Kreyolofoni#56.pub

LANE IV, NIMEWO 056 MAS 2022 CHAK MWA

KREYOLOFONI

NOU PA KA BATI YON FRANKOFONI SOLID SAN YON FONDASYON KREYOLOFONI KI PI SOLID

Poutine ANDEDAN
KREYOLOFONI
1.- Kwen Dal p.4

Gen rezon, 2.– Anba Mapoum
Vodou a p.8

3.– Konbyen yon di-
vòs koute Ayiti p.11

TAP TAP
MULTI-
SERVICES

TOY SHOP
PLUS

BOTANIKA

se LOTAN PLANET
Ki kondwi Ukraine FM

nan twou an... 100. FM
STEREYO

Pa Bliye

Pèsonn pa ka rep-
wodwi atik jounal sa

a san otorizasyon
redaksyon an

Redaksyon an pap
publiye atik san non

san adrès

Sponsorisé par

SE LANG AK LIV YO TOUJOU UTILIZE KOM ZOUTI POU KOLONIZASYON AN 2

KREYOLOFONI

Fonde 12 avril 2017 par
Pierre Richard Osias & Francisque Jean-Charles

Propriyetè : KREYOLOFONI
Depo Legal : ISBN

PDG : Pierr e Richar d Osias
Sekretè Ekzekutif : Fr ancisque “Riko” Jean-Charles

Administratè :
Relasyon Publik :

Trezorye :
Redaksion :
Publisite :
Rubrik Spò :
Rubrik Kultu : Dieunou Maur ice
Fotografi : Wilgens Devilas
Grafis : Ebens Pier re
Teknisyen-Enprimè :

Mesaje :
Distribusyon : Lenglesou Botanika & DAL Papéterie

59, ru Sténio Vincent, Podepè, Hayti
E-mail : [email protected]

Telefòn : (509) 3848/5890

Email :[email protected]
Website : www.lenovateur.webnode.com

KONBIT NORD-OUEST
POUR UNE NOUVELLE

HAYTI (KNONH)

Parti Politique Régional & Moderne

Faites-vous membre pour le désenclavement
et le dévéloppement du Nord-Ouest.
Appelez aux # 36 53 65 84 
38 48 58 90

Edite ak Enprime pa
KREYOLOFONI
38 48 58 90

Gen yon sèl Dye e chak pèp reprezante l ak nome l selon kultu yo ak lang yo...

