so dac biet 2-9 in cuoi

Hình ảnh Quân giới Việt Nam
trong kháng chiến chống Pháp

Vận chuyển máy móc lên Chiến khu Việt Bắc Làm nhà để xây dựng xưởng Quân giới sau khi rút từ
sản xuất vũ khí. thành thị lên Chiến khu Việt Bắc.

Sản xuất vũ khí ngay dưới hầm sâu. Binh công xưởng Liên khu 5 sửa chữa súng phục vụ kháng chiến.

Cán bộ, công nhân Quân giới với sản phẩm súng, Chiến sĩ thi đua Cao Viết Bảo (thứ ba từ trái sang)
đạn cối 187mm tự sản xuất. phổ biến sáng kiến, cải tiến kỹ thuật cho tổ sản xuất.

Trang ảnh: TL

MỘT THỜI ĐỂ NHỚ

DẤU ẤN
Phòng Quân giới

LỊCH SỬ QUÂN GIỚI VIỆT NAM THỜI CHỐNG PHÁP ĐÃ TRẦN LÊ MINH
CHỨNG MINH, TỔ CHỨC PHÒNG QUÂN GIỚI LÀ BƯỚC ĐI
KHỞI ĐẦU HẾT SỨC QUAN TRỌNG VÀ CẦN THIẾT ĐỂ TẠO Thời ở An toàn khu Việt Bắc
LẬP NỀN MÓNG VỮNG CHẮC CHO NGÀNH QUÂN GIỚI - (gọi tắt là ATK), những năm
CÔNG NGHIỆP QUỐC PHÒNG SAU NÀY. kháng chiến chống Pháp,
đêm đêm trong rừng sâu,
Văn bản của Chính phủ lâm thời chứng nhận đồng chí đồng chí Nguyễn Ngọc Xuân, Bí thư
Nguyễn Ngọc Xuân - Trưởng phòng Quân giới phụ trách Đảng ủy, Phó cục trưởng Cục Quân
giới, thường trò chuyện với chúng
việc quản lý và chế tạo vũ khí đạn dược. tôi về những huyền thoại của ngành
Quân giới. Anh kể tỉ mỉ về Xưởng vũ
52 COÂNG NGHIEÄP QUOÁC PHOØNG & KINH TEÁ khí Làng Chè - một công binh xưởng
“tiền khởi nghĩa” của Đảng được Xứ
ủy Bắc Kỳ giao cho đồng chí Ngô Gia
Khảm và anh phụ trách.

Khi được hỏi về Phòng Quân
giới thuộc Bộ Quốc phòng thời kỳ
còn đóng quân ở Hà Nội năm 1945,
đồng chí Nguyễn Ngọc Xuân nhớ
lại: Ngày 7/5/1944, theo chủ trương
của Trung ương Ðảng, Tổng bộ Việt
Minh ra Chỉ thị về “Sửa soạn khởi
nghĩa” để đẩy mạnh phong trào
cách mạng lên một bước mới. Trong
đó nêu rõ: “Một dân tộc bị áp bức
cũng như một giai cấp bị bóc lột,
muốn tự giải phóng phải cầm vũ khí
trong tay mà chiến đấu. Không thể
tay không mà đuổi giặc được. Dân
ta muốn đánh đổ Nhật, Pháp cũng
không thể không sắm sửa và tập
dùng vũ khí”.

Ngày 2/9/1945, đồng chí Nguyễn
Ngọc Xuân được Bác Hồ giao nhiệm
vụ làm Chánh phòng Phòng Quân
giới trực thuộc Bộ Quốc phòng
(tức trưởng phòng). Bác nói đại ý:
Có quân thì phải có súng; quân đội
quốc gia phải được trang bị; đế quốc
Pháp, các lực lượng phản động quốc
tế và tay sai đang lăm le bóp chết
thành quả cách mạng, phải có vũ khí
để chống ngoại xâm, trừ nội phản…

BÀI DỰ THI "CÔNG NGHIỆP QUỐC PHÒNG - 75 NĂM XÂY DỰNG VÀ PHÁT TRIỂN"

Đại tướng Võ Nguyên Giáp thăm xưởng Quân giới Đội Cấn ở Chiến khu Việt Bắc (12/9/1950). Ảnh: TL

Được sự chỉ đạo của đồng chí Vũ Nhật bại trận; quân Tàu Tưởng ô hợp, ta mua được gần như toàn bộ súng,
Anh, Ủy viên Ủy ban Quân sự toàn tham lam, sẵn sàng bán vũ khí cho ta. đạn, bom, khí tài quân sự, vật liệu
quốc của Đảng, người phụ trách Đây là cơ hội để ta dùng tiền, vàng của quân Tưởng ở Kho Đình Ấm.
công tác cung cấp của lực lượng vũ mua vũ khí từ trong kho của chúng,
trang, nên chỉ trong thời gian ngắn, trang bị cho lực lượng vũ trang. Trong lúc Phòng Quân giới đang
bộ máy Phòng Quân giới đã được tỏa đi mua súng, đạn cung cấp cho
hình thành và đi vào hoạt động. Đồng chí Nguyễn Ngọc Xuân Nam Bộ thì đoàn cán bộ của Nam Bộ
Phòng có các bộ phận: Bộ phận chỉ đến gặp đồng chí Nguyễn Tấn, do chị Ba Định (Nguyễn Thị Định)
đạo sản xuất do đồng chí Hoàng người phụ trách Tài chính Quân đội, làm trưởng đoàn, từ Bến Tre ra Hà
Phúc phụ trách. Bộ phận tiếp liệu, bàn việc sử dụng số tiền, vàng thu Nội xin Trung ương chi viện vũ khí.
phân phối do đồng chí Phan Cao được qua “Tuần lề vàng” mà Chính Tại buổi tiếp các đại biểu Nam Bộ,
Sơn phụ trách. Ngoài ra, còn có bộ phủ quyết định dành cho quốc Bác Hồ nói: “Thế nào Trung ương
phận văn thư, hành chính do đồng phòng mua sắm vũ khí, trang bị. Sau và Chính phủ cũng có súng gửi về
chí Nguyễn Văn Vy phụ trách. Đồng khi trao đổi thống nhất giữa các cơ Nam. Nhưng nước ta còn nghèo, các
chí Nguyễn Ngọc Xuân phụ trách quan trong Chính phủ, cán bộ, nhân cô, các chú về, phải đánh Pháp cho
chung, Phó trưởng phòng là đồng viên Phòng Quân giới đã tỏa đi các giỏi, cướp lấy súng của nó dùng thì
chí Nguyễn Quang. hướng để mua sắm vũ khí. Kinh phí cái vốn đó mới nhiều”.
mua sắm dựa vào nguồn tự tạo, tự
Ngày 23/9/1945, thực dân Pháp kiếm, nguồn do bà con Việt kiều ủng Với tinh thần khẩn trương, chỉ
gây hấn, nổ súng tấn công Sài Gòn, hộ. Các hướng đi mua sắm vũ khí trong thời gian ngắn, Phòng Quân
Phòng Quân giới được lệnh chuẩn đều đạt được kết quả. Tại Hòa Bình, giới cùng các lực lượng khác đã
bị vũ khí, chi viện cho Nam Bộ kháng ta thu mua được của quân Tưởng chuẩn bị trên 13 tấn vũ khí, khí tài
chiến và trang bị cho các đội quân hàng nghìn khẩu súng trường, súng gửi tàu hỏa vào Quảng Ngãi để Ủy
Nam tiến. Cũng thời điểm này, quân máy và nhiều cơ số đạn. Ở Vĩnh Yên, ban Kháng chiến miền Nam Việt
Nam chuyển vào chiến trường.

53

MỘT THỜI ĐỂ NHỚ

Trước tình hình nhiệm vụ mới, được thử nghiệm thành công ở Ứng Bên cạnh công tác nghiên cứu,
theo đà phát triển của Quân đội Hòa (Hà Tây cũ). thiết kế chế tạo, mua sắm vũ khí,
quốc gia, ngày 25/3/1946, Chủ tịch khí tài, Cục Quân giới còn chỉ đạo
Hồ Chí Minh ký Sắc lệnh tổ chức lại Theo chỉ thị của đồng chí Võ các binh công xưởng tích cực sửa
cơ quan Bộ Quốc phòng, trong đó Nguyên Giáp, đồng chí Phan Mỹ, chữa vũ khí. Những khẩu Sten, súng
có chế tạo Quân giới Cục (tức Phòng Chánh Văn phòng Bộ Quốc phòng, trường, lựu đạn thu được của địch
Quân giới được nâng lên Cục Quân đã trực tiếp yêu cầu đồng chí Trần bị hỏng hóc đã được các binh công
giới) do đồng chí Nguyễn Ngọc Đại Nghĩa cung cấp ngay súng, đạn xưởng sửa chữa và đưa vào trang bị
Xuân làm Phó Cục trưởng. chống chiến xa để chặn quân Pháp cho các lực lượng vũ trang chiến đấu
đang dùng xe tăng - thiết giáp từ rất hiệu quả. Đồng thời, tham mưu
Để cung cấp kịp thời vũ khí, đạn Hà Nội tiến ra vùng Chùa Trầm. Lập với Bộ Quốc phòng tạm thời không
dược, trang - thiết bị quân sự cho tức toàn tổ nghiên cứu khẩn trương nghiên cứu thiết kế, chế tạo súng
các lực lượng vũ trang tác chiến, Cục nhồi lắp hoàn chỉnh được 10 quả tiểu liên Sten, do ta chưa có vật tư,
Quân giới đã liên kết với một số cơ đạn. Đồng chí Chánh Văn phòng nguyên liệu, trình độ công nghệ còn
sở, như: Sở Công binh Việt Nam, các nhiều hạn chế không thể gia công
xưởng kim khí cũ của hãng STAR mà Cuối năm 1945, với nòng súng đúng yêu cầu kỹ chiến
ta đã trưng dụng ngày 25/10/1945; tinh thần khẩn trương, thuật; ngừng sản xuất súng cối kích
Xưởng Tương lai của Tổng Liên đoàn chỉ trong thời gian cỡ lớn, trọng lượng nặng, rất khó
Lao động Việt Nam; Công ty cơ khí ngắn, Phòng Quân cho bộ đội cơ động, hiệu quả chiến
Cao Thắng; Công ty vũ khí Phan giới cùng các lực đấu thấp.
Đình Phùng; Xưởng vũ khí của Tổng lượng khác đã chuẩn
bộ Việt Minh… đặt hàng sản xuất vũ bị trên 13 tấn vũ khí, Có thể nói, việc tổ chức Phòng
khí, trang bị. khí tài gửi tàu hỏa Quân giới là bước đi khởi đầu hết
vào Quảng Ngãi để Ủy sức quan trọng và cần thiết để tạo
Về hướng chế tạo, ngoài việc ban Kháng chiến miền lập nền móng vững chắc cho ngành
nghiên cứu chế tạo các loại vũ khí Nam Việt Nam chuyển Quân giới - Công nghiệp quốc
cơ bản, như: mìn, địa lôi, thủy lôi, lựu vào chiến trường. phòng sau này. Bằng ý chí và nghị
đạn… lãnh đạo Bộ Quốc phòng rất lực phi thường, cán bộ, công nhân,
quan tâm đến chế tạo súng Bazoka. Bộ Quốc phòng cùng đồng chí Tôn các nhà khoa học Quân giới đã làm
Tháng 3/1946, Đại tướng Võ Nguyên Thất Hoàng, cán bộ Nha Nghiên nên kỳ tích chặng mở đầu: Tập hợp
Giáp, lên thăm Xưởng Giang Tiên đã cứu kỹ thuật mang ngay về mặt trận lực lượng, quy về một mối những
trực tiếp giao cho xưởng nghiên cứu, đường số 6 trước khi trời sáng. Quân người thợ lành nghề, cán bộ quản
chế tạo súng Bazoka. Đây là loại vũ ta đã dùng số súng, đạn Bazoka diệt lý, nhà khoa học, các thanh niên,
khí hiện đại, bộ đội ta đang rất cần gọn 2 xe tăng địch ở Chúc Sơn - học sinh, sinh viên, các chủ xưởng,
để hạn chế sức mạnh là cơ giới, thiết Chùa Trầm, huyện Chương Mỹ, tỉnh chủ hãng, bà con nông dân… cùng
giáp, xe tăng của quân Pháp. Trên Hà Đông (nay là huyện Chương Mỹ, tham gia đóng góp sức lực, trí tuệ
tinh thần đó, cán bộ, công nhân, các thành phố Hà Nội); số xe còn lại của chế tạo vũ khí - một mặt trận “Quân
nhà khoa học Cục Quân giới đều rất địch hốt hoảng quay trở về Hà Nội. giới nhân dân” chống xâm lược, bảo
quyết tâm và tin tưởng có thể chế Trận đánh đó đã góp phần bẻ gãy vệ thành quả cách mạng vừa mới
tạo thành công súng Bazoka phục cuộc tiến quân của địch vây quét giành được.
vụ bộ đội đánh địch. vùng Chương Mỹ - Quốc Oai. Chiến
thắng vang dội này là một kỳ tích, Trong điều kiện hoàn cảnh thiếu
Tháng 9/1945, tại Xưởng Giang thể hiện sự trưởng thành vượt bậc thốn trăm bề, từ trong rừng sâu, núi
Tiên (Thái Nguyên), đồng chí Hoàng của Quân đội ta nói chung, những thẳm, với sự tham mưu, tổ chức thực
Phúc đã mổ xẻ viện đạn Bazoka người lính thợ Quân giới nói riêng, hiện của Phòng Quân giới (sau này là
do quân đồng minh giúp ta trước làm cho kẻ thù bất ngờ, sửng sốt. Cục Quân giới), chúng ta đã kịp thời
Cách mạng tháng Tám 1945. Sau chuyển ra mặt trận hàng trăm, hàng
một thời gian nghiên cứu thiết kế, nghìn tấn vũ khí, góp phần làm thất
cải tiến công nghệ, hoàn thiện các bại chiến lược “đánh nhanh, thắng
công đoạn chế tạo dưới sự chỉ đạo nhanh” của kẻ thù, xây dựng tiềm
trực tiếp của nhà khoa học Trần Đại lực kháng chiến để chiến thắng giặc
Nghĩa, cuối năm 1946, súng Bazoka Pháp xâm lược, mà đỉnh cao là Chiến
đã được cán bộ, kỹ sư Phòng Quân thắng lịch sử Điện Biên Phủ ngày
giới bắn thử nghiệm tại Đồng Hỷ 7/5/1954, lừng lẫy năm châu,  chấn
(Thái Nguyên) và đến tháng 2/1947 động địa cầu.

