ขนมเส้นไทหล่ม

แบบสำรวจและจดั ฐานขอ้ มูลมรดกภมู ิปัญญาทางวัฒนธรรม
ของสภาวัฒนธรรมจงั หวดั เพชรบูรณ์

๑. ช่อื รายการมรดกภมู ปิ ญั ญาทางวัฒนธรรม
ชือ่ รายการ ขนมจีนหล่มเก่า
ช่ือเรยี กในท้องถน่ิ หนมเส้นไทหลม่
ช่อื ภาษาอ่นื (ถา้ มี) -

๒. ประเภทมรดกภูมิปญั ญาทางวัฒนธรรม
 รายการตัวแทนมรดกภมู ิปัญญาทางวฒั นธรรม (มีการปฏิบัตอิ ยา่ งแพรห่ ลาย)
 รายการมรดกภมู ิปญั ญาทางวฒั นธรรมท่ตี อ้ งไดร้ บั การส่งเสริมและรกั ษาอย่างเรง่ ด่วน
(เสีย่ งต่อการสญู หาย)

๓. ลักษณะมรดกภมู ิปญั ญาทางวฒั นธรรม (ตอบได้มากกวา่ ๑ หัวข้อ)
 วรรณกรรมพ้นื บา้ นและภาษา
 ศิลปะการแสดง
 แนวปฏบิ ตั ิทางสังคม พธิ ีกรรม ประเพณี และเทศกาล
 ความรูแ้ ละการปฏบิ ัตเิ ก่ยี วกับธรรมชาติและจักรวาล
 งานชา่ งฝมี ือดง้ั เดิม
 การเล่นพ้นื บา้ น กีฬาพน้ื บา้ นและศลิ ปะการต่อสปู้ ้องกันตวั

๔. ประวัติความเป็นมาและรายละเอียดมรดกภมู ิปญั ญาทางวัฒนธรรม
ขนมเส้น (ขนมจีนหล่มเก่า) เป็นอาหารอย่างหนึ่งของชนเผ่าไทย โดยเฉพาะไทพวน

กำหนดขึ้นมาเมื่อใดไม่ปรากฏ แต่สันนิษฐานว่า เริ่มแรกจะเป็นขนมจีนน้ำยาและมีสภาพเหมือนขนมจีน
ทั่วไปแต่เมื่อจัดทำถวายกษัตริย์ หรือเจ้านายชั้นสูง จะทำเส้นให้เล็กลงและขนาดก้อนพอคำ ไม่ทำเส้นหยาบ
ก้อนใหญ่ เหมือนที่ขายทั่วไป ต่อมาในบางครั้งเมื่อเกิดความเร่งด่วนและขาดมะพร้าวก็ต้มน้ำปลาร้า
และไม่ใส่กะทิ จึงเกิดเป็นน้ำปลาร้าขึ้นอีก ในขณะเดียวกันในทางภาคกลางจะมีขนมจีนที่เรียกว่าน้ำพริก
ซึ่งมีรสหวาน เมื่อเหตุการณ์เปลี่ยนแปลงไป แม่ค้าขนมจีนหล่มเก่า จึงจัดทำขนมจีนไว้บริการลูกค้าหลายชนิด
ให้ลูกค้าเลือกตักผสมขนมจีนได้ตามใจชอบ เช่น น้ำยา (ใส่กะทิ) น้ำยาป่า (ไม่ใส่กะทิ) น้ำปลาร้า (ไม่ใส่กะทิ)
นำ้ พรกิ (ใสก่ ะทิ มีรสหวาน) ซ่ึงมสี ูตรเฉพาะมรี สอรอ่ ย ถูกปากผ้รู บั ประทาน และดว้ ยอำเภอหล่มเก่า เปน็ อำเภอ
ที่อุดมด้วยผักมากมาย จึงจัดผักชนิดต่าง ๆ ไว้เป็นถาด ขาดเหลือเพิ่มเติมได้ ราคาก็ไม่แพง จึงทำให้กลายเป็น
เอกลกั ษณพ์ เิ ศษของอำเภอหล่มเก่า เรยี กว่า ขนมจนี หลม่ เกา่

