Kreyolofoni#31.pub

LANE II, NUMEWO XXX Mas 2020 CHAK MWA

KREYOLOFONI

NOU PA KA BATI YON FRANKOFONI SOLID SAN YON FONDASYON KREYOLOFONI KI PI SOLID

Despiritwalizasyon ANDEDAN
oksidantal la KREYOLOFONI

1.- Kanaval se eritaj
kolonyal Paj 05

2.– Ki sa ki yon
reklame? Paj 11

TAP TAP
MULTI-
SERVICES

SAINT-
MICHEL
BOTANIKA

PLANET
FM

100. FM
STEREYO

pou konstwi Pa Bliye
nouvèl Ayiti a...
Pèsonn pa ka rep-
wodwi atik jounal sa

a san otorizasyon
redaksyon an

Redaksyon an pap
publiye atik san non

san adrès

Sponsorisé par

SE LANG AK LIV YO TOUJOU UTILIZE KOM ZOUTI POU KOLONIZASYON AN 2

KREYOLOFONI

Fonde 12 avril 2017 par
Pierre Richard Osias & Francisque Jean-Charles

Propriyetè : KREYOLOFONI
Depo Legal : ISBN

PDG : Pierr e Richar d Osias
Sekretè Ekzekutif : Fr ancisque “Riko” Jean-Charles

Administratè :
Relasyon Publik :

Trezorye :
Redaksion :
Publisite :
Rubrik Spò :
Rubrik Kultu : Dieunou Maur ice
Fotografi : Wilgens Devilas
Grafis : Ebens Pier re
Teknisyen-Enprimè :

Mesaje :
Distribusyon : Lenglesou Botanika & DAL Papéterie

59, ru Sténio Vincent, Podepè, Hayti
E-mail : [email protected]

Telefòn : (509) 3848/5890

Email :[email protected]
Website : www.lenovateur.webnode.com

KONBIT NORD-OUEST
POUR UNE NOUVELLE

HAYTI (KNONH)

Parti Politique Régional & Moderne

Faites-vous membre pour le désenclavement
et le dévéloppement du Nord-Ouest.
Appelez aux # 36 53 65 84 
38 48 58 90

Edite ak Enprime pa
KREYOLOFONI
38 48 58 90

Gen yon sèl Dye e chak pèp reprezante l ak nome l selon kultu yo ak lang yo...

KREYOL SE MANMAN ISTWA NOU, IDANTITE NOU, DWA NOU AK DEVLOPMAN NOU3

EDITORYAL LA

Despiritwalizasyon oksidantal pou konstwi nouvèl Ayiti a
Francoise Moiroud (2019) ekri: « Despiritwalizasyon an fè konprann a moun ki gen yon
lespri konsyan gen yon travay dekriptaj tout done yo, vrè ou fo, ki gade konsyans imèn nan viktim sou
enkonsyans kolektif la nan pase l ». Legliz kolonyal la anseye Dye se lespri e swivè l yo dwe adore l
nan lespri ak nan verite; men, lespri ansestral yo ki soti nan lejip antik « kretyen dejenere » yo trete yo
dyab, satan, tankou lespri yo ou enèji yo nan tradisyon negroafrikèn yo pa sous filozofik tout relijyon
revele yo. Etnològ ki gen yon notoryete nasyonal ak entènasyonal Dominique Batraville te menm kon-
fime yon fwa «Vodou a domestike tout lòt relijyon yo ».
Doktè Ben-Jochannan, chèchè, otè ak konferansye nan « Origines africaines des principales
religions occidentales » ekri tou: « Reelijyon ki pi popilè yo ak pli enflyan nan mond lan te enspire pa
ansyèn pratik spirityel afrikèn. Lè w ekzamine listwa ak karakteristik gran relijyon yo, wap wè rapid-
man pa « gen anyen nouvo sou solèy la ». Anvan Krisyanism lan, jidaysm ak lislam, te ekziste pratik
spirityel endijèn syo rele vodou, sòsèelri, maji nwa ak anpil lòt ». Doktè ajoute : « Youn nan kontribi-
syon ki pli dinamik Afriken yo ont pote nan mond la se te pratik ak konsèp spirityèl ki vini relijyon
prinsipal nan mond lan ».
Andrey Azoulay endike nou vwa pou n swiv lan kote l fè nou sonje « lakilti se fondman ant frè
yo ki se sèl repons a vyolans pou tout tan ». Yon pèp dwe evite vini « yon vagabon spiritwèl », mache
flannen nan tout lòt relijyon etranje. « Lejip se don Nil lan » Hérodote, istoryen grèk la te ekri. Vodou a
se fòm pi ansyen spiritwalite a. Gen anpil relijyon men yon sèl spiritwalite.
Kriz aytièn kontanporèn nan pa ekonomik, sosyal, politik, istorik ak imanitè, li plito yon dram
spiritwèl, yon dram ki soti nan lespri yo. Tout despiritwalizasyon ap mennen nou nan valorizasyon
moun (AfrikAyitien) kap reveye konsyans politik, sosyal, ekonomi, lakilti ak spiritwalite nou. Bernanos
nan Mond Modèn nan avèti nou pou n pa twonpe nou si sivilizasyon modèn nan ki reyèlman se yon lòt
sivilizasyon ki despiritwalize e ki despiritwalize moun tou. E Bermanos (1948) ajoute kapitalism liberal
la ou totalitarism inivèsèl la se te etap despiritwalizasyon progresis lòm (nèg).
Annou sonje sa, AfrikAyitien, Lafrik nèg te transmèt Loksidan « tout eleman sivilizasyon yo ».
Lejiptològ Jean Vancouver di Lejip te afriken nan lekriti, nan kilti e nan jan l panse…» e l ajoute li te
menm « bèso sivilizasyon an pandan plis pase 10.000 ane pandan rès mond lan te plonje nan babari ».
Menn, Lagrès, nan pase l, se te peyi ki reyone Loksidan, te aprann lasyans an Ejip (Frederic Ayatoli,
2014). AfrikAytien, nou nan yon è nouvèl, è Vèso a ki se yon etap nan evolisyon limanite, e Michel
Dow, di li pral pote « yon lòt savwa kap reyèl nan kreyasyon sou inivè an, fas a mansonj inivèsalize,
enstitisyonalize pa ignorans rasyal ki evolye a ».
Ane 2020 sa a, pou n rive nan dezimanizasyon, nan dekrisyanizasyon ak despiritwalizasyon
teritwa ayitien an, yon bann konpatriyòt mande mete fen nan veritab revolisyon an, sa Bernanos (1945)
rele « Restorasyon inivèsèl lespri a » pou n ratibwaze sistèm « apartheid » ekonomik ak politik etabli
depwi asasina Papa Dessalines nan. Revèy spirityèl sa-a ekzije pou nou tounen nan matris spiritwèl nou,
nan zansèt nou yo, ki senbolize pilye yo – zansèt reyenkane yo paske tout nesans se renansans yon zan-
sèt. Nesans teyori Afrikayiti a (Agawou Gê) pou renansans Ayiti envite AfrikenAyitien an pran kon-
syans Vodou a – ki se « yon spiritwalite modèn san sòsèlri » (Dr. Jean Fils-Aimé) vini tout bon vre yon
spiritwalite nasyonal e pa konsekan, li konstitwe baz sivilizasyon ayityèn nan. Vodou a dwe sèl wout ki
pou mennen nou kont tout alyenasyon kiltirèl Loksidan pou konstriksyon nouvèl Ayiti. Kreyolofini#31
Kisa spiritwalite a ye ?
“Spiritwalite a se pa ni yon sistèm relijye ni yon filozofi kiltirèl. Li se yon fonksyon natirèl vivant moun. Li ende-
pandan de tout kilti, kwayans ou dògm.” www.esprit-science.fr (2009)
Ki diferans ant spiritwalite ak relijyon ?
“Pa gen yon sèl relijyen men plizyè santèn. Gen yon sèl tip spiritwalite. Relijyon se pou moun ki vle pouswiv rit
ak fòmalite. Spiritwalite a se pou moun ki vle atenn asansyon spirityèl san dogm”. (2016)