54 COÂNG NGHIEÄP QUOÁC PHOØNG & KINH TEÁ

SỐ ĐẶC BIỆT KỶ NIỆM 75 NĂM NGÀY TRUYỀN THỐNG NGÀNH QUÂN GIỚI - CÔNG NGHIỆP QUỐC PHÒNG

NHỚ THỜI SẢN XUẤT VŨ KHÍ

trong vòng vây giặc Pháp

NGỌC MINH

Sản xuất lựu đạn tại binh công xưởng Nam Bộ (1943 - 1953). Ảnh: TL

SẢN XUẤT VŨ KHÍ, TRANG Ngày 15/9/1945, chỉ 13 ngày khăn, kinh tế nông nghiệp lạc hậu,
BỊ LÀ MỐI QUAN TÂM HÀNG sau khi tuyên bố độc lập, các ngành công nghiệp vật liệu, công
ĐẦU CỦA ĐẢNG TA VÀ CHỦ Chủ tịch Hồ Chí Minh đã nghệ chế tạo chưa có, lại bị chiến
TỊCH HỒ CHÍ MINH ĐỂ BẢO chỉ thị thành lập Phòng tranh tàn phá nặng nề, chưa có cơ sở
VỆ CHÍNH QUYỀN CÁCH Quân giới (tổ chức ban đầu của ngành vật chất cho ngành sản xuất vũ khí ra
MẠNG NON TRẺ TRƯỚC SỰ Quân giới- Công nghiệp quốc phòng) đời. Vì vậy, khi Chính phủ hỏi ý kiến
XÂM LƯỢC TRỞ LẠI CỦA với hai nhiệm vụ là thu thập, mua sắm một số nhà khoa học về việc sản xuất
THỰC DÂN PHÁP. vũ khí và tổ chức cơ sở sản xuất vũ khí. vũ khí, nhiều đồng chí băn khoăn là ta
không thể làm được. Tuy vậy, trong
Tiếp đó, ngày 26/9/1945, đồng chí điều kiện bị giặc Pháp bao vây, lùng
Võ Nguyên Giáp đã ký Giấy ủy nhiệm sục bốn bề, cán bộ, công nhân Quân
cho đồng chí Nguyễn Ngọc Xuân, giới vượt qua mọi khó khăn trở ngại
Chánh phòng Quân giới “có đủ quyền để tổ chức sản xuất vũ khí, cung cấp
trưng thu các xưởng và tất cả các vật kịp thời cho bộ đội và dân quân chiến
liệu cần thiết cho kỹ nghệ binh khí để đấu với kẻ thù. Hàng loạt tổ sửa chữa
củng cố việc quốc phòng”. và chế tạo vũ khí tại các chi đội bộ đội
ở Nam Bộ; các binh công xưởng ở các
Cần phải nhấn mạnh rằng, hoàn
cảnh nước ta lúc đó vô cùng khó

55

MỘT THỜI ĐỂ NHỚ

tỉnh, khu từ Bắc chí Nam ra đời. Máy mũi thọc sâu theo hai cánh. Hướng địch ở Chúc Sơn - Chùa Trầm, huyện
móc, nguyên liệu lấy từ cơ sở công từ phía Tây Nam Hà Nội đi Hà Đông, Chương Mỹ, tỉnh Hà Đông, số xe còn
nghiệp dân dụng; nhân lực thì tuyển Mai Lĩnh, sau đó chúng ngược lên lại của địch hốt hoảng quay trở về Hà
lựa học sinh các trường kỹ nghệ, trí Chúc Sơn, Chùa Trầm, Sơn Lộ, Quốc Nội. Trận đánh đó đã góp phần bẻ gãy
thức yêu nước, công nhân các cơ sở Oai, Chùa Thầy. Hướng từ Chèm theo cuộc tiến quân của địch, đánh dấu
công nghiệp… để nhồi nạp đạn, sửa đê sông Hồng, sông Đáy xuống cầu sự trưởng thành vượt bậc của những
chữa súng, rèn giáo, mã tấu, rồi sản Phùng đánh vào vùng Đan Phượng. người lính thợ Quân giới, làm cho kẻ
xuất lựu đạn, địa lôi, súng kíp… đáp Đài phát thanh của địch công khai nói thù hết sức bất ngờ và hoảng sợ.
ứng cho mặt trận ngày một lan rộng. cuộc hành binh này có nhiệm vụ chụp
bắt cơ quan đầu não của Việt Minh. Ở Nam Bộ không có điều kiện để
Ngày 9/10/1946, tại Hội nghị quân sản xuất súng và đạn Bazoka, kỹ sư Lê
sự toàn quốc lần thứ 3 tổ chức tại Ngay từ khi Trung đoàn Thủ đô Tâm đã nghiên cứu ra Bazomin (một
Chúc Sơn, huyện Chương Mỹ, tỉnh Hà loại mìn lõm) để đánh cơ giới địch.
Đông (nay là thị trấn Chúc Sơn, huyện Từ năm 1948 đến 1950, Trong trận đánh La Ngà (Định Quán,
Chương Mỹ, thành phố Hà Nội), một cán bộ, công nhân Đồng Nai) tháng 2/1948, bộ đội ta đã
vấn đề được các đại biểu trao đổi rất Quân giới từ Khu 5 trở dùng mìn badômin và các loại vũ khí
sôi nổi là phải có một thứ vũ khí nào ra đã sản xuất được khác phá hủy 59 xe quân sự, diệt 150
đó có thể chiến đấu hiệu quả với 133 nghìn tấn vũ khí, binh lính hộ tống, 25 sĩ quan đi dự hội
xe tăng, cơ giới của địch. Đồng chí gồm: hơn 1 triệu quả nghị quân chính; bắt sống Trung úy
Võ Nguyên Giáp mời kỹ sư Trần Đại lựu đạn, mìn, địa lôi; Joeffrey, chỉ huy Đại đội hộ tống của
Nghĩa, một trí thức Việt kiều vừa được 900 khẩu súng; 15 địch. Quân giới Nam Bộ còn nghiên
Bác Hồ đưa từ Pháp về nước tham gia vạn quả đạn các loại; cứu chế tạo thành công súng và đạn
kháng chiến và bổ nhiệm giữ chức hơn 200 tấn hóa chất; SS theo nguyên lý không giật, với kết
Cục trưởng Cục Quân giới, phát biểu thuốc nổ; hai triệu cấu đơn giản, tiết kiệm được thuốc
ý kiến. Kỹ sư Trần Đại Nghĩa cho biết: viên đạn súng trường, phóng để phá hủy tháp canh của địch.
Theo tinh thần chỉ đạo của đồng chí súng tiểu liên…
Võ Nguyên Giáp khi đến thăm xưởng Từ thành công vang dội trong
Quân giới Giang Tiên ở Thái Nguyên còn đang quần thảo với địch tại nội công tác nghiên cứu thiết kế, chế tạo
tháng 3/1946, hiện một nhóm cán đô, đồng chí Võ Nguyên Giáp đã vũ khí, Bộ Tổng chỉ huy đã biểu dương
bộ đang thử nghiệm để hoàn chỉnh không giấu được vẻ ưu tư, vì tất cả cán bộ, chiến sĩ Quân giới đã “tái sinh”
súng và đạn Bazoka trong thời gian những ụ chướng ngại vật do tự vệ và nhiều máy móc hư hỏng, cải biến máy
nhanh nhất. đồng bào ta mất rất nhiều công sức móc không thích hợp; mò vớt súng
dựng trên đường phố đã không ngăn đạn, thủy lôi dưới lòng sông; khai thác
Ngày 19/12/1946, kháng chiến được xe tăng, xe cơ giới của quân nguyên vật liệu từ bom, đạn chưa nổ
toàn quốc bùng nổ. Đồng chí Võ Pháp. Các chiến sĩ cảm tử của Trung của địch sản xuất vũ khí, trang bị cho
Nguyên Giáp chỉ thị cho ngành Quân đoàn Thủ đô đã dũng cảm ôm bom lực lượng vũ trang chiến đấu. Đặc biệt,
giới tổ chức những xưởng vũ khí nhỏ, ba càng lao vào xe tăng, xe thiết giáp từ năm 1948 đến năm 1950, cán bộ,
gọn, theo phương châm “tiểu quy mô, địch… Vì thế, vào cuối tháng 1/1947, công nhân Quân giới từ Khu 5 trở ra
cơ động, linh hoạt, dễ di chuyển khi khi nghe tin Cục Quân giới đã chế tạo đã sản xuất được 133 nghìn tấn vũ khí,
cần thiết"; đồng thời, đẩy mạnh sản thành công súng, đạn Bazoka, đồng gồm: hơn 1 triệu lựu đạn, mìn, địa lôi;
xuất thật nhiều, thật nhanh những chí Võ Nguyên Giáp đã cử ngay đồng 900 khẩu súng; 15 vạn đạn các loại; 2
vũ khí thô sơ, thông dụng như: giáo, chí Phan Mỹ, Chánh Văn phòng Bộ triệu viên đạn súng trường, tiểu liên;
mã tấu, lựu đạn, mìn, địa lôi, súng kíp, Quốc phòng và đồng chí Tôn Thất hơn 200 tấn hóa chất, thuốc nổ…
cung cấp kịp thời cho các lực lượng, Hoàng, cán bộ Nha Nghiên cứu kỹ
phù hợp với hoàn cảnh kháng chiến thuật, đến lấy và mang ngay về mặt Với một nền công nghiệp lạc hậu,
và quan điểm chiến tranh nhân dân, trận đường số 6. Quân ta đã dùng gần như không có gì, song bằng tinh
vũ trang toàn dân. súng, đạn Bazoka diệt gọn 2 xe tăng thần mưu trí, sáng tạo những người
lính thợ Quân giới lại sản xuất được
Đúng như dự kiến của Trung ương các vũ khí hiện đại, như: Bazoka, SKZ,
Đảng và Chủ tịch Hồ Chí Minh, sau khi SS... đã đáp ứng yêu cầu chiến thuật
chiếm được Hà Nội, giặc Pháp bắt đầu tiêu diệt những phương tiện tăng, xe
mở các cuộc tấn công lớn ra các tỉnh bọc thép, phá tan các lô cốt boong
lân cận. Ngày 2/3/1947, cuộc hành ke của địch, góp phần làm thất bại
binh lớn đầu tiên của quân Pháp từ Hà chiến lược chiến tranh dồn bốt của
Nội đánh ra các địa phương thuộc tỉnh giặc Pháp.
Hà Đông (nay thuộc Hà Nội). Xe tăng,
xe bọc thép, bộ binh cơ giới mở những (Theo cuốn sách: “Nhớ về nửa thế kỷ
sản xuất và sửa chữa vũ khí”)

56 COÂNG NGHIEÄP QUOÁC PHOØNG & KINH TEÁ

BÀI DỰ THI "CÔNG NGHIỆP QUỐC PHÒNG - 75 NĂM XÂY DỰNG VÀ PHÁT TRIỂN"

Luyện thép giữa

NÚI RỪNG VIỆT BẮC

Đại tá, ThS. NGÔ NHẬT DƯƠNG

Núi rừng Việt Bắc năm xưa là nơi mà ngành Quân giới đã cho ra lò
mẻ thép đầu tiên phục vụ kháng chiến. Ảnh: TL

SAU CHIẾN DỊCH BIÊN Đầu năm 1951, Cục Quân xuất vũ khí, trang bị đã gần cạn kiệt.
GIỚI NĂM 1950, NHU CẦU SẢN giới giao nhiệm vụ cho Thực hiện nhiệm vụ, Phòng Kim
XUẤT VŨ KHÍ ĐÁNH PHÁP Viện Nghiên cứu quân
NGÀY CÀNG NHIỀU TRONG giới xây dựng các lò luyện loại của Viện Nghiên cứu quân giới
KHI NGUỒN NGUYÊN VẬT thép, nguồn nguyên liệu tận dụng từ tập trung toàn lực cho nghiên cứu sản
LIỆU NGÀY CÀNG CẠN KIỆT. phoi tiện, sắt thép vụn, gang già của xuất thép. Đây là công việc mới, khó
ĐỂ KHẮC PHỤC, BÊN CẠNH các xưởng và các kho ở Việt Bắc. Chủ khăn, chưa có cơ sở Quân giới nào
VIỆC ĐẨY MẠNH THU GOM, trương sản xuất thép lúc này là phù làm, trong khi đội ngũ cán bộ nghiên
KHAI THÁC, CỤC QUÂN GIỚI hợp, vì các đô thị và vùng đồng bằng cứu hầu hết là những sinh viên, học
CHỦ TRƯƠNG XÂY DỰNG đông dân hầu hết đều bị quân Pháp sinh mới rời ghế nhà trường gia nhập
MỘT SỐ CƠ SỞ SẢN XUẤT chiếm đóng hoặc bị chia cắt, không Quân giới, chưa được đào tạo qua
GANG, THÉP CUNG CẤP CHO có nguồn bổ sung nguyên liệu mới ngành luyện kim. Tất cả đều phải tự
CÁC BINH CÔNG XƯỞNG. và nếu có mua được cũng khó vận tìm hiểu qua tài liệu của các đồng chí
chuyển ra vùng tự do. Bên cạnh đó, Tạ Quang Bửu, Trần Đại Nghĩa, Võ Quý
nguồn nguyên liệu tận dụng từ ống Huân mang từ Pháp về. Sau đó, Cục
nước, đường ray, tà vẹt, trục bánh xe, Quân giới điều kỹ sư Võ Quý Huân
bệ máy, dầm cầu, khung thép, vỏ lò... (chuyên gia về luyện kim) về giúp
qua nhiều năm khai thác phục vụ sản Viện nghiên cứu sản xuất thép. Sau
một thời gian tìm hiểu thực tế, nhóm

57

MỘT THỜI ĐỂ NHỚ

nghiên cứu đề xuất hai phương án điện hồ quang. Nhóm nghiên cứu cuộn dây đồng là điểm tương ứng
luyện thép bằng than và bằng điện. thống nhất chọn kiểu lò Stassano với trở kháng cao nhất. Nếu rút lõi sắt
Qua kiểm tra, phương án luyện thép có 3 cực than điện nằm ngang. Tuy ra khỏi cuộn dây thì có trở kháng bé
bằng điện được chấp nhận vì công nhiên, để thiết kế loại lò điện nhỏ thì nhất. Theo cách đó, khi đặt thỏi sắt
suất trạm thủy điện ở Bản Thi (Bắc cần phải tính toán kỹ cả lý thuyết và nằm gọn trong cuộn dây đồng để tạo
Kạn) phù hợp với yêu cầu điện áp của thực nghiệm nấu luyện. Nhiệm vụ này trở kháng lớn nhất trong mạch cũng
lò nhỏ (15kwA). Than cực điện có thể được đồng chí Tuân (có bằng toán là lúc cho 3 cực điện tiếp xúc để mồi
mua ở vùng địch tạm chiếm hoặc điều học đại cương) qua nghiên cứu tài liệu hồ quang, do đó không xảy ra hiện
từ Công xưởng hóa chất miền Nam về chiếu xạ, phản xạ, bức xạ... đã tính tượng ngắn mạch nữa.
lên. Gạch chịu lửa, cách làm khuôn ta toán được những dữ liệu thích hợp với
đều có khả năng thực hiện được. kiểu lò nhỏ để tiến hành xây lắp. Tháng 10/1951, việc chuẩn bị cho
sản xuất mẻ thép thí nghiệm tại Viện
Để sản xuất được thép, các cán Nhiệm vụ xây dựng lò rất vất vả, Nghiên cứu quân giới hoàn tất, một lò
bộ, kỹ sư Quân giới phải giải được bài nhất là nắp vòm với đường cong lõm nhỏ 3 cực điện, dung lượng 5kg đã sẵn
toán về năng lượng, vật liệu chịu lửa, (có vai trò làm giảm bớt sự tản nhiệt sàng. Sau hơn hai giờ nấu luyện, nước
giữ nhiệt, tạo và chế ngự hồ quang. và phản xạ tập trung nhiệt cho phôi thép đã sánh, lò thép từ từ nghiêng,
nước thép theo máng rót vào khuôn
Vấn đề năng lượng thì ta đã có Chỉ với 13 cán bộ, kỹ sư, vừa đủ làm một chiếc cuốc chim nặng
một máy phát điện công suất 18kwA, công nhân viên, Phân 2,5kg. Khi phá khuôn, thành phẩm
sử dụng động cơ xe ô tô GMC cải tiến xưởng Đúc, thuộc Viện tuy chưa đẹp nhưng hình dáng khá
chạy bằng khí than, do tỉnh Hà Giang Nghiên cứu quân giới, ổn. Nhiệm vụ sản xuất thí nghiệm mẻ
cung cấp. Ngoài ra, ở Việt Bắc còn có đã sản xuất thép bằng thép đầu tiên đã hoàn thành.
hai máy phát điện, công suất 100kwA, lò điện hồ quang để
tại Bản Thi. Kỹ sư Võ Quý Huân và làm ra hơn 25.000 sản Sau đó một thời gian ngắn, việc
đồng chí Nguyễn Cảnh Hồ lên tận nơi phẩm quân cụ các loại sản xuất thép đang được tiến hành thì
khảo sát, xem xét nguồn nguyên liệu cung cấp cho chiến trạm thủy điện ở Bản Thi, Xưởng H52
sắt, thép phế thải để nghiên cứu đặt trường. và các xưởng xung quanh bị máy bay
địa điểm sản xuất thép tại đó. địch ném bom đánh phá, gây thiệt hại
thép). Vật liệu để xây dựng cần thích lớn về vật chất. Đoạn kênh dài hàng
Vật liệu chịu lửa thì có thể khai thác hợp ở mỗi góc độ, khu vực, vị trí như chục mét dẫn nước vào bể chứa của
gạch KMA của lò cao Mai Tâm, gạch ở cửa nạp liệu, cửa rót thép, 3 lỗ than trạm thủy điện bị phá; ống dẫn nước
Sa-mốt của lò nung quặng kẽm ở Bản điện... Đặc biệt, việc lắp ghép nắp vòm bằng thép từ bể chứa xuống tua-bin
Thi, nhưng hai loại gạch này không với thân lò phải qua tính toán lý thuyết bị đứt chỗ nối, tua-bin và máy phát
chịu được nhiệt độ quá cao. Với lò và thực nghiệm nhiều lần đạt yêu cầu điện bị chấn động. Việc sửa lại tua-
luyện thép nếu gạch không chịu được mới tiến hành xây lò sản xuất. bin chỉ cần rà, chỉnh trong một đêm,
nhiệt độ cao thì sẽ mủn ra làm thủng còn việc đắp lại các bờ kênh dẫn nước
lò, nếu để tản nhiệt nhanh thì dù hồ Bên cạnh đó, vấn đề tạo và chế phải mất khá nhiều công sức. Không
quang dài và độ nóng đạt yêu cầu thì ngự hồ quang nhằm tạo chế độ làm có xi măng, công nhân phải dùng cọc
phôi sắt không nóng chảy được. Trước việc ổn định của hệ thống là rất khó tre, phên nứa dựng lên, sau đó đổ đất
yêu cầu nấu thép đòi hỏi vừa phải chịu khăn. Sau khi tham khảo các tài liệu lèn kỹ. Lúc đầu vì muốn nhanh nên lấy
được nhiệt độ cao vừa phải giữ được về ổn định dòng điện, nhóm nghiên đất xung quanh. Khi tháo nước vào
nhiệt, nhóm nghiên cứu chọn vật liệu cứu kết luận phải thêm vào mạch điện kênh, đất thấm nước vỡ ra, nước chảy
chịu lửa là đá sỏi trắng (SiO2). Đất sét một điện trở cảm kháng biến đổi để hết phải làm lại. Lần sau, lấy đất sét ở
được sử dụng vừa làm vật liệu kết cân bằng với dung kháng biến đổi đã nơi xa hơn, lèn, đầm thật kỹ nên dòng
dính, vừa pha trộn làm vật liệu chịu có (tức là 3 cực điện của hồ quang). nước lại theo bờ kênh mới đổ vào bể
lửa. Về sau ta tìm được loại đất sét cao Cảm kháng biến này được chế tạo chứa. Sau khi ống dẫn nước bằng thép
2lcAaa.ln22oO0h,03cc°chóCóị)uh.thVàđmểiệưccợlhưcnịợugnnhnhgihiêệiontệxtđcittứộừnu1chta.ô8ìomm00(rS°(aCAiOtlđ2ỷ2Oếvl3nệà) gồm cuộn dây đồng và lõi sắt di động sửa chữa xong, đưa nước xuống tua-
hỗn hợp (sỏi, đất sét) phù hợp là quá bên trong. Khi lõi sắt nằm gọn trong bin và dòng điện lại sẵn sàng phục vụ
trình lâu dài, gian khổ mới có được. cho sản xuất thép.