ขนมจีนหล่มเก่า ซึ่งเป็นขนมจีนที่ขึ้นชื่อลือชาของจังหวัดเพชรบูรณ์มาช้านาน และเป็นอาหาร
ที่เป็นสนิ ค้าประจำบ้าน ผู้ที่ขายขนมจีนด้ังเดิมของอำเภอหล่มเก่า คือนางสีดา ล้อมเพ็งเพียร ( องค์การบริหาร
ส่วนจังหวัดเพชรบูรณ์ ๒๕๓๕:๑๑๖ ) ประกอบอาชีพทำขนมจีนขายมาตั้งแต่ปี พ.ศ.๒๔๘๑ ซึ่งขณะนั้นมีอายุ
ได้ ๑๔ ปี โดยหาบเรข่ ายตามบ้านและรา้ นค้าภายในตลาดหลม่ เกา่ ในสมัยนัน้ บบี ขนมจีนสดใหมเ่ ป็นเส้นสขี าว
ทท่ี ำจากแป้งข้าวเจา้ ขายขนมจนี ๕ จับ (หวั ) ราคา ๑ สตางค์ ขายไดส้ ูงสุดประมาณวันละ ๗๐ สตางค์

ต่อมาแม่สีดา ล้อมเพ็งเพียร ได้ตั้งร้านขายขนมจีนที่หน้าบ้านซึ่งติดลำน้ำพุง ถนน นฤพัฒน์
อำเภอหล่มเก่า โดยมีลูกค้าส่วนใหญ่มาจากอำเภอหล่มสัก เพชรบูรณ์ ชาวอำเภอหล่มเก่า และบุคคลต่างถ่ิน
ทั่วไปบางคนเคยได้ยินชื่อเสียงมาบ้าง พอถึงอำเภอหล่มเก่าก็มักจะถามหาขนมจีนแม่สีดา พอได้ลิ้มรสแล้ว
ก็ไมผ่ ดิ หวัง เพราะขนมจนี แมส่ ีดา รสชาติอรอ่ ยจรงิ ๆ แต่ต่อมาไม่นาน แมส่ ีดา ไดล้ ม้ ปว่ ยลง ร้านท่ีต้ังจำหน่าย
ขนมจนี อยู่เปน็ ประจำไมม่ ีผู้ทำขนมจนี จำหนา่ ย

2

นางสินรอง ซึ่งเป็นน้องสาวได้มาทำขนมจีนจำหน่ายต่อ โดยใช้สถานที่เดิมของแม่สีดา ล้อมเพ็งเทียน
ทำขนมจนี จำหน่ายเรื่อยมาจนได้รับความนิยมเป็นอย่างดี มลี กู คา้ ติดใจในรสชาติ จึงเปน็ ท่ีรู้จักกันดีในนามของ
“ร้านขนมจีนป้าสินรอง” (ปจั จบุ นั เลิกทำขนมจนี จำหน่ายแลว้ เน่อื งจากเสยี ชวี ิต)

ขนมจีนหล่มเก่ามีการถา่ ยทอดและรบั เอาวฒั นธรรมการกนิ ของสามภูมิภาค ประพฤติปฏิบัติสืบต่อกัน
มาเป็นเวลานาน เกิดเป็นอาหารท้องถิ่นจังหวัดเพชรบูรณ์ (อาหารนอกจากเป็นสิ่งจำเป็นในการดำรงชีวิต
ของมนุษย์แล้วยังเป็นเสมือนกระจกเงาสะท้อนให้เห็นแง่มมุ ต่าง ๆ ของมนุษย์ในแต่ละท้องถิ่น) ชาวเพชรบูรณ์
นิยมบริโภคอาหารทไ่ี ด้จากธรรมชาติมากกว่าพืชทเ่ี พาะปลูกหรือเล้ียงเพื่อการคา้ ชาวหล่มเก่าจึงได้คิดค้นวิธีการ
ทำขนมจีน มีสูตรการทำขนมจีนเป็นสูตรเฉพาะ ซึ่งสั่งสมถ่ายทอดกันมายาวนานมากกว่า 50 ปี จากการ
ที่ขนมเส้น (ขนมจีนหล่มเก่า) เป็นขนมจีนที่มีรูปแบบ วิธีทำ และการรับประทานที่แตกต่างจากขนมจีนทั่วไป
มีลักษณะเปน็ เอกลักษณเ์ ฉพาะจึงเป็นทีร่ ้จู ักแพรห่ ลายโดยท่ัวไปและเนอื่ งมาจากมีความริเรม่ิ จากภมู ิปัญญาไทย
ของชาวอำเภอหล่มเก่าจึงเรียกติดปากกันว่า “ขนมเส้น (ขนมจีนหล่มเก่า)” สืบทอดมาเป็นเวลาช้านานจนถึง
ปัจจุบนั