“Anpil moun an amerik m kwè gen yon vizyon negatif ak ewone sou vodou sakre a” D. MacKay

E PARAN KI PALE KREYOL SELMAN YO KI LANG POU YO PALE AK TIMOUN YO 4

"Si pèp lan santi dwa l bafwe. Li
gen tout dwa l pou l soulve. Li gen
tout dwa l pou l rantre nan rebelyon"

Fraz sa se pa ni Rousseau, ni Karl Marx, ni Bakou- refleksyon m lan ak reyalite teren an.
nine ki ekri l. Men se pito John Locke nan dezyèm Men lè m konsidere kantite zam kap sikile sou
trete sou gouvènman sivil ki te soti an 1690. teritwa nasyonal la.
Locke enskri tèt li anndan yon tradisyon liberal. Li Lè m konsidere jan aktè politik yo, leta kou
se papa ideyolojik yon liberalis filozofik ki kreye opozisyon toujou itilize gang ak bandi pou jere
kondisyon pou liberalis ekonomik ak politik lan kesyon politik yo.
pran jarèt. Lè m konsidere Kouman anpil sitwayen (M pap
Locke se younn nan moun ki bay sosyete sivil lan pale de aktè politik tradisyonèl yo) te rive mobilize
konsistans ak zouti teyorik. Pou Locke sosye a se kont koripsyon pandan 2 dènye lane sa yo.
rezilta yon kontra sosyal ant sitwayen yo ak Leta. M panse ensekirite sa gen yon gwo dimansyon
Nan kad kontra sa, sitwayen yo, pou pwoteje tèt yo politik ladann. Men pou ki rezon mwen di sa.
ak prezève byen yo (fok mwen di nou Locke kon- 1. Ensekirite ki la ak tout Kidnapin ki retounen an.
sidere byen yon moun, kòm yon pwolonjman de Li mete yon klima la perèz lakay tout moun. Li
moun lan, byen w, se ekstansyon w li ye) pase yon atomize moun yo, li fè yo pa ka rankontre. Kidonk
kontra ak Leta, kote yo delege kapasite sa pou yo diskisyon, echanj ak yon plan pou mande Leta
pwoteje tèt yo nan men Leta. kont vinn pi difisil pou l fèt paske tout moun vin
Men si Leta sa pou yon rezon oubyen yon lòt, pa pè soti.
repskete kontra sa. Sitwayen yo dwe chavire Leta 2. Pouvwa sa gen anpil kapasite pou li reyaji. Li
sa. Se pa ti radikalite ki lakay yon filozòf liberal. reziste ak 2 zan kontestasyon. Li reziste ak plizyè
Poukisa, gwo jodi Dimanch, map amnède nou ak mouvman lock. Li metrize younn nan fanmi ki pi
teyori filozofik. Se paske sitiyasyon sekirite jenera- pwisan nan peyi an, ki fè pati de gwoup boudon,
lize ki gen nan peyi Dayiti nan moman an gen yon younn nan klan ki pi solid nan oligachi a. Li retire
sèl responsab ki se Leta Ayisyen. kontra nan men "SOGENER". Li anpeche plizyè
Se Leta ki la, ki dwe pwoteje sitwayen yo. Si li pa senatè, se pa nenpot kiyès, syeje nan palman an.
kapab jwe wòl sa. Sitwayen yo dwe chavire leta sa. Soti Novanm rive Janvye, pouvwa a elimine poli-
Ki orijin ensekirite sa? tikman anpil nan advèsè li yo. Kidonk se yon
M pa nan peyi a nan moman an. Kidonk sa mwen pouvwa ki pa gen ni pwoblèm volonte, ni
pral di ap gen limit paske mwen p'ap ka konfwonte pwoblèm mwayen. Si sitiyasyon sekirite peyi a
Ale nan paj 08

