ลักษณะพันธุกรรมนอกกฎเมนเดล สี

ลักษณะทางพันธุกรรม ที่เป็นส่วนขยายของพันธุศาสตร์เมนเดล วิชาชีววิทยา 2 ว22248 ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 4 โรงเรียนแก่งหางแมวพิทยาคาร ครูผู้สอน นายประวิทย์ ศรีดาพันธ์

ลักษณะทางพันธุกรรม ที่เป็นส่วนขยายของพันธุศาสตร์เมนเดล • การถ่ายทอดลักษณะทางพันธุกรรมลักษณะใดบ้างที่นักเรียนคิด ว่าไม่เป็นไปตามผลการทดลองของเมนเดล

ความเด่นไม่สมบูรณ์ (incomplete dominance) • การถ่ายทอดลักษณะสี ดอกของต้นลิ้นมังกร เป็นไปตามผลการทดลอง ของเมนเดลหรือไม่ อย่างไร • ถ้าการถ่ายทอดลักษณะ สีดอกของต้นลิ้นมังกร เป็นไปตามผลการทดลอง ของเมนเดล รุ่น F1 จะมี ลักษณะอย่างไร การถ่ายทอดลักษณะสีดอกของต้นลิ้นมังกร

ความเด่นไม่สมบูรณ์ (incomplete dominance) • ลักษณะสีดอกของต้นลิ้นมังกรถูกควบคุมด้วยแอลลีลกี่ รูปแบบ แต่ละแอลลีลควบคุมลักษณะสีดอกของต้นลิ้น มังกรอย่างไร • ดอกสีชมพูในรุ่น F1 เกิดขึ้นได้อย่างไร • เมื่อน าต้นลิ้นมังกรที่มีดอกสีแดงผสมกับต้นที่มีดอกสีขาว รุ่น F1 และรุ่น F2 ที่ได้จะมีฟีโนไทป์และจีโนไทป์เป็น อย่างไร • รูปแบบการถ่ายทอดลักษณะสีดอกของต้นลิ้นมังกรเรียกว่า อะไร

ความเด่นไม่สมบูรณ์ (incomplete dominance) ความเด่นไม่สมบูรณ์ (incomplete dominance) เป็นการ ถ่ายทอดลักษณะทางพันธุกรรมที่แอลลีลหนึ่งไม่สามารถข่มอีก แอลลีลหนึ่งได้อย่างสมบูรณ์ ท าให้สิ่งมีชีวิตที่เป็นเฮเทอโรไซกัส แสดงฟีโนไทป์ที่อยู่ระหว่างฟีโนไทป์ของสิ่งมีชีวิตที่เป็นฮอมอไซกัส ทั้งสองแบบ

ข้อสอบเน้นการคิด เมื่อผสมพืชดอกสีส้มกับดอกสีส้ม ได้ต้นลูกมีดอกสีแดง (RR) : สีส้ม (Rr) : สีเหลือง (rr) เท่ากับ 1 : 2 : 1 ถ้าน าต้นลูกที่มีดอกสีแดงไปผสมกับต้นลูกที่มีดอกสีส้ม ต้นที่ได้ จะมีลักษณะเป็นอย่างไร

ข้อสอบเน้นการคิด ก าหนดให้ C1 เป็นแอลลีลควบคุมลักษณะผมหยิก และ C2 เป็นแอลลีลควบคุม ลักษณะผมเหยียดตรง หากพ่อมีลักษณะผมหยิกแต่งงานกับแม่ที่มีลักษณะผม หยักศก ลูกที่เกิดมาจะมีลักษณะเส้นผมอย่างไรได้บ้าง

ความเด่นร่วม (codominance) ระบบหมู่เลือดของมนุษย์นั้นมีหลาย ระบบ เช่นระบบ ABO ระบบ MN และระบบ RH เป็นต้น หมู่เลือดระบบ ABO ในคนถูก จ าแนกตามชนิดของแอนติเจนซึ่งเป็น สารประกอบไกลโคโปรตีน (glycoprotein) ที่ อยู่บนเยื่อหุ้มเซลล์ของเม็ดเลือดแดง ประกอบด้วย แอนติเจน 2 ชนิด คือ แอนติเจน A และ แอนติเจน B

ความเด่นร่วม (codominance) จากการศึกษาพบว่า แอลลีล I A ควบคุมการสร้างแอนติเจน A แอลลีล I B ควบคุมการสร้างแอนติเจน B และทั้งสอง แอลลีลจะแสดงลักษณะเด่นถ้าแอลลีลทั้ง สองเข้าคู่กันเป็น I A I B จะมีหมู่เลือด AB