กระบวนการวธิ ตี า่ ง ๆ ในการทำขนมจนี ดังนี้
วิธีการทำเส้นขนมจนี
- กระบอกพมิ พ์(คนหลม่ เก่าเรียก เฝือน), ตักแป้งขนมจนี ใสก่ ระบอกพิมพ์
วธิ ีการโรยเส้นขนมจีน
- แปง้ สกุ แลว้ จะลอยขึ้นมา , ใช้กระชอนตักเส้นขนมจนี
วธิ กี ารจบั เสน้ ขนมจีน
- วธิ ีการขั้นตอนการทำแปง้ ขนมจนี ในการทำแปง้ ขนมจีนมีข้นั ตอนการทำ 4 ขนั้ ตอน คอื

1. นำข้าวทอ่ น (ข้าวจา้ ว) แช่นำ้ ใหข้ ้าวเปือ่ ย แล้วนำมาเทลงในตะกร้าใส่ถุงพลาสติกปิดไว้ประมาณ
3 – 4 วัน แตล่ ะวนั ตอ้ งนำมาล้างนำ้ วันละ 4 – 5 ครง้ั

2. นำข้าวขึ้นมานวดให้ละเอียดโดยใช้น้ำผสมด้วย แล้วนำมาเทใส่ในถุงด้ายผ้าดิบ ทิ้งไว้
จนข้าวตกตะกอนแลว้ รนิ นำ้ ออกใหห้ มด มัดถุงใหแ้ น่น หาของหนัก ๆ เชน่ กอ้ นหิน มาทับท้งิ ไว้จนกว่าข้าวจะแหง้

3. นำข้าวขึ้นมาปั้นให้กลม แล้วนำไปต้มให้สุก จากนั้นนวดแป้งโดยใช้ครกกระเดื่อง คนจนให้แป้ง
เขา้ กัน โดยนำแปง้ มันใสเ่ ล็กน้อย

4. นำแป้งที่นวดไว้มานวดด้วยมืออีกครั้ง โดยใช้น้ำร้อนนวดให้แป้งอ่อนพอดี อย่าให้แห้ง
อย่าให้เหลวจนเกนิ ไป นำผ้าขาวบางมากรอง กจ็ ะไดแ้ ป้งขนมจนี