Radyo PLANET FM - 100.7 FM Stereyo SE SA NET

Nesesite Yon Près Sitwayèn Pou Yon
Nouvel Hayti

PDG Ralph Moreau

Tel : 3154-0909/4250-4949

Captez la radio en ligne : www. radiopla-
[email protected]

MITOLOJI a konstitwe yon baz esansyèl nan expresyon entèlijans imèn nan. Li inepwizab...

LOM GEN YON NANM DIVINN...CHAK PÈP TOU GEN YON NANM KOLEKTIV... 5

Norluck Dorange :
KANAVAL SE ERITAJ KOLONYAL

Kanaval pa fèt kiltirel. Se yon ERITAJ KO- yo pa konn si yap rewè nan kominote a ankò.
LONYAL. Kanaval se pito ekspresyon akiltirasyon Mwen te deja eksplike sa gen 2 zan sa Nwel la ye
avanse elit peyi Dayiti. Si kilti se mòd lavi yon pèp an reyalite. 25 Desanm make jounen koumanse
ki ka menm rive pran dimansyon esprityel, se pou pran 1 minit SOLEY an plis apre peryòd lannuit pi
m mande tèt mwen jodia, nan ki nivo kanval ka long pase lajounen an.
pran dimansyon espirityel an Ayiti? Kanaval fete 40 jou anvan Pak ki se jounen ki
Majorite pèp Ayisyen an dorijin Afrikèn. Li nòmal make dat jounen yo pral pi long nan ane pou rive
pou, nan evolisyon nou kòm pèp ki te depòte vini jouk mwa Sektanm. Kidonk, Ewopeyen te konn
sou tè Dayiti, nou te fòse, ou blije viv ak lòt pèp ki pran 3 jou sa yo pou yo banbile, manje gra (3 jou
gen lòt kilti, lòt abitid. Rezilta sa bay, puiske nou gra) paske yo rewè lavi a, yo pral kontanple plis
kwaze ak lòt pèp, nou ranmase yon bann aktivite Solèy. Men pat konn gen defile.
nou entegre nan aktivite pa nou. Sa rele bwasaj la- Defile 3 jou gra yo se reprodiksyon nan koloni tro-
kilti. pikal yo, yon seri tradisyon ki te konn fèt nan jou-
Youn nan gran profesè m te genyen, defen Ougan nen Pak yo, an Ewòp. Sa yo rele defoulman an se
Herard Simon te di m: Rara pa dorijin Afriken. Ra- te toujou sou fanm. Nou konnen kretyen yo pat gen
ra se eritaj Endyen yo ki te sou tè a anvan nou. Se okenn respè pou fanm. Se yon yon bann
vre. Mwen ale nan anpil peyi Dafrik, mwen pa imilyasyon yo te konn fè sou fanm nan jounen Pak
jwenn Rara a. Men lè m te fè plizyè peyi Amerik yo. Sa yo rele Oeuf de Pâques la, se dèyè fanm yo
Santral ak Meksik nan ane 90 yo, mwen te ran- te konn ap kouri ak ze, voye ze dèyè yo, pran yo,
kontre Rara a. O Meksik, defile Endyen yo gen chifonnen yo, vyole yo, di yo betiz sal. Se peryòd
anpil resanblans ak defile Rara. Sitou nan epòk yap kolon yo te konn reyalize plis vyòl sou fanm Afri-
fete Guadaloupe ant mitan Novanm ak koumans- ken yo eksklavajize yo. Se pou sa anpil fanmi ko-
man Desanm, chak ane. lon franse te renmen pase vakans desanm nan ko-
Mwen pa janm jwenn kanaval an Afrik, alòske se loni a. Apre sa kanaval, yo remonte an Ewòp pou
yon fèt lari ki selebre nan anpil peyi Amerik. Kana- al kontinye voksal yo sou fanm Ewopeyen yo.
val soti an Ewòp. An gwo, kanaval se yon eritaj Eksplwatasyon komèsyal ak touristik Kanaval nan
kolonyal. Si blan franse pat mete zansèt nou yo an peyi Brezil, demontre nan ki pwen yon pèp ki pran
Esklavaj, nou pa tap janm konnen bagay konsa. desten l an men, ka transfòme yon eritaj lawont an
Kanaval Brezil la se eritaj kolonizasyon Pòtigal. yon machandiz vandab. Nou menm Ayisyen, nou
Kanaval Ayiti, Gyadeloupe, Louisianne nan USA kenbe menm vye fatra kolon franse yo, fè chante
se eritaj blan franse ratibwazè. sou koko fanm, di fanm betiz sal, vyole yo ak dyòl
Ti istwa sou kanaval an Ewòp ta dwe bay reflechi nou. Ou kwè se vre animatè konpa nan radio? Kan-
pou wè nivo alyenasyon an ye an Ayiti. Tout fèt val se kilti Ayiti? Antouka kolon an evolye. Li pa
Ewopeyen yo ki nan kalandriye yo gen pou wè ak fouti pèmèt li fè yon chante pou l fè alizyon aseks
Solèy. Legliz Katolik rele La Toussaint ak Les fanm, alevwa pou l ta denigre seks fanm jouk
morts 1e ak 2 Novanm. Se te pou eksplwate nan imilye fanm.
biznis li, yon koutim moun li bay pote nan listwa Jodia Ayiti chanpyon nan kanaval kolonyal la.
non paganist ou payen men an reyalite peyizan. 1e Nan pwen kanaval tounen yon politik Deta. Kana-
ak 2 Novanm make dènye peryòd nan ane a moun val kolonyal la mennen yon chantè, yon delenkan,
ka vid deyò, ou an kominote, yo ka rankontre a. yon madigra sal, lag sal nan pouvwa. Ayiti ap mo-
Gwo fredi ak lanèj pral fòse yo retet anndan kay ap bilize fòs Leta, lajan Leta, sekirite Leta pou bay
chofe kò yo 24 sou 24. Ewopeyen kretyen yo te delenkan evolye. Kolon an kontan. Li ap ri jan l
konn di tèt yo yap rantre nan tonb vivan. kite malpwòpte a epi nou ranmase l pou bon ba-
Efektivman fèt Lè Mò yo ki pral pran dimansyon gay.
debòchaj la, se te pou fete yon dènye fèt, paske
peryòd fredi se peryòd viris grip devlope, maladi,
rete anndan kay, gwo depresyon rete anndan kay,