KREYOL SE MANMAN ISTWA NOU, IDANTITE NOU, DWA NOU AK DEVLOPMAN NOU3

EDITORYAL LA

Poutine gen rezon…Se Lotan ki kondwi Ukraine andedan twou a
Prezidan irakyen an Volodymyr Zelensky se yon pro-okisantal e se dwa l’. Anbisyon l’
se rantre Ukraine andedan OTAN. Men sa M Zelensky bliye, te gen yon pwomès vèbal ki te fèt
aprè efondreman Union des Républiques Socialistes Soviétiques (URSS) ant lidè blòk Lès ak
Lwès yo an (1990). OTAN pa respekte l’. Tankou yon gwo enbesil e yon bon konze desèvis
Loksidan, jodia, li andedan yon twou, tout alye l’ yo abandone l’, lavi pèp la an danje.
Sekretè ameriken an James Baker (1990) te deklare: « teritwa OTAN pap janm deplase,
pa menm yon pous alès » e Michael Kobachev te reponn: « Tout expansion zòn OTAN an pa
aseptab ». Antouka, pwomès yo pat anpeche OTAN elaji an 1999 e an 2004.
Pwogresyon fwontyè OTAN ap mache a gran pa sou Larisi e se yon menas pou sekirite
ak sivi Larisi. « Sa gen 30 lane, fwontyè yo te a 1200 km de St Petersbourg, jounen jodia yo a
100 km. Si Ukraine tonbe nan kan Lokisdan, OTAN ap ka pwente zam li yo nan kè Larisi »,
Jocelyn Coulon, yon chèchè nan Inivèsite Montréal fè nou sonje.
Rapèl istorik: Lewop te divize an de blòk, Lwès e Lès. 4 avril 1949, 28 peyi ewopeyen
(Lwès), Etazini ak Kanada mete anplas Organisation du Traité Atlantique Nord (OTAN). Se
yon sistèm sekirite kolektiv kote tout manm yo dakò pou batay kont tout atak andeyò blòk la-a.
Menm jan an tou, 14 me 1955, Inyon Sovyetik mete an plas Pacte de Varsovie, yon
alyans militè ki gwoupe tout peyi Ewop de lès yo (15 peyi).
OTAN andedan Ukraine. Jamè. Jamè. Loksidan vle sa pou yo ka toufe Larisi. E Vladi-
mir Poutine, prezidan Larisi, deside sa gen 4 jou lanse yon « opération militaire spéciale » nan
objektif li di pou « demilarize ak denazifikasyon Ukraine ».
Loksidan move men OTAN ki « pa ekziste » (Nicolas Sarkozy, 2022) kouri sanksyone
Moscow. Ansyen prezidan ameriken Donald J. Trump (2022) tonbe ri dirijan OTAN li trete de
yon « bann enbesil ». Li kontinye pou l di « pouki se sanksyon yo mete sou Lasiri. Se pou yo
vide boulèt sou li e raze Larisi. Vladimir Poutine se yon òm entèlijan ».
Jocelyn Coulon ki site Marie Elise Sarotte di: « Depwi l’ rive opouvwa sa gen 20 tan,
Poutine ranfòse peyi l’, redrese lame Larisi a e etabli liy wouj yo. Li pare bou batay la ».
E se sa lap fè kounye andedan Ukraine. Poutine anonse: « Nou pa gen menm pwisans
ak OTAN. Sepandan, nou posede lam nikleyè ». Jou Larisi anvayi Ukraine, 24 fevriye pase a, li
avèti: « Tout peyi OTAN ki ta tante entèfere avèk nou dwe konnen repons Larisi ap imedya e
ap kondwi a konsekans nou ponkò janm konnen ».
Se pa blòf, se sanksyon youn sou lòt peyi OTAN yo ap vide sou Larisi. Yo paka afebli l
e atake l militèman. E si yo kwense l’ twòp ekononikman pou koze yon rebelyon entèn, Poutine
pap ezite itilize misil ipèsonik li yo pou retalyasyon.
Moscow gen yon zam li rele Satan II ki ka raze Lafrans an 33 segond e ateri nan New
York (USA) an 15 minit e efase 100 milyon moun yon kou. Se pa John F. Kennedy kite di: «
Limanite dwe mete fen nan zafè lagè a, otreman, lagè ap efase limanite ». Stratejis Benoist Bi-
han (LePoint, 2022) rive a konklizyon sa a: « Rezistans Ikrenyèn nan pap ka pwolonje lontan
nan Kièv. Larisi jiska prezan anplwaye yon tikal nan potansyèl (militè) yo ». Dekan yo te chita
pale nan week-end, yo pwomèt pou yo tounen sou tab negosyasyon yo. M swete yo jwenn yon
akò.
Antouka, bagay yo pi konplike toujou, Lachin anonse li kanpe dèyè Larisi. Ministè
defans nasyonal Lachin Tan Kefei deklare « nenpòt kilè, nenpòt ki kote, nou prè poun soutni
Larisi oka ou Etazini ta vle entèveni militèman ». Yon politològ oksidantal konkli « Si yo an-
plwaye lam nikleyè, se la fen dimond ». Ayiti, sa w wè. Editoryal#56, mas 2022
“Anpil moun an amerik m kwè gen yon vizyon negatif ak ewone sou vodou sakre a” D. MacKay

E PARAN KI PALE KREYOL SELMAN YO KI LANG POU YO PALE AK TIMOUN YO 4

KWEN DAL

Bonswa Lasosyete ! Men siw wè se vre, temwanye pou plis moun ka okou-
Mwen vin anonsew ke Izin pwodiksyon J-Kann nan deja ran !
enstale. A 95% teknisyen nou yo sanse preske fin travay. Chak cup J-kann ki vann gen 10 goud ki ale pou ede
Nou ap lanse pwodiksyon an Jeudi kap 17 Mas 2022 a timoun demini !
10h nan maten. DALBAGAY
50 premye moun ki rive yo ap bwè J-kann gratis. Epi lòt J-KANN
moun yo ap peye yon cup J-Kann 50 goud epi galon an
vann 500 goud ! Pandan map envitew vin patisipe nan lansman Izin de
Siw gen 100 goud wap bwè J-Kann epi wap manje paté pwodiksyon J-Kann nan demen jedi 17 Mas la, mw
Kwendal ! envitew gade videyo sa
Lokal nou se nan do Ra- pouw wè kijan lòt
dio Génération80 an nasyon pa neglije le
anfas ansyen lokal alli- précieux liquide qui
provient de la canne à
ance française la. sucre. Gon sekrè la-
Siw manke andirans
seksyèl (kèlkeswa seks dann !
ou) bwè J-Kann Gade pouw wè an ayiti
Siw soufri kè, bwè Jkann tout sak bon pou nou
Pwostat ap fatigew, bwè gen tandans pou nou
J-Kann neglije yo. Kann fè pati
Ou fè atak ilsè lestomak, pwodui ke loksidan ta
vle disparèt nan peyi a.
bwè J-Kann Ebyen banm diw, tout
Tansyon ap fatigew, Bwè
J-Kann saw wè yo vle retire nan
Ou gen bouton kap gate menw konnne li bon !
figiw, lave vizaj ou ak Moun ki bwè J-kann
jkann epi kitel seche, wa chak jou pa malad sou-
wè mirak ! van !
Wap travay di, bwè J- Epi kitem diw chak fwa
m pwal nan yon ti konba kote advèsè a pwisan mwen
Kann ! chavire 2 cup J-Kann ak jenjanm dèyè tèt mwen. Epi
Ou vle rete djanm sanw pa fatige, bwè J-Kann
Wap fè espò nan gym, bwè J-Kann saw tande a, mw ka moute nenpòt tèt mòn sanm pa
Ou manke somèy, bwè J-Kann bouke !
Ou gen pwoblèm nan ren, bwè J-Kann Tout kote nan monn nan yon cup Ji kann koute 1 dola
J-Kann se sèl bwason ki pase swaf apre dlo ! ameriken, ak kwendal lap koutew 0,4 santim ameriken
Siw fè 2 semenn wap bwè J-Kann chak jou epiw pa santi sa vle di 50 goud !
youn nan sa nou di anlè yo amelyore, di nou sa nap Galon an vann 500 goud
dedomajew paske nou te tante baw manti ! Klike la pouw gade videyo a