วิธกี ารจับเส้นขนมจนี
- จับเส้นขนมจีนที่อยู่ในน้ำเย็นขึ้นมาขนาดพอประมาณ นำมาพันนิ้วชี้ ขนาดพอคำ แล้วใช้ฝ่ามือ
กดบีบนำ้ ออก แล้ววางลงในภาชนะทเ่ี ตรยี มไว้
วธิ ีการทำนำ้ ยา
- การทำนำ้ ยาขนมจีนหลม่ เกา่ มี 4 อย่าง คือ นำ้ ยากะทิ น้ำยาปา่ นำ้ ปลารา้ นำ้ พริก ซ่ึงการทำนำ้ ยา
ขนมจีนหล่มเก่านี้เป็นภมู ิปัญญาของบรรพบรุ ุษในเรื่องของการใช้ประโยชน์ทรพั ยากรให้คุ้มค่า กล่าวคือในการ
ทำน้ำยา 4 อย่างนั้น น้ำยากะทิก็จะใช้หัวกะทิและกะทิกลางทำ ส่วนหางกะทินั้นก็จะมาทำน้ำพริก และเมื่อมี
การต้มน้ำปลาร้าที่เป็นส่วนผสมของน้ำยากะทิ ก็จะนำมาทำเป็นน้ำยาป่า น้ำปลาร้า อีกด้วย เพื่อให้ผู้บริโภค
สามารถเลือกได้ตามความชอบ ซ่ึงขั้นตอนหรอื กระบวนการในการทำนำ้ ยาแตล่ ะอยา่ งมีดงั นี้
ข้ันตอนการทำ
- การทำนำ้ ยาขนมจนี หลม่ เก่า มี 4 อย่าง คอื น้ำยากะทิ น้ำยาปา่ นำ้ ปลารา้ น้ำพริก ซง่ึ การทำนำ้ ยา
ขนมจีนหล่มเก่านี้เป็นภมู ิปัญญาของบรรพบรุ ุษในเรื่องของการใช้ประโยชนท์ รัพยากรให้คุ้มคา่ กล่าวคือในการ
ทำนำ้ ยา 4 อย่างนน้ั น้ำยากะทิก็จะใช้หวั กะทิและกะทกิ ลางทำ ส่วนหางกะทิน้ันกจ็ ะมาทำนำ้ พริก

3

และเมื่อมีการต้มน้ำปลาร้าที่เป็นส่วนผสมของน้ำยากะทิ ก็จะนำมาทำเป็นน้ำยาป่า น้ำปลาร้า อีกด้วย
เพอ่ื ใหผ้ ้บู ริโภคสามารถเลอื กไดต้ ามความชอบ ซ่ึงขน้ั ตอนหรือกระบวนการในการทำนำ้ ยาแตล่ ะอยา่ งมีดังนี้

1. การทำน้ำยากะทิ เครอ่ื งปรงุ ประกอบด้วย ขา่ ตะไคร้ หวั หอม กระเทยี ม พรกิ แห้ง หัวกระชาย
น้ำกะทิ ปลาดกุ หรอื ปลาชอ่ น ปลารา้ อยา่ งดี

ขั้นตอนการทำ นำข่า ตะไคร้ หัวหอม กระเทียม พริกแห้ง หัวกระชาย นำมาหั่นเป็นชิ้นเล็กแล้ว
เอาไปต้มให้สุกจนเปื่อยแล้วยกลงตั้งไว้ให้เย็น นำปลาดุกหรือปลาชอ่ นต้มใส่กับน้ำปลาร้าอย่างดี ต้มจนปลาสุก
แล้วยกลง นำเครื่องทง้ั หมดทีต่ ้มแลว้ นำไปป่ันให้ละเอียด (เดมิ ใช้ครกตำใหล้ ะเอียด) นำปลาที่ตม้ สกุ แล้วแกะเอา
แต่เนื้อปลาล้วน ๆ แล้วปั่นให้ละเอียด (เดิมใช้ครกตำ) นำน้ำปลาร้าที่ต้มสุกแล้วกรองใส่หม้อ แล้วนำเนื้อปลา
และเครอ่ื งที่ปัน่ แลว้ ท้ังหมดนำมารวมดว้ ยกันเคี่ยวใหเ้ ขา้ กนั ต้งั ไฟจนเดอื ด นำกะททิ ี่คัน้ แล้วมาเทลงแล้วปรุงรส
ดว้ ยนำ้ ปลาอยา่ งดี ต้ังไฟให้เดอื ดประมาณ 10 – 15 นาที

2. การทำน้ำยาป่า เครื่องปรุงและขั้นตอนการทำเหมือนกับการทำน้ำยากะทิ เพียงแต่ไม่ใส่กะทิ
และโรยหนา้ ดว้ ยผักชีลาวและตน้ หอม

