05-ความสัมพันธ์ของสิ่งแวดล้อม

ความสมั พนั ธ์ของสง่ิ แวดล้อมทางธรรมชาติกบั สิง่ แวดลอ้ มทางสงั คม

Environment Relation CRPAO
School
ความสัมพนั ธ์ของสิ่งแวดลอ้ ม
1
นางสาววชิรญาณ์ มานะ

โรงเรยี นองค์การบรหิ ารส่วนจงั หวดั เชียงราย

CRPAO Chiangrai Provincial Administrative Organization School
School

สิ่งแสง่ิวแดวลด้อล้อมมทท่อี ีอ่ ยยรูู่ร่ ออบบตตวั ัวเรเารา

ส่ิงแวดล้อมท่อี ย่รู อบตัวเราแบ่งเป็น 2 ประเทศได้แก่ สง่ิ แวดลอ้ มทางธรรมชาตแิ ละสงิ่ แวดลอ้ มทางสังคม
สิ่งแวดล้อมทางธรรมชาติ หมายถึง สิ่งต่างๆ ท่ีอยู่รอบตัวเราและเกิดขึ้นเองตามธรรมชาติ แต่มีผลต่อการ
ด้าเนินชวี ติ มนษุ ย์ เชน่ ดนิ น้า อากาศ ป่าไม้ สัตวป์ ่า และแรต่ า่ งๆ

ส่ิงแวดล้อมทางสังคม หมายถึง สิ่งแวดล้อมที่มนุษย์เป็นผู้สร้างขึ้น เพ่ือให้เกิดความเป็นระเบียบและท้าให้ทุก
คนในสังคมอย่รู ่วมกันอย่างมีความสุข เช่น อาชีพ ระบอบการปกครอง ศาสนา เปน็ ต้น

สิ่งแวดล้อมทางธรรมชาติ (Natural environment) ส่ิงท่ีเกิดขึ้นเองตามธรรมชาติ เช่น ป่าไม้ สัตว์ป่า
อากาศ ดิน น้า มนุษย์ สิ่งเหล่านี้ต้องอาศัยส่ิงแวดล้อมอ่ืนประกอบ แบ่งออกเป็น 2 ประเภทย่อย

- สิ่งท่ีมีชีวิต (Biotic Environment) หรือเรียกว่าส่ิงแวดล้อมทางชีวภาพ (Biological Environment)
เกิดขึ้นเองตามธรรมชาตมิ คี ุณสมบัติเฉพาะตวั ของสิง่ ทมี่ ชี วี ติ เช่น พชื สัตว์ มนษุ ย์

- สิ่งทไี่ ม่มีชีวติ (Abiotic Environment) หรอื ส่ิงแวดลอ้ มทางกายภาพ อาจจะมองเหน็ หรือมอง ไมเ่ ห็น
เช่น แรธ่ าตุ อากาศ เสยี ง

สิ่งแวดล้อมทางธรรมชาตเิ ป็นตวั การส้าคญั ที่ท้าให้เกดิ ส่ิงแวดล้อมทางสังคม เนื่องจากสิ่งแวดล้อมทางสังคมเปน็
สิ่งแวดล้อมท่ีมนุษย์ได้สร้างข้นึ เพอ่ื แก้ไขข้อบกพร่องที่ธรรมชาติไมม่ ีให้ เช่น การสร้างบ้านเรือนส้าหรับอยู่อาศัย
หรือสร้างจากส่ิงที่ธรรมชาติมีให้ แต่สร้างเพื่อความสวยงาม ความสะดวกสบาย เช่น เส้ือผ้า เคร่ืองประดับ
เป็นตน้

CRPAO 2
School
Chiangrai Provincial Administrative Organization School

วเิ คราะหค์ วามสมั พนั ธ์ระหวา่ งสงิ่ แวดลอ้ มทางธรรมชาติกบั สง่ิ แวดล้อมทางสงั คมในประเทศไทย