มัลติเพิลแอลลีล (multiple alleaes) ปกติบนโลคัสของฮอมอโลกัส โครโมโซมจะพบแอลลีล 2 แอลลีลที่ควบคุม การแสดงออกของลักษณะต่าง ๆ แต่พบว่า บางยีนที่ถูกควบคุมด้วยแอลลีลมากกว่า 2 แอลลีลเช่นกัน เรียกลักษณะแบบนี้ว่า มัลติ เพิลแอลลีล (multiple alleaes) เช่น หมู่เลือด ระบบ ABO ถูกควบคุมด้วยแอลลีล 3 แอล ลีล ซึ่งมีผลต่อการสร้างแอนติเจนของเซลล์ เม็ดเลือดแดง

มัลติเพิลแอลลีล (multiple alleaes) โดยแอลลีล I A ควบคุมการสร้างแอนติเจน A แอลลีล I B ควบคุมการสร้างแอนติเจน B และแอล ลีล i ไม่ควบคุมการสร้างทั้งแอนติเจน A และ แอนติเจน B การเข้าคู่กันของแอลลีลต่าง ๆ จะ แสดงลักษณะฟีโนไทป์ของหมู่เลือดที่ต่างกัน ดังนี้ จีโนไทป์ ฟีโนไทป์ I A I A I A i หมู่เลือด A I B I B I B i หมู่เลือด B I A I B หมู่เลือด AB ii หมู่เลือด O

ข้อสอบเน้นการคิด พ่อและแม่ต้องมีหมู่เลือดใดจึงมีโอกาสมีลูกที่มีหมู่เลือดในระบบ ABO ได้ ครบทุกหมู่

ข้อสอบเน้นการคิด เมื่อแม่มีหมู่เลือด O และพ่อมีหมู่เลือด AB ลูกจะมีโอกาสมีหมู่เลือด A หรือ B เป็นอัตราส่วนเท่าใด

การแก้โจทย์ปัญหา เรื่องความเด่นไม่สมบูรณ์ ความเด่นร่วม และมัลติเพิลแอลลีล 1. ลักษณะเส้นผมในมนุษย์มีจีโนไทป์3 รูปแบบ ดังนี้ จีโนไทป์C1 C1 แสดงลักษณะ ผมหยิก C2 C2 แสดงลักษณะผมเหยียดตรง และ C1 C2 แสดงลักษณะผมหยักศก 1.1 ถ้าพ่อแม่มีผมเหยียดตรงและแม่มีผมหยิก ลูกที่เกิดมาจะมีจีโนไทป์และ ฟีโนไทป์เป็นอย่างไร จงเขียนแผนภาพแสดงการถ่ายทอดลักษณะดังกล่าว 1.2 นักเรียนคิดว่าเส้นผมในมนุษย์มีการถ่ายทอดลักษณะทางพันธุกรรมแบบใด จงอธิบาย 2. เมื่อผสมพันธุ์ระหว่างงูเหลือมพันธุ์แท้มีลายทางกับงูเหลือมพันธุ์แท้มีลายจุด จะ ได้รุ่น F1 เป็นงูเหลือมที่มีลายทางผสมกับลายจุด เมื่อให้รุ่น F1 ผสมกันเอง จงหา โอกาสของรุ่น F2 ที่มีลักษณะเหมือนรุ่น F1

การแก้โจทย์ปัญหา เรื่องความเด่นไม่สมบูรณ์ ความเด่นร่วม และมัลติเพิลแอลลีล 3. จงใช้เหตุผลทางพันธุศาสตร์มาอธิบายความเป็นไปได้ของข้อความต่อไปนี้ 3.1 แม่และลูกมีเลือดหมู่ O แต่ชายที่อ้างว่าเป็นพ่อมีเลือดหมู่ AB 3.2 หญิงคนหนึ่งมีเลือดหมู่ AB ยืนยันว่าลูกที่มีเลือดหมู่ A เป็นลูกของชายที่มี เลือดหมู่ O

ศัพท์พันธุศาสตร์ ค าศัพท์ ภาษาอังกฤษ ค าศัพท์ภาษาไทย ความหมาย codominance ความเด่นร่วม การข่มร่วมกัน การที่คู่ของยีนแสดงลักษณะเด่นเท่ากัน ท าให้จีโนไทป์แบบเฮเทอโรไซกัสแสดง ฟีโนไทป์ของทั้ง 2 แอลลีลร่วมกัน complete dominance ความเด่นสมบูรณ์ การข่มสมบูรณ์ การที่แอลลีลเด่นข่มแอลลีลด้อยได้อย่าง สมบูรณ์ ท าให้จีโนไทป์แบบเฮเทอโร ไซกัสและฮอมอไซกัสแบบเด่นมีลักษณะ เหมือนกัน

ศัพท์พันธุศาสตร์ ค าศัพท์ ภาษาอังกฤษ ค าศัพท์ภาษาไทย ความหมาย incomplete dominance ความเด่น ไม่สมบูรณ์ การข่มไม่สมบูรณ์ การที่แอลลีลเด่นไม่สามารถข่มแอลลีล ด้อยได้อย่างสมบูรณ์ ท าให้จีโนไทป์แบบ เฮเทอโรไซกัสแสดงฟีโนไทป์อยู่ระหว่าง ลักษณะเด่นกับลักษณะด้อย multiple allele มัลติเพิลแอลลีล มัลติเปิลแอลลีล รูปแบบของยีนที่ต าแหน่งใด ๆ มีตั้งแต่ 3 รูปแบบขึ้นไป polygene ยีนหลายคู่ พอลิยีน กลุ่มของยีนที่ควบคุมลักษณะเชิงปริมาณ