Radyo PLANET FM - 100.7 FM Stereyo SE SA NET

Nesesite Yon Près Sitwayèn Pou Yon
Nouvel Hayti

PDG Ralph Moreau

Tel : 3154-0909/4250-4949

Captez la radio en ligne : www. radiopla-
[email protected]

MITOLOJI a konstitwe yon baz esansyèl nan expresyon entèlijans imèn nan. Li inepwizab...

LOM GEN YON NANM DIVINN...CHAK PÈP TOU GEN YON NANM KOLEKTIV... 5

Ala pale yo pale, yo pale n mal
Ki Pèp ki janm devlope nan pale mal

Nou se Eritye Lafrik Ginen...

Se vre pale n mal bon pou eksite repons e nan chimen n chita nan otobis sa yo pou n pale moun nwa mal.
jennen moun ki pale n mal ka toujou di se wont yo bez- Se vre dènye 500 ane ki sot pase a te malouk pou nou.
wen fè n wont pou n ka pran chay lavi n. Men mezanmi Gen nan nou ki pèdi espwa. Gen lòt ki pèdi respè youn
depi ki lè lawont anjandre devlopman pase dekou- pou lòt. Men kanta pou mwen, m ap kontinye fonksyone
rajman. Ki pèp ki janm devlope nan pale mal? ak Fyète Rasin Ginen paske mwen konnen gen omwen
Sa klè, akonplisman moun nwa pa janm kont devan 200 000 ane depi n la. 500 ane traka pa kont pou montre
moun ki sèmante 77 fwa 7 fwa pou pale m mal, pou pale sa n peze.
lòt moun nwa parèy mwen mal. Yo konn menm di, Mwen menm m ap kontinye fonksyone nan tradisyon
moun nwa pa kolabore ak lòt ase. Mwen menm mwen moun nwa ki konnen nou se moun nòmal ki merite res-
deja konnen nan tout
sa m ap fè mwen kola-
bore ak lòt moun nwa
paske se yo mwen plis
frekante. Kou m rele
otan, yo soti pou fè m
pase pou eksepsyon
kòm flateri pou m bay
yo lese pase pou lage
lang sal sou do lòt
moun nwa.
Mwen menm kòm Eri-
tye Lafrik Ginen,
mwen konn se pa ayè
moun nwa ap kolabore
pou pwogrè limanite.
Dapre lasyans biyoloji,
an jeneral moun sèto-
blije byen viv ak lòt
osinon yo pa p jwenn
moun asiste yo nan
akouchman, yon bagay
esansyèl kay moun. Sa
vle di si moun nwa pa t
kolabore depi digdan-
tan limanite pa t ap
egziste.
Site done lasyans, pa site done lasyans, ki mele moun ki pè nòmal pou n jwenn souf pou n feraye. E m ap konti-
pa p sispann pran mizè resan nou pou pyafe sou diyite nye travay pou respekte ata diyìte moun nwa ki vag
tout yon kontinan moun ak tout dyaspora l. Gen yon non akonplisman n, malgre maltretman, pou vin lage lang
pou defo manke jije chak endividi pou moun yo repre- sal sou do moun nwa.
zante an. Mwen kwè sa rele rasis. Regretan, twò souvan Eritye Ginen yo, men kote nou, men kote nou, men kote
se nan pwòp kominote n, koze rasis kont nou sikile anba nou!
bouch nou ankò. Ala pale yo pale
Vrè verite a se moun nwa kolabore pou lòt moun nwa Yo pale n mal
pran plezi di nou manke kolabore. Pran Etazini kòm Sèl defo nou genyen
egzanp, moun nwa ki te rive sou teritwa lib, riske tout sa Nou malere
yo posede pou tounen al chèche lòt moun ki pa t konn Malere!
wout chape. Kolaborasyon pase sa nanpwen. Moun nwa Se pa achte
mache a pye pase yo pran otobis pou jenerasyon pa m N achte l
nan te ka gen libète pou pran transpò piblik san nou pa (Se yon ka sikonstans ki ba nou l)
sètoblije chita apa nan move kondisyon. Ala engra, pou Malere

IFA se yon DEYÈS kreyativite a ak teknoloji a...Li pwize RESOUS li yo nan MITOLOJI...