จ้านวนประชากรท่ีเพิ่มขึ้นอย่างมากและรวดเร็ว ส่งผลให้เกิดการกระจายตัวไปยังพ้ืนท่ีต่าง ๆ ของ
ประเทศ ซึ่งในขณะเดียวกันมนุษย์จะมีการปรับตัวให้เข้ากับ สิ่งแวดล้อมทางธรรมชาติ และเป็นผู้กระท้าให้
ส่ิงแวดล้อมทางธรรมชาติเกิดการเปล่ียนแปลงเพ่ือให้เหมาะสมและเอื้อประโยชน์ตอ่ การด้าเนินชีวติ ใหม้ ากทส่ี ดุ
กอ่ ให้เกิดความสมั พนั ธ์และผลกระทบต่าง ๆ

ในปัจจุบันส่ิงแวดล้อมทางสังคมได้เข้ามามีบทบาทในการด้าเนินชีวิตมากขึ้นโดยเฉพาะเทคโนโลยีและ
วัตถุสิ่งของต่าง ๆ ซึ่งเป็นส่วนผลักดันให้สังคมเกิดการเปล่ียนแปลงอย่างรวดเร็วและต่อเน่ือง ท้ังในส่วนของ
รูปแบบกิจกรรมทางเศรษฐกิจ ด้านการเกษตรกรรม อุตสาหกรรม การต้ังถ่ินฐาน การอพยพย้ายถ่ิน ตลอดจน
ทรพั ยากรและสิง่ แวดลอ้ มท่ีเส่อื มโทรม

ความสัมพนั ธร์ ะหว่างสิ่งแวดลอ้ มทางธรรมชาติกับสิ่งแวดล้อมทางสังคม
การผสมผสานกันของสงิ่ แวดล้อมทางธรรมชาติกับสงิ่ แวดล้อมทางสงั คม ก่อใหเ้ กิดความสัมพันธ์ สรุปได้

ดังนี้
1. การต้ังถน่ิ ฐานของประชากร
ความอุดมสมบูรณ์ของส่ิงแวดล้อมทางธรรมชาติ กับความก้าวหน้าและการพัฒนาท่ีไม่หยุดน่ิงของ

ส่ิงแวดล้อมทางสังคม ส่งผลให้ประชากรส่วนใหญ่เลือกท่ีต้ังถ่ินฐานและสร้างที่อยู่อาศัยกันอย่างหนาแน่นใน
บริเวณท่ีมีลักษณะภูมิประเทศเป็นท่ีราบ เช่น ที่ราบภาคกลาง แอ่งท่ีราบระหว่างภูเขา เน่ืองจากบริเวณพ้ืนที่
เหล่าน้ีมีความอุดมสมบูรณ์เหมาะแก่การเพาะปลูก รวมถึงมีความสะดวกในการคมนาคมขนส่งท้ังทางบกและ
ทางน้า

CRPAO 3
School
Chiangrai Provincial Administrative Organization School

2. วัฒนธรรม
วฒั นธรรม หมายถงึ สิง่ ดงี ามท่ีปฏบิ ัติสืบตอ่ กันมา เป็นสิง่ ทแ่ี สดงถงึ เอกลักษณ์ที่สา้ คัญ สะทอ้ นให้เห็นถึง

วิถีการดา้ เนนิ ชีวิต โดยมสี ่ิงแวดล้อมทางธรรมชาตชิ ว่ ยสง่ เสริมให้เกดิ การสร้างสรรค์ในรูปแบบประเพณี เทสกาล
ความเช่ือ และพิธีกรรม ซึ่งมีความแตกต่างกัน ตามพื้นฐานของส่ิงแวดล้อมทางสังคม เช่น เช้ือชาติ ศาสนา
ภาษา ประชากรส่วนใหญ่ในประเทศไทยประกอบอาชีพเกษตรกรรมเป็นหลัก จึงก่อให้เกิดการสร้างสรรค์
วัฒนธรรมตา่ ง ๆ ท่ีเกยี่ วขอ้ งกับเกษตรกรรม เช่น อาชีพท้านา ทา้ ใหเ้ กิดประเพณี พิธกี รรมและความเช่อื ในการ
ทา้ นา เชน่ การลงแขกเกย่ี วขา้ ว การบชู าพระแม่โพสพ การแหน่ างแมวขอฝน

