ปิ้งไก่ข้าวเบือ

แบบสำรวจและจดั ฐานขอ้ มูลมรดกภมู ปิ ัญญาทางวัฒนธรรม

ของสภาวัฒนธรรมจังหวดั เพชรบรู ณ์

๑. ชอ่ื รายการมรดกภมู ิปญั ญาทางวฒั นธรรม
ช่อื รายการ ปงิ้ ไกข่ ้าวเบือ

ชอื่ เรยี กในท้องถน่ิ -

ช่ือภาษาอ่ืน (ถ้ามี) -
๒. ประเภทมรดกภมู ิปัญญาทางวัฒนธรรม

 รายการตัวแทนมรดกภมู ิปญั ญาทางวัฒนธรรม (มีการปฏบิ ตั อิ ย่างแพรห่ ลาย)
 รายการมรดกภูมิปัญญาทางวฒั นธรรมทต่ี อ้ งได้รับการสง่ เสริมและรักษาอย่างเรง่ ดว่ น

(เสี่ยงต่อการสญู หาย)

๓. ลกั ษณะมรดกภมู ปิ ญั ญาทางวัฒนธรรม (ตอบได้มากกว่า ๑ หวั ข้อ)
 วรรณกรรมพืน้ บา้ นและภาษา
 ศลิ ปะการแสดง
 แนวปฏบิ ัตทิ างสงั คม พิธีกรรม ประเพณี และเทศกาล
 ความรแู้ ละการปฏิบตั เิ ก่ยี วกบั ธรรมชาตแิ ละจักรวาล
 งานชา่ งฝีมือดัง้ เดิม
 การเล่นพื้นบา้ น กีฬาพืน้ บ้านและศลิ ปะการต่อสูป้ ้องกันตัว

๔. ประวตั ิความเป็นมาและรายละเอยี ดมรดกภมู ิปัญญาทางวัฒนธรรม
ข้าวเบือ เป็นส่วนผสมพื้นบ้านที่คนเพชรบรู ณ์นิยมนำมาปรุงผสมกับอาหารต่าง ๆ เช่น แกงอ่อม ลาบ

น้ำจิ้มแจ่ว ฯลฯ มาช้านานแล้ว ในสมัยก่อน น่าจะเป็นสมัย "นครบาลเพชรบูรณ์" 2486-2487 ที่มีการย้าย

เมืองหลวงมาอยู่ที่เพชรบูรณ์ และมีการตั้งกระทรวงการคลังและตั้งเสาหลักเมืองนครบาลเพชรบูรณ์
ที่บ้านบุ่งน้ำเต้า จึงทำให้มีคนผ่านไปมาที่บุ่งน้ำเต้าเป็นจำนวนมาก ในสมัยก่อนคนบุ่งน้ำเต้า จึงคิดค้น

เอาข้าวเบอื มาผสมกับเครื่องแกงและทาปิ้งไก่ แล้วนำออกขาย โดยหาบขายให้กบั คนโดยสารรถประจำทางท่ีวิ่ง

ระหว่างเพชรบรู ณ์-หลม่ สัก พร้อมกับขา้ วหลามท่ชี าวบ้านเผาเอง
ต่อมาจึงเป็นมรดกภูมิปัญญาท้องถิ่นของบ้านบุ้งน้ำเต้า ที่ชาวบ้านจะรู้จักวิธีการทำเป็นอย่างดี

แต่จะแตกต่างกันที่การปรุงรส จึงเป็นที่นิยมของคนที่ได้กินและเป็นที่กล่าวขวัญกันว่า หากผ่านบุ่งน้ำเต้า

ก็ตอ้ งแวะชมิ ปิ้งไก่ข้าวเบอื และข้าวหลาม มาจนทกุ วันนี้
กระบวนการทำปงิ้ ไกข่ ้าวเบือโดยยกตวั อย่างจากร้านป้าเก๊าะ ต.บุ่งนำ้ เตา้ อ.หลม่ สกั จ.เพชรบรู ณ์ ดังน้ี