Ngoài ra, việc giữ nhiệt phụ thuộc Khi sản phẩm thép đúc liên tục ra
vào kiểu lò điện. Khi chọn, nhóm lò ngày càng nhiều thì nguồn nguyên
nghiên cứu xem xét tất cả các kiểu liệu cho sản xuất càng trở nên cấp
lò điện có trong tài liệu và được Cục bách. Rất may, lúc đó bên cạnh Phân
trưởng Trần Đại Nghĩa gợi ý về lò xưởng Đúc có Xưởng Rèn, nguồn
thép phế liệu đang chất thành đống.

(Xem tiếp trang 61)

58 COÂNG NGHIEÄP QUOÁC PHOØNG & KINH TEÁ

SỐ ĐẶC BIỆT KỶ NIỆM 75 NĂM NGÀY TRUYỀN THỐNG NGÀNH QUÂN GIỚI - CÔNG NGHIỆP QUỐC PHÒNG

Chi viện nhân lực cho miền Nam

XÂY DỰNG CÁC XƯỞNG QUÂN GIỚI

THANH LONG

TRONG KHÁNG CHIẾN CHỐNG MỸ CỨU NƯỚC, NHIỆM VỤ CHI VIỆN CÁCH MẠNG
MIỀN NAM, TRONG ĐÓ CÓ VIỆC XÂY DỰNG LẠI HỆTHỐNG CÁC XƯỞNG QUÂN GIỚI,
LÀ MỘT NHIỆM VỤ HẾT SỨC QUAN TRỌNG CỦA QUÂN GIỚI MIỀN BẮC.

Công nhân Xưởng B109, Quân giới Nam Bộ, sản xuất lựu đạn trong kháng chiến chống Mỹ. Ảnh: TL

Từ sau năm 1956, được đế chiến cũ, hòng xóa bỏ lực lượng cách
quốc Mỹ dung dưỡng, mạng miền Nam. Trước tình hình đó,
ngụy quyền Sài Gòn đã Nghị quyết 15 của Trung ương Đảng
công khai phá bỏ Hiệp đã ra đời xác định rõ đường lối của
định Giơ-ne-vơ, quyết tâm chia cắt lâu cách mạng miền Nam và phương
dài đất nước ta. Năm 1959, với Luật hướng xây dựng lực lượng vũ trang,
10/59, chính quyền Ngô Đình Diệm thực hiện mục tiêu giải phóng miền
thẳng tay đàn áp những người kháng Nam, thống nhất đất nước.

59

MỘT THỜI ĐỂ NHỚ

Thực hiện Nghị quyết của Trung công nhân. Để giải quyết khó khăn Nhờ sớm có sự chuẩn bị nên Quân
ương Đảng, phong trào đấu tranh đó, Trung ương Đảng chủ trương giới miền Bắc đã tạo được nguồn
của nhân dân miền Nam với hình đưa cán bộ, chiến sĩ tập kết trở lại nhân lực dồi dào, sẵn sàng chi viện
thức đấu tranh chính trị kết hợp với miền Nam. Tháng 5/1957, Đội huấn chiến trường khi thời cơ đến. Từ năm
đấu tranh vũ trang đã được phát luyện 557 với nhiệm vụ đào tạo cán 1961 trở đi, khi đường 559 được khai
động rộng khắp các địa phương. bộ và thợ Quân giới cho miền Nam thông, những chuyến hàng vũ khí
Đặc biệt từ sau phong trào Đồng được thành lập. Từ tháng 12/1957, đầu tiên được chuyển vào miền Nam
Khởi (năm 1960), lực lượng vũ trang Đội 557 đã tổ chức các khóa huấn thì lần lượt các đoàn cán bộ, công
dần được hình thành và phát triển, luyện. Ba khóa đầu có tính chất đặc nhân Quân giới cũng lên đường vào
hỗ trợ tích cực cho phong trào đấu biệt: Tất cả học viên được chiêu sinh chiến trường. Tháng 2/1961, đoàn
tranh chính trị, đưa cách mạng miền đều là cán bộ, công nhân Quân giới cán bộ, công nhân Quân giới đầu
Nam chuyển sang giai đoạn mới. tiên vào đến cơ quan Bộ chỉ huy Miền
Nhiệm vụ đảm bảo vũ khí, trang bị Hàng nghìn cán (B2). Đoàn gồm có 30 người do đồng
cho lực lượng vũ trang được đặt ra bộ, công nhân Quân chí Ba Sinh làm trưởng đoàn, trừ một
ngày càng cấp thiết. Đáp ứng yêu giới miền Bắc không số ít ở lại cơ quan, số còn lại được
cầu đó, ngay từ năm 1957, Xứ ủy quản gian khổ, hy phân công đi xây dựng cơ sở Quân
Nam Bộ quyết định thành lập xưởng sinh, quyết tâm vượt giới ở Khu 8 và Khu 9.
Quân giới đầu tiên và tiếp theo Trường Sơn vào miền
những năm sau đó, xưởng Quân giới Nam sát cánh cùng Tháng 7/1961, một đoàn khác do
các địa phương lần lượt ra đời, hình cán bộ, công nhân đồng chí Trần Văn Quang dẫn đầu
thành hệ thống các xưởng Quân giới Quân giới miền Nam đã có mặt ở Bộ chỉ huy B2. Đây là lực
chiến trường. tạo dựng được một hệ lượng quan trọng bổ sung cho Bộ chỉ
thống cơ sở Quân giới huy Miền, trong đó có đồng chí Lưu
Nhiệm vụ chi viện cách mạng rất đa dạng ở khắp các Dương (phụ trách Ban Quân giới),
miền Nam, trong đó có việc xây địa phương. Phan Văn Đời, Phạm Anh Tuấn (Tư
dựng lại hệ thống các xưởng Quân Tuấn), Lâm Hồng, Sáu Hào, Sáu Bá…
giới, lúc này trở thành một nhiệm vụ miền Nam tập kết. Nội dung học tập Đây là những cán bộ nòng cốt của
chính của Quân giới miền Bắc. Vì vậy, được Cục Quân giới chuẩn bị rất chu Quân giới B2 sau này. Cùng thời gian,
sau khi mở rộng các nhà máy Z1, Z2 đáo. Ngoài việc chú trọng nâng cao khi Bộ Tư lệnh Quân khu 5 thành lập,
và X10, tập trung sản xuất súng bộ kiến thức sản xuất và sửa chữa vũ khí một đoàn gồm 5 đồng chí đều là cán
binh, đạn con, lựu mìn, quân cụ… (chủ yếu là vũ khí cơ bản như mìn, bộ Quân giới tập kết đã trở về thành
gửi vào miền Nam, Cục Quân giới rất lựu đạn…), học viên còn được trải lập Ban Quân giới trực thuộc phòng
chú trọng việc giúp đỡ, tạo điều kiện nghiệm các giải pháp khắc phục khó Hậu cần Quân khu. Được tiếp nhận
thuận lợi để xây dựng và mở rộng khăn trong các tình huống đặc biệt, nhiều cán bộ có năng lực và kinh
hoạt động của các xưởng Quân giới chẳng hạn như sử dụng máy tiện nghiệm, cơ quan Quân giới B2 và
chiến trường. quay tay khi không có máy động Khu 5 được hình thành và từng bước
lực; cách tổ chức xưởng bảo đảm kiện toàn, đã kịp thời chỉ đạo các địa
Dựa trên những kinh nghiệm dễ dàng cơ động khi cần thiết; cách phương gây dựng các cơ sở Quân giới
hoạt động của ngành Quân giới tạo nguồn nguyên vật liệu tại chỗ… đều khắp. Nhờ có sự quan tâm trực
trong thời kỳ kháng chiến chống Kết thúc khóa học, mỗi học viên đều tiếp, sát sao của các cơ quan Quân
Pháp, Quân giới miền Bắc đã triển có trong tay cẩm nang ghi chép rất giới, liên tục được bổ sung nguồn
khai các kế hoạch nhằm chi viện tỉ mỉ những kiến thức chuyên môn, nhân lực, đặc biệt là các đoàn cán bộ,
tích cực Quân giới chiến trường trên những kinh nghiệm tổ chức, quản lý công nhân từ miền Bắc, các xưởng:
nhiều mặt, gồm: nhân lực, máy móc, sản xuất. Tính riêng 12 khóa đầu đã B55 ở Chiến khu D, A10 ở Chiến khu
thiết bị, dụng cụ, phụ tùng, chi tiết có 2.327 học viên ra trường. Dương Minh Châu và X10 ở Quân
vũ khí, tài liệu kỹ thuật. khu 5, đã trở thành hạt nhân để từ đó
mở rộng mạng lưới các xưởng Quân
Trong giai đoạn thực hiện Hiệp giới khắp các địa bàn Nam bộ và cực
định Giơ-ne-vơ, phần lớn cán bộ, Nam Trung bộ.
công nhân Quân giới miền Nam đã
tập kết ra miền Bắc, chỉ còn số ít Nhằm đáp ứng yêu cầu về nhân
được cài cắm tại các địa bàn chiến lực ngày càng tăng của Quân giới
lược. Bởi vậy, khó khăn lớn nhất chiến trường, từ năm 1962 trở đi, việc
trong buổi đầu khôi phục Quân giới đưa cán bộ kỹ thuật và công nhân
miền Nam là thiếu đội ngũ cán bộ,

60 COÂNG NGHIEÄP QUOÁC PHOØNG & KINH TEÁ

SỐ ĐẶC BIỆT KỶ NIỆM 75 NĂM NGÀY TRUYỀN THỐNG NGÀNH QUÂN GIỚI - CÔNG NGHIỆP QUỐC PHÒNG

lành nghề đi B trở thành nhiệm đã lên đường vào Khu 5. Tại đây, LUYỆN THÉP...
vụ thường xuyên của Quân giới đoàn đã trực tiếp hướng dẫn 5 cơ
miền Bắc. Số lượng và chất lượng sở tổ chức dây chuyền sản xuất hạt (Tiếp theo trang 58)
các đoàn ngày càng tăng. Đơn cử, lửa, nụ xùy; kiểm tra và giúp một Vậy là thép phế liệu được đưa vào xe
ngày 12/4/1963, một đoàn gồm số cơ sở hoàn thiện quy trình sản goòng chuyển về Phân xưởng đúc.
nhiều kỹ sư và công nhân bậc cao xuất lựu đạn. Đoàn còn đến một Tuy nhiên, do phải sử dụng nguyên
đã lên đường vào Nam giữa mùa số cơ sở Quân giới huyện tìm hiểu liệu sạch nên việc đánh gỉ mất nhiều
mưa lũ và phải gần 6 tháng sau khả năng sản xuất vũ khí tại chỗ và công sức và thời gian, nếu làm thủ
mới vào được Xưởng B55. Số cán giải quyết một số vướng mắc về công thì không kịp. Xưởng đã có
bộ, công nhân này đã góp phần nguyên vật liệu… Đặc biệt, sau Hội sáng kiến là sử dụng thùng nghiền
quan trọng nâng cao năng lực sản nghị Quân giới chiến trường (đầu thuốc đen sẵn có, cho phế liệu vào
xuất cho Xưởng B55, nhiều đồng năm 1974), tháng 2/1974, đoàn quay. Những mảnh tôn, sắt vụn phế
chí đã lập được thành tích xuất sắc, cán bộ do Cục phó Cục Quân giới thải va đập vào nhau đã giúp tẩy hết
nổi bật là đồng chí Nguyễn Thanh Nguyễn Tâm Thưởng phụ trách gỉ sắt, bụi bẩn. Ngoài ra, cát là vật
Vọng được tuyên dương Anh hùng đã vào Nam bộ và cực Nam Trung liệu quan trọng sử dụng trong đúc
Lực lượng vũ trang. Trong 8 năm bộ công tác. Trong hơn một tháng thép cũng phải vận chuyển từ xa về,
(1965-1973), đã có 28 đoàn với ở B2, đoàn đã đến hầu khắp các vì cát ở các dòng suối xung quanh
quân số hơn 1.000 người, phần lớn xưởng, trạm Quân giới nắm tình lẫn nhiều tạp chất và không chịu
là cán bộ kỹ thuật có kinh nghiệm hình, đề xuất giải pháp nâng cao được nhiệt độ cao lên tới 1.400°C
và công nhân được đào tạo bài hiệu quả hoạt động của các cơ trong quá trình luyện thép.
bản (tính riêng năm 1966 có tới 7 sở; đồng thời góp ý kiến về thiết
đoàn). Đặc biệt, từ năm 1973, sau kế mở rộng các xưởng OX1, OX2, Một khó khăn nữa là Phân xưởng
khi Hiệp định Pa-ri được ký kết, Z24 và Z1. Đến tháng 5/1974, đoàn đúc được đặt tại Bản Thi, là một
việc chi viện nhân lực cho Quân quay ra làm việc với Phòng Quân vùng cao của tỉnh Bắc Kạn nên nhiệt
giới miền Nam đã mang tính chất giới B1 (Khu 5), trao đổi thống nhất độ có lúc xuống tới 0°C; nên càng
khác trước. Bên cạnh các đoàn vào yêu cầu thiết kế và địa điểm xây rét cán bộ, công nhân càng đói, bữa
tăng cường cho các xưởng, Quân dựng Xưởng C36 và C38. ăn chính không đủ no, bữa ăn giữa
giới miền Bắc đã tổ chức nhiều đội ca cũng chỉ có mấy củ sắn tự tăng
sửa chữa cơ động hành quân vào Ngoài ra, trong hai năm 1974, gia sản xuất. Nhưng vượt lên tất cả,
chiến trường, trực tiếp làm nhiệm 1975, để củng cố lại hệ thống các cán bộ, công nhân Quân giới đã
vụ đảm bảo vũ khí cho các đơn vị xưởng Quân giới miền Nam, nhiều khắc phục mọi khó khăn, gian khổ
chiến đấu. tổ kỹ thuật đã từ miền Bắc vào Khu sản xuất thép dùng làm quân cụ để
5 và Nam bộ. Các tổ này có nhiệm công binh và dân công hỏa tuyến
Từ năm 1965 khi cuộc kháng vụ hỗ trợ các xưởng lắp đặt, vận mở đường cho bộ đội hành quân,
chiến chống Mỹ cứu nước của hành các thiết bị vừa tiếp nhận cho xe kéo pháo phục vụ Chiến dịch
nhân dân ta chuyển giai đoạn, từ miền Bắc, đồng thời góp phần Điện Biên Phủ.
nhu cầu vũ khí, trang bị phục vụ nâng cao năng lực quản lý sản xuất
chiến đấu tăng lên thì hệ thống cho các cơ sở. Trong thời gian hơn một năm,
các xưởng Quân giới chiến trường chỉ với 13 cán bộ, công nhân
cũng được mở rộng; hoạt động sản Có thể nói, ngay từ những ngày viên, Phân xưởng đúc, thuộc Viện
xuất và sửa chữa vũ khí có yêu cầu đầu cho đến khi kết thúc cuộc Nghiên cứu quân giới, đã sản xuất
lớn hơn, mặt hàng, chủng loại vũ kháng chiến chống Mỹ cứu nước, thép bằng lò điện hồ quang để làm
khí nhiều và phức tạp hơn. Vì vậy, bằng nhiều hình thức tổ chức khác ra hơn 25.000 sản phẩm quân cụ
công tác tổ chức và quản lý hoạt nhau, hàng nghìn cán bộ, công các loại cung cấp cho chiến trường.
động của các xưởng cũng đã bộc nhân Quân giới miền Bắc đã không Chiến công ấy là niềm vinh dự và
lộ một số hạn chế, thiếu sót. Nắm quản gian khổ, hy sinh, quyết tâm tự hào của ngành Quân giới Việt
được thực tế đó, Cục Quân giới đã vượt Trường Sơn vào miền Nam Nam non trẻ giữa núi rừng Việt Bắc.
tổ chức nhiều đoàn công tác vào sát cánh cùng cán bộ, công nhân Trong hoàn cảnh và điều kiện cực
tận nơi nghiên cứu, tìm biện pháp Quân giới miền Nam tạo dựng kỳ khó khăn, bằng tinh thần tự lực,
khắc phục. Có thể kể đến là đoàn được một hệ thống cơ sở Quân giới tự cường, đoàn kết, sáng tạo, những
do đồng chí Trương Quang Sang rất đa dạng ở khắp các địa phương; cán bộ, kỹ sư, công nhân Quân giới
(Quản đốc Phân xưởng Cơ khí Z2) thực hiện tốt nhiệm vụ sản xuất và đã sản xuất được những sản phẩm
làm trưởng đoàn, gồm 5 cán bộ sửa chữa vũ khí theo yêu cầu của thép đầu tiên, góp công cùng toàn
chiến trường. quân, toàn dân ta làm nên chiến
thắng lịch sử Điện Biên Phủ.