นอกจากน้ีสภาพภูมิอากาศท่ีร้อนของประเทศไทย ยังส่งผลต่อการแต่งกาย คือ นิยมใส่เส้ือผ้าท่ีบางเบา
ผลติ จากเส้นใยธรรมชาติ หรือการประกอบอาหารทปี่ รงุ จากพืชธรรมชาติและสมนุ ไพรท่ีมมี ากในท้องถน่ิ รวมถึง
ประเพณสี งกรานตท์ ่จี ัดขน้ึ ในช่วงฤดูรอ้ น

CRPAO 4
School
Chiangrai Provincial Administrative Organization School

สิ่งแวดลอ้ มทางวัฒนธรรม

สิ่งแวดล้อมทางวัฒนธรรม คือ สิ่งแวดล้อมท่ีจับต้องไม่ได้ แต่ถูกก้าหนดขึ้นเพื่อใช้เป็นกรอบในการ
ด้ารงชวี ิตของกลุ่มคนท่อี ยูร่ ่วมกนั เพ่ือใหส้ งั คมเกดิ ความสงบเรยี บรอ้ ยและมคี วามปลอดภยั รวมถึงมีผลทางดา้ น
จติ ใจของคนในสังคม ประกอบดว้ ย

1. ขนบธรรมเนียม คือ การปฏิบัติตนตามโอกาสตา่ ง ๆ ที่สังคมยอมรับ ซึ่งสามารถเปลี่ยนแปลงไดต้ าม
ยุคสมัยและความนิยมของแต่ละสังคม เช่น การท้าบุญตักบาตร การไหว้ การรับประทานอาหาร
การแต่งกาย

2. ประเพณี คือ ส่ิงที่สังคมยึดถือปฏิบัติสืบเน่ืองต่อกันมา ซึ่งส่วนใหญ่จะเป็นการจัดกิจกรรมร่วมกัน
เช่น ประเพณกี ารแต่งงาน งานบวช ประเพณีสงกรานต์

3. เชือ้ ชาติ ประชากรสว่ นใหญ่เป็นเชื้อชาติไทย ส่วนทเี่ หลอื เป็นเชอื้ ชาตอิ นื่ ๆ ซึ่งมกี ารกระจายและตั้ง
ถ่ินฐานอยู่ในท่ัวทุกจังหวัดของประเทศ โดยเฉพาะบริเวณพื้นที่ติดพรมแดนประเทศเพ่ือนบ้าน เช่น
พมา่ มอญ จีน เขมร มุสลิม ชนกลมุ่ นอ้ ยตา่ ง ๆ

4. ศาสนา ประเทศไทยให้เสรีภาพแกป่ ระชาชนในการเลอื กนับถือศาสนา เพราะทุกศาสนาสอนให้คน
เป็นคนดี ทุกคนในสงั คมจงึ อยู่รว่ มกันอย่างมคี วามสขุ

5. ภาษา ใช้ภาษาไทยเป็นภาษากลางในการตดิ ต่อส่ือสาร และในแตล่ ะภาคของประเทศไทยจะมีภาษา
ถิน่ ที่ใช้ในการติดตอ่ ส่ือสาร เช่น ภาษาถ่นิ เหนอื ภาษาถิน่ ใต้

3. การประกอบอาชีพ
ประชากรในแต่ละพื้นที่จะประกอบอาชีพแตกต่างกันไปตามลักษณะภูมิประเทศและความอุดมสมบูรณ์

ของทรพั ยากรท่ีมีอยู่ เป็นตัวสนบั สนนุ ใหเ้ กดิ การประกอบอาชีพตา่ ง ๆ เชน่ อาชีพเกษตรกรรม อตุ สาหกรรม
"อาชีพเกษตรกรรม" ในปจั จบุ นั อาศยั ระบบชลประทานท่ีมนุษยส์ รา้ งขึ้น ร่วมกบั การนา้ เทคโนโลยีมา

ใชใ้ นกระบวนการเกษตรกรรม
"อาชีพอุตสาหกรรม" มีความเจริญเติบโตท้ังด้านจ้านวนสินค้า ประเภทสินค้าและปริมาณโรงงาน

อยา่ งรวดเรว็ เห็นได้จากการต้ังนิคมอตุ สาหกรรมที่มีการขยายตวั เพมิ่ มากขน้ึ

CRPAO 5
School
Chiangrai Provincial Administrative Organization School

"อาชีพบรกิ ารและการท่องเท่ียว" มกี ารเตบิ โตอยา่ งรวดเร็ว โดยอาศยั ความสมั พันธ์ระหว่างสิ่งแวดล้อม
ทางธรรมชาติ ท่ีก่อให้เกิดลักษณะภูมิประเทศที่สวยงามหลากหลายรูปแบบ เช่น ภูเขา แม่น้า ถ้า น้าตก
ชายหาด ทะเล

