แกงอีเหี่ยว

แบบสำรวจและจัดฐานข้อมูลมรดกภมู ปิ ัญญาทางวัฒนธรรม
ของสภาวัฒนธรรมจังหวัดเพชรบูรณ์

๑. ชอ่ื รายการมรดกภมู ิปญั ญาทางวัฒนธรรม
ช่ือรายการ แกงอเี ห่ียว
ชือ่ เรยี กในท้องถ่ิน -
ชอื่ ภาษาอนื่ (ถ้ามี) -

๒. ประเภทมรดกภมู ิปัญญาทางวัฒนธรรม
 รายการตวั แทนมรดกภูมิปญั ญาทางวัฒนธรรม (มีการปฏบิ ตั อิ ย่างแพรห่ ลาย)
 รายการมรดกภมู ิปญั ญาทางวฒั นธรรมทตี่ ้องไดร้ บั การส่งเสริมและรกั ษาอย่างเร่งดว่ น

(เสีย่ งตอ่ การสูญหาย)

๓. ลกั ษณะมรดกภมู ิปญั ญาทางวฒั นธรรม (ตอบได้มากกว่า ๑ หัวข้อ)
 วรรณกรรมพนื้ บ้านและภาษา
 ศลิ ปะการแสดง

 แนวปฏิบตั ทิ างสงั คม พธิ ีกรรม ประเพณี และเทศกาล
 ความรู้และการปฏบิ ัติเกยี่ วกบั ธรรมชาตแิ ละจักรวาล
 งานชา่ งฝีมอื ดั้งเดิม
 การเลน่ พ้นื บา้ น กีฬาพ้นื บ้านและศิลปะการต่อสู้ป้องกันตัว

๔. ประวตั คิ วามเปน็ มาและรายละเอยี ดมรดกภมู ิปญั ญาทางวฒั นธรรม

แกงอเี หย่ี ว
เป็นอาหารพื้นบ้านของชาวอำเภอศรีเทพ เมนูแกงอีเหี่ยวหรือหน่อไม้ตากแห้ง หรือหน่อไม้ตาก

แห้ง ใส่น้ำใบย่านาง ใส่กากหมู หน่อไม้แห้งที่ได้ทำไว้ช่วงหน้าฝน ซึ่งเป็นการถนอมอาหารอย่างหนึ่งโดยที่เอา
หน่อไม้สด ๆ มาแปรรูปโดยการหั่นเป็นชิ้นบาง ๆ นำไปต้ม เสร็จแล้วจึงนำไปตากให้แห้ง สำหรับเก็บไว้
รับประทานนาน ๆ และยังสามารถนำมาทำได้หลายเมนูอกี ดว้ ย

ประโยชนข์ องน้ำใบย่านาง
ทำไมต้องเป็นใบย่านางที่นำมาแกงแบบนี้ เพราะมีความเชื่อกันมาว่า หน่อไม้ฤทธ์ิร้อน เมื่อกิน

มาก ๆ จะทำใหท้ อ้ งอืดได้ จึงต้องแก้ดว้ ยนำ้ ใบย่านาง ซึ่งมฤี ทธิ์เยน็ ที่ทำให้หน่อไม้กบั ใบย่านางกลายเป็นของคู่
กัน ใบย่านางจัดว่าเป็นสมุนไพรของภาคอีสาน คนทางภาคอีสานจะนิยมนำมารับประทาน ในเมนูต่าง ๆ หรือ
นำใบยา่ นางคัน้ สดกรองเอามาด่ืมสด ๆ เลยก็ได้ ซ่ึงมสี รรพคุณทางยาหลากหลาย เชน่ ปรับสมดุลภายในร่างกาย
ทำให้ระบบภูมิคุ้มกันแข็งแรง ลดความอ่อนเพลีย ป้องกันมะเร็ง หรือบำรุงอวัยวะภายใน และมีสารต้านอนุมูล
อสิ ระในปริมาณสงู นอกจากน้ีถูกจัดเอาไวใ้ นตำราสมุนไพรว่าเปน็ ยาอายุวัฒนะอกี ด้วย

วตั ถดุ บิ สำหรับแกงอเี ห่ยี ว (แกงหนอ่ ไม้ตากแห้ง)