IFA se yon DEYÈS kreyativite a ak teknoloji a...Li pwize RESOUS li yo nan MITOLOJI...

KULTU YON PÈP C LEXPRESYON NANM PÈP LA E LANG LAN C ZAM PRENSIPAL LA 6

“LÈ IYORAN OPOUVWA, KONESANS VINN YON DELI”

Un jardin d’enfants où l’on se fait tout petit avec

RELE MET CLAVAROCHE ROCK, DIREKTÈ JENERAL LA Nan 3765-5531

Dr Rony Desroches:
Demokrat Osnon «Denmonkrat»?

Dimanch 29 desanm 2019, m t ap koute entèvansyon popilasyon an vomi manje ranje a, pichon an,
Rony Desroches nan emisyon Intérêt Public sou Ra- giyon an, madichon an... Se opozisyon an pèp la,
dio Kiskeya. Malgre se yon pèsonaj m paka tande, pa milyon, rejte nan kokennchenn manifestasyon
paske l tèlman sinik e antinasyonal, men m te kan- chak jou yo, kote «poligang» touye, disparèt,
menm aksepte soufrans tande-l la akoz Liliane Pierre blese, arete, anprizonnen manifestan pa bann e
-Paul, Doktè Schiller Louidor e Lionel Trouillot ki t pa pakèt? Se pou dechouke opozisyon an «peyi
ap frape gwo koutmato sou tèt pwofesè komokyèl e lòk» la te fèt? Se opozisyon an pèp la te bay defi
esklav amelyore a chak fwa li t ap vomi yon betiz. sikile lib e libè nan peyi a? Se opozisyon an ki
Pandan m t ap tande Rony Desroches, m t ap souri e konnen l tèlman li enpopilè, pou l soti nan palè a
souke tèt mwen ak degou. Paske m paka rive kon- al Channmas, li blije gen pwoteksyon yon lame
prann kouman yon endividi ki te direktè yonn nan pi «poligang» ame jouk nan dan e mèsenè ak zam
gran enstitisyon eskolè nan peyi a twouve-l nan eta lagè pou ba-l sekirite?
imoral sa a. M ap imajine kantite dega travay lavaj Rony Desroches, esklav amelyore tankou
sèvo mouche Desroches fè nan tèt anpil sitwayen ki «enjenyè» enkilpe Jovenel Moyiz, pa t sispann
pase anba direksyon-l. M ap imajine tou poukisa an- repete nan emisyon an, tankou l toujou renmen
pil sitwayen ki soti nan elit la e ki pase nan pi gwo fè tout fwa li gen okazyon pou l pran lapawòl
enstitisyon eskolè prive yo, kote endividi tankou nenpòt kote: «mwenmenm, m se demokrat kon-
esklav amelyore Rony Desroches ansenye, yo venki...» Toutbon, mouche Desroches? Se tèl-
reyaksyonè, antinasyonal e meprizan konsa. man ou se «demokrat konvenki» kifè w te minis
Sa ki te fè-m pi sezi nan entèvansyon Rony De- nan gouvènman abolotcho krazegrenn-maredjòl-
sroches yo, se lè li te site yon swadizan sondaj Ayiti petefyèl-rachezong-rachepwèl? Se tèlman ou
Nou Vle A, yon òganizasyon komokyèl, ki ta di «demokrat konvenki» kifè w toujou kanpe kont
Jovnèl popilè a 45% nan mitan popilasyon an, tan- volonte majorite a nan konplote e fè koudeta
diske opozisyon an limenm a 32%. Ki vle di: enkilpe kriminèl kont gouvènman ki menase enterè mèt
Jovnèl prèske tout pèp ayisyen an ap reklame tèt li a, ou? Se paske ou tèlman «demokrat konvenki»
pi popilè ke opozisyon an. Ki moun k ap kwè vwa kifè se salmanaza esklav amelyore, endesan pa-
pou l ta aksepte yon betiz konsa ? Nan peyi d Ayiti, rèy ou, tankou Michel Martelly, Jovnel Moïse,
menm yon timoun k ap aprann fè b, menm yon moun elt. ou ka foure nan gòjèt nasyon an nan koudeta
fou anraje, konnen byen non Jovenel Moïse, elektoral?
«prezidan» enkilpe Rony Desroches la, se sinonim de Ale nan paj 07
tousa ki pa bon ou ka imajine, e se pousa prèske tout

Idantite yon NÈG se konstriksyon sosyal li...Eske w konn tèt ou ? Eske w konnen kote w prale ?