ลักษณะควบคุมด้วยยีนหลายคู่ (polygenic trait) ลักษณะทางพันธุกรรมที่เมนเดล ศึกษาแต่ละลักษณะควบคุมด้วยยีน 1 คู่ ซึ่งแต่ละฟีโนไทป์มีความแตกต่างกัน ชัดเจน แต่บางลักษณะในธรรมชาติมี ความแตกต่างกันเล็กน้อยลดหลั่นกันไป เช่น ขนาดของเมล็ดถั่วลันเตา สีตา และ ความสูงของมนุษย์ ลักษณะที่มีความ แตกต่างกันเล็กน้อยและลดหลั่นกันไปนี้มี การควบคุมลักษณะแตกต่างจากการ ทดลองของเมนเดลอย่างไร

ลักษณะควบคุมด้วยยีนหลายคู่ (polygenic trait) ลักษณะควบคุมด้วยยีนหลายคู่ (polygenic trait) เป็น ลักษณะทางพันธุกรรมลักษณะหนึ่งที่ถูกควบคุมด้วยยีนหลายคู่ที่ มีต าแหน่งบนโครโมโซมแตกต่างกัน ซึ่งอาจอยู่บนคู่ฮอมอโลกัส โครโมโซมเดียวกันหรือต่างกันก็ได้

ลักษณะควบคุมด้วยยีนหลายคู่ (polygenic trait) ตัวอย่างเช่น การถ่ายทอดลักษณะสี ของเมล็ดข้าวสาลีมียีนควบคุม 3 คู่ ก าหนดให้ R1 R2 และ R3 เป็นแอลลีลที่ควบคุมให้เมล็ด ข้าวสาลีมีสีแดง ส่วน r 1 r 2 และ r 3 เป็นแอลลีล ที่ควบคุมให้เมล็ดข้าวสาลีมีสีขาว เมื่อผสมพันธุ์ ข้าวสาลีที่มีเมล็ดสีแดงเข้มพันธุ์แท้กับเมล็ดสี ขาวพันธุ์แท้ พบว่ารุ่น F1 ให้เมล็ดสีแดงปาน กลาง (R1 r 1R2 r 2R3 r 3 ) เมื่อน ารุ่น F1 มาผสม พันธุ์กัน จะได้รุ่น F2 ที่มีสีของเมล็ดข้าวสาลี แตกต่างกัน ดังรูป

ลักษณะควบคุมด้วยยีนหลายคู่ (polygenic trait) • เมล็ดข้าวสาลีในรุ่น F2 มีฟีโนไทป์กี่แบบ คิด เป็นอัตราส่วนเท่าใด • เมล็ดข้าวสาลีในรุ่น F2 จะมีโอกาสมีฟีโนไทป์ เหมือนรุ่น F1 เป็นเท่าใด • ระดับความเข้มของสีเมล็ดข้าวสาลีขึ้นอยู่กับสิ่ง ใด • เมื่อน าต้นข้าวสาลีที่มีจีโนไทป์R1 r 1R2 r 2R3R3 ผสมพันธุ์กับ R1 r 1R2R2 r 3 r 3 ต้นพ่อและต้นแม่จะ สร้างเซลล์สืบพันธุ์ได้กี่แบบ และรุ่นลูกมี โอกาสมีฟีโนไทป์ได้กี่แบบ

การแปรผันต่อเนื่องและการแปรผันไม่ต่อเนื่อง การแปรผันแบบไม่ต่อเนื่อง (discontinuous variation trait) หรือลักษณะเชิงคุณภาพ (qualitative trait) เป็นลักษณะ ทางพันธุกรรมที่ถูกควบคุมโดยยีนเพียงต าแหน่งเดียว แต่ละ ฟีโนไทป์แตกต่างกันอย่างชัดเจน เช่น สีของเมล็ดถั่วลันเตา หมู่เลือดระบบ ABO ลักษณะการห่อลิ้น การแปรผันแบบต่อเนื่อง (discontinuous variation trait) หรือลักษณะเชิงปริมาณ (quantitative trait) เป็นลักษณะ ทางพันธุกรรมที่ถูกควบคุมโดยยีนหลายคู่ ฟีโนไทป์มี หลากหลายและมีความแตกต่างกันเพียงเล็กน้อย เช่น ส่วนสูง ของมนุษย์ ขนาดของเมล็ดถั่ว ปริมาณน้ านมของวัว ลักษณะสี ตา

หัวเรื่อง เนื้อหา

หัวเรื่อง เนื้อหา

หัวเรื่อง เนื้อหา