KULTU YON PÈP C LEXPRESYON NANM PÈP LA E LANG LAN C ZAM PRENSIPAL LA 6

“LÈ IYORAN OPOUVWA, KONESANS VINN YON DELI”

Un jardin d’enfants où l’on se fait tout petit avec

RELE MET CLAVAROCHE ROCK, DIREKTÈ JENERAL LA Nan 3765-5531

Politik pa konn enpwovize, sof Ayiti ki ap
ranse/Bill Gates ak Antony Fauci/G Boric

Mw jwenn plis pase 15 peyi ki ap peché nan lanmè ayiti a
ilegal depi 8 lane, lachine ak japon se 2 ki pi konsistan Popilasyon endijèn nan peyi Chili reprezante 5 %
ansanm ak meriken, mw jwenn enfomasyon sa yo le yo (daprè INE, ki se biwo statistik Chili, yo reprezante
anrejistre nan kanal panama yo mete destination yo St menm 12 %) e yo sibi anpil diskriminasyon nan
domeng, men yo pa janm dok sen domeng ki siyifi se nan listwa politik Chili. Pou premye fwa nan listwa peyi
piyay la yo antre Chili, nan mwa
ayiti. Me 2021, popi-
Mw jwenn 3 bato lasyon endijèn
hamilton frieght ki yo te gen 17 syèj
antre ayiti depi nan asanble
Aout 2021, pami yo konstityant lan
2 retounen pase kote yo patisipe
antre yo ale vini 8 nan ekri nouvo
okazyon, yonn nan konstitisyon
yo pa janm tounen, peyi Chili.
eske li posib pou se Boric te nan
li ki grand-anse la? batay sa a tou.
Tanpri joudalis Se nan lide Inite
ayiti mw ka ede ak enklizyon sa
nou jwenn bon en- a mwen kwè li
fomasyon si nou pwofite tout
serye ak travay edikasyon, map raplew hamilton se yonn kamera ki sou li yo pou li pwojte respè li pou popi-
nan pi gro kompayi nan monde la yo spesyalize nan fouye lasyon endijèn yo nan kad seremoni ofisyèl rantre an
pou gas ak resous natirel, bato sa ki ayiti a anregistre Sin- fonksyon li an.
gapou, li an fonksyon depi lane 1982, mesi.
Pou bann res moun kap mandem kisa oksidan yo fem kem Sᴇ ʏᴏɴ ᴊès sᴇɴʙᴏʟɪᴋ ʀᴇsᴘè, ɪᴍɪʟɪᴛᴇ (jᴇɴᴏᴜ
ray yo konsa, ou ka defann yo jan ou vle pa angajem nan ᴀᴛè) ᴀᴋ ᴇɴᴋʟɪᴢʏᴏɴ POLITIK. Lɪ sɪʏᴇɴ ᴘʀᴇᴢᴀɴs
defans restavek ou. Jis paske nou nan menm chan pa vle di ᴇɴᴅɪᴊèɴ ʏᴏ ɴᴀɴ sᴇʀᴇᴍᴏɴɪ ʀᴀɴᴛʀᴇ ᴀɴ ꜰᴏɴᴋsʏᴏɴ ᴀɴ ᴇᴘɪ
se nou tout ki renmen mèt chan ki konfotab nan chan. 3 ʟɪ ᴘᴏsᴛᴇ ʟ sᴏᴜ ᴘᴀᴊ ᴏꜰɪsʏèʟ ʟɪ.
Kout Kanno Pou Verite Pa bliye se yon militan ki pran pouvwa a.
Politik pa konn enpwovize, sof Ayiti ki ap ranse.
Eske nou tande pale de Bill gates ak Dr. Fauci ankò? Mi- Kout Kanno Pou Verite
syon yo akompli lajan fet pa panse yo jete vaksen sa yo
non, avan 2023 gen yon lot maladi ki pral fe aparisyon li
anko, medya pral diw se menm sentòm ak covid19 piki yo
ka tretel, fe kopi post sa ankadrel, wa vinn dim.

Idantite yon NÈG se konstriksyon sosyal li...Eske w konn tèt ou ? Eske w konnen kote w prale ?

...KULTU C MOD LAVI A... SPIRITWALITE C MOD LAVI A...SPIRITWALITE C KULTU... 7

RIBRIK : Nou Se Vodou

Aprè ou fin li tèks sa vin dim eske ou toujou
kwè Lanfè existe

Nan konsepsyon kretyen yo nou tout gen yon nanm pou 4) poum senplifye se pa lè kè yon moun pa bat li mou-
nou sove , pou nou konprann tèm nan gen kèk kesyon nou ri , se pa lè yon moun pap respire li mouri , vrè lanmò
sipoze ka reponn lojikman. a se lè tout selil nan sèvoa mouri , Kidonk sèvo nou se
1) pou yon moun sove nanm li , lojikman fòk li ta ka ex- la vrè esans nou kache , se la nou kreye pèsonalite nou
plike ki kote nanm nan sòti , kisa ki nanm nan, de kisa li (konsidere nanm nan tankou yon bagay nou resevwa
de inivèa lè nou fèt ) konsidere nanm sa li se pròp
konpoze inivèa ki atravè nou menm ki ap experimante lavi sou
2) lè ou pran kò yon moun ki konpoze de plizyè pati , yon fòm imen , paske se kò imen an ki pèmèt ou santi
youn nan pati sa yo ki trè doulè , tristès ect..