เพ่ือประโยชน์และความสะดวกสบายในการด้าเนินชีวิตของมนุษย์ จึงมีการปรับเปลี่ยนส่ิงแวดล้อมทาง
ธรรมชาติให้กลายเป็นสิ่งแวดล้อมทางสังคมซึ่งนับวันจะมีเพ่ิมมากข้ึนและมีความซับซ้อนข้ึนจนเกิดความไม่
สมดลุ กอ่ ใหเ้ กดิ ผลกระทบตา่ ง ๆ ตามมาดังนี้

1. อพยพยา้ ยถิ่นฐาน
การอพยพย้ายถิ่นฐาน ส่วนใหญ่มีสาเหตุมาจากความอุดมสมบรู ณข์ องพื้นทีเ่ ดิมลดน้อยลง ทา้ ให้เกิดการ

เพราะปลูก เลี้ยงสัตว์ ได้ผลผลิตน้อยลงรวมถึงมีความต้องการพื้นท่ีท้ามาหากินเพิ่มข้นึ เพราะจ้านวนประชากร
เพ่ิมข้นึ ประกอบกับความสะดวกสบายของการคมนาคมขนส่ง และรายไดท้ ่ีมนั่ คงมากกว่าการท้าเกษตรกรรมใน
พืน้ ทีเ่ ดมิ จงึ ส่งผลให้เกดิ การอพยพออกจากถิ่นฐานเดมิ ไปสู่แห่งใหม่ การอพยพ ย้ายถิน่ ฐานไปสู่ถ่ินฐานใหม่ ทา้
ให้เกิดความหนาแน่นของประชากร ก่อให้เกิดปญั หาส่งิ แวดล้อมและปญั หาสงั คมตาม

2. การพัฒนาทไี่ มย่ ั่งยืน
จากการที่ประชากรวัยท้างานส่วนใหญ่มีการอพยพเข้าสู่เมืองหลวงมากขึ้น ท้าให้ชุมชนเดิมเหลือเพียง

ผ้สู ูงอายุและเดก็ จึงทา้ ให้การพัฒนาชุมชนไม่มีประสิทธภิ าพเท่าที่ควร ประกอบกับทรัพยากรและสิ่งแวดล้อมใน
ชุมชนเดิมเสื่อมโทรมและลดน้อยลง ขาดบุคลากรในการอนุรักษ์และฟื้นฟู ท้าให้กลายเป็นพ้ืนที่เสื่อมโทรมใน
ที่สุด เกิดผลเสียต่อสงิ่ แวดลอ้ มทางธรรมชาติและสิง่ แวดลอ้ มทางสงั คมของชมุ ชน

3. ปรมิ าณทรพั ยากรธรรมชาติลดนอ้ ยลง
เม่ือจ้านวนประชากรในประเทศเพ่ิมมากข้ึน ประกอบกับการพัฒนาด้านเทคโนโลยี และการเติบโตของ

อตุ สาหกรรมจงึ มกี ารนา้ เสนอทรพั ยากรธรรมชาติมาใช้ประโยชน์เพิ่มมากขึ้นอย่างรวดเร็วและฟุ่มเฟือย อีกทงั้ ยงั
ขาดการควบคมุ และการดแู ลอย่างมปี ระสิทธภิ าพจงึ สง่ ผลใหป้ รมิ าณทรัพยากรธรรมชาตลิ ดนอ้ ยลง

CRPAO 6
School
Chiangrai Provincial Administrative Organization School

4. เกิดความเส่ือมโทรม
การพฒั นาเศรษฐกจิ ของประเทศโดยเฉพาะการขนส่ง สง่ เสริมใหเ้ กดิ การลงทุนในภาคอตุ สาหกรรม ยอ่ ม

ส่งผลดีต่อประเทศในด้านการติดต่อค้าขายระหว่างประเทศ ท้าให้ธุรกิจการส่งออกขยายตัวเพ่ิมขึ้นแต่ในขณะ
เด่ยี วกนั กอ่ ให้เกดิ ปญั หาความเสอ่ื มโทรม ดังน้ี