61

MỘT THỜI ĐỂ NHỚ

Quân giới Miền

TRONG CHIẾN DỊCH HỒ CHÍ MINH LỊCH SỬ

Đại tá NGUYỄN THANH TRẦN
Khoa Hậu cần - Kỹ thuật, Học viện Quốc phòng

CHIẾN DỊCH HỒ CHÍ MINH Tổng lắp súng B40 ở Nhà máy Z125 trong kháng chiến chống Mỹ. Ảnh: TL
LÀ CHIẾN DỊCH CUỐI CÙNG
QUYẾT ĐỊNH GIẢI PHÓNG
HOÀN TOÀN MIỀN NAM,
THỐNG NHẤT ĐẤT NƯỚC.
TRƯỚC NHU CẦU RẤT LỚN VỀ
VŨ KHÍ, BỘ QUỐC PHÒNG CHỦ
TRƯƠNG TẬP TRUNG MỌI KHẢ
NĂNG ĐỂ BẢO ĐẢM, TRONG ĐÓ
QUÂN GIỚI NAM BỘ VÀ CỰC
NAM TRUNG BỘ (QUÂN GIỚI
MIỀN) ĐÃ GÓP CÔNG HOÀN
THÀNH XUẤT SẮC NHIỆM VỤ
SẢN XUẤT, SỬA CHỮA VŨ KHÍ,
TRANG BỊ PHỤC VỤ CHO CHIẾN
DỊCH THẮNG LỢI.

Thực hiện nhiệm vụ sản phá rào. Đặc biệt, cùng với khí thế gian sản xuất. Kết quả là nhiều loạt
xuất vũ khí cho chiến dịch, “thần tốc” của chiến dịch, Xưởng vũ khí có sức công phá lớn được
từ các xưởng của Quân Z1 trong 3 tháng đầu năm 1975 đã xuất xưởng, trong đó có 2.324 mìn
giới Miền (Z1, Z24, Z21, sản xuất được lượng vũ khí bằng định hướng MĐH10 và MĐH20, trên
Z26, OX1, OX2), các xưởng khu vực cả năm 1974. Cán bộ của Phòng 300 trái bộc phá phá rào; 40 giá
BX12 (Đoàn 814) và Z29 (Đoàn 220) Quân giới Miền trực tiếp xuống các phóng và 210 đạn phản lực B20…
đến các xưởng quân khu, tỉnh, các xưởng theo dõi chỉ đạo và trực tiếp Ngày 26/4/1975, Quân giới Miền
công trường vũ khí huyện, xã đều báo cáo tình hình sản xuất về cơ cung cấp cho chiến dịch 6.809 bộc
dấy lên không khí thi đua sản xuất quan Hậu cần Miền. Trong đợt thi phá phá rào, 3.621 mìn định hướng.
vũ khí sôi nổi. đua cao điểm này, xuất hiện nhiều
sáng kiến cải tiến như: Xưởng Z24 Cùng thời gian, Ban Quân giới
Quân giới Miền phát động đợt cải tiến phương pháp đúc thuốc các tỉnh Nam Bộ và cực Nam Trung
sản xuất cao điểm 20 ngày đêm (từ cho bộc phá phá rào, đưa năng suất Bộ cũng nhanh chóng thành lập
ngày 5 đến 25/4/1975). Với quyết lên gấp đôi; Xưởng Z1 có sáng kiến thêm các xưởng, tích cực thu gom
tâm “Tất cả cho tiền tuyến, tất cả để dùng sắt tròn đường kính Φ8mm nguyên vật liệu sản xuất vũ khí.
chiến thắng”, 4 xưởng của Quân giới thay thế cho tôn dày 3mm để gia Trong vòng hai tháng (từ tháng 2
Miền (Z1, Z24, Z26, Z29) và Xưởng công chân mìn lõm MCSIO và mìn - 4/1975), Quân giới và nhân dân
khu vực BX12 đã sản xuất 3.600 định hướng, giảm được 20% thời tỉnh Cà Mau, Bạc Liêu đã thu gom
trái mìn MĐH10, 6.000 trái bộc phá được 8.159kg nhôm, 297kg chì,

62 COÂNG NGHIEÄP QUOÁC PHOØNG & KINH TEÁ

BÀI DỰ THI "CÔNG NGHIỆP QUỐC PHÒNG - 75 NĂM XÂY DỰNG VÀ PHÁT TRIỂN"

75kg đồng thau và vận chuyển 20 Phóng thử đạn SS cải tiến của Xưởng Z201, Tây Nam Bộ (năm 1973). Ảnh: TL
tấn nguyên liệu cung cấp cho xưởng
vũ khí tỉnh. Xưởng Quân giới tỉnh Trong Chiến dịch Hồ bảo đảm cho bộ đội hành quân
Cà Mau, Bạc Liêu đã sản xuất được Chí Minh, nhu cầu vũ “thần tốc”. Xưởng Z58 bố trí ở Bù
1.281 mìn và thủ pháo, 3.135 bệ khí, đạn dược lên tới Đốp, Xưởng Z73 ở ngã ba Cốc Rưới,
phóng các loại. Ban Quân giới tỉnh 30.000 tấn. Do đó, các Trạm T201 ở Đồng Xoài… đưa thợ và
khẩn trương thành lập thêm 3 phân xưởng của Quân giới dụng cụ ra mặt đường để tiến hành
xưởng vũ khí (phân xưởng vỏ đạn, Miền và Xưởng khu sửa chữa vũ khí, trang bị cho các đơn
bệ phóng và hóa chất); đầu tháng vực BX12 đã đẩy mạnh vị hành quân cơ giới đi qua. Anh em
4/1975, đã sản xuất được 322 bệ sản xuất vũ khí, trong thợ thay nhau trực suốt ngày đêm,
phóng, 620 đạn các loại… đó làm ra hàng nghìn phấn đấu sửa chữa nhanh nhất cho
trái mìn MĐH10 và bộ đội. Trong chiến dịch, để kịp thời
Cùng với sản xuất, đầu năm 1975, bộc phá phá rào. Đặc bảo đảm cho các binh đoàn thọc sâu
hệ thống xưởng sửa chữa vũ khí biệt, Xưởng Z1 trong tác chiến theo 5 hướng chiến dịch
trang bị của Quân giới Miền được 3 tháng đầu năm được nhanh chóng, Hậu cần Miền
phát triển mạnh, gồm 2 xưởng của 1975 đã sản xuất được đã tổ chức các bộ phận sửa chữa cơ
Miền, 10 trạm sửa chữa của quân khu lượng vũ khí bằng cả động chở từ 1 đến 2 cơ số vật tư kỹ
và sư đoàn, 28 trạm của các trung năm 1974. thuật theo xe đủ bảo đảm phục vụ
đoàn. Trạm sửa chữa của Đoàn 75 tiến công liên tục.
và của các trung đoàn pháo tổ chức Thực hiện quyết tâm của Bộ
nhiều đội cơ động theo sát đội hình Chính trị là giải phóng Sài Gòn - Công tác sản xuất, sửa chữa vũ
tiến công của bộ đội, nhanh chóng Gia Định trong thời gian sớm nhất, khí, trang bị của Quân giới Miền
sửa chữa nhỏ và vừa bằng phương với tư tưởng chỉ đạo “thần tốc, táo ngoài việc đóng góp xứng đáng
pháp thay thế cụm. Việc đưa người bạo, bất ngờ, chắc thắng”, từ ngày vào thắng lợi của Chiến dịch Hồ Chí
và phương tiện xuống các đơn vị đi 14/4/1975, các trạm, xưởng sửa Minh, đồng thời còn khẳng định
theo sát chiến dịch để tiến hành sửa chữa của Hậu cần Miền tập trung bước trưởng thành vượt bậc về bảo
chữa vũ khí tại chỗ đã nâng cao hiệu đảm vũ khí của chiến dịch tiến công,
quả công tác bảo đảm kỹ thuật lên hiệp đồng binh chủng quy mô lớn
rất nhiều. cho bộ đội đánh chiếm đô thị, đánh
phản kích và truy kích tiêu diệt địch
Ngoài ra, để đảm bảo sửa chữa vũ rút chạy trên địa hình rộng lớn và để
lại nhiều bài học kinh nghiệm thực
khí, trang bị cho các đơn vị tham gia tiễn hết sức quý báu trong sự nghiệp
bảo vệ Tổ quốc.
chiến dịch, Hậu cần Miền còn triển

khai nhiệm vụ cho các đoàn hậu

cần (814, 230, 235, 210, 220, 770)…

Cuối tháng 3/1975, hệ thống cơ sở

sửa chữa của Miền được bố trí xong:

Đoàn Hậu cần 235 triển khai ở Chơn

Thành, Dầu Tiếng bảo đảm sửa chữa

cho Quân đoàn 3; Đoàn Hậu cần

210 ở Đồng Xoài, Bến Bầu sửa chữa

cho Quân đoàn 1; Đoàn Hậu cần

814 dồn lực lượng xuống La Ngà,

Túc Trưng, Dầu Giây trên Đường số

20 và Đường số 1, có Trạm Z78 bảo

đảm sửa chữa cho Quân đoàn 4,

Quân đoàn 2; Đoàn Hậu cần 230 ở

phía Bắc Đường số 4, có Trạm tiểu tu

Z80, cùng Đoàn Hậu cần Đồng Tháp

Mười bảo đảm sửa chữa cho Đoàn

232 (tương đương quân đoàn). Bên

cạnh đó, còn có 5 trạm sửa chữa

pháo bố trí ở các căn cứ hậu cần - kỹ

thuật trên 5 hướng tiến công của

chiến dịch.

63

MỘT THỜI ĐỂ NHỚ

QUÁ TRÌNH ĐỔI MỚI TƯ DUY QUẢN LÝ KINH TẾ

ở các nhà máy quốc phòng

Đại tá PHẠM VĂN BẠCH
Nguyên Trưởng ban Tổng kết Lịch sử - Tổng cục CNQP

TRƯỚC NĂM 1986, ÁP LỰC GAY GẮT CỦA TÌNH HÌNH KINH TẾ - XÃ HỘI BUỘC NƯỚC
TA PHẢI CÓ NHỮNG ĐỔI MỚI, MÀ TRƯỚC TIÊN LÀ ĐỔI MỚI TƯ DUY QUẢN LÝ KINH
TẾ. TRONG BỐI CẢNH ĐÓ, CÁC CƠ SỞ SẢN XUẤT QUỐC PHÒNG THUỘC TỔNG CỤC KỸ
THUẬT (SAU NÀY THUỘC TỔNG CỤC CÔNG NGHIỆP QUỐC PHÒNG - CNQP) CŨNG PHẢI
TỪNG BƯỚC THÍCH ỨNG, CHUYỂN MÌNH VÀ PHÁT TRIỂN.

Đại tướng Đoàn Khuê, Ủy viên Bộ Chính trị, Bộ trưởng Bộ Quốc phòng, tham quan gian trưng bày sản phẩm của
Nhà máy Z175 (tháng 1/1996). Ảnh: TL

Có thể nói rằng, việc đổi nhà. Giai đoạn từ năm 1976 đến phân phối về thu nhập. Trong khi
mới tư duy quản lý kinh tế 1986, mô hình kinh tế ở miền Bắc đó, ngành CNQP là ngành sản xuất
và vấn đề chuyển đổi nền được thực hiện trong cả nước. Vừa công nghiệp, có nhiệm vụ sản xuất,
nếp quản lý từ kế hoạch thoát khỏi chiến tranh, lại bị Mỹ bao sửa chữa, bảo đảm vũ khí, trang bị
hóa tập trung sang quản lý kinh tế thị vây, cấm vận, nước ta thực hiện mô cho Quân đội huấn luyện và sẵn
trường định hướng xã hội chủ nghĩa hình kinh tế bao cấp (còn gọi là nền sàng chiến đấu, là ngành quản lý
ở các nhà máy quốc phòng đã được kinh tế “kế hoạch hóa tập trung” một khối lượng lớn về cơ sở vật chất,
diễn ra từ rất sớm. hay nền kinh tế “chỉ huy”), Nhà nước kỹ thuật và nhân lực, cũng chịu sự
kiểm soát toàn bộ yếu tố sản xuất chi phối của quy luật quản lý đó, dẫn
Sau chiến thắng 30/4/1975, miền và giữ quyền quyết định việc sử đến việc làm và đời sống người lính
Nam hoàn toàn giải phóng, Tổ quốc dụng các yếu tố sản xuất cũng như thợ rất bấp bênh.
thống nhất, Nam Bắc sum họp một