...KULTU C MOD LAVI A... SPIRITWALITE C MOD LAVI A...SPIRITWALITE C KULTU... 7

RIBRIK :

Dr Rony Desroches:
Demokrat Osnon «Denmonkrat»?

Gade sa peyi a devni ak pouvwa PHTK a! Gade sa k santi-l lè l ap konstate kidnapè «lòk»peyi a: plim
ap pase nan peyi ak yon fo enjenyè enkilpe! Peyi a ne gouy? Kouman moso moun Rony Desroches
mekonesab. Peyi a tounen yon lanfè kote se chèf santi-l lè l tande yon chèf gang, apre l te fin fè
gang ki swadizan prezidan, k ap fè lalwa, k ap rache premye sitwayen yon minisipalite gwo menas, li
koupe, e k ap teworize tout on pèp. Se salmanaza sa voye malfra parèy li al sakaje, dechèpiye yon
a Rony Desroches, yon plim e ank, ki di li se gwo otèldevil (meri) e vyolante anplwaye ki t ap tra-
demokrat sètifye- vay san kèsote gwo
patante-apwouve- lajounen. Se sa ki
kouwonnen, ap defann. «demokrasi» pou
Jounen jodi a, kouman ajan kolon yo bay
«domokrat» Rony De- pou Rony Desroches
sroches santi-l lè l ap la. Se pousa, non
konstate gang ap mete sèlman li pa janm di
dife prèske chak jou krik sou tout krim
nan kay malere ak chèf zenglendo-l ki
malerèz, fose manman nan Palè Nasyonal la
ak papa pitit al dòmi ap komèt, mentou l
nan lari ak timoun sou ap defann bèt sovaj
bra yo? Kouman tchoul la ak odas, ak figi-l
nouvo kolon yo Rony byen di.
Desroches santi-l lè l Nou konnen elit
ap konstate bandi k ap pouri peyi a chaje ak
pran plezi nan fizye, pakèt Rony De-
tchake, boule konpa- sroches; gen sa ki
triyòt nou chak jou nan mete mask e gen lòt
mitan lari? Kouman ki gen odas ase e k
Defansè move kòz Ro- ap aji ouvètman pou
ny Desroches santi-l lè kontinye fè travay
l ap tande kouman mal- sal, imoral e kri-
frendeng parèy «prezidan» enkilpe-l la moute yon minèl nouvo kolon yo. Yo teworize e anprizon-
kamyon e fè kadejak sou tout fanm -- jenn kou gra- nen konsyans yo anvan konsyans yo jije yo e kon-
moun -- ki te ladan-l? Kouman konze machann ma- dandane yo. Pèp la konnen yo tout. Yon jou kou
latchong Rony Desroches fè dòmi trankil lè l ap jodya, vle pa vle, jijman Listwa ap rive sou yo. E
tande manman pitit k ap kriye, rele anmwe sekou yo mèt kouri pase chwal pou al kache nan vant
chak jou nan mikwo journalis pou pitit yo, mari yo, manman yo, y ap jwenn sa yo merite. Ya sispann
frè yo, sè yo malandren san kè, san konsyans ranse ak tout on pèp; ya sispann fè tchoul lènmi
pouvwa an miniskil bèt sovaj la ame ak zam lagè pwòp peyi yo.
masakre? Kouman «denmonrat» Rony Desroches Morisseau LAZARRE

Bayyinah Bello
Fondation Marie Claire Heureuse Félicité Bonheur Dessalines (FF)
FONDASYON FELICITEE
(509) 22 48 22 38; 29 40 08 69
sitweb: fondasyonfelicitee.com
Konnen kimoun Zansèt ou yo te ye, pouka konn valè pwòp tèt ou. Konnen sa k te pase pouka konnen sa w
ka fè pi douvan. Konnen ki moun ou ye pouka renmen tèt ou.
Mwen chwazi swiv tras Zansèt mwen yo pou tout letènite!!!

Daprè lejand YORUBA, IFA se ta kote divinite kreyatris ODUDUWA ta komanse lemond...

“PA GEN PÈP KI KA DEVLOPE SAN SPIRITWALITE ANSETRAL LI” J. ZUMA 8

RIBRIK : Kilti/Spiritwalite

"Si pèp lan santi dwa l bafwe. Li gen
tout dwa l pou l soulve. Li gen tout
dwa l pou l rantre nan rebelyon"