- ความเสอ่ื มโทรมของส่งิ แวดลอ้ มทางธรรมชาติ เน่อื งจากการน้าเทคโนโลยแี ละวิธีการสมัยใหม่เข้ามา
ใช้ เช่น การใช้ยาฆ่าแมลง ปุ๋ยเคมี กระบวนการในการเพิ่มผลผลิตทางเกษตร ท้าให้ดินขาดธาตุ
อาหารและเกิดการเส่ือมโทรม การปล่อยน้าทิ้งจากโรงงานอุตสาหกรรมและบ้านเรือนโดยไม่มีการ
บ้าบดั ท้าใหเ้ นา่ เสีย

- ความเส่ือมโทรมของสิ่งแวดล้อมทางสังคม เน่ืองจากมลพิษที่เกิดขึ้น ส่งผลให้สิ่งก่อสร้างท่ีมนุษย์
สร้างข้ึนและโบราณสถานอันเป็นเอกลักษณ์ของประเทศชาติ เช่นวัด เจดีย์ พระธาตุ เกิดความ
เสียหาย ช้ารุดและเสอ่ื มโทรม

ส่ิงแวดล้อมทางความเจรญิ ด้านวทิ ยาการ
ส่งิ แวดล้อมทางความเจรญิ ด้านวิทยาการ คอื สงิ่ แวดลอ้ มท่ีสามารถจับต้องได้ สามารถเห็นได้ทว่ั ไป ซึง่ ถกู สรา้ งขึ้นเพื่อ

อ้านวยความสะดวกสบายและให้เกิดประโยชน์แก่มนุษย์ในการด้ารงชีวิต เช่น การคมนาคมขนส่ง การพัฒนาเทคโนโลยี ความ
เจริญทางด้านวัตถุ ศลิ ปกรรมและโบราณวตั ถุ

1. การคมนาคมขนส่ง
- ช่วยใหก้ ารเดนิ ทาง การตดิ ตอ่ กนั เป็นไปอยา่ งสะดวกและรวดเร็ว ท้ังภายในประเทศและระหว่างประเทศ
- มีการปรับปรุงและขยายเส้นทางคมนาคมขนส่งท้ังทางบก ทางน้า ทางอากาศ และอ่ืน ๆ เช่น สร้างถนนสายใหม่
สร้างทางดว่ น ขยายเสน้ ทางการบิน
- เกดิ ปัญหาตามมา คอื ความหนาแน่นของการจราจรและมลพษิ ทางอากาศ
2. การพฒั นาเทคโนโลยี
- ทา้ ให้ประเทศไทยมโี อกาสแขง่ ขนั กบั ตา่ งประเทศมากขน้ึ ในด้านเศรษฐกจิ และอน่ื ๆ
- ให้เกิดวิธีการและเทคโนโลยีสมยั ใหม่ ซ่ึงสามารถน้ามาใช้กับการประกอบอาชีพทั้งในภาคเกษตรกรรม อุตสาหกรรม
การคา้ และบรกิ าร เชน่ การใชเ้ คร่อื งจกั รแทนแรงงานคน
- เกดิ ปญั หาตามมา คอื ปญั หาการวา่ งงานและส่งิ แวดล้อมเป็นพษิ
3. ความเจริญทางดา้ นวัตถุ
- ทา้ ให้มนุษย์เกดิ ความสะดวกสบายในการด้าเนนิ ชวี ิต
- เกดิ ปญั หาตามมา คอื ทรัพยากรเส่อื มโทรมและหมดไป
4. ศิลปกรรมและโบราณวตั ถุ
- แสดงถงึ ความเจรญิ รุ่งเรอื งและเอกลักษณข์ องประเทศชาติ

- โบราณสถานและโบราณวตั ถตุ า่ ง ๆ เชน่ วดั โบสถ์ เครือ่ งลายคราม เครอ่ื งปั้นดินเผา พระพทุ ธรปู สมัย
ต่างๆ ถอื เปน็ หลักฐานทางประวัตศิ าสตรท์ ี่ส้าคญั ของประเทศไทย

CRPAO 7
School
Chiangrai Provincial Administrative Organization School