3. การทำน้ำปลาร้า ใช้เนื้อปลาร้า และน้ำปลาร้าที่ต้มสุกแล้วมากรองใส่ในตะแกรง แล้วปรุงรส
ตามตอ้ งการ

4. การทำน้ำพริก เครื่องปรุง ประกอบด้วย น้ำตาลทราย ถั่วเขียว ถั่วลิสง หางกะทิ พริกป่น
มะขามเปยี ก เกลือป่น กระเทียม นำ้ มนั พชื มะนาวหรอื มะกรูด

ขน้ั ตอนการทำ นำน้ำตาลทราย ถ่ัวเขียว ถ่วั ลิสง ทคี่ ัว่ แล้วบดใหล้ ะเอียด นำมาเคย่ี วให้เข้ากัน
เตมิ ด้วยนำ้ มะขามเปียกและหางกะทิแล้วคนให้เข้ากันแลว้ เติมเกลือป่น ปรุงใหไ้ ด้ ๓ รส คือ รสเปรย้ี ว รสหวาน
และรสเค็ม ตั้งไฟให้เดือดแล้วยกลง นำกระเทียมเจียวในน้ำมันพืชให้เหลืองใส่พริกป่นนิดหน่อยแล้ว
ตามดว้ ยผลมะนาว หรือมะกรดู จะทำใหร้ สชาตขิ องนำ้ พรกิ กลมกลอ่ มขึ้น

ผักที่ใช้รับประทานกับขนมจีน จะมีทั้งผักสด ผักลวก และผักดอง ซึ่งปลูกเองในท้องถิ่น
1. ผักสด ถั่วงอก ถั่วฝักยาว กะหล่ำปลี หัวปลี ใบสะระแหน่ ในแมงลัก (ใบผักอีตู่) ผักชีลาว สนิว ใบโหระพา
ยอดกระถิน 2. ผักลวก ผักก้านจอง ผกั บุ้ง ถั่วงอก ถวั่ ฝักยาว กะหลำ่ ปลี 3. ผกั ดอง ผักกาดดอง เปน็ ต้น

ปัจจุบันมีชาวอำเภอหล่มเก่าได้เปิดร้านขนมจีนขึ้นมาอย่างแพร่หลายเพราะเป็นอาหารท้องถ่ิน
และขนึ้ ช่ือเปน็ อย่างมาก แต่มรี ้านทโี่ ดดเด่นและเป็นท่ีนยิ มในอำเภอหลม่ เกา่ คือ ร้านขนมจนี บุญมี มกี ารเปล่ียน
ผันจากเส้นขนมจีนทำจากแป้งข้าวเจ้าสีขาวธรรมดา ไปเป็นเส้นขนมจีนที่มีพืชสมุนไพรผสมเพื่อเพิ่มคุณค่า
ทางโภชนาการสขี าว สเี ดิมจากแป้งขา้ วจ้าว สีนำ้ ตาลเปน็ สีจากขา้ วกลอ้ ง สีเหลืองเปน็ สีจากฟักทอง สีม่วงเป็นสี
จากดอกอัญชัน สีชมพูอ่อนเป็นสีจากแก้วมังกร สีส้มเป็นสีจากแครอทผสมน้ำแตงโม และสีเขียวเป็นสีจาก
ใบเตย ส่วนนำ้ ยามีให้เลือกตามความชอบมีนำ้ ยา นำ้ ยาป่า น้ำปลาร้า และน้ำพริก พรอ้ มเครอ่ื งเคยี งประเภทผัก
และอาหารประกอบ เช่น หมยู า่ ง ไข่ตม้ ลูกชนิ้ ปลาลวก

