตดิ ตอ่ ๐๙๙ ๑๓๕ ๘๓๒๔