enpòtan se moun 5) kidonk nou se
nan, kounya mw vle ou Divinite ki ap fè
imajine yon moun ki te yon experyans
bon moun ki soufri yon imen , malerezman
aksidan yo retire kèl yo relijyon fè nou kon-
mete nan kò yon lòt prann nou se imen
moun ki te yon move ki gen yon nanm

moun e ki kontinye ap fè pou nou sove
mechanste, kijan ou
panse Bondye pral jije 6)Pou mw retire
mit lanfèa nan tèt
ou , banm explikew
moun sa (se jis kisa kontèks lanfèa
poum diw kè pagen re- vledi:
lasyon ak nanm ) Bondye ki gen tout
3) ou dwe konnen lè yon pouvwaa ki mande
kretyen ap pale de nanm pou padone ennemi
ki pral boule asireman li ou yo , Bondye ki
pakonn kisa li ap dia , just la , li kreye
paske si ou pral eseye satan kikoz ou se
defini sa yo rele nanm pechè , menm Bon-
nan li se yon enèji li pa- dye sa vle pou
gen fizik li pa an matyè , obeyi pawòl li, si
kidonk ou paka boule non ou pral boule
yon espri , lè ou mouri nan lanfè , ke li
fizikman kò a ap tounen menm ankò kreye
nan matyè a, kounya (kòm se satan ki
panse ak yon moun ki fè
yon aksidan ki pèdi 2 menl ak 2 pyel jou jijman kijan ou mal se li ki ta sipoze kreye lanfè)
panse moun sa ap ye jou jijman , eske se an kò ou espri, <<Antouka Dye Israel la voye kk>>
par mirak kò a ap repran fòm li ( se jis poum diw kò Maleeee
a ak nanm nan se 2 bagay diferan)
Verite pa chache zanmi

Bayyinah Bello
Fondation Marie Claire Heureuse Félicité Bonheur Dessalines (FF)
FONDASYON FELICITEE
(509) 22 48 22 38; 29 40 08 69
sitweb: fondasyonfelicitee.com
Konnen kimoun Zansèt ou yo te ye, pouka konn valè pwòp tèt ou. Konnen sa k te pase pouka konnen sa w
ka fè pi douvan. Konnen ki moun ou ye pouka renmen tèt ou.
Mwen chwazi swiv tras Zansèt mwen yo pou tout letènite!!!

Daprè lejand YORUBA, IFA se ta kote divinite kreyatris ODUDUWA ta komanse lemond...

“PA GEN PÈP KI KA DEVLOPE SAN SPIRITWALITE ANSETRAL LI” J. ZUMA 8

RIBRIK : Sa zòt panse...