ขนมจีนหล่มเก่า ภูมิปัญญาขนมจีนหล่มเก่ามีความเป็นมา จากวัฒนธรรมการกินของคนในท้องถ่ิน
ที่นิยมบริโภคอาหารที่ได้จากธรรมชาติและชาวอำเภอหล่มเก่าได้คิดค้นวิธีการทำขนมจีนมีสูตรการทำขนมจีน
เป็นสูตรเฉพาะเป็นภูมิปัญญาที่มีลักษณะเป็นรูปธรรมและนามธรรม องค์ความรู้ในการทำขนมจีนหล่มเก่า
ได้รับการสั่งสมถ่ายทอดจากบรรพบุรุษ ได้แก่ การจัดหาวัสดุ อุปกรณ์ที่ใช้ในการทำขนมจีน วิธีการทำแป้ง
ขนมจีน วิธีการโรยเส้น วิธีการจับเส้นขนมจีน สูตรและวิธีการทำน้ำยาขนมจีน 4 อย่าง การนำพืชสมุนไพร
ในท้องถิ่นมาเพิ่มคุณค่าทางอาหารและเพิ่มสีสัน การจัดจำหน่ายและการกำหนดราคา มีลักษณะเฉพาะ
ในด้านการจับเส้นขนาดพอดีคำอาหารของชาวเพชรบูรณ์มีลักษณะผสมผสานของอาหารภาคกลาง ภาคเหนือ
และภาคตะวนั ออกเฉียงเหนือ เพราะจงั หวดั เพชรบูรณเ์ ป็นจุดกึ่งกลางของสามภูมิภาค

4
๕. พื้นที่ปฏิบัติมรดกภูมิปัญญาทางวัฒนธรรม (พื้นที่ที่ปรากฏหรือชุมชนที่มีการปฏิบัติมรดกภูมิปัญญาทาง
วฒั นธรรม)

ร้านปา้ สินรอง (ปจั จุบนั เลิกขายแลว้ เนอื่ งจากเสียชีวติ ) อดีตร้านตงั้ อยูท่ ี่
16.913943890858516, 101.21592701391538
รา้ นขนมจนี แมบ่ ุญมี
16.86449709985456, 101.2444546186517
๖. คุณคา่ และความสำคญั ของมรดกภูมิปญั ญาทางวัฒนธรรมในแต่ละระดับ
 ระดับปัจเจกบุคคล

 ระดับครอบครัว

 ระดบั ชมุ ชนทอ้ งถน่ิ

 ระดบั ประเทศ

7. รายชอ่ื ผู้สืบทอด / ผ้คู รอง / ผู้ทเี่ ก่ยี วข้องหลักในปจั จุบัน

รายขอ่ื บุคคล/หวั หน้าคณะ/ อายุ/อาชีพ ทอ่ี ยู่ (สถานทต่ี ิดต่อ) / หมายเลขโทรศัพท์
กลมุ่ /สมาคม/ชุมชน นกั การภารโรง
319 หมู่ 5 ต.หล่มเกา่ อ.หลม่ เกา่
นายชชั วาลย์ สุนนั ทา เจา้ ของร้านบุญมี จ.เพชรบรู ณ์
(ลกู ชายเจา้ ของรา้ นป้าสนิ รอง ขนมจีน
ขนมเส้นหลม่ เก่า) 35 หมู่ 3 บา้ นไร่นาข้หี ูด ต.นาแซง
อ.หลม่ เกา่ จ.เพชรบรู ณ์
นางลัดดาวัลย์ แสงธรรมชัย

8. ปัจจุบนั รายงานมรดกภมู ปิ ัญญาทางวัฒนธรรมได้รบั การประกาศข้นึ บัญชใี นระดบั ใด
 ยังไมเ่ คยไดร้ บั การประกาศขน้ึ บัญชี (รายการสำรวจและจดั เกบ็ ใหม่)
 ระดบั จังหวดั (รายการเบื้องต้นมรดกภูมิปัญญาทางวฒั นธรรม)
 ระดับชาติ
 ระดับนานาชาติ (ยูเนสโก)

9. จากข้อ 8 ควรจะเสนอรายการมรดกภูมิปัญญาทางวัฒนธรรมได้รบั การประกาศข้ึนบัญชีในระดับใด
 สำรวจและจดั เกบ็ เทา่ นน้ั (ยังไม่ควรได้รบั การประกาศข้ึนบญั ชี)
 ระดบั จงั หวดั (รายการเบ้ืองต้นมรดกภมู ิปญั ญาทางวัฒนธรรม)
 ระดบั ชาติ
 ระดบั นานชาติ (ยเู นสโก)

