NOTA PENGAWETAN MAKANAN

Sains tahun 6 kssr
Unit 8 : Pengawetan Makanan

a) Kerosakan makanan

• Makanan yang rosak ialah makanan yang tidak selamat untuk dimakan.
• Makanan yang rosak boleh diperhatikan dengan menggunakan deria penglihatan,

bau, rasa dan sentuhan.
• Antara ciri – ciri makanan yang rosak: 1) Berkulat

2) Berbau busuk / masam
3) Rasa tidak sedap
4) Berubah warna (kekuningan)
5) Berlendir

Contoh makanan yang rosak:
1. Daging ayam: Bertukar warna menjadi kehitaman, berbau busuk dan berlendir.

2. Ikan: Rosak, berubah tekstur dan berbau busuk.
3. Susu: Berubah tekstur, berbau busuk, berbasa masam, berbuih dan berketul-ketul.

4. Sayuran: bertukar warna kekuningan dan layu.
5. Buah-Buahan: Berubah tekstur, berkulat dan berubah warna.
6. Nasi: Lembik, berlendir, bertompok hitam dan berbau masam.

Faktor mikroorganisma7. Roti dan Kek: Berkulat dan mempunyai tompok kehitaman.
bertumbuh
8. Makanan dalam tin: Berbuih dan keruh, berbau busuk, tin menjadi kemek,

mengembang dan berkarat.

b) Punca kerosakan makanan

• Makanan menjadi rosak disebabkan oleh tindakan mikroorganisma yang bertumbuh
dalam makanan.

• Mikroorganisma seperti bakteria dan fungi membiak dengan cepat dalam keadaan
yang sesuai.

Ingat semula !!
Suhu sesuai (25 - 40oC)
Udara ada

Keasidan sesuai (neutral)
Air ada

Nutrien mencukupi

• Keadaan yang lembap dan panas membantu mikroorganisma membiak dengan lebih
cepat.

c) Pengawetan makanan

• Pengawetan makanan ialah kaedah pemprosesan makanan yang boleh menghalang
atau melambatkan proses hidup mikroorganisma.

• 11 Kaedah Pengawetan Makanan:
1. Pendidihan (suhu tinggi)

 Proses memanaskan makanan pada suhu yang tinggi.
 Suhu yang tinggi membunuh kebanyakan mikroorganisma seperti bakteria

dan fungi.
 Makanan boleh tahan lebih lama apabila mikroorganisma dibunuh.
 Contoh makanan: rendang, serunding, dodol

2. Penjerukan (keasidan / kepekatan tinggi)

 Proses merendam makanan di dalam cuka, larutan gula dan garam.
 Penjerukan mengurangkan kandungan air dalam makanan serta tahap

keasidan yang tinggi menjadikan keadaan tidak sesuai untuk mikroorganisma
bertumbuh atau membiak.
 Keburukan : rasa (masam) dan tekstur (lembut) makanan berubah,
penggunaan pewarna yang berlebihan boleh memudaratkan kesihatan
 Contoh makanan: buah-buahan dan sayur-sayuran.

3. Pembungkusan vakum (tiada udara)

 Proses mengeluarkan semua udara daripada bekas atau pembungkus
makanan menjadikannya kedap udara.

 Ketiadaan udara menyebabkan mikroorganisma tidak boleh bertumbuh dan
membiak.

 Kelebihan: Rasa, tekstur dan warna makanan dapat dikekalkan
 Contoh: kacang, kerepak, buah-buahan, sosej, cendawan.

4. Pengeringan (tiada air)

 Kaedah mengeluarkan atau menyingkirkan kebanyakan air daripada
makanan.

 Makanan boleh dikeringkan di bawah cahaya matahari atau ketuhar.
 Ketiadaan air menyebabkan mikroorganisma akan mati atau menjadi tidak

aktif.
 Keburukan: Rasa (masin) dan tekstur (kering) berubah
 Contoh: Ikan kering, asam gelugur, mihun kering, sotong.