64 COÂNG NGHIEÄP QUOÁC PHOØNG & KINH TEÁ

SỐ ĐẶC BIỆT KỶ NIỆM 75 NĂM NGÀY TRUYỀN THỐNG NGÀNH QUÂN GIỚI - CÔNG NGHIỆP QUỐC PHÒNG

Tại Hội nghị Trung ương 6 (khóa Tháng 3/1989, Hội đồng Bộ đó, trên cơ sở đảm bảo cho nhiệm vụ
IV) tháng 8/1979, với quyết tâm làm trưởng (nay là Chính phủ) ra Nghị quân sự, cho phép Bộ Quốc phòng
cho sản xuất “bung ra” là bước đột quyết số 22/HĐBT về thành lập Tổng được huy động cơ sở vật chất, kỹ
phá đầu tiên của quá trình đổi mới ở cục Công nghiệp quốc phòng và thuật… đưa vào sản xuất phục vụ
nước ta. Trên lĩnh vực công nghiệp, Kinh tế (CNQP-KT). Trong đó ghi rõ kinh tế; các tổ chức tổng công ty,
Quyết định số 25/CP và Quyết định chức năng của Tổng cục là: “Thực công ty, liên hiệp xí nghiệp thuộc Bộ
số 26/CP ngày 21/7/1981 của Chính hiện quản lý nhà nước đối với các xí Quốc phòng là đơn vị sản xuất, kinh
phủ về mở rộng hình thức trả lương nghiệp sản xuất quốc phòng và cơ sở doanh hoạt động theo chế độ hạch
khoán, lương sản phẩm và vận dụng kinh tế trong toàn quân”. Nhiệm vụ toán độc lập, theo điều lệ xí nghiệp
hình thức thưởng trong đơn vị sản cơ bản là chỉ đạo, hướng dẫn các cơ quốc doanh; các cơ sở sản xuất của
xuất, kinh doanh là “kim chỉ nam” cho sở sản xuất quốc phòng và kinh tế xây Quân đội có đủ điều kiện được phép
hoạt động của các cơ sở sản xuất. dựng quy hoạch, kế hoạch sản xuất hợp tác kinh tế với nước ngoài; việc kế
kinh tế, tài chính hằng năm, 5 năm và hoạch và quản lý lực lượng sản xuất
Trước khi bước vào thực hiện dài hạn; chỉ đạo hướng dẫn, kiểm tra quốc phòng và kinh tế của Quân đội
các quyết định của Chính phủ, từ các xí nghiệp sản xuất quốc phòng tiến hành như đối với ngành sản xuất
năm 1976, tất cả các xí nghiệp, nhà và các cơ sở kinh tế thực hiện đúng của Nhà nước và do Bộ Quốc phòng
máy dưới sự quản lý của các cục quản lý… Đây là những quy định cụ
được chuyển về trực thuộc Tổng cục Các nhà máy, xí nghiệp thể của Chính phủ tạo điều kiện cho
Kỹ thuật, như vậy giảm được khâu quốc phòng là những các nhà máy quốc phòng khai thác
trung gian, đảm bảo công tác quản đơn vị sớm đổi mới tư tốt nhất năng lực sản xuất, đóng góp
lý nhanh chóng, hiệu quả hơn. Tất cả duy kinh tế từ hơn 30 cho nền quốc phòng và kinh tế quốc
các nhà máy, xí nghiệp chủ động liên năm trước. gia, cũng là tạo điều kiện cho ngành
doanh, liên kết với các đơn vị trong phát triển. Trên cơ sở đó, cùng năm
và ngoài Quân đội, như việc ký kết chính sách, chế độ quản lý của Nhà 1989, Tổng cục đã ký hợp đồng đưa
trao đổi vật tư để sản xuất, liên kết nước theo nguyên tắc hạch toán kinh lao động sang Libya làm việc có thời
sản xuất chi tiết để lắp ráp sản phẩm doanh; nghiên cứu đề nghị Bộ Quốc hạn trong hai nhà máy sản xuất súng
hoàn chỉnh, liên kết để tiêu thụ sản phòng trình cấp trên quyết định và đạn AK-47. Năm 1993, Tổng cục đã
phẩm… Việc lập kế hoạch sản xuất những chính sách, chế độ áp dụng liên doanh với Tập đoàn Daewoo để
hằng năm ở các nhà máy, xí nghiệp cho các xí nghiệp và các cơ sở kinh thành lập Nhà máy Vidamco lắp ráp
cũng được vận dụng một cách sáng tế của Quân đội. Ngay trong nhiệm ô tô; hợp đồng mua liscence để sản
tạo gồm 3 phần: phần kế hoạch trên vụ trên đã chỉ ra đặc điểm riêng của xuất vũ khí với các nước Israel, Trung
giao có vật tư bảo đảm; phần kế các xí nghiệp quốc phòng là những Quốc, Ucraina, Nga…
hoạch liên doanh, liên kết và phần doanh nghiệp do Nhà nước đầu tư và
kế hoạch do nhà máy, xí nghiệp tự lo hầu hết làm nhiệm vụ công ích (trừ Sau hơn một năm thực hiện Chỉ
vật tư và tiêu thụ sản phẩm, đã được các doanh nghiệp chuyên làm hàng thị số 46/CT, Hội đồng Bộ trưởng giao
áp dụng sáng tạo, tạo việc làm và thu kinh tế); phải chịu sự chi phối của cho Bộ Quốc phòng thành lập nhóm
nhập cho người lao động, góp phần Luật Doanh nghiệp nói chung và sự nghiên cứu cơ chế quản lý kinh tế
duy trì được đội ngũ công nhân lành chi phối của doanh nghiệp công ích đối với đơn vị quân đội làm kinh tế
nghề cho sản xuất quốc phòng. quốc phòng. để ra quyết định. Trên cơ sở tổng kết
công tác đổi mới quản lý các doanh
Từ thực tiễn tìm lối ra trong quản Trên cơ sở chức năng nhiệm vụ nghiệp quốc phòng trong 5 năm
lý kinh tế, đặc biệt là sau Đại hội đại đó, Hội đồng Bộ trưởng đã ra Chỉ thị (1985-1990), nhóm nghiên cứu đã đề
biểu toàn quốc lần thứ V của Đảng số 46/CT về nhiệm vụ sản xuất quốc nghị Hội đồng Bộ trưởng có cơ chế
(3/1982), một loạt biện pháp quản phòng và làm kinh tế của Quân đội đặc thù cho các doanh nghiệp sản
lý mới ra đời. Trong đó, có cuộc cải trong giai đoạn này là chuyển hoạt xuất quốc phòng. Vì vậy, để mở rộng
cách lớn về giá - lương - tiền. Tuy vậy, động sản xuất, kinh doanh của các xí đăng ký ngành nghề kinh doanh,
kế hoạch cải cách này không diễn nghiệp quốc phòng theo Quyết định cạnh tranh sòng phẳng với các
ra như mong muốn, gây ra khủng số 217 của Hội đồng Bộ trưởng. Theo doanh nghiệp nhà nước, năm 1990,
hoảng nghiêm trọng trong giai đoạn Bộ Quốc phòng quyết định cho phép
1985-1986. Chính cuộc khủng hoảng các xí nghiệp quốc phòng mang tên
này đã làm cho chúng ta nhận ra, đã và con dấu dân sự, như: Nhà máy
cải cách thì phải triệt để. Trên cơ sở Cơ điện 31, Nhà máy Cơ khí 17, Nhà
đó, Đại hội Đảng lần thứ VI (tháng máy Hóa chất 21, v.v. Bên cạnh đó,
12/1986) đã đề ra những chủ trương xuất phát từ nhu cầu bảo đảm vốn
cải cách mang tính lịch sử, và đó phục vụ Quân đội, hoạt động sản
chính là “Đại hội của Đổi mới”.

65

MỘT THỜI ĐỂ NHỚ

Toàn cảnh Phân xưởng cơ khí Nhà máy Z129 (năm 1987). Ảnh: TL quản lý, vừa chịu sự điều chỉnh của
Luật Doanh nghiệp, vừa chịu sự điều
xuất, kinh doanh phù hợp với kinh Từ năm 1976 đến trước chỉnh của Luật Quốc phòng. Vì thế,
tế thị trường, với sự phối hợp của Đại hội VI (năm 1986), năm 2000, 18 doanh nghiệp thuộc
các cơ quan chức năng, Chủ nhiệm các doanh nghiệp trong Tổng cục CNQP đã được Nhà nước
Tổng cục CNQP-KT đã lập tờ trình Quân đội đã giải quyết cấp phép trở thành các doanh nghiệp
xin thành lập Ngân hàng Thương được việc làm, ổn định công ích trong Quân đội. Tổng cục tổ
mại cổ phần Quân đội (MB). Nhiệm tư tưởng và đời sống chức sắp xếp lại các doanh nghiệp cho
vụ của ngân hàng là huy động vốn cho người lao động, hợp lý như sáp nhập Nhà máy Z159
của các tổ chức, cá nhân (chủ yếu là nhất là số dôi dư biên vào Nhà máy Z127, Nhà máy Z179
từ các doanh nghiệp quân đội) mua chế. vào Nhà máy Z111, Nhà máy Z123
bán vốn thông qua thị trường chứng vào Nhà máy Z199, Công ty Xi măng
khoán, tiếp nhận vốn ủy thác… Chính những đổi mới quản lý ở X18 vào Công ty Tây Hồ… Thoái vốn
Trải qua 26 năm hoạt động, MB đã Tổng cục CNQP-KT đã đem lại những tại Liên doanh lắp ráp ô tô Vidamco
chứng tỏ tính đúng đắn, nhạy bén thành quả đó. Vì thế, giữa năm 1998, do làm ăn thua lỗ, cổ phần hóa doanh
trong chủ trương quản lý của Tổng Bộ Quốc phòng giao cho Tổng cục nghiệp không tham gia sản xuất hàng
cục CNQP-KT. Đến nay, MB được xếp CNQP-KT đăng cai tổ chức hội nghị quốc phòng…
vào nhóm A, trở thành một trong 5 triển khai sắp xếp, tổ chức lại các doanh
ngân hàng thương mại cổ phần lớn nghiệp nhà nước trong Quân đội. Hội Tất cả các nhà máy còn lại được
tại Việt Nam. nghị đã bàn bạc và tham mưu cho tổ chức thành công ty trách nhiệm
Thủ trưởng Bộ Quốc phòng sắp xếp hữu hạn một thành viên, do Nhà
Những thành quả trong 10 năm lại các doanh nghiệp. Theo đó, cuối nước làm chủ sở hữu. Đây là vấn đề
đầu đổi mới ở Tổng cục CNQP-KT đã năm 1998, Tổng cục CNQP-KT bàn cốt lõi làm chuyển biến cả tư tưởng
được Đảng ủy Quân sự Trung ương giao nhiệm vụ quản lý nhà nước về và hành động của cán bộ, công nhân
(nay là Quân ủy Trung ương) đánh kinh tế sang Cục Kinh tế quản lý và đổi viên trong các doanh nghiệp. Nhà
giá trong Nghị quyết số 06 (năm tên thành Tổng cục CNQP. Các doanh nước giao vốn và tài sản cho doanh
1985) như sau: “Các doanh nghiệp nghiệp, nhà máy là cơ sở CNQP nòng nghiệp; doanh nghiệp có những
trong Quân đội đã giải quyết được cốt, sản xuất, chế tạo vũ khí, trang bị người đại diện Nhà nước quản lý tài
việc làm, ổn định tư tưởng và đời kỹ thuật do Tổng cục CNQP trực tiếp sản đó, có trách nhiệm chăm lo, tổ
sống cho người lao động, nhất là chức sản xuất để bảo toàn và phát
số dôi dư biên chế. Doanh thu, nộp triển vốn.
ngân sách tăng nhanh. Hầu hết các
doanh nghiệp đều làm ăn có lãi, một Có thể khái quát một số bước
số doanh nghiệp đã có đổi mới thiết chuyển đổi tư duy quản lý trong
bị, công nghệ sản xuất… Xuất khẩu ngành CNQP mang lại hiệu quả trong
và hợp tác liên doanh với nước ngoài sản xuất, kinh doanh đó là: Chuyển từ
phát triển khá”. tư duy sản xuất theo mô hình kinh tế
hiện vật, phi thị trường sang tư duy
sản xuất theo mô hình kinh tế hàng
hóa, kinh tế thị trường; gắn tăng
trưởng kinh tế với công bằng xã hội;
từ tư duy đơn sở hữu sang tư duy đa
sở hữu thành phần kinh tế; từ tư duy
theo chế độ tập trung bao cấp, thụ
động sang kinh tế thị trường đòi hỏi
phải năng động, sáng tạo, tự chủ, tự
chịu trách nhiệm; từ tư duy phân phối
“cào bằng”, sang hình thức phân phối
theo lao động là chủ yếu; từ tư duy
kinh tế khép kín sang kinh tế mở, chủ
động hội nhập quốc tế; từ tư duy mô
hình kinh tế tăng trưởng theo chiều
rộng với năng suất chất lượng, hiệu
quả thấp sang mô hình phát triển
theo chiều sâu năng suất chất lượng
cao và phát triển bền vững.

66 COÂNG NGHIEÄP QUOÁC PHOØNG & KINH TEÁ

Hình ảnh Quân giới Việt Nam
trong kháng chiến chống Mỹ

Lễ khởi công xây dựng Nhà máy Z111 (năm 1957). Tổ nhựa cứng, Nhà máy Z115, sản xuất ép nút đạn cối.

Lắp ngòi bộ lửa tại Phân xưởng A4, Nhà máy Z121 Công nhân Quân giới Z24 thuộc D81 nhồi thuốc nổ
(năm 1970). lựu phóng (năm 1967).

Các chiến sĩ Sư đoàn 7 sử dụng giàn phóng Tổ nuôi quân dã chiến của Nhà máy Z131 (năm 1966). 67
ĐKB cải tiến đánh địch trên sông Trang ảnh: TL
Lòng Tàu - Sài Gòn (năm 1972).

MỘT THỜI ĐỂ NHỚ

CHỦ TRƯƠNG XÂY DỰNG CỤM Thiết bị cơ giới trong ngày khởi công xây dựng dây chuyền sản xuất
CÔNG NGHIỆP QUỐC PHÒNG ống nổ - hạt lửa tại Long Bình, Biên Hòa, Đồng Nai (tháng 10/2001).
(CNQP) PHÍA NAM THEO TINH Ảnh: TL
THẦN NGHỊ QUYẾT SỐ 05-NQ/TW
NGÀY 20/7/1993 CỦA BỘ CHÍNH TRỊ
VÀ SAU ĐÓ LÀ SỰ RA ĐỜI CỦA NHÀ
MÁY Z114 (NGÀY 14/12/1994) ĐẾN
NAY ĐÃ ĐƯỢC KHẲNG ĐỊNH TÍNH
ĐÚNG ĐẮN. ĐỂ CÓ ĐƯỢC MỘT
CƠ SỞ CNQP NHƯ HIỆN NAY ĐÃ
TRẢI QUA KHÔNG ÍT KHÓ KHĂN,
THĂNG TRẦM, VỚI SỰ PHỐI HỢP
CỦA NHIỀU CƠ QUAN, ĐƠN VỊ,
TRONG ĐÓ CÓ VAI TRÒ CỦA BAN
QUẢN LÝ DỰ ÁN 7, THUỘC TỔNG
CỤC CNQP.