5
10. เอกสารอา้ งองิ และ/หรือผลงานทีเ่ กีย่ วข้องในการสง่ เสรมิ และรกั ษามรดกภูมิปญั ญาทางวฒั นธรรม

วฒั นธรรมพฒั นาการทางประวตั ิศาสตร์ เอกลักษณแ์ ละภูมปิ ัญญา จังหวดั เพชรบรู ณ.์ ลกั ษณะเฉพาะ
หรือเอกลักษณ์และคุณค่า.เข้าถึงได้จาก http://www.macm.grad.chula.ac.th/thaiwiswiki/index.php.
( วันทสี่ บื ค้นขอ้ มลู : 20 มนี าคม 2564)

สำนักงานวัฒนธรรมจังหวัดเพชรบูรณ์. ประวัติความเป็นมาของขนมจีนหล่มเก่า. เข้าถึงได้จาก
http://www.m-culture.go.th/phetchabun/?view=featured. (วันทีส่ บื ค้นขอ้ มูล : 21 ธนั วาคม 2564)

สัมภาษณ์ นางลดั ดาวลั ย์ แสงธรรมชัย เจ้าของรา้ นบุญมขี นมจนี วันที่ 20 ธันวาคม 2564
11. รปู ภาพ พร้อมคำอธิบายใตภ้ าพจำนวน 10 ภาพ

ภาพท่ี 1

ขนมจีนบบี สดใหม่ ที่ทำเสน้ ใหเ้ ลก็ ลงและขนาดก้อนพอดีคำ ไม่ทำเส้นหยาบก้อนใหญ่ ท่ีเสริฟม์ าพร้อมกบั
กระจาดสานไม้ไผท่ ีร่ องด้วยใบตองจากธรรมชาติ
ภาพท่ี 2

การตักแป้งใส่กระบอกพิมพ์ (คนหลม่ เก่าเรยี ก เฝือน)

6
ภาพท่ี 3

เตาถ่านและหมอ้ ที่ใช้ตม้ เส้นขนมจนี
ภาพที่ 4

หลงั จากตกั แป้งใส่กระบอกแมพ่ ิมพ์แลว้ ก็จะค่อย ๆ บีบเส้นลงไปในหม้อ โดยบบี อย่างพิถพี ถิ นั
เพ่อื ใหเ้ ปน็ เสน้ ยาว ไม่ขาดและสน้ั จนเกินไป หากแป้งสุกแล้วเส้นขนมจนั จะลอยข้นึ มา
ภาพที่ 5

และใช้กระชอนตักขนมจนี ข้ึนจากหมอ้ ไปพักไวท้ นี่ ้ำเยน็ ทีส่ ะอาด 2 นำ้

7
ภาพท่ี 6

จับเส้นขนมจนี ที่อยู่ในน้ำเย็นข้ึนมาขนาดพอประมาณ นำมาพนั น้ิวชี้ ขนาดพอคำ แล้วใช้ฝ่ามอื กดบีบน้ำออก
ภาพท่ี 7

จบั เส้นขนาดก้อนพอดคี ำ ไม่ทำเสน้ หยาบก้อนใหญ่ หากบีบเสรจ็ แลว้ นำไปวางภาชนะท่ีสะอาด
ภาพท่ี 8

นำ้ ยากะทิ
เครื่องปรงุ ประกอบด้วย ขา่ ตะไคร้ หัวหอม กระเทยี ม พริกแหง้ หัวกระชาย น้ำกะทิ ปลาดกุ หรอื ปลา
ช่อน ปลารา้ อยา่ งดี