Norluck Dorange is with Paul Stewart:
Anba Mapou Vodoun a

Plizyè zanmi, kretyen sitou, mande m an prive pou m nigat te sanse inogire prezidans la nan peristil Vodoun
eksplike yo foto sa a. Se pou yo sitou map fè l. kay Max Beauvoir, kote yo te fè yon dans pou li. Men
Obsève ozalantou Boric (nouvo prezidan Chilyen an). se te pou defye Evèk Legliz Katolik yo ki pat dakò
Kisa nou obsève? Yon bann fanm. Fanm aje. Obsève pi chante Te Deum pou li poutèt li te pran pouvwa a nan
byen toujou. Ou wè trè endyen an puisan nan vizaj yo. eleksyon trike, militè Namphy-Regala yo te òganize
Pouki se fanm? Pouki se Endyèn? apre masak 29 Novanm 1987.
Nou wè se enstriman tradisyonèl ki nan men fanm yo. Li Anpil obsèvasyon mwen fè pandan pplizyè vwayaje
trè probab pou foto sa a pran nan kad yon seremoni ki nan anpil peyi latino-ameriken, kilti endyen yo gen
reyalize lavèy jou Boric tap prete sèman an. anpil resanblans ak kilti Vodoun a. Revèy nou ap kon-
Sa a se yon seremoni pou Boric al rann omaj a zansèt li state nan peyi latino yo ki, de plizanpli ap pran wout
yo, Sitou zansèt Endyen yo ki te abite tè Chili a anvan progrè, se pèp yo ki koumanse tounen nan rasin
jenosid Kretyen Ewopeyen yo te fè an Amerik apre
arive kriminel ki te rele Kristòf Kolon an.
Seremoni sa a reponn a tout kritè e prensip nou
menm tou nou apkie nan Vodoun a. Krich, plat an
tè kuit, Fèy, boutèy bwason, Dlo e menm chapo tèt
anlè, se yon seremoni pou onore tout lòt zansèt yo
ki pa bezwen chapo ankò pou mache anba solèy.
Men ki egziste sou fòm kote yo tounen enèji pou
ede vivan yo konabt pou yo egziste. An gwo, zanmi
kretyen m yo, nouvo prezidan Chilyen an tap bay
mò yo manje. E li pa fè l an kachèt menm jan ak
Ayisyen ipokrit yo, ki pè pou dyòl kretyen pa
anpeche yo viv anba denigreman.
Kòm mwen toujou di l Vodoun a rele Vodoun an
Ayiti, Benin, Togo, Ghana, men li gen lòt non nan
lòt peyi sou kontinan Afriken an ou nan Amerik la.
Li rele Maloya nan Madagascar ak Ile de la Reu-
nion. Li rele Lemba, Kimbanda nan Kongo. Menm jan li endijèn yo, pran distans yo pa rapò okipe blan an-
rele Santeria nan Kiba, Sendomeng ak Pòtoriko. Li rele vayisè ak bib yo. Sa pèmèt emèjans nouvo tip lidèchip
Kandomble, Macumba nan Brezil. Gen kote nan Brezil li tankou Gabriel Boric. Mouvman sa a te koumanse
rele Vodoun tou. pran ak Chavez nan Venezuela ki te leve yon jou kon-
Vodoun a ak lòt pratik espirityel nan preske tout peyi yo sa, li fè tout moun konnen, li gen san Afriken nan venn
sanble. Rityel yo ka varye de yon peyi a yon lòt. Men li. Li te di lè sa a, li se kwazman 2 pèp oprime sou tè a:
esansyel la rete sa l ye a. Sa nou wè la yo fèt nan Vodoun Endyen ak Afriken. Li te di moun yo gade gwosè
a tou ki onore zansèt menm jan ak Endyen yo. Filozofi bouch mwen. E li te tou raple granpapa l te yon moun
Ewopeyen kretyen an di w an: Je pense, donc Je suis. Nwa. Se lè sa a li te souke diplomasi lakay li. Se Vene-
Filozofi Afriken ou Endyen an di w: Etre c'est avoir des zuelyen Nwa selman li te voye ale reprezante peyi l
ancêtres. Diferans la chita nan yon lojik trè senp. Relijyon nan preske tout peyi Lafrik yo.
se yon pakèt prensip kèk koken te mete ansanm pou kreye Tradisyon relasyon ak zansèt yo trè fò kounye a an
pou ka kontwole sèvèl moun pou yo pa janm granmoun Amerik Latin nan. Pa gen yon fwaye ki ap fonde nan
nan rezonman yo. Dirijan Leta yo toujou chita ak bandi Cochabamba pa egzanp pou koup la pa ale nan simityè
an soutane ou an kravat pou pran avantaj sou pèp paske pou chwazi tèt mò yon fanmiy pou mete nan kay la
pou yo pèp yo dwe plizyè kolonn mouton yo ka mennen kòm grandèt espirityel (Lwa ou Gede) ki granmoun ou
labatwa jan yo vle, lè yo vle. patron nouvo fanmiy sa a. Se yon pratik ou jwenn nan
Mwen sonje anvan Evo Morales te prete sèman pou l te Cameroun kay Bamileke yo ak nan Benin kay Gedevi
vin prezidan Bolivie, li te patisipe nan yon seremoni bay ouswa Gèlèdè, Yoruba yo.
mò yo (zansèt yo manje) nan vilaj kote l te soti a. Mwen Yon pèp ki kite yo retire idantite kiltirel li, se yon pèp
te wè foto yo lè sa a. Sa te ban m ap panse anpil, sou ka ki pare pou disparèt. Tout dega ki ap fèt an Ayiti jodia,
Ayisyen ki ta ka wè anvan prezidan l ale prete sèman, pou se siman sa a ki depafini anba kwazad pwotestan ak
se ta nan yon peristil li te ale. anchenman sèvèl ki ap fèt nan Legliz yo.
Pou la verite ak pou listwa, an 1988, an Ayiti, Leslie Ma-

Si w NÈG e w deklare w mizilman ou kretyen sa ta vle di ou gen yon gwo pwoblèm memwa...

NÈG LA PA KONNEN ZANSÈT LI YO C PREMYE GID NAN VWA SIVILIZASYON 9

Saint-Michel

BOTANIKA

30, Ru Defile,
PòdePè, Ayiti
Telefòn: 3848 5890
Francisque Jean-Charles

RIBRIK : Di saw vle...

Prepare

Nou pral pale de Afrik Ginen Mwen di:
Nou pral pale de Afrik Ginen Hougan
Hougan Asogwe
Pou n sonde fyète nou Hougan Sou Pwen
Eritye Makandal Ganga
Eritye Oje Manbo
Kòmandan Laplas
Mwen di nou reveyeeeee! Badjigan
Prepare Hontògi
Mwen di nou reveyeeeeeee!
Peyi nou angaje Hounsi
Mwen di: Hounsi Bosal
Hounsi
Eritye Bwa Kayiman Hounsi Kanzo
Eritye Boukmann Hounsi
Hounsi Ladogwesan
Mwen di nou reveyeeeeeeee! Mwen di nou reveyeeeeee!
Eritye Biyasou Eritye 150, 000 Ayisyen ki mouri pou m pa t konn
esklavaj
Eritye Jan Franswa Mwen di nou reveyeee!
Eritye Jano Eritye Lafanmi Mede
Bò manman
Eritye Tousen Bò papa
Eritye Ogis Ki mouri pou m te leve lib
Mwen di nou reveyeeeee!
Eritye Desalin Eritye tout Nanchon Ginen mwen site
Eritye Sanit Belè Tout Nanchon Ginen mwen pa site
Mwen di nou reveyeeeeee! Peyi nou angaje
Mwen di nou reveyeeeeeee!
Eritye Goman
Eritye Kako
Eritye Chalmay Peralt

Ayayay!
Mwen di nou reveyeeeeeee!
Sèvitè Ginen k ape dòmi e
Revolisyonè yo k ape domi e
Mwen di nou reveyeeeee!