Những thăng trầm thời đầu xây dựng

CỤM CÔNG NGHIỆP QUỐC PHÒNG PHÍA NAM

Đại tá, kỹ sư NGUYỄN VĂN THỌ
Nguyên Giám đốc Ban quản lý Dự án 7, Tổng cục CNQP

Trước thời điểm Nhà máy CNQP). Đây là kết quả của hơn 10 hoang hóa, nhiều bom, mìn thời
Z114 ra đời, các cơ sở năm nghiên cứu, khảo sát, lựa chọn chiến tranh còn sót lại, mưa nắng
sản xuất vũ khí, trang bị địa điểm và phương án đầu tư của khắc nghiệt, song với ý chí và nghị
của Quân đội hầu hết tập Bộ Quốc phòng. Do vậy, ngay từ khi lực cao độ, vì sự phát triển CNQP ở
trung tại khu vực phía Bắc. Thực thành lập, Nhà máy Z114 đã được Bộ phía Nam, cán bộ, công nhân viên
hiện đề án xây dựng cụm CNQP phía Quốc phòng quan tâm điều động Nhà máy Z114 đã tích cực, chủ động,
Nam theo tinh thần Nghị quyết số một số cán bộ, công nhântrong sáng tạo, hoàn thành xuất sắc mọi
05-NQ/TW của Bộ Chính trị về “Xây Tổng cục CNQPvào làm nòng cốt để nhiệm vụ được giao. Chính vì vậy,
dựng và phát triển CNQP đến năm xây dựng đơn vị. Phương châm lúc sau khi đi vào hoạt động, mỗi năm
2000”; đồng thời, để đảm bảo vũ khí, này là chuyển giao công nghệ sản Nhà máy đã sản xuất thành công
trang bị, đạn dược cung cấp kịp thời xuất đạn con từ Nhà máy Z113 cho nhiều sản phẩm quốc phòng đạt
cho Quân đội huấn luyện, sẵn sàng Nhà máy Z114, đầu tư một số trang - chất lượng tốt, độ ổn định cao, góp
chiến đấu, phòng khi có chiến tranh thiết bị có thể chế tạo, sản xuất được phần cân đối năng lực sản xuất quốc
xảy ra Quân đội vẫn có vũ khí chiến các loại đạn khác và mìn bộ binh. phòng trên từng vùng miền, đáp
đấu, ngày 14/12/1994, Bộ Quốc ứng yêu cầu bảo vệ Tổ quốc. Bên
phòng ban hành quyết định thành Những ngày đầu, mặc dù gặp cạnh đó, Nhà máy tích cực triển khai
lập Nhà máy Z114 thuộc Tổng cục nhiều khó khăn về công tác đầu thực hiện quy hoạch phân khu chức
CNQP và Kinh tế (nay là Tổng cục tư, nguồn vốn, tổ chức vận chuyển, năng cụm CNQP phía Nam; đầu tư
khai phá xây dựng trên địa bàn

68 COÂNG NGHIEÄP QUOÁC PHOØNG & KINH TEÁ

SỐ ĐẶC BIỆT KỶ NIỆM 75 NĂM NGÀY TRUYỀN THỐNG NGÀNH QUÂN GIỚI - CÔNG NGHIỆP QUỐC PHÒNG

Đại tá Nguyễn Văn Thọ, Giám đốc Ban quản lý Dự án 7, tại Lễ khởi công tác vẫn quyết tâm hoàn thành tốt
xây dựng công trình Dự án 7 (tháng 10/2001). trọng trách. Sau chuyến khảo sát,
Ảnh: TL Đoàn không chỉ có báo cáo thống
kê cụ thể tình trạng hư hỏng máy
dây chuyền sản xuất các sản phẩm Với sự nỗ lực rất lớn móc, thiết bị, sự xuống cấp của nhà
quốc phòng; triển khai thực hiện dự của cán bộ, nhân viên xưởng, tình hình tư tưởng của cán
án và đưa vào sản xuất các sản phẩm Ban quản lý Dự án 7, bộ, công nhân viên, mà còn có cả
kinh tế góp phần ổn định sản xuất dây chuyền sản xuất một video clip do phóng viên Tạp
và tạo tiền đề cho bước phát triển ống nổ - hạt lửa đã chí CNQP và Kinh tế ghi lại hiện trạng
trong các giai đoạn tiếp theo. được đầu tư và đưa (thiết bị han gỉ, cơ sở hạ tầng xuống
vào phục vụ sản xuất cấp, trường bắn cỏ mọc um tùm…).
Sau một thời gian đi vào hoạt tại Nhà máy Z114 có Tại cuộc họp báo cáo Thủ trưởng
động, để đảm bảo an toàn cho Nhà tầm quan trọng chiến Tổng cục và một số cơ quan chức
máy khi có tình huống chiến tranh lược. năng của Bộ Quốc phòng, nhiều ý
vẫn có thể duy trì sản xuất được vũ kiến cho rằng, việc tạm dừng hoạt
khí, Bộ Quốc phòng đã chỉ đạo Tổng thực tế, đánh giá thực trạng, sau đó động sản xuất tại Nhà máy Z114
cục CNQP xây dựng phương án tháo báo cáo cấp trên xem xét, có hướng để di dời là chưa hợp lý. Thủ trưởng
dỡ toàn bộ máy móc, thiết bị của Nhà giải quyết. Tổng cục CNQP kết luận: Căn cứ
máy Z114 di chuyển đến một địa vào các ý kiến có sự thống nhất
điểm mới trên địa bàn Tây Nguyên. Thực hiện ý kiến chỉ đạo đó, cao, Tổng cục sẽ có tờ trình gửi Thủ
Vì vậy, Nhà máy Z114 tạm dừng sản Đoàn khảo sát đã triển khai công trưởng Bộ Quốc phòng cho lắp đặt
xuất, máy móc, thiết bị được tháo việc trong hoàn cảnh gặp nhiều lại dây chuyền sản xuất đạn con của
dỡ, chờ lệnh di chuyển. Suốt 2 năm khó khăn, như thiếu nhân lực, chưa Z114; đồng thời, triển khai đầu tư
(từ năm 1998 đến năm 2000), số có kinh phí khảo sát, một số cán bộ dây chuyền sản xuất ống nổ - hạt lửa
máy móc, thiết bị nằm “đắp chiếu”, Nhà máy chưa nhiệt tình giúp Đoàn thuộc cụm CNQP phía Nam đã được
không có điều kiện bảo dưỡng, nhà vì cho rằng “sắp di chuyển rồi nên Thủ trưởng Bộ Quốc phòng giao
xưởng xuống cấp và nếu tình trạng cần gì phải khảo sát...”. Nhưng với nhiệm vụ. Bộ Quốc phòng đã đồng
này kéo dài sẽ không còn khả năng tinh thần trách nhiệm trước nhiệm ý với đề xuất của Tổng cục CNQP
phục vụ sản xuất quốc phòng. Trước vụ được Tổng cục giao, Đoàn công và chỉ ít lâu sau, hoạt động sản xuất
tình hình đó, Thủ trưởng Tổng cục quốc phòng của Nhà máy Z114 đã
CNQP đã giao cho một số đồng chí trở lại bình thường.
thuộc bộ khung của Ban quản lý Dự
án 7 (đang trong thời gian đợi Bộ Vào cuối năm 2000, Bộ Quốc
Quốc phòng ra quyết định thành phòng đã chỉ đạo Tổng cục CNQP về
lập), phối hợp với một số cơ quan việc triển khai xây dựng cụm CNQP
Tổng cục và Nhà máy Z114 khảo sát phía Nam (thời bình và thời chiến)
tại hai địa điểm: Cụm CNQP phía
Nam (thời chiến) xây dựng tại một
địa điểm trên Tây Nguyên, phòng
khi có tình huống chiến tranh xảy
ra thì Nhà máy Z114 và một số nhà
máy khác thuộc Bộ Quốc phòng
ở phía Nam sẽ di chuyển đến vị trí
này; cụm CNQP phía Nam (thời
bình) tại khu vực Long Bình - Biên
Hòa (Đồng Nai). Đối với cụm CNQP
phía Nam (thời bình), lúc này có Nhà
máy Z114 đang sản xuất đạn con và
đầu tư thêm một số dây chuyền sản
xuất phục vụ quốc phòng... Ngày
2/1/2001, Bộ Quốc phòng đã có
Quyết định số 145/2001/QĐ-BQP
thành lập Ban quản lý Dự án cụm

(Xem tiếp trang 74)

69

GẶP GỠ - ĐỐI THOẠI

Trung tướng Phan Thu, nguyên Thứ trưởng Bộ Quốc phòng:

CÔNG NGHIỆP QUỐC

TIẾP TỤC PHÁT TRIỂN

Đã ở vào độ tuổi “xưa nay hiếm”, nhưng trong
buổi đối thoại với chúng tôi,Trung tướng PhanThu,
Anh hùng Lực lượng vũ trang nhân dân, nguyên
Ủy viên Trung ương Đảng, nguyên Thứ trưởng Bộ
Quốc phòng, nguyên Chủ nhiệm Tổng cục Công
nghiệp quốc phòng và Kinh tế (nay là Tổng cục
Công nghiệp quốc phòng - CNQP), vẫn tỏ rõ sự anh
minh, am tường và vô cùng nhiệt huyết.

Chuyện xưa, chuyện nay xoay quanh chủ đề
nghiên cứu thiết kế, chế tạo vũ khí, trang bị kỹ
thuật, qua cách luận giải, đánh giá của ông, đã giúp
sáng rõ nhiều điều về một ngành khoa học đặc thù
trong Quân đội.

PHÒNG QUÂN GIỚI RA ĐỜI Nhà báo Lê Thiết Hùng: Vâng! của 2 từ quân khí và quân giới, là “khí-
LÀ QUYẾT ĐỊNH NHẠY BÉN, Rất đáng khâm phục. Xin phép được giới” của Quân đội. Vũ khí và khí giới
trở lại với chủ đề cuộc đối thoại. Thưa theo định nghĩa tiếng Việt thì chúng
ĐÚNG ĐẮN VÀ KỊP THỜI đồng chí, có nhiều cách gọi về ngành là đồng nghĩa, là thứ để Quân đội sử
Nhà báo Lê Thiết Hùng: Trước sản xuất vũ khí, trang bị kỹ thuật, như: dụng trong chiến đấu. Trong kháng
hết, xin được trân trọng cảm ơn Trung Quân giới, công nghiệp quân sự, công chiến chống Pháp, ta gọi Quân giới là
tướng Phan Thu đã dành cho Tạp chí nghiệp quốc phòng, công nghiệp quốc tổ chức quản lý, sản xuất, chế tạo vũ
CNQP và Kinh tế cuộc “Gặp gỡ - Đối phòng nòng cốt. Theo đồng chí, cần khí, trang bị và Quân khí là tổ chức
thoại” này. Xin hỏi, sức khỏe của đồng hiểu vấn đề này như thế nào cho đúng quản lý, cấp phát, bảo quản, sửa chữa
chí hiện nay ra sao ạ? bản chất của một ngành đặc thù trong vũ khí, trang bị cho Quân đội. Hai tổ
Trung tướng Phan Thu: Cảm ơn Quân đội? chức này được phân biệt một cách
nhà báo đã quan tâm. Ở tuổi tôi hiện tương đối như vậy thôi. Quân giới Việt
nay thì khó có thể nói là khỏe được. Trung tướng Phan Thu: Tôi cho Nam đã hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ
Không ốm là may rồi (cười). Tôi có cái rằng, tên gọi là do con người xác định trong 2 cuộc kháng chiến giải phóng
bệnh đi đâu cũng không thể ngồi lâu. cho một khái niệm. Nó đúng với nước đất nước; đã in sâu trong con tim và
Tuy nhiên, tôi vẫn đọc, vẫn xem, vẫn này và thời điểm này mà cũng có thể khối óc những người sản xuất vũ khí,
nghe và vẫn tranh thủ viết, kể cả sử hiểu khác đi với nước khác và thời trang bị. Nhưng để thống nhất theo
dụng máy tính để soạn thảo văn bản điểm khác. thông lệ quốc tế và phù hợp với khoa
và liên lạc bằng thư điện tử… học, cụm từ CNQP đã được sử dụng
Quân giới là từ ngữ được dùng
để phân biệt với quân khí. Cái chung

70 COÂNG NGHIEÄP QUOÁC PHOØNG & KINH TEÁ

SỐ ĐẶC BIỆT KỶ NIỆM 75 NĂM NGÀY TRUYỀN THỐNG NGÀNH QUÂN GIỚI - CÔNG NGHIỆP QUỐC PHÒNG

PHÒNG VIỆT NAM

NHANH, MẠNH HƠN NỮA

LÊ THIẾT HÙNG
(thực hiện)

thay cho cụm từ Quân giới. Ở một số Quốc phòng giúp Nhà nước quản lý. đồng chí cho biết ý nghĩa sự kiện ngày
nước, người ta dùng từ ngữ “công Vì vậy, trong Bộ Quốc phòng có cả 2 15/9/1945, khi Chủ tịch Hồ Chí Minh
nghiệp quân sự” đặt ra theo nghĩa nền công nghiệp: Công nghiệp sửa chỉ thị thành lập Phòng Quân giới, tiền
rộng để phân biệt với công nghiệp chữa do Tổng cục Kỹ thuật quản lý thân của Tổng cục CNQP hiện nay?
dân sự. Nói như thế thì công nghiệp và công nghiệp sản xuất do Tổng cục
quân sự bao trùm cả CNQP. CNQP quản lý. Trung tướng Phan Thu: Tôi cho
rằng đây là một quyết định rất nhạy
Đi vào cụ thể, công nghiệp quân sự Còn CNQP nòng cốt sử dụng để bén, đúng đắn và kịp thời. Để bảo
và CNQP là những khái niệm khó phân phân biệt với CNQP động viên. CNQP vệ nền độc lập và chính quyền cách
biệt rõ ràng. Vì vậy, có quốc gia coi động viên là những cơ sở sản xuất vũ mạng còn non trẻ, nước ta phải có
công nghiệp quân sự cũng là CNQP. Ở khí, trang bị hoặc một bộ phận của một tổ chức mà Chủ tịch Hồ Chí Minh
một số nước khác, người ta đặt CNQP vũ khí, trang bị được CNQP quốc gia xác định là thu thập, sửa chữa và
ra ngoài Nhà nước quản lý, thì nền phân công phục vụ quốc phòng. Nói mua sắm vũ khí, trang bị để phục vụ
công nghiệp quân sự là công nghiệp cụ thể hơn, CNQP động viên được đặt cho quân và dân ta đánh giặc. Sự ra
trong Bộ Quốc phòng và công nghiệp ở các tổng công ty, tập đoàn kinh tế, đời của phòng Quân giới là yêu cầu
quân sự được coi như là Quân khí của thậm chí cả đối với các doanh nghiệp khách quan của cách mạng Việt Nam,
ta, có trách nhiệm bảo đảm kỹ thuật, dân doanh. không chỉ có ý nghĩa tại thời điểm bấy
cấp phát, sửa chữa vũ khí, trang bị. giờ, mà còn đánh dấu sự ra đời của
Nhà báo Lê Thiết Hùng: Ngành một ngành đặc thù trong Quân đội.
Ở nước ta, CNQP là một bộ phận Quân giới - CNQP đang hướng đến kỷ
của nền công nghiệp quốc gia mà Bộ niệm 75 năm ngày truyền thống. Xin Nhà báo Lê Thiết Hùng: Chúng

71

GẶP GỠ - ĐỐI THOẠI

Trung tướng Phan Thu, Ủy viên Trung ương Đảng, Thứ trưởng Bộ Quốc phòng, Chủ nhiệm Tổng cục CNQP và Kinh tế,
kiểm tra sản xuất tại Nhà máy Z183 (năm 1990). Ảnh: TL

ta vẫn đang quán triệt và thực hiện CNQP KHÔNG THỂ ĐỨNG Trung tướng Phan Thu: Trong
tư tưởng của Chủ tịch Hồ Chí Minh về NGOÀI CÔNG NGHIỆP QUỐC GIA 2 cuộc kháng chiến chống Pháp và
“Người trước, súng sau”. Vậy, nội hàm chống Mỹ, ngành Quân giới Việt Nam
của tư tưởng này cần phải hiểu như thế Nhà báo Lê Thiết Hùng: Thưa đã có những đóng góp quan trọng,
nào cho đúng, thưa đồng chí? đồng chí, những đóng góp của ngành với những dấu ấn được coi là kỳ tích.
sản xuất, sửa chữa vũ khí Việt Nam đối Điều này cần phải hiểu theo nghĩa
Trung tướng Phan Thu: Đây là tư với sự nghiệp giải phóng dân tộc và rộng, tức là không chỉ đối với riêng
tưởng của Chủ tịch Hồ Chí Minh về bảo vệ Tổ quốc đã được ghi nhận trong hoạt động chế tạo, sản xuất vũ khí,
mối quan hệ giữa con người và vũ khí. chính sử, riêng đối với cá nhân, điều gì mà cả đối với hoạt động nghiên cứu,
Trong chiến tranh cần phải có vũ khí, làm đồng chí tâm đắc và tự hào hơn cả? sửa chữa, cải tiến, hoán cải, nâng cao
nhưng người sử dụng vũ khí quan tính năng kỹ, chiến thuật của các loại
trọng hơn nhiều. Vì vậy, Chủ tịch Hồ “Sự ra đời của Phòng vũ khí, trang bị kỹ thuật...
Chí Minh xác định phải giáo dục con Quân giới là yêu
người cách sử dụng vũ khí trước khi cầu khách quan của Đối với cá nhân, điều mà tôi tâm
giao cho họ. Tư tưởng “Người trước, cách mạng Việt Nam, đắc hơn cả chính là thời điểm tham
súng sau” là có ý đó. không chỉ có ý nghĩa gia nghiên cứu “vạch nhiễu tìm thù”,
tại thời điểm bấy giờ, đánh bại cuộc chiến tranh phá hoại
Cũng có ý kiến cho rằng, “Người mà còn đánh dấu sự ra của Không quân Mỹ ra miền Bắc,
trước, súng sau” còn mang hàm ý đời của một ngành đặc trong đó có cuộc tập kích bằng B-52
về vai trò quan trọng của Quân giới thù trong Quân đội”. ra Hà Nội, Hải Phòng và một số thành
trong chiến tranh giải phóng, tức là phố khác. Tôi không thể quên những
muốn có vũ khí để chiến đấu với địch (Trung tướng Phan Thu) đóng góp thầm lặng của Phòng
thì trước hết phải có những người Khoa học quân sự, Phòng Quân báo
làm ra vũ khí. Tôi không bình luận về và Phòng Nghiên cứu kỹ thuật; hoạt
khía cạnh này, nhưng dù hiểu theo động của Đội Trinh sát nhiễu, Tiểu
nghĩa nào thì tư tưởng “Người trước, đoàn Trinh sát nhiễu; hoạt động của
súng sau” của Bác cũng đều coi trọng các bộ phận cải tiến kỹ thuật chống
và phát huy nhân tố con người, chủ nhiễu. Họ đều là quân nhân thuộc
thể trong mọi hoạt động quân sự.