8
ข้ันตอนการทำ นำขา่ ตะไคร้ หัวหอม กระเทียม พรกิ แหง้ หวั กระชาย นำมาหั่นเปน็ ช้ินเล็กแล้วเอา
ไปตม้ ใหส้ กุ จนเป่ือยแลว้ ยกลงตั้งไวใ้ หเ้ ย็น นำปลาดกุ หรือปลาช่อนต้มใส่กบั นำ้ ปลาร้าอยา่ งดี ต้มจนปลาสุกแล้ว
ยกลง นำเคร่ืองทั้งหมดท่ีต้มแล้วนำไปป่ันให้ละเอียด (เดมิ ใช้ครกตำให้ละเอียด) นำปลาทีต่ ้มสุกแล้วแกะเอาแต่
เนอื้ ปลาล้วน ๆ แลว้ ปนั่ ใหล้ ะเอียด (เดมิ ใชค้ รกตำ) นำนำ้ ปลารา้ ทีต่ ้มสุกแลว้ กรองใสห่ ม้อ แล้วนำเน้ือปลาและ
เคร่อื งท่ปี ่นั แล้วท้งั หมดนำมารวมดว้ ยกันเค่ยี วให้เข้ากัน ตง้ั ไฟจนเดือด นำกะททิ ี่ค้ันแลว้ มาเทลงแล้วปรุงรสด้วย
นำ้ ปลาอยา่ งดี ต้งั ไฟให้เดือดประมาณ 10 – 15 นาที

ภาพท่ี 10

การทำน้ำยาป่า เคร่อื งปรุงและขน้ั ตอนการทำเหมือนกับการทำนำ้ ยากะทิ เพยี งแต่ไม่ใสก่ ะทิ
และโรยหนา้ ด้วยผักชีลาวและตน้ หอม

ภาพท่ี 11

การทำน้ำพรกิ เครื่องปรุง ประกอบดว้ ย น้ำตาลทราย ถั่วเขียว ถว่ั ลสิ ง หางกะทิ พริกป่น มะขามเปยี ก เกลือ
ปน่ กระเทยี ม นำ้ มนั พืช มะนาวหรอื มะกรูด

9
ภาพท่ี 12

การทำน้ำปลารา้ ใช้เนื้อปลาร้า และนำ้ ปลาร้าทีต่ ้มสกุ แลว้ มากรองใส่ในตะแกรง แล้วปรุงรสตามต้องการ

ผกั ที่ใชร้ บั ประทานกบั ขนมจนี จะมที ั้งผกั สด ผักลวก และผักดอง ซ่ึงปลูกเองในท้องถ่ิน
1. ผกั สด ถัว่ งอก ถัว่ ฝักยาว กะหลำ่ ปลี หัวปลี ใบสะระแหน่ ในแมงลกั (ใบผักอตี )ู่ ผักชีลาว สนวิ ใบโหระพา

ยอดกระถิน 2. ผักลวก ผกั ก้านจอง ผักบุ้ง ถว่ั งอก ถั่วฝกั ยาว กะหลำ่ ปลี 3. ผักดอง ผกั กาดดอง
ภาพที่ 14

เครอ่ื งเคยี งที่มกั ทานคู่กบั ขนมจีนหลม่ เกา่ เชน่ กุนเชียง หมูป้งิ ไข่ต้ม หรือลกู ช้นิ ป้ิง เปน็ ต้น

10

12. ข้ออมูลภาพถ่าย ข้อมูลภาพเคลื่อนไหว หรือข้อมูลเสียง (ระบุประเภทของสื่อที่แนบไฟล์มาพร้อม
คำอธบิ าย)

 ข้อมูลภาพถ่าย ได้แก่ 14 ภาพ
 ข้อมูลภาพเคลื่อนไหว
 ขอ้ มลู เสยี ง

13. ข้อมูลผู้สำรวจและจัดเก็บ
ชอ่ื – สกุล นางสาวณัฐธยาน์ กางถน่ิ
หน่วยงาน สภาวัฒนธรรมจงั หวดั เพชรบูรณ์
เลขที่ 999 อาคาร 2 ชั้น 4 ตำบลสะเดยี ง อำเภอเมืองเพชรบรู ณ์
จังหวัดเพชรบรู ณ์ 67000
โทรศพั ท์ 096 179 3686
อเี มล์ [email protected]