peyi a pouri konsa. Se pwobableman paske li bon lwe yon vye apatman, nou rive vwayaje, epi nou
pou li. Lojik lan senp, lè laperèz rive achte yon vye machine.
anvayi yon popilayson ou manke enèji pou w re- Anpil nan nou rive menm devlope yon konsyans
volte. sosyal ki fè nou enplike nou politikman nan sa
3. Se menm rezon sa ki fè Leta Ayisyen pa pwoteje kap pase nan peyi a. Malerezman, mwen oblije di
wout nasyonal yo. Lè wout yo koupe, Kominika- nou, nou se prensipal moun, kidnapin lan ka
syon yo vin pi difisil. Solidarite ant depatman vin pi frape. Fòk nou pridan. Sa pa'p fè leta Ayisyen ni
konplike. M pa di se Leta a kap fè kidnapin non. cho, ni frèt, si li aprann youn nan nou tonbe pan-
Mwen di ensekirite
jeneralize a kreye yon
move anbyans, ki
afekte moral yon popi-
lasyon kap batay.
4. Yon lot kote, nan
mwa novanm lan,
mwen di sou paj sa,
avan mwen te fè silans,
youn nan konsekans
mouvman lòk ak pratik
barikad lan, nan jan li
tap fèt kèk kote, se
miltipliye "zone de non
droit " ak ogmante
ensekirite a. Paske gen
anpil kote pouvwa ak
opozisyon tap bay lajan
ak zam, swa pou mete
barikad oubyen pou
retire barikad. Bagay
lan te tounen yon biz-
nis. Lajan an te fasil.
Nèg yo te gentan gate.
Kounye an, kòm pa gen
mouvman barikad nan
moman an, epi nèg yo
te gentan abitye ak la-
jan fasil, tankou yon
ansyen Jeneral-prezidan te di yon ekip ti solda an dan lap sot labank oubyen li ta aprann yo kidnape
1989 ou paka gen zam pou wap plenyen razè. nou.
Boutofen, an 2004, anpil nan nou ki nan menm Si pouvwa pa respekte kontra a. Jan locke di an.
jenerasyon avèm tap fè filo oubyen nou te nan pre- Pa gen wout pa bwa. Nou dwe revoke l. Pa gen
mye lane nan inivèsite. Jounen jodi a, nou se ajan anyen ki lye nou ak Leta sa anko.
ekonomik, epi nou pwofesyonèlman aktif. Malgre Epi pa bliye, tout kondisyon reyini pou yon nou-
tout difiklte ki genyen, ponya, sol ak dèt, nou rive vo lidèship emèje jounen jodi a.

Si w NÈG e w deklare w mizilman ou kretyen sa ta vle di ou gen yon gwo pwoblèm memwa...

NÈG LA PA KONNEN ZANSÈT LI YO C PREMYE GID NAN VWA SIVILIZASYON 9

Saint-Michel
BOTANIKA

30, Ru Defile,
PòdePè, Ayiti
Telefòn: 3848 5890
Francisque Jean-Charles

RIBRIK : Di saw vle...

Aba Diktati, Aba Duvalieriste
Viv Demokrasi, Viv lavalas, Viv Phtk

Ely Grand Planteur Paulinis zòn se Grandèt Zòn nan ki prepare pou li. Sa vle di pi
gran notab Zòn nan
Aba Diktati, Aba Duvalieriste
Viv Demokrasi, Viv lavalas, Viv Phtk Nan Demokrasi a se Pi gwo bandi Zòn ki resevwa Pre-
zidan an.
Aba Ayiti, Aba
La Jeunesse, Aba Diktati Aba Duvalieriste
aba education Viv Demokrasi Viv Lavalas ak Phtk
Nan tan diktati a depiw pèdi nenpòt bagay
Viv Kidnapping Ale nan pòs chèf ki pipre nan pakouw te fè al reklame
viv ensekirite
Viv laMizè Viv saw te perdi a
Fatra Nan Demokrasi a menm lakay ou ou serel lap perdi. El
Aba sekirite
Aba Grandèt perdi nèt.
Aba Sitwayen Nan Tan Dictati a Prezidan an te gen kontròl tt 4 kwen
konpetan
Viv Bandi Viv peyi a poul konnen sa ki ap mal mache.
Chimè Nan Demokrasi a Prezidan an pa menm gen kontròl

Aba Diktati Aba salon lakay li.
Duvalieriste Aba Diktati Aba Duvalieriste
Viv Demokrasi Viv Lavalas ak Phtk
Viv Demokrasi Nan tan Dictati a sekirite ofisyèl yo te la sèlman pou
Viv Lavalas ak
sekirize otorite yo.
Phtk Nan Demokrasi a sekerite ofisyèl yo la pou fè Kidnap-
Sou Divalier ping sou machine oficiel machine Blende vite tenten
mw mete andefi
pou menm PM Nan tan Diktati a lari a te pwòp
nan oubien yon Senateur an fonksyon ta oze fè yon zak Nan Demokrasi a menm kochon wont mache nan lari a
Kidnapping avan jounen an fini poul pa mare tankou Nan tan diktati a Prezidan te konnen wòl li se fè peyi a
krab..
Sou Duvalier nan tan dictati a lè Prezidan an al nan yon mache.
Nan Demokrasi a Kòripsyon sèl mèt.
Viv Demokrasi Viv Lavalas Viv Phtk

Aba Diktati aba Duvalieriste

Pa gen yon AFRIKEN ki pou ap chache AFRIKANITE l paske AFRIK ap viv nan wou...

KOMAN ESKLAV LA AK MÈT LI KAPAB ADORE MENM DYE TANDE PRIYÈ TOU DE 10

JENERASYON NOUVEL AYITI

KLINIK
Dr. Jean Robert
LALLEMAND

Klinik Sa-a Pran Swen
Tout moun nèt...