วตั ถดุ ิบ

1. ไก่ 2. ข้าวเหนียว 3. พริก 4. กระเทียม 5. พริกไทย 6. ขิง 7. พริกแกง 8. ชูรส 9. น้ำปลา
10. ซอส 11. รสดี 12. กะทิ

วิธกี ารทำ

วิธกี ารทำไก่
1. การทำไกย่ า่ งขา้ วเบือส่วนมาก มักใชไ้ ก่สว่ นหน้าอก น่อง ปีก และสะโพก จะนำไกม่ าหันเปน็ ชิ้นยาว

ๆ ไม่เลก็ และไมใ่ หญ่จนเกนิ ไป

2. นำไก่ไปเสียบไม้ และพนั ด้วยลวดดา้ นบนเพอ่ื ไม่ใหไ้ กห่ ลุดออกจากไม้
3. นำไก่ไปลา้ งน้ำเกลือเพอ่ื ให้ไกส่ ะอาดและลดกลิ่นคาว หลักจากนัน้ ซับให้แหง้

วิธีการหมักไก่

1. เตรียมน้ำปลาในหม้อและเทพริกไทยเม็ดที่บดละเอียดเรียบรอ้ ยแล้วลงไป พร้อมเทส่วนผสมต่าง ๆ
ลงไปรวมกนั และคนให้เขา้ กนั

2

2. นำไกม่ าหมุนกับน้ำหมักไก่ให้เขา้ เนื้อประมาณ 3-4 รอบ และพกั ไก่ไว้ 1 คนื เพ่ือน้ำหมักจะซึมซับ
เข้าไปในเน้ือไก่และใหเ้ นอื้ ไกน่ ุม่ มรี สชาตอิ ร่อย
วิธกี ารทำข้าวเบือ

1. นำข้าวเหนียวไปแช่นำ้ ประมาณ 30 นาที
2. หลังจากนั้นนำข้าวมาแช่น้ำกะทิครั้นสด และนำมาเครื่องสมุนไพรทีเ่ ตรียมไว้มาใสพ่ ร้อมนำมากวน
ใหเ้ ข้ากัน
3. หลังจากนั้นนำข้าวเบือมาโป๊ะไก่ที่ย่างสุกเรียบร้อยแล้วและนำไปย่างต่อเพื่อให้ไก่สุก มีกลิ่นหอม
ของเคร่อื งเทศ
ปัจจุบันมีการแพร่หลายเป็นอย่างมากในตำบลบุ้งน้ำเต้า เพราะเป็นมรดกภูมิปัญญาท้องถิ่นที่ทุกบ้าน
ในชุมชนสามารถทำได้ทุกบ้าน ซึ่งต่างกันแค่วิธีการปรุง แต่รสชาติมีความคล้ายคลงึ กันเป็นอย่างมาก และยังมี
กลมุ่ พาณชิ ยไ์ กย่ า่ งขา้ วเบอื ท่เี ปน็ การกระจายรายได้และสร้างรายไดใ้ ห้กับชุมชนทอ้ งถ่นิ
ปงิ้ ไกข่ ้าวเบือตั้งอย่ทู ี่ ตำบลบุ้งนำ้ เต้า อำเภอหล่มสัก ร้านเปน็ เพงิ ริมถนนสาย 21 จากเพชรบรู ณ์
เลยสี่แยกบงุ้ นำ้ เตา้ ไปประมาณ 100 เมตร อย่ซู ้ายมือ

๕. พื้นที่ปฏิบัติมรดกภูมิปัญญาทางวัฒนธรรม (พื้นที่ที่ปรากฏหรือชุมชนที่มีการปฏิบัติมรดกภูมิปัญญาทาง
วฒั นธรรม)