5. Penyejukbekuan (suhu takat beku)

 Kaedah menyimpan makanan pada suhu takat beku (0oC) dan ke bawah.
 Suhu di bawah takat beku menyebabkan mikroorganisma tidak aktif.
 Kelebihan: Rasa, tekstur dan zat makanan dikekalkan
 Contoh makanan: ikan, sotong, ayam dan daging.

6. Pendinginan (suhu rendah)

 Kaedah menyimpan makanan di dalam persekitaran bersuhu kurang dari
18oC.

 Suhu rendah menyebabkan mikroorganisma kurang aktif dan lambat
bertumbuh serta membiak.

 Kelebihan: Rasa, tekstur dan zat makanan dikekalkan
 Contoh makanan: Sayur-sayuran, buah-buahan, telur dan susu.

7. Pemasinan (tiada air)

 Menggunakan garam bagi menyingkirkan kelembapan pada makanan.
 Ketiadaan air menyebabkan mikroorganisma tidak dapat bertumbuh.
 Keburukan: Rasa (masin) dan tekstur makanan berubah
 Contoh makanan: ikan, telur itik, sayur-sayuran, buah-buahan dan daging.

 Info: Telur ayam tidak sesuai dijadikan telur masin berbanding telur itik kerana
kulit telur ayam lebih nipis dan mudah hancur berbanding telur itik.

8. Pelilinan (tiada udara)

 Proses menyalut buah dan sayuran dengan lilin cair untuk mencegah
pertumbuhan mikroorganisma di permukaannya supaya tidak terdedah
kepada udara.

 Dapat mengekalkan kesegaran makanan.
 Keburukan: Lilin yang dimakan dapat memudaratkan kesihatan.
 Cadangan: Kupas kulit atau buang lilin sebelum makan
 Contoh makanan: sayur & buah – buahan.

9. Pengetinan dan pembotolan (suhu tinggi & tiada udara)

 Proses mendidihkan makanan untuk membunuh mikroorganisma. Makanan
kemudiannya disejukkan dan dimasukkan ke dalam bekas kedap udara.

 Kelebihan: Makanan dapat disimpan dalam tempoh yang lama
 Keburukan: Rasa, tekstur berubah dan nutrien hilang. Tin kemek

menyebabkan makanan rosak (pengaratan tin boleh berlaku)
 Contoh makanan: ikan, daging, ayam, buah, dan sayur-sayuran.

10. Pempasteuran (suhu tinggi)

 Proses pemanasan makanan sehingga suhu tertentu untuk beberapa ketika
dan diikuti dengan pendinginan segera.

 Kelebihan: Rasa makanan dapat dikekalkan
 Contoh makanan: susu dan jus buah-buahan.

11. Penyalaian (tiada air)

 Kaedah mengeringkan makanan dengan cara mengasapnya untuk satu
tempoh yang agak lama.

 Ketiadaan air boleh membantutkan pertumbuhan mikroorganisma.
 Keburukan: Rasa dan tekstur makanan berubah.
 Contoh makanan: ikan, pisang dan daging.

d) Kepentingan pengawetan makanan

1. Makanan yang telah ditinkan boleh mengatasi masalah bekalan makanan semasa
kecemasan.

2. Sesetengah makanan yang dihasilkan oleh sesebuah negara boleh dinikmati di
negara lain.

3. Teknologi pengawetan makanan memudahkan makanan disimpan dan mudah
diangkut untuk dipasarkan ke tempat lain.

4. Buah-buahan bermusim dapat dinikmati sepanjang tahun.
5. Makanan yang diawet dapat disimpan lebih lama dan boleh memenuhi keperluan

bekalan makanan sepanjang tahun.
6. Pembaziran makanan dapat dielakkan.

Nota disusun oleh:
Ahmad Firdaus bin Saarani
Guru Sains Tahun 6
SRITI Al-Akhlak Al-Islamiah,
Guar Chempedak, Kedah

Ahmad Firdaus Saarani