Mesye dam lasosyete
Prepare

Nou pral pale de Afrik Ginen
Nou pral pale de Afrik Ginen

Pou n sonde fyète nou

Pa gen yon AFRIKEN ki pou ap chache AFRIKANITE l paske AFRIK ap viv nan wou...

KOMAN ESKLAV LA AK MÈT LI KAPAB ADORE MENM DYE TANDE PRIYÈ TOU DE 10

JENERASYON NOUVEL AYITI

KLINIK
Dr. Jean Robert
LALLEMAND

Klinik Sa-a Pran Swen
Tout moun nèt...

Ri Kotplaj # 1
Nan Grigri...
Tel : 3394-2098

TI KOZE VODOU
BITASYON, DEMANBRE :

BITASYON: se rasanbleman gad familyal, se kote man- Si w'ap deplase ou pral Kay on Ougan w'ap pran yon
man'w ak papa'w fèt. balèn vyèj w'ap prezante'l nan kat eleman andan bita-
DEMANBRE: se rasanbleman gad rasyal, se kote gran syon-an ou pale sou li san ou pa limen'l ou di sa ou
gran paran yo fèt. pral fè ou mande gad bitasyon'w pou yo fè Ougan wè
Gen 2 tip Bitasyon : Bitasyon segondè ak Bitasyon sa'w bwezwen oubyen pou Jwen solisyon ;
prensipal. Ou pa dwe pase yon ane san ou pa al nan Bitasyon'w,
DON : fòk ou al kase fèy pou beyen, epi fè liminasyon.
Ougan se yon chwazi de yon bitasyon ki gen yon sèl Leramy Peterson ·
men, ki se men dwat, li la pou'l fè byen sèlman li se yon
gid pou fanmi an. Lè verite sipèfisyèl, pwofondè se latwoublay!
Bòkò se yon chwazi tou li travay ak 2 men gòch et Si batay ant moun nwa reprezante lavi chen manje
dwat, don sa bay pa Mèt gran Bwa ile ki soti en Afrik ki chen, enben nou dwe di batay Larisi ak Ikrèn nan se
bay li li konbat mal e li fè byen. batay chen blan k ap devore chen blan. Sou prensip
ASON : se yon don, yon konesans ke yon antite ba wou. lakay, kout lang ki bat chen nwa a dwe tonbe sou do
Gen twa tip Ason : chen blan an, kwak pesonn pa chen.
Ason Mèt Agwe, li pèmet ou fè limyè, klere pou wè, se Kou m di sa, yo di mwen sipèfisyèl. La a menm mwen
yon ason moun nan al pran anba dlo ; reponn:
Ason Mèt Simbi Macaya, li bay konesans sou tout fèy Lè verite moute kòm krèm sifas la, refleksyon limyè
nan bwa, moun ki gen ason sa se yon gerisè ; sètoblije sipèfisyèl pou moun pa ka di a klè yo wè ma
Ason Mèt Loko Atyasou, Ason de la connaissance, don- hing hang moun nwa kòm sediman nan batay chen
né aux élites du pays. Yo vi-n chèche'w lanwit men- manje chen blan. Se latwoublay!
nen'w nan forè kote antite sa al ba wou'l. Verite a kale kò l sou sifas la. Plonje fon se nwaye nan
SA OU DWE FÈ NAN YON BITASYON : fènwa ki fè batay blan tounen kritik moun nwa. Se
Kèlkeswa sa ou vle fè nan yon Bitasyon toujou asire'w lenkonduit!
ke priyè mò'w yo fèt avan (se yon pè savan ki dwe Tidiri Mede
ede'w nan sa.)
Lè sa Bitasyon an reveye. “Anvanm travèse, map gen tan viv nouvèl Ayiti”
Bayyina Belo

“POLITIK MONETÈ ENDEPANDANT SE KLE SOUVERÈNTE A” EVO MORALES

Gen yon sèl Dye e chak pèp reprezante l ak nome l selon kultu yo ak lang 11

RIBRIK : Sa zòt di...

̀̀ ?

̀?

̀?