1. หน่อไมต้ ากแหง้ 1 กำมือ 8. ใบมะกรดู
9. กากหมู (หนงั หมู หรือหมสู ามชัน้ )
2. ใบยา่ นาง 1 กำมอื 10. ถั่วดำ

3. พรกิ สด 11 เม็ด

4. กระเทียม 1 ชอ้ นตะ

5. หอมแดง 3 หวั

6.ตะไคร้ 1 หวั

7. กระชาย 3 หัว

-2-

เครื่องปรงุ

1. นำ้ ปลาร้า 1 ทพั พี
2. น้ำปลา 1. ช้อนโต๊ะ
3. เกลือ 1 ช้อนชา
4. ผงชูรส 1 ช้อนชา

ข้นั ตอนการทำอีเหี่ยว

1. ปอกเปลอื กใหเ้ หลอื แต่เนือ้ หน่อไม้

2. นำไปเผา และสบั เนื้อหน่อไม้ และฝานเปน็ เส้นๆ แลว้ จึงนำหน่อไม้ท่ไี ดไ้ ปต้มจนเดอื ด

3. เมอื่ ตม้ จนเนอื้ หน่อไม้มเี หลอื งอ่อน นำขน้ึ มาสะเด็ดน้ำและตากจนกวา่ จะแหง้ (ประมาณ 2-3 วัน)
กจ็ ะไดอ้ เี หย่ี ว

ข้นั ตอนการทำแกงอเี หี่ยว

1. และกอ่ นจะนำมาแกงได้ ตอ้ งนำอเี ห่ยี วไปแช่น้ำทิ้งไว้ 1 คนื ให้นิ่ม
2.นำอีเหี่ยวมาหั่นเป็นชิ้นเล็ก ๆ จนละเอียด แล้วนำใบย่านางมาคั้นใส่หม้อทิ้งไว้ กะปริมาณให้
พอเหมาะกับอีเห่ียวท่ีเราเตรียมไว้
3. แลว้ นำอเี ห่ยี วท่เี ราเตรยี มไวใ้ ส่ลงหม้อใบยา่ นาง
4. เสร็จแล้วนำถั่วไปต้มให้สุก โดยกะเทาะเปลือกถั่วดำออกให้หมด และนำถั่วไปตำให้แหลก ไม่ต้อง
ละเอียดมาก แลว้ นำใส่ลงในหม้อ
5. จากน้ันนำหมอ้ แกงไปตั้งไฟ ถา้ เมลด็ ถว่ั ดำสกุ แล้วให้ใสใ่ นนำ้ ปลารา้ ตอ้ งขย้ีเน้อื ปลารา้ ลงไปด้วยเพ่ือ
เพม่ิ ความอร่อยย่งิ ขึ้น
6. นำพริกแกงที่เตรียมไว้ใส่ลงไปแล้วปรุงตามใจชอบ เสร็จแล้วใส่ใบโหระพา หรือใส่กากหมู หนังหมู
หรอื สามชัน้ กไ็ ด้

๕. พื้นที่ปฏิบัติมรดกภูมิปัญญาทางวัฒนธรรม (พื้นที่ที่ปรากฏหรือชุมชนที่มีการปฏิบัติมรดกภูมิปัญญาทาง
วัฒนธรรม)

ตำบล ศรเี ทพ อำเภอศรเี ทพ เพชรบรู ณ์ 67170
15.424063,101.163053

๖. คุณค่าและความสำคัญของมรดกภูมิปัญญาทางวัฒนธรรมในแต่ละระดับ
 ระดับปจั เจกบุคคล

 ระดบั ครอบครัว

 ระดบั ชุมชนท้องถ่ิน

 ระดับประเทศ

-3-

7. รายชอ่ื ผ้สู ืบทอด / ผคู้ รอง / ผู้ท่ีเกีย่ วข้องหลกั ในปัจจบุ ัน

รายขอื่ บุคคล/หวั หนา้ คณะ/ อาย/ุ อาชีพ ท่ีอยู่ (สถานทีต่ ดิ ต่อ) / หมายเลขโทรศัพท์
กล่มุ /สมาคม/ชมุ ชน
บ้านเลขที่ 16 ม.2 ต.ศรีเทพ อ.ศรีเทพ
นางทัศนีย์ ปานเงิน ข้าราชการครู จ.เพชรบรู ณ์ 67170 โทร 084-5052840
บ้านเลขที่ 12 ม.2 ต.ศรีเทพ อ.ศรีเทพ
นางยุพา ตะกรดุ โฉม อาชพี คา้ ขาย จ.เพชรบรู ณ์ 67170 โทร.084-5052840
อายุ 55 ปี