Ri Kotplaj # 1
Nan Grigri...
Tel : 3394-2098

Sa zòt di ak kwè Rès paj 11 lan

M pap janm ka emèje, Kisa Ki Yon Reklame
nèg ki sanble avèm yo son ekip malandren
PA KOUTE MOUN KAP DIW VODOU SE DYAB.
Aprè mw finn gade ti Sèn sa mw vinn rann mw kont, MEN SA ZANSÈT NOU YO TAP ESEYE ANSEYE
mw patap janm ka emèje, paske nèg ki sanble avèm yo NOU EPI YO BAL TOUT NON POTE A. SE VRE
son ekip malandren, yo pa renmenm vre, Se sak fè mw YO SÈVI AVÈL POU FÈ MAL MENMJAN YO
rayi nèg kap di yo se Jènn isit yo, anpil nan yo se ti Sou- SÈVI AK SOM 91 POU REGLE AVÉW. YO FÈ
Sou, restavèk yo ye, se batay Kras yap fè, pa gen batay MÈS NWA MÈS LIBERA NAN DÈYÈ MOUN LÒT
emèjans vre, e wap wè jenerasyon sa m ladan l lan, son KOTE YO TOU WI. YO BOULE SOM FÈ JÈN NAN
DÈYÈ MOUN TOU WI. SAK GENYEN.
kesyon de KLAN li ye, chak moun rale BAZ ou. ANTOUKA PÒS SAA SE POU MOUN KI AP TRA-
Ann Imajine nou se yon ti nèg Nwè, Tèt Grenn, ki tap VÈSE MOMAN DUR NAN EPÒK SA YO. METE
derespekte yon polisye konsa, pou wè si tout Tèt li, Je l, GRANMOUN SOU OU POU PASE TEST LA. SE
patap gentan pete, telman yo tap bat li... Men Kolon an YON GRAN CHIMEN CHAJE AK PIKAN MEN
derespekte yo, imilye yo, pase kaka nan figi yo, sal yo, SIW KITE MENW NAN MEN LESPRI A OU SEF.
yo paka fè yon Mèd... epi lè lòt TCHOUL la parèt li bay MPASE LADANL SIW WÈ MPA MOURI OU PAP
KOLON an rezon sou Polisye yo, li ba li yon Bèl akolad MOURI. SE YON EPRÈV POU TOUT MOUN
DEKALE PO EGO YO RAFINE YO POU YO KA
(Gèt manman nou). RANTRE NAN 5YÈM DIMANSYON OU TANDE
Lè m kenbe yon fèy bwa nan menm map manifeste sa ki YO RELE "SYÈL NOUVO TÈ NOUVO" A.
revyen m de dwa, kap menm bon pou nou tou wi, Male- NAN SYÈL NOUVO TÈ NOUVO SAA OU PAKA
rezman, nou banm bal nan Tèt, nou kraze zo m ak kout AFEKTE PA LA PÈS EPIDEMI KI AP LAYITEL
baton, banm Gaz, banm dlo grate, epim sanble ak nou... NAN PLANÈT LA. ANPIL MALADI AP GEN POU
sila yo ki ap itilize nou yo se yo nou bay Love la, epi an MANJE MOUN SAN KONTE TOUT FÒM VYO-
LANS. PRATIKE SA KI BYEN POU OU AK POU
retou lè avantaj yo menase yo pase kk sou nou. PWOCHENW POU ADN OU AKTIVE KÒM SA
Sistèm Komokyèl sa merite Bouskile ak Raj. DWA. TOUT BAGAY YO SE NAN ADN OU.
Balthazar John Nobenson SIW SANTI YON BAGAY KI AP FÈ MOUVMAN
#VIKTIM_SISTÈM_NAN NAN DO SENTIW MONTE NAN RÈL DOW KON-
#KlasSoSyalMwKondaneM NEN OU SOU WOUT EVÈY OU. KONMISYON PA
CHAY. BWÈ TI TE FÈY OU.
MALE MRENMEN NOU TOUT ANPIL.
DR. PAU

“POLITIK MONETÈ ENDEPANDANT SE KLE SOUVERÈNTE A” EVO MORALES

Gen yon sèl Dye e chak pèp reprezante l ak nome l selon kultu yo ak lang 11

RIBRIK : Kilti/Spiritwalite

KISA KI YON REKLAME?