Apre yon maryaj lalwa peyi Dayiti bay posibilite pou - Apre jij la fin pwononse divòs la , Avoka'w pwal
nenpòt nan konjwen yo chwazi divòse. Nan zafè divòs pran nan gref tribinal la ekspedisyon jijman an , sa vlé
gen 3 gwo kesyon kliyan yo plis poze , yo toujou ap man- di Yon papye ki detaye jijman an ak tout desizyon jij la
de konbyen yon divòs koute , konbyen tan sa ap pran e - Apre sa Avoka'w pwal siyifye jijman sa bay Mari'w
kijan pwosedi a ye? oubyen madanm ou. Sa vlé di lap bay Yon isye pote
Ann gade ansanm: jijman an ba Li lakay li.
- Si madanm ou oubyen mari'w pat prezante lè yo te
̀̀ ? relel la , jij la pwal rann Yon jijman pa défo, lè sa
Nan peyi Dayiti onorè avoka pou kesyon divòs varye .
Chak avoka oubyen kabinè avoka gen pri pa yo .Nan
moman an la pri yon divòs varye antr 1000 e 3000 dola
ameriken ou ekivalan an goud . Pri a se pou tout pwosedi
a jiskaske kliyan an jwenn ak divòs li. Janm di nou an Sa
pwal depann de kabinè a ou de avoka a .

̀ ̀?
Pa bliye gen de divòs ki fèt kote tou 2 moun yo antann yo
pou sa , gen divòs ki ka fèt pa defo kote gen yonn nan
konjwen yo menm lè lajistis rele li ki pa met pye , gen
divòs tou ki fèt lè tou 2 konjwen yo pa anntann yo men
kan yonn voye rele lot la li prezante devan lajistis .
Lojikman yon divòs pa ta sipoze depase 5 a 6 mwa , men
anpil fwa ou ka gen yon divos ki dire yon lane e menm
plis. Tout avoka toujou vle dosye yo fini vit , lè divòs ka
pran tan anpil fwa pwoblem nan se nan sistèm jistis la li
ye, pwoblèm ensekirite , jij pa met pye , pa gen syèj ,
komisè pa la pou egzekwati elatriye.

̀?
- Avoka'w ap adrese Yon reket(demand) bay dwayen
tribinal la kote nan reket sa Li eksplike motif ki fè ou
mandé divòs. Lè avoka'w ap voye reket la li akonpaye l
ak ak maryaj la ansanm ak Yon resepise demand divòs ke
l ap achte nan DGI. Avoka'w pwal publiye jijman sa nan journal
- Dwayen an pwal envite ou menm Ak mariw ou - Apre tout jijman nan tribunal premye enstans lalwa
madan'm ou pou li eseye wè koman Li ka fè nou antann bay lot pati a dwa ak Yon delè pou fe opozisyon ou
nou pou divòs la pa fèt. Si premye fwa sa pa mâche l'ap apel sa vlé di pou l mandé pou jijman pa defo à rejije
envite nou Yon dezyem fwa. oubyen pou trennen dosye a nan Yon enstans ki pi wo.
- Avoka'w pwal pran nan m'en Dwayen Yon otorizasyon Lè delè sa fin pase Avoka'w pwal pran nan gref tribinal
pou li kapab asiye madanm ou Mari'w devan jij. la Yon setifika ki di pa gen ni opozisyon ni appel.
- Avoka'w pwal voye lakay Mari'w sa yo rele nan langaj - Apre sa Avoka'w pwal pran egzekwati nan pakè, eg-
jiridik la Yon eksplwa dasiyasyon sa vlé di Yon papye ki zekwati à vle di komisè gouvenman an bay lese pase
enfome Mari'w ou madan'm kew gen Yon pwosè kont li e pou jijman an egzekite
ou mandé l vini devan jij pou nou règle afè divos la. - Apre sa à travè Yon isye Avoka'w pwal voye jijman
- Apre yon delè avoka'w pwal voye Yon lot papye ki rele ak tout lot dosye bay ofisye eta sivil ki mansyone nan
nan langaj jiridik la somasyon dodyans, sa vlé di pou jijman an pou transcription. Transkripsyon an vle di
madanm ou oubyen Mari'w vin nan odyans lan nan Yon metel nan Régis ofisyel.
dat pou jijman an - Apre sa ou gen ak divòs ou.
- Nan odyans lan Avoka'w pwal mandé pou jij la pro- Aussi simple que ça !!!
nonse divòs la
. ., . ,

SUPREMASI BLANCH LAN ALYENE NOU LI RANN NOU ETRANJE A PWÒP TÈT NOU...

PA GEN YON MALADI MENM KANSÈ KI KA EKZISTE NAN YON ANVIRONMAN ALKALEN 12

« Menm Lekòl la, ak menm deviz la pou
Bondye ak pou lumanite »

Lekòl Étienne Saintil, yon lekòl ak anpil referans
Kontakte Jean-Claude & Claudine Thervil au # 3725-3929

« Desizyon m poum detwi otorite an Ayiti yo, se pat
pou konsiderasyon komès ak lajan, men se pluto
akoz nesesite poum bloke pou tout tan mach nwa yo

nan mond lan »
—Napoléon Bonaparte
*********************
*********************
Deklarasyon Papa nachon an Dessalines
« Nèg tankou mulat, nou tout te batay kont blan yo,
byen yo nou te konkeri yo kote nou te vèse san nou se
pou nou tout. M vle yo pataje ak ekite »

KREYOLOFONI : SIM M MOURI DEMEN SE YON BLAN KI AME YON NWA POU TOUYEM