8. ปัจจุบนั รายงานมรดกภูมปิ ัญญาทางวฒั นธรรมไดร้ บั การประกาศขึ้นบัญชีในระดบั ใด
 ยงั ไมเ่ คยได้รับการประกาศข้นึ บัญชี (รายการสำรวจและจดั เก็บใหม่)

 ระดับจังหวัด (รายการเบื้องต้นมรดกภมู ปิ ัญญาทางวัฒนธรรม)
 ระดับชาติ
 ระดับนานาชาติ (ยเู นสโก)

9. จากข้อ 8 ควรจะเสนอรายการมรดกภมู ิปัญญาทางวฒั นธรรมไดร้ บั การประกาศขนึ้ บัญชใี นระดบั ใด
 สำรวจและจดั เกบ็ เท่านนั้ (ยงั ไม่ควรได้รบั การประกาศข้ึนบญั ชี)
 ระดับจังหวัด (รายการเบื้องต้นมรดกภมู ปิ ญั ญาทางวฒั นธรรม)
 ระดบั ชาติ

 ระดบั นานชาติ (ยเู นสโก)

10. เอกสารอา้ งอิงและ/หรือผลงานทเี่ กยี่ วข้องในการส่งเสรมิ และรกั ษามรดกภูมิปญั ญาทางวัฒนธรรม
สัมภาษณ์ นางยุพา ตะกรุดโฉม และนางทัศนีย์ ปานเงิน เมื่อวันที่ 29 สิงหาคม 2565 เวลา 12.00 น.

ซึ่งเป็นปราชญ์ท้องถิ่น ผู้สืบทอดวิธีการทำอีเหี่ยวและแกงอีเหี่ยวมาจากรุ่นปู่ย่าตายาย และถ่ายทอดให้แก่
คนในชมุ ชนและเยาวชนรุน่ ใหม่ให้ได้เข้าไปศกึ ษาและเรยี นรู้
11. รูปภาพ พรอ้ มคำอธบิ ายใตภ้ าพจำนวน 10 ภาพ

ภาพที่ 1

สว่ นผสมในการทำแกงอเี ห่ยี ว บ้านนาตะกรุด อำเภอศรเี ทพ จงั หวัดเพชรบูรณ์

-4-
ภาพที่ 1

เนื่องจากลักษณะภูมิประเทศของจังเพชรบูรณ์มีความอุดมสมบูรณ์ รายล้อมไปด้วยภูมิเขาและป่าไม้
อำเภอศรีเทพก็เช่นกัน เป็นอำเภอที่ใกล้ชิดป่าไม้ จึงทำให้ชุมชนที่อยู่ใกล้ปา่ ไม้ สามารถหาอาหารกับธรรมชาติ
ได้ง่าย ซง่ึ สง่ิ ทพ่ี บวา่ มมี ากที่สดุ ในชุมชน คือ หนอ่ ไม้

ซึ่งทำให้ชาวบ้านในชุมชนท้องถิ่นคดิ คน้ วธิ ีการถนอมอาหารขึน้ มาอย่างแพร่หลายในชุมชน
ภาพที่ 2

วิธีการทำอีเหี่ยว คือ นำหน่อไม้ไปเผา และนำไปหนั่ เปน็ ชิ้นเลก็ ๆ (หรอื ภาษาชาวบ้านเรยี กวา่ นำไป “เคยี่ น”)
และนำไปตม้ ใหส้ กุ จนเนื้อหน่อไม้มีเหลอื งอ่อน นำขนึ้ มาสะเดด็ นำ้