72 COÂNG NGHIEÄP QUOÁC PHOØNG & KINH TEÁ

SỐ ĐẶC BIỆT KỶ NIỆM 75 NĂM NGÀY TRUYỀN THỐNG NGÀNH QUÂN GIỚI - CÔNG NGHIỆP QUỐC PHÒNG

Quân chủng Phòng không - Không việc quản lý CNQP gần như “khoán Trung tướng Phan Thu: Để chọn
quân. Tôi đã được cộng tác và chiến trắng” cho Bộ Quốc phòng. được các “nấc thang” thực hiện việc
đấu cùng họ suốt cuộc chiến tranh sản xuất các loại vũ khí thông minh,
chống Mỹ. Rất vinh dự và tự hào là Để khai thông và có bước phát trước hết phải có quyết tâm chế tạo,
cá nhân tôi và Đội Trinh sát nhiễu do triển mới, phải đề cao vai trò quản lý sản xuất loại vũ khí đó đã. Chúng ta
tôi chỉ huy đều được Đảng, Nhà nước nhà nước của Tổng cục CNQP. Đó là, nhất thiết không được do dự và chần
phong tặng danh hiệu Anh hùng Lực Tổng cục CNQP phải trực thuộc Chính chừ. Còn cách làm như thế nào để đạt
lượng vũ trang nhân dân. phủ, phải có một phó thủ tướng phụ mục đích thì phải tùy tình huống cụ
trách quản lý CNQP quốc gia. Về thể về tài chính và nhân lực. Nhưng
Nhà báo Lê Thiết Hùng: Nhìn lại Đảng, đồng chí Phó Thủ tướng đó thông thường, nên chọn phương án
kết quả chế tạo, sản xuất vũ khí hiện phải là Ủy viên Bộ Chính trị, có thực “đi tắt đón đầu” kết hợp với thứ tự tiến
nay so với buổi ban đầu chắc chắn đã quyền trong quyết định việc đầu tư, hành “dễ trước, khó sau” để thực hiện.
có những bước tiến lớn, thưa đồng chí?
“Có ý chí, quyết tâm Do việc mua công nghệ nghiên
Trung tướng Phan Thu: Tôi nghĩ, chính trị cao nhất định cứu chế tạo vũ khí mới, hiện đại
ngày xưa có những khó khăn của chúng ta sẽ chế tạo thường gặp nhiều khó khăn và rất đắt
ngày xưa, ngày nay có những khó được các loại vũ khí tiền, chúng ta phải tìm cách làm chủ
khăn của ngày nay. Chiến tranh và tiên tiến, hiện đại. Đây công nghệ chế tạo. Trên thực tế, cũng
hòa bình là hai bối cảnh khác biệt là cách duy nhất để có có một số nước sử dụng phương
nhau. Mỗi thời đánh giá một khác, vì thể “đi tắt, đón đầu”, pháp chế tạo theo mẫu. Nếu ta cũng
vậy, câu hỏi này rất khó có thể trả lời rút ngắn thời gian làm chọn làm theo phương pháp này sẽ
một cách thỏa đáng. chủ công nghệ của các bị quy là vi phạm quyền sở hữu trí tuệ
nước đi sau”. về thiết kế, công nghệ. Điều này sẽ
Còn nếu muốn đánh giá riêng về càng nghiêm trọng nếu ta đem vũ khí
bước phát triển hiện nay của ngành (Trung tướng Phan Thu) đó xuất khẩu sang một nước thứ ba.
CNQP thì có thể đánh giá được. Vì Trên thế giới, việc chế tạo theo mẫu
rằng, con người và trang - thiết bị công cấp ngân sách cũng như những vấn khá phổ biến. Quá trình làm chủ công
nghệ là những yếu tố quyết định đến đề quan trọng nhất của CNQP. Tôi xin nghệ để chế tạo theo các loại vũ khí
chất lượng của công tác nghiên cứu nhấn mạnh, “điểm nghẽn” cần được hiện đại đã có, cũng tỏ ra đơn giản
khoa học và chế tạo vũ khí, trang bị kỹ khai thông chính là điểm này. hơn là nghiên cứu sản phẩm hoàn
thuật, thì sự tiến bộ và phát triển của toàn mới. Nhưng nhất thiết chúng ta
CNQP hiện nay là tất yếu. Một vấn đề nữa là những bất cập phải làm chủ công nghệ chế tạo vũ
của tư tưởng nhiệm kỳ trong việc bố khí mới, có điều khiển, hỏa lực càng
NHỮNG “ĐIỂM NGHẼN” trí nhân sự quản lý CNQP. Cần phải mạnh càng tốt, bắn càng xa càng
CẦN KHAI THÔNG xem xét vấn đề này một cách nghiêm tốt... (cười).
túc. Công tác nghiên cứu, chế tạo vũ
Nhà báo Lê Thiết Hùng: Thưa khí là việc khó khăn, phức tạp và cần Tuy nhiên, khi làm mới thấy rất
đồng chí, trước yêu cầu, nhiệm vụ mới, có thời gian. Nó không có một khuôn nhiều khó khăn, phức tạp, nhiều vấn
để ngành CNQP tiếp tục phát triển lớn mẫu chung nào cả. Cán bộ vừa mới đề phải giải quyết để vượt qua. Nhưng
mạnh thì cơ chế quản lý nhà nước về quen việc đã phải nghỉ hưu thì công có ý chí, quyết tâm chính trị cao nhất
CNQP, về tổ chức lực lượng, phát huy việc cũng khó trôi chảy. Đó là chưa định chúng ta sẽ chế tạo được các loại
vai trò của công nghiếp quốc gia trong nói trường hợp người mới được bổ vũ khí tiên tiến, hiện đại. Đây là cách
xây dựng và phát triển CNQP, còn nhiệm có ý kiến khác... duy nhất để có thể “đi tắt, đón đầu”,
“điểm nghẽn” gì cần khai thông? rút ngắn thời gian làm chủ công nghệ
Nhà báo Lê Thiết Hùng: Về việc của các nước đi sau.
Trung tướng Phan Thu: Trước sản xuất các loại vũ khí mới (vũ khí
hết, phải xác định vai trò của CNQP thông minh, có điều khiển) là xu thế tất Nhà báo Lê Thiết Hùng: So với
và vai trò của công nghiệp nhà nước. yếu. Vậy, các “nấc thang” để có thể sớm thời chống Mỹ và thời bao cấp, công
Tôi nghĩ rằng, CNQP không đứng làm chủ công nghệ sản xuất các loại vũ nghệ sản xuất vũ khí, nhất là cơ khí
ngoài công nghiệp nhà nước và công khí này như thế nào là phù hợp, thưa chính xác của CNQP đã có những
nghiệp nhà nước cũng không thể đồng chí? bước tiến đáng kể. Tuy nhiên, dòng
đứng ngoài CNQP. Những tiến bộ nhất sản phẩm cơ khí chính xác hiện chưa
của công nghiệp nhà nước phải được tham gia tốt vào công nghiệp hỗ trợ,
tranh thủ đầu tư cho CNQP. Tuy “danh hòa nhập với công nghiệp quốc gia,
chính ngôn thuận” Tổng cục CNQP là hoặc lớn hơn là tham gia chuỗi giá trị
cơ quan quản lý Nhà nước về CNQP, toàn cầu. Đồng chí có suy nghĩ gì về
nhưng đã từ lâu, CNQP được đặt trực vấn đề này?
thuộc Bộ Quốc phòng và đương nhiên

73

GẶP GỠ - ĐỐI THOẠI

Trung tướng Phan Thu: Trong CNQP thời tiếp cận cuộc Cách mạng cuộc Cách mạng 4.0, CNQP Việt Nam
kháng chiến chống Mỹ và những năm công nghiệp lần thứ tư ở Việt Nam? phải đi đầu, tiếp cận cái mới nhất
sau này, để thực hiện các nghị quyết của khoa học và công nghệ; đồng
của Bộ Chính trị về xây dựng và phát Trung tướng Phan Thu: Tôi có thời, CNQP cũng phải đóng góp
triển CNQP, chúng ta có đầu tư một mấy suy nghĩ thế này. Chúng ta cần quan trọng cho cuộc Cách mạng đó,
số dây chuyền cơ khí chính xác ở các tổ chức lại nền CNQP quốc gia và có để phát triển nền khoa học và công
viện nghiên cứu, nhà máy phục vụ chính sách cụ thể trong quản lý CNQP nghệ nước nhà.
sản xuất những chi tiết cơ khí chính quốc gia.
xác hàng quốc phòng và tận dụng Nhà báo Lê Thiết Hùng: Nhân kỷ
năng lực tham gia sản xuất hàng kinh Thứ nhất, CNQP là nền công niệm 75 năm Ngày truyền thống ngành
tế tiêu dùng. Tôi không nắm rõ ngoài nghiệp của một đất nước, vừa có Quân giới - CNQP Việt Nam, đồng chí
Nhà nước xây dựng ngành cơ khí các hoạt động kinh tế, vừa thực hiện có mong muốn và gửi gắm điều gì với
chính xác như thế nào, công nghiệp nhiệm vụ quốc phòng. Vì vậy, CNQP thế hệ hôm nay?
hỗ trợ phát triển đến đâu. Nhưng đối phải trực thuộc Chính phủ, do Nhà
với các dây chuyền cơ khí chính xác nước quản lý. Nhiệm vụ sản xuất vũ Trung tướng Phan Thu: Là một
trong Quân đội, về cơ bản là chưa khí, trang bị cho Quân đội phải là người làm công tác khoa học kỹ
phát huy tốt hiệu quả đầu tư, ngay trách nhiệm chung của các cấp, các thuật quân sự, từ khi nhập ngũ cho
trong Quân đội chứ chưa nói đến việc ngành. đến khi nghỉ hưu, tôi vô cùng thiết
phối hợp hoặc tham gia công nghiệp tha với công cuộc xây dựng và phát
hỗ trợ với bên ngoài. Đây là một vấn Thứ hai, việc sản xuất vũ khí, trang triển CNQP nước ta. Sự lớn mạnh
đề rất đáng lưu tâm. bị cho Quân đội phải do Bộ Quốc của CNQP làm tôi vô cùng vui mừng.
phòng đặt hàng và cho quyền cấp Tôi xin chúc và cũng mong CNQP
Tôi cho rằng, không nên xem phép trao đổi với bên ngoài. Các tổng Việt Nam tiếp tục phát triển nhanh,
những dây chuyền cơ khí chính xác công ty hoặc tập đoàn kinh tế được mạnh hơn nữa để bảo vệ vững chắc
là “đồ trang sức” cho cơ sở của mình, phân công tham gia sản xuất vũ khí, nền độc lập, tự do của Tổ quốc. Nhân
vì nó sẽ xuống cấp và hư hỏng theo trang bị cho Quân đội, khi làm việc ngày truyền thống của ngành CNQP,
thời gian. Nên đưa dây chuyền cơ khí với bên ngoài phải chấp hành những tôi xin chúc toàn thể cán bộ, chiến
chính xác vào sử dụng một cách phổ quy định về bảo mật quân sự. Chẳng sĩ, công nhân, người lao động trong
biến hơn. hạn, bán vũ khí, trang bị cho ai phải ngành luôn luôn mạnh khỏe, gia đình
được phép của Nhà nước, mà cụ thể hạnh phúc, đóng góp nhiều hơn nữa
Nhà báo Lê Thiết Hùng: Là người là của Bộ Quốc phòng, Bộ Công an, vào sự nghiệp xây dựng và phát triển
tâm huyết với ngành chế tạo vũ khí, Bộ Ngoại giao… CNQP Việt Nam trong thời gian tới.
đồng chí có thể gợi mở điều gì trong
chiến lược xây dựng và phát triển Thứ ba, ở nước nào cũng vậy, nền Nhà báo Lê Thiết Hùng: Xin chân
khoa học - công nghệ cao phải phục thành cảm ơn đồng chí!
vụ cho việc phát triển CNQP. Trong

Những thăng trầm thời đầu... Có thể khẳng định, với sự nỗ lực
rất lớn của cán bộ, nhân viên Ban
(Tiếp theo trang 69) quản lý Dự án 7, dây chuyền sản
xuất ống nổ - hạt lửa đã được đầu
CNQP phía Nam (thời bình và thời ống nổ vỏ đồng, vỏ nhôm và hạt lửa tư và đưa vào phục vụ sản xuất tại
chiến) có tên gọi là Ban quản lý Dự K56, K53 đủ cung cấp cho sản xuất Nhà máy Z114 có tầm quan trọng
án 7. Sau khi được thành lập, Ban một số loại đạn dược tổng lắp tại Nhà chiến lược rất lớn. Đó là, khi có tình
quản lý Dự án 7 bắt tay tổ chức triển máy Z114. Thành công của dự án đã huống chiến tranh, đất nước bị chia
khai dây chuyền ống nổ - hạt lửa. Đây khẳng định vai trò của Ban quản lý cắt, Nhà máy Z114 có thể tự sản xuất
là một trong những dự án đầu tiên Dự án 7 trong việc hoàn thành nhiệm ống nổ, hạt lửa để phục vụ sản suất
triển khai theo cơ cấu tổ chức Cụm vụ chính trị mà cấp trên giao; đồng các loại lựu đạn, mìn và một số đạn
CNQP phía Nam. Dự án ống nổ - hạt thời, đây cũng là dự án đầu tiên được bộ binh, kịp thời cung cấp cho các
lửa được thực hiện trên cơ sở nhân triển khai tại cụm CNQP phía Nam đơn vị thuộc các tỉnh, thành phố khu
dây chuyền sản xuất ống nổ số 8 và (thời bình), góp phần tiết kiệm được vực phía Nam. Qua đây cũng khẳng
hạt lửa K56, K53 của Nhà máy Z121. ngân sách quốc phòng do chỉ nhập định việc xây dựng và phát triển
Trải qua rất nhiều khó khăn, năm khẩu một số thiết bị cần thiết, còn lại cụm CNQP phía Nam (thời bình và
2007, dây chuyền sản xuất ống nổ- thực hiện tự trang, tự chế mà vẫn đạt thời chiến) là một chủ trương hoàn
hạt lửa đã đạt được mục tiêu đầu tư, hiệu quả cao. toàn đúng đắn của Đảng, Nhà nước
và Bộ Quốc phòng đối với nhiệm vụ
bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới.

74 COÂNG NGHIEÄP QUOÁC PHOØNG & KINH TEÁ

CÔNG TY TNHH MỘT THÀNH VIÊN 27
(Nhà máy Z127)

Địa chỉ: Đường Dương Tự Minh, phường Quán Triều, TP. Thái Nguyên, tỉnh Thái Nguyên
ĐT: (0208) 3844179 * Fax: (0208) 3844114

Trung tá, T.S LÊ QUỐC VĂN Các thiết bị CNC phục vụ sản xuất quốc phòng và kinh tế.
Giám đốc Nhà máy

NGÀNH, NGHỀ SẢN XUẤT-KINH DOANH:
Đúc sắt, thép; Đúc kim loại màu; Rèn, dập, ép và cán kim loại; luyện bột kim
loại; Gia công cơ khí; xử lý và tráng phủ kim loại; Sản xuất các cấu kiện kim
loại; Sản xuất kim loại màu và kim loại quý; Xây dựng...

Dây chuyền đúc, rút đồng dây F8. Sản phẩm Easylock xuất khẩu
phục vụ xây dựng.

Rất hân hạnh được hợp tác với Nấu rốt bi nghiền phục vụ
Quý khách hàng trong và ngoài nước! khai khoáng và sản xuất xi măng.