NAN KILTI VODOU AYISYEN AN ON REKLAME POU OU LI EDE LÒT MOUN OZALANTOU.
SE YON MOUN KI ERITE TOUT FÒS ZANSÈT LI YO MOIN KI KONSA JAN DEKRI REKLAME YO KA
E SE ERITYE SAA KI PRAL NETWAYE KARMA KÒMANSE SANTI BAGAY DWÒL AP RIVE YO
LINEYAY SAA DEPI JENERASYON LI YE A NAN EPÒK SAA MAP PALEW LA. GENYEN KI
MONTE NAN JENERASYON LI TE KOUMANSE KOUMANSE PÈDI DYÒB YO. GENYEN DWAYE
LEGASI SAA. YO FANN AN 2 KONW GRENN ZABOKA.
YON REKLAME SE YON ZANSÈT KI TOUNEN VIV GENYEN KI SIBI GWO MALADI TOUT LAJAN
NAN JENERASYON KE LI YO FIN DEPANSE.
TE PEPLE DE PITIT AN PI- GENYEN SE KA LANMÒ
TIT. GRAN ZANSÈT SAA TE KI GEN NAN FANMI YO.
MOURI KITE DESANDAN GENYEN KI PAKA
SA YO POU KONTINYE JWENN TRAVAY. TOUT
PEPLE. SE MENM DESAN- SA SE SIY KE WAP GEN
DAN SA YO KI PRAL RE- POU PRAN CHIMEN
TOUNEN AK ZANSÈT SA SAA. GEN SA YO KI
NAN VI SAA. ARIVE PÈDI KAY YO
ZANSÈT SAA GENYEN POU OUBYEN TOUT AVWA
DEVWA NETWAYE LI- YO.
NEYAJ LI. EDE LEGASI LI FANMIW GEN POU
PASKE LI GEN POUVWA CHOUTEW. ZANMI GEN
POU LI BENI E/OU MODI. POU LAGEW. SE PAP
SIW OBSÈVE YON TIMOUN YON TAN LAPÈ MENM
BYEN NAN YON LINEYAY NON. SE YON TRAVAY
OU KAPAB WÈ BYEN DE SEPARASYON KI AP
FASIL KI ZANSÈT KI EN- FÈT POU KA INIW AK
KANE NAN LI. FASIL TÈT OU KI KACHE NAN
FASIL. NON SÈLMAN SA, OUMENM NAN.
GEN JÈN DOMINAN KI MA- CHIMEN SAA KAPAB PA
NIFESTE LAKAY TIMOUN TWÒ DI SI OU KOUTE TI
SAA KEW KA WÈ JÈS OU PAWÒL LÒT GRANPA- KONSÈY. TANKOU MANJE ANPIL FWI AK LE-
RAN TE KONN FÈ OUBYEN DI. GIM. BWÈ ANPIL DLO KE JI. PANSE POZITIF.
NAN SEZON SAA NOU WÈ NAP VIV LAA KOTE RENMEN TÈT OU RENMEN TOULEZOT. PA KRI-
ANPIL KOZE DWÒL AP FÈT NAN FIGI MOUN, SE TIKE PA JIJE ANYEN. TOUT MOUN SE MOUN
TAN KI TE PREDI DEPI KONBYEN MIL ANE. MENMJAN AVÈW KI VIN FONW ESPERYANS
TAN AN SOU NOU LAA FRÈZESÈ. NOU KA EN- OU KI VIN AN MISYON. PA JIJE.
TÈPRETEL JAN NOU VLE MEN SE TAN SAA NAP SA KAPAB PRAN YON ELU 7 A 10 ZAN POUL
VIV LA. LABIB KI SE MANISKRI PÈP OKSIDAN- REYALIZE CHIMEN SAA. GONW KOTE OU RIVE
TAL LA PALE DE TAN SAA AK ANPI JERETYEN. PA ETONEW OU FÈMEN JEW EPI SE LIMYÈ KAP
SE PANDAN WAP VIV MOMAN YO NAN NIVO SOTI NAN KÒW. SE BON ENDIKASYON KE OU
PÈSONÈL E KOLEKTIF WAP KA WÈ KOTE LIV SA FÈ YON BON TRAVAY. KÒW AP LIMEN SIW
BAY KÈK VERITE. KONN YON ABDENWÈL. SE LESPRI KI FÈW
LATOLIK YO PALE DE YON BAGAY KI RELE PI- SANTI KI MOUN OU YE.
GATWA. WI GEN SAA NAN CHEMINMAN AN. PI- KOUTE SA LESPRI DIW. PA VANJE POU TÈT
GATWA A SE TOUT SA KI TE TE KACHE NAN OU. SI LESPRI PA VOYEW ON KOTE PA ALE. PA
KÒTÒF KÒ ETERIK OU KI TONBE VOMI MONTE PALE SAW PA KONNEN. KITE LESPRI METE
POU NETWAYE METE KONSYANS LAN A KLÈ PAWÒL NAN BOUCH OU. LESPRI AVÈW TOU-
JISKASKE OU DEKLARE "PUR" PAR ESPRIW KI NEN ON SÈL EPI LI BAWOU KLE LINIVÈ.
SÈVIW GID NAN PERYÒD SAA. OKENN KONESANS PA KACHE POU OU. OU
ESPRIW PALE AVÈW TANKOU GONW LÒT MOUN GEN AKSÈ A TOUT BAGAY KI EGZISTE.
KI ABITE NAN OU. OU PA POSEDE PA OKENN DE- SE YON BÈL EKSPERYANS. OU VIN SANTIW
MON. SE FÒS OU TE VINI AVÈK LÈW TAP VIN VIV LEJÈ EW PA MENM BEZWEN PÈ NI PEZANTÈ NI
SOU TÈ A KÒM MOUN KI PÈSONALIZE POU GWO DLO NI GWO DIFE PASKEW ANBWATE
EDEW. SE LI KI DIW MEN KOUMAN POU MANJE. NAN LESPRI A. LI KOUVRIW.
SE LI KI PWOTEJEW VEYE ANWO KÒM ANBA Ale nan paj 10

SUPREMASI BLANCH LAN ALYENE NOU LI RANN NOU ETRANJE A PWÒP TÈT NOU...

PA GEN YON MALADI MENM KANSÈ KI KA EKZISTE NAN YON ANVIRONMAN ALKALEN 12

« Menm Lekòl la, ak menm deviz la pou
Bondye ak pou lumanite »

Lekòl Étienne Saintil, yon lekòl ak anpil referans
Kontakte Jean-Claude & Claudine Thervil au # 3725-3929

« Desizyon m poum detwi otorite an Ayiti yo, se pat
pou konsiderasyon komès ak lajan, men se pluto
akoz nesesite poum bloke pou tout tan mach nwa yo

nan mond lan »
—Napoléon Bonaparte
*********************
*********************
Deklarasyon Papa nachon an Dessalines
« Nèg tankou mulat, nou tout te batay kont blan yo,
byen yo nou te konkeri yo kote nou te vèse san nou se
pou nou tout. M vle yo pataje ak ekite »

KREYOLOFONI : SIM M MOURI DEMEN SE YON BLAN KI AME YON NWA POU TOUYEM