ตำบล บงุ่ นำ้ เตา้ อำเภอหล่มสัก เพชรบูรณ์ 67110
16.657197718229874, 101.16117866136734

๖. คุณค่าและความสำคญั ของมรดกภมู ปิ ญั ญาทางวฒั นธรรมในแตล่ ะระดบั
 ระดับปัจเจกบคุ คล

 ระดับครอบครัว

 ระดบั ชุมชนท้องถน่ิ

 ระดบั ประเทศ

7. รายช่อื ผ้สู บื ทอด / ผูค้ รอง / ผู้ทเี่ กยี่ วข้องหลักในปัจจบุ ัน

รายข่ือบุคคล/หัวหน้าคณะ/ อาย/ุ อาชีพ ที่อยู่ (สถานท่ตี ดิ ต่อ) / หมายเลขโทรศพั ท์
กลมุ่ /สมาคม/ชมุ ชน
บา้ นเลขท่ี 12 ม.16 ต.บงุ่ น้ำเตา้ อ.หล่มสกั
นางสุบิน โตมา อายุ 66 ปี จ.เพชรบูรณ์

(เจ้าของร้านปา้ เก๊าะ

ปิง้ ไก่ขา้ วเบือ)

3
8. ปัจจุบันรายงานมรดกภมู ปิ ัญญาทางวัฒนธรรมไดร้ บั การประกาศขนึ้ บญั ชีในระดบั ใด

 ยังไม่เคยไดร้ บั การประกาศขนึ้ บัญชี (รายการสำรวจและจัดเก็บใหม่)
 ระดบั จงั หวดั (รายการเบื้องต้นมรดกภมู ปิ ัญญาทางวฒั นธรรม)
 ระดับชาติ
 ระดบั นานาชาติ (ยเู นสโก)
9. จากข้อ 8 ควรจะเสนอรายการมรดกภมู ปิ ัญญาทางวัฒนธรรมได้รับการประกาศข้ึนบัญชีในระดบั ใด
 สำรวจและจดั เกบ็ เท่านน้ั (ยังไม่ควรได้รบั การประกาศขึ้นบัญชี)
 ระดับจงั หวดั (รายการเบื้องตน้ มรดกภมู ิปัญญาทางวัฒนธรรม)
 ระดับชาติ
 ระดบั นานชาติ (ยูเนสโก)
10. เอกสารอา้ งองิ และ/หรือผลงานทีเ่ กี่ยวข้องในการส่งเสรมิ และรักษามรดกภูมปิ ญั ญาทางวฒั นธรรม
สัมภาษณ์ นางสุบิน โตมา เจา้ ของรา้ นป้าเกา๊ ะ ปง้ิ ไก่ข้าวเบอื วนั ที่ 26 ธนั วาคม 2564
ภาพที่ 1 นายวิศลั ย์ โฆษติ านนท.์ /(2560).//ปิง้ ไกข่ ้าวเบอื . /[Image]./26 12 2564,// จาก
https://m.facebook.com/photo/?fbid=10150227925747168&set=a.10150320713837168
ภาพที่ 1 นายวิศัลย์ โฆษติ านนท์./(2560).//ปงิ้ ไก่ข้าวเบอื และขา้ วหลาม. /[Image]./26 12 2564,//
จาก https://m.facebook.com/photo/?fbid=10150227925747168&set=a.10150320713837168
11. รูปภาพ พร้อมคำอธบิ ายใตภ้ าพจำนวน 10 ภาพ

ภาพท่ี 1

ปง้ิ ไก่ข้าวเบอื ทเ่ี สรจ็ พรอ้ มทาน ต.บุง่ นำ้ เต้า อ.หลม่ เก่า จ.เพชรบูรณ์

4
ภาพท่ี 2

เครอื่ งเทศตา่ ง ๆ ทเ่ี ปน็ สว่ นผสมของขา้ วเบอื ท่ีทำให้กลิน่ หอม มสี รรพคุณทางยาและรสชาตอิ รอ่ ย
4