-5-
ภาพท่ี 3

นำไปตากจนกวา่ จะแหง้ (ประมาณ 2-3 วนั ) กจ็ ะไดอ้ ีเห่ยี ว ซึง่ เปน็ กรรมวิธีถนอมอาหารอยา่ งนงึ
ภาพท่ี 4

และก่อนจะนำมาแกงได้ ต้องนำอีเหย่ี วไปแช่น้ำท้ิงไว้ 1 คืนใหน้ ิม่

-6-
ภาพท่ี 5

เสร็จแล้วนำถัว่ ไปต้มให้สุก โดยกะเทาะเปลือกถ่ัวดำออกใหห้ มด และนำถ่ัวไปตำให้แหลก ไม่ต้องละเอยี ดมาก
ภาพท่ี 6

นำใบย่านางไปค้ัน กรองเอาแตน่ ้ำมาเพ่ือท่จี ะนำมาแกง
สรรพคณุ ของ หน่อไมฤ้ ทธร์ิ อ้ น เม่อื กนิ มาก ๆ จะทำให้ท้องอืดได้ จงึ ต้องแก้ดว้ ยนำ้ ใบยา่ นาง ซ่ึงมฤี ทธเ์ิ ยน็

ทีท่ ำให้หน่อไม้กับใบย่านางกลายเปน็ ของคกู่ ัน

-7-
ภาพท่ี 7

ตำพรกิ แกงสำหรบั แกง โดยใช้ กระเทยี ม พรกิ หอมแดง และตะไคร้
(ตำพริกแกงให้พอดีกบั น้ำใบย่านางทจ่ี ะแกงอเี ห่ียว)
ภาพท่ี 8

ขา้ วเหนยี วแช่หรอื วา่ ขา้ วเบือ เพ่ือท่ีจะใสล่ งไปในแกงอเี ห่ียว

-8-
ภาพที่ 9

น้ำปลาร้า สำหรับแกงอีเห่ยี ว โดยจะใช้ท้ังน้ำและตอ้ งขยี้เน้ือปลารา้ ลงไปด้วยเพื่อเพมิ่ ความอร่อยยง่ิ ข้นึ
ภาพที่ 10

ตงั้ ไฟแรง โดยจะใส่อเี หี่ยวทแี่ ช่ไว้ 1 คนื ลงไป และตามดว้ ยนำ้ ใบย่านางคั้นสด ข้นใหเ้ ขา้ กนั
และใสถ่ วั่ ดำต้มสกุ (กะเทาะเปลอื กออก) รอใหเ้ ดือน ตามด้วยนำ้ ปลารา้ และต้องขยเ้ี น้ือปลาร้าตามลงไป

ใสพ่ ริกแกงลงไป ข้นใหเ้ ข้ากัน และปรงุ ตามใจชอบ

-9–
ภาพท่ี 11

เมือ่ คนใหเ้ ข้ากันแลว้ ขนั้ ตอนสดุ ทา้ ย คอื โรยดว้ ยโหรพาและตามด้วยกากหมู หนงั หมู หรอื สามช้นั กไ็ ด้
ภาพที่ 12

แกงอเี หี่ยว อาหารพ้นื บ้านของอำเภอศรเี ทพ จังหวดั เพชรบูรณ์

- 10 -

12. ข้ออมูลภาพถ่าย ข้อมูลภาพเคลื่อนไหว หรือข้อมูลเสียง (ระบุประเภทของสื่อที่แนบไฟล์มาพร้อม
คำอธบิ าย)

 ข้อมลู ภาพถ่าย ได้แก่ 12 ภาพ
 ขอ้ มลู ภาพเคลื่อนไหว
 ข้อมลู เสียง

13. ข้อมูลผู้สำรวจและจัดเก็บ
ชือ่ – สกุล นางสาวณฐั ธยาน์ กางถน่ิ
หนว่ ยงาน สภาวัฒนธรรมจงั หวดั เพชรบูรณ์
เลขท่ี 999 อาคาร 2 ช้ัน 4 ตำบลสะเดยี ง อำเภอเมืองเพชรบรู ณ์
จงั หวดั เพชรบรู ณ์ 67000
โทรศัพท์ 096 179 3686
อีเมล์ [email protected]