ภาพท่ี 3

การเทสว่ นผสมต่าง ๆ ลงไปปั่นใหเ้ ขา้ กนั เช่น ขงิ กระเทียม พริกไทย ฯ เพื่อเปน็ การเตรยี มเคร่อื งเทศ
ใหม้ คี วามละเอียด ก่อนนำไปกวนกบั ข้าว

5
ภาพที่ 4

ขา้ วเหนยี วทแ่ี ช่นำ้ ประมาณ 30 นาที หลงั จากนั้นนำไปแช่ที่นำ้ กะทิค้นั สด
และเทเคร่อื งเทศที่ป่นั ละเอยี ดลงไปรวมกนั
ภาพที่ 5

จากนั้นเทสว่ นผสมทกุ อย่างรวมกนั เพื่อนำมากวนใหท้ ุกอย่างเขา้ กนั

6
ภาพท่ี 6

กวนทุกอย่างใหเ้ ข้ากนั โดยใช้เวลาประมาณ 1 ช่วั โมงเพือ่ ให้ข้าวเบือสกุ และสว่ นผสมทกุ อยา่ งเข้ากัน
ภาพท่ี 7

ภาพข้าวเบอื หลงั กวนเสรจ็ หลงั จากน้นั นำมาพักไวใ้ ห้เยน็ และนำขา้ วเบอื ไปโบกไก่ทย่ี า่ งไวแ้ ล้ว

7
ภาพท่ี 8

ภาพไก่ทม่ี ักทิ้งไว้ 1 คืน และนำมาย่างใหส้ กุ ก่อน ก่อนจะนำไปโบกข้าวเบือ
ไม้ท่ีขั้นไวด้ า้ นล่างไก่ ข้ันไวเ้ พื่อสร้างความสมดลุ ของนำ้ หนักไก่ไม่ให้เอยี งไปด้านใดด้านหนง่ึ

ภาพท่ี 9

ภาพไก่ย่างขา้ วเบือขณะย่างอยบู่ นเตาถ่านขายท่ใี ช้ไฟออ่ นในการย่างไกย่ า่ งข้าวเบอื

8
ภาพที่ 10

ภาพในสมัยก่อนคนบุ่งน้ำเต้า จึงคิดค้นเอาข้าวเบอื มาผสมกับเครื่องแกงและทาปิ้งไก่ แล้วนำออกขาย
โดยหาบขายให้กับคนโดยสารรถประจำทางทีว่ งิ่ ระหว่างเพชรบรู ณ์-หล่มสัก พรอ้ มกับข้าวหลามท่ีชาวบ้านเผาเอง

ภาพท่ี 11

ภาพร้านป้าเกา๊ ะในปัจจุบัน ท่ีอนรุ ักษแ์ ละส่งเสรมิ มรดกภมู ปิ ญั ญาทางวัฒนธรรมปิง้ ไกข่ า้ วเบือจงั หวดั เพชรบูรณ์

9

12. ข้ออมูลภาพถ่าย ข้อมูลภาพเคลื่อนไหว หรือข้อมูลเสียง (ระบุประเภทของสื่อที่แนบไฟล์มาพร้อม
คำอธิบาย)

 ข้อมลู ภาพถ่าย ได้แก่ 10 ภาพ
 ข้อมลู ภาพเคลื่อนไหว
 ข้อมลู เสยี ง
13. ข้อมลู ผูส้ ำรวจและจัดเก็บ
ชอ่ื – สกุล นางสาวณฐั ธยาน์ กางถิ่น
หนว่ ยงาน สภาวัฒนธรรมจงั หวัดเพชรบูรณ์

เลขที่ 999 อาคาร 2 ชัน้ 4 ตำบลสะเดียง อำเภอเมืองเพชรบูรณ์
จงั หวัดเพชรบรู ณ์ 67000
โทรศพั ท์ 096 179 3686
อีเมล์ [email protected]