NHÂN VẬT - SỰ KIỆN

GIÁO SƯ TRẦN ĐẠI NGHĨA

nhà khoa học quân sự tài năng

Thiếu tướng, PGS, TS. ĐOÀN HÙNG MINH

THIẾU TƯỚNG, GIÁO SƯ, Trong suốt chiều dài lịch học lịch sử của dân tộc, là niềm tự
VIỆN SĨ TRẦN ĐẠI NGHĨA LÀ sử hàng nghìn năm dựng hào về dòng máu Lạc Hồng, về tổ
MỘT TRONG NHỮNG "CÁNH nước và giữ nước của dân tiên Việt Nam đã sáng tạo ra không
CHIM ĐẦU ĐÀN" CỦA KHOA tộc ta, chỉ có một vài cuộc chỉ trống đồng Ngọc Lũ mà cả huyền
HỌC - CÔNG NGHỆ (KHCN) chiến tranh trong thời hiện đại gần thoại nỏ thần chống giặc ngoại
VIỆT NAM VÀ CỦA ĐỘI NGŨ đây mới ghi nhận sự hiện diện các xâm thời An Dương Vương. Chắc
TRỰC TIẾP LÀM NHIỆM VỤ nguồn viện trợ quân sự của nước hẳn Giáo sư Trần Đại Nghĩa hiểu rõ,
NGHIÊN CỨU, THIẾT KẾ, CHẾ ngoài. Tuy nhiên, điều đó không thể muốn giải phóng đất nước phải có
TẠO VŨ KHÍ, TRANG BỊ PHỤC phủ nhận được một truyền thống những người tiếp tục sứ mệnh chế
VỤ SỰ NGHIỆP ĐẤU TRANH hết sức đặc sắc của người Việt Nam tạo các loại hỏa khí và súng thần cơ
GIẢI PHÓNG ĐẤT NƯỚC VÀ về tinh thần tự lực, tự cường làm ra như thời nhà Trần, nhà Hồ, tiếp tục
BẢO VỆ TỔ QUỐC. binh khí và các phương tiện tác chiến khát vọng xây dựng kỵ binh và hạm
cần thiết khác để chống giặc ngoại đội như thời của vua Quang Trung -
xâm. Kể cả trong kháng chiến chống Nguyễn Huệ….
Pháp và chống Mỹ, các nghiên cứu
về tổng kết chiến tranh cũng đều Tuy nhiên, hoài bão cống hiến
khẳng định vai trò không thể thiếu đó của ông chỉ có thể trở thành hiện
của vũ khí, trang bị do Việt Nam thực khi ông được gặp Chủ tịch Hồ
tự thiết kế, chế tạo. Trong ý nghĩa Chí Minh - người đã phát hiện, tin
chung đó, những cống hiến to lớn cậy, trọng dụng và trực tiếp giao
của Giáo sư Trần Đại Nghĩa đã thực nhiệm vụ cho ông khi đất nước phải
sự góp phần giữ lửa và truyền ngọn đối phó với thù trong, giặc ngoài
lửa của tinh thần tự tôn dân tộc cho sau Cách mạng tháng Tám. Với tầm
các thế hệ ở thời đại Hồ Chí Minh. nhìn chiến lược của người lập quốc,
chỉ 13 ngày sau khi đọc Tuyên ngôn
Khát vọng tuổi trẻ của một người Độc lập, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã chỉ
con quê hương Vĩnh Long, lớn lên thị thành lập Phòng Quân giới - tiền
khi đất nước còn trong cảnh nô lệ thân của ngành Công nghiệp quốc
của thực dân, đã thôi thúc ông lựa phòng (CNQP) Việt Nam ngày nay.
chọn con đường học vấn để phục Khi giao nhiệm vụ cho Giáo sư Trần
vụ nước nhà. Nhưng động lực nào Đại Nghĩa (tên thật là Phạm Quang
đã giúp người thanh niên đến từ xứ Lễ), Bác đã giải thích sự lựa chọn bí
thuộc địa xa xôi như ông có được danh cách mạng cho ông một cách
nghị lực để quyết tâm theo đuổi các rất mộc mạc mà vô cùng sâu sắc:
chuyên ngành khoa học liên quan tới “Làm vũ khí cho bộ đội đánh giặc là
thiết kế, chế tạo vũ khí tại nước Pháp một việc làm Đại Nghĩa”. Đây không
và nước Đức trong bối cảnh lịch sử chỉ là vinh dự của riêng Giáo sư mà
trước và trong đại chiến thế giới thứ còn là niềm tự hào của các thế hệ
hai? Có lẽ, nguồn cổ vũ lớn lao nhất Quân giới - CNQP sau này. Quả thực,
để ông vượt qua bao khó khăn, trở nghiên cứu thiết kế, chế tạo vũ khí
ngại khi đó xuất phát từ những bài phục vụ quốc phòng - an ninh của

76 COÂNG NGHIEÄP QUOÁC PHOØNG & KINH TEÁ

SỐ ĐẶC BIỆT KỶ NIỆM 75 NĂM NGÀY TRUYỀN THỐNG NGÀNH QUÂN GIỚI - CÔNG NGHIỆP QUỐC PHÒNG

đất nước là một mặt trận hết sức Chủ tịch Hồ Chí Minh với Giáo sư Trần Đại Nghĩa (tháng 4/1960).
thầm lặng, gian nan, nguy hiểm, kể cả Ảnh: TL
trong thời bình cũng như thời chiến.
Nhưng đây cũng là một loại hình lao “Làm vũ khí cho bộ của Việt Nam. Những bài giảng đầu
động đặc biệt ý nghĩa, đòi hỏi những đội đánh giặc là một tiên của ông ở Chiến khu Việt Bắc về
con người trên mặt trận ấy phải thật việc làm Đại Nghĩa”. các phương pháp tính toán thiết kế
sự tâm huyết, bản lĩnh, trí tuệ và sự vũ khí, về các nguyên lý cơ bản của
am hiểu toàn diện cả về chuyên môn (Chủ tịch HỒ CHÍ MINH) thuốc phóng, thuốc nổ, hỏa cụ, thuật
kỹ thuật cũng như tri thức quân sự. phóng nội phao và ngoại phao, v.v.
học đó càng trở nên quan trọng, cấp vẫn luôn là nền tảng để tiếp tục phát
Trong muôn vàn khó khăn, gian thiết, thời sự khi nền kinh tế nước ta triển trong điều kiện hiện đại khi
khổ của cuộc kháng chiến chống chuyển sang cơ chế thị trường theo nghiên cứu, thiết kế các loại vũ khí
thực dân Pháp, bằng nguồn lực và định hướng xã hội chủ nghĩa. tích hợp hệ thống, các loại đạn dược
phương tiện kỹ thuật hết sức thô sơ, thông minh và có điều khiển, các
hạn hẹp tại các binh công xưởng, Bên cạnh hoạt động sáng tạo loại khí tài công nghệ cao… Chúng
Giáo sư Trần Đại Nghĩa cùng các khoa học, Giáo sư Trần Đại Nghĩa tôi luôn ghi nhớ những yêu cầu khắt
cộng sự đã có những sáng tạo khoa cũng là người có đóng góp trực khe của ông về chất lượng sản phẩm,
học phi thường, chế tạo được nhiều tiếp vào việc đặt nền móng vững quy trình phòng, chống cháy nổ, kỷ
loại vũ khí kịp thời phục vụ bộ đội chắc cho sự phát triển lâu dài của luật công nghệ nghiêm ngặt trong
chiến đấu, như: súng và đạn Bazoka, ngành CNQP Việt Nam, cả về mặt sản xuất, sửa chữa và thử nghiệm vũ
SKZ, đạn AT… Những sản phẩm đầu định hướng phát triển, tổ chức quản khí. Đồng thời, cũng tiếp tục truyền
tiên này của Quân giới Việt Nam đã lý, chuyên môn KHCN, đào tạo đội đạt tới các thế hệ kế tiếp ý kiến của
đi vào lịch sử, trở thành hình tượng ngũ… Cho đến hôm nay và cả sau ông rằng: "Người nghiên cứu, thiết
gắn liền với hào khí “Quyết tử cho Tổ này, những người làm công tác kế vũ khí phải có trách nhiệm rất cao
quốc quyết sinh”, gắn liền với thi ca KHCN trong ngành CNQP được thừa và luôn chú trọng tới sự an toàn cho
về những trận đánh oanh liệt bên hai hưởng những di sản của ông về cách công nhân sản xuất, cho chiến sĩ sử
bờ sông Lô, tiến tới chiến thắng Điện thức nghiên cứu, phát hiện điểm dụng vũ khí trong chiến đấu cũng
Biên Phủ. yếu trong vũ khí địch để sáng tạo ra như trong huấn luyện".
các phương tiện đối phó hiệu quả,
Trong kháng chiến chống Mỹ phù hợp với điều kiện và khả năng Là người sáng lập, người lãnh
cứu nước, Giáo sư Trần Đại Nghĩa đạo đầu tiên của Nha Nghiên cứu Kỹ
là người trực tiếp chỉ đạo nhiệm vụ thuật (NCKT) - thực chất là viện thiết
nghiên cứu, sản xuất, sửa chữa vũ khí kế vũ khí đầu tiên và cũng là cơ sở
để CNQP góp vai trò không thể thiếu nghiên cứu khoa học - kỹ thuật đầu
trong chi viện cho miền Nam, bảo vệ tiên của Nhà nước Việt Nam mới,
miền Bắc, tạo nên thắng lợi của Chiến
dịch Điện Biên Phủ trên không và Đại
thắng mùa Xuân 1975 giải phóng
miền Nam, thống nhất đất nước.

Khi đất nước bước vào thời bình,
trên cương vị người lãnh đạo nền
khoa học của quốc gia, ông vẫn tiếp
tục quan tâm sâu sát tới mọi bước
phát triển KHCN trong ngành CNQP
và huy động các nguồn lực dân sự
tham gia phục vụ quốc phòng - an
ninh. Trong công tác tổ chức, quản lý
CNQP, ông và các đồng chí lão thành
Quân giới luôn tâm niệm triết lý nghề
nghiệp: Phải biết trân trọng, chắt
chiu, tiết kiệm và sử dụng có hiệu quả
từng đồng tiền dành cho công tác
nghiên cứu, chế tạo và khai thác vũ
khí. Bởi vì đó là mồ hôi, nước mắt, là
xương máu của nhân dân, nhất là khi
dân ta còn nghèo khó. Ngày nay, bài

77

NHÂN VẬT - SỰ KIỆN

Giáo sư Trần Đại Nghĩa (thứ ba từ phải sang) xem sản phẩm do Quân giới sản xuất thời chống Mỹ.
Ảnh: TL

bằng trí tuệ, tâm đức của mình, Giáo “Người nghiên cứu, hiến. Để có những nhà trí thức đủ
sư Trần Đại Nghĩa đã quy tụ được rất thiết kế vũ khí phải có tâm, đủ tầm, có sức thu hút, sức lan
nhiều trí thức trẻ tài năng khi đó, sẵn trách nhiệm rất cao và tỏa, năng lực quy tụ và định hướng
sàng dấn thân lên chiến khu tham gia luôn chú trọng tới sự các tập thể khoa học cùng đồng lòng
nghiên cứu, chế tạo vũ khí phục vụ an toàn cho công nhân giải quyết những vấn đề mang tính
kháng chiến. Rất nhiều người trong sản xuất, cho chiến sĩ đột phá, tạo bước ngoặt cho sự phát
số đó sau này trở thành lãnh đạo cấp sử dụng vũ khí trong triển của đất nước, không có cách
cao, nhà khoa học đầu ngành, nhiều chiến đấu cũng như nào khác là phải noi theo tư duy và
người đã cống hiến suốt đời cho quá trong huấn luyện”. cách làm của Bác Hồ trong việc phát
trình xây dựng và phát triển CNQP hiện, bồi dưỡng, tin cậy và trọng
Việt Nam. Họ là những người thầy tận (Giáo sư Trần Đại Nghĩa) dụng nhân tài.
tâm đối với các thế hệ làm công tác
nghiên cứu khoa học trong ngành mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa Kỷ niệm 75 năm Ngày truyền
Quân giới - CNQP, họ đã truyền đạt đất nước, đặc biệt là tiến tới xây dựng thống ngành Quân giới - CNQP Việt
cho thế hệ kế tiếp không chỉ tri thức nền kinh tế tri thức, Việt Nam còn Nam (15/9/1945-15/9/2020) là dịp để
và kinh nghiệm mà cả sự tâm huyết thiếu những thủ lĩnh khoa học như thế hệ hôm nay tưởng nhớ, học tập
gắn bó với nghề. Giáo sư Trần Đại Giáo sư Trần Đại Nghĩa - người thực và tôn vinh một nhà khoa học lớn,
Nghĩa và nhiều cộng sự thời kháng sự tiêu biểu cho đỉnh cao về trí tuệ, một kỹ sư quân sự tài năng của đất
chiến của ông là những nhà khoa bản lĩnh, năng lực và tâm huyết cống nước. Chúng tôi tin tưởng rằng, tấm
học chân chính, những kỹ sư quân gương Giáo sư Trần Đại Nghĩa sẽ còn
sự tài năng, nhân hậu, bình dị và có tiếp tục truyền cảm hứng cho các thế
một nghị lực mạnh mẽ, vì nghĩa lớn hệ trẻ về nghị lực và sự dấn thân vì
để vượt qua mọi khó khăn, trở ngại. khoa học, quyết tâm gắn khoa học
với phục vụ những yêu cầu thiết thực
Hiện nay và trong tương lai, để và cấp bách của sự nghiệp xây dựng
thực hiện thành công mục tiêu đẩy và bảo vệ Tổ quốc.

78 COÂNG NGHIEÄP QUOÁC PHOØNG & KINH TEÁ

SỐ ĐẶC BIỆT KỶ NIỆM 75 NĂM NGÀY TRUYỀN THỐNG NGÀNH QUÂN GIỚI - CÔNG NGHIỆP QUỐC PHÒNG

Giáo sư Tạ Quang Bửu
VỚI NGÀNH QUÂN GIỚI

GIÁO SƯ TẠ QUANG BỬU, Thiếu tướng TẠ QUANG CHÍNH
NGUYÊN BỘ TRƯỞNG BỘ QUỐC Nguyên Chủ nhiệm Chính trị Tổng cục CNQP
PHÒNG, LÀ MỘT TRONG NHỮNG
NGƯỜI CÓ ĐÓNG GÓP QUAN Giáo sư Tạ Quang Bửu sinh ngày 23/7/1910 tại
TRỌNG ĐỐI VỚI LĨNH VỰC KHOA làng Hoành Sơn, huyện Nam Đàn, tỉnh Nghệ
HỌC - CÔNG NGHỆ NÓI CHUNG An trong một gia đình nhà nho yêu nước. Năm
VÀ NGÀNH QUÂN GIỚI - CÔNG 1922, ông thi đỗ vào Trường Quốc học Huế.
NGHIỆP QUỐC PHÒNG (CNQP) Sau đó, ông ra Hà Nội học ở Trường Bưởi. Từ năm 1930
NÓI RIÊNG. đến năm 1934, ông học tập tại Trường Centrale (A) Paris;
học Toán ở các trường Đại học Paris, Bordeaux (Pháp) và
Oxford (Anh). Từ năm 1942 đến 1945, ông là Vụ trưởng Vụ
nghiên cứu điện - nước Trung kỳ. Tháng 8/1945, ông cùng
luật sư Phan Anh ra Hà Nội tham gia cách mạng. Tháng
9/1945 đến tháng 1/1946, ông được Chủ tịch Hồ Chí Minh
cử làm Tham nghị trưởng Bộ Ngoại giao trong Chính phủ
lâm thời, phụ trách giao thiệp với Mỹ và Anh. Từ tháng
11/1945 đến ngày Toàn quốc kháng chiến, ông vừa tham
gia các công việc của Chính phủ, vừa giảng dạy Vật lý tại
Trường Đại học Hà Nội. Sau Tổng tuyển cử 6/1/1946, Giáo
sư Tạ Quang Bửu là đại biểu Quốc hội Khóa I (tỉnh Hà Tĩnh)
được cử giữ chức Thứ trưởng Bộ Quốc phòng Chính phủ
Việt Nam Dân chủ Cộng hòa (Bộ trưởng Bộ Quốc phòng
là Luật sư Phan Anh). Bộ Quốc phòng có trách nhiệm chỉ
đạo việc xây dựng tổ chức, biên chế, trang bị, huấn luyện
và cấp dưỡng Quân đội. Giáo sư Tạ Quang Bửu phụ trách
văn phòng và 10 cục chuyên môn.

Năm 1946, Giáo sư Tạ Quang Bửu là thành viên chính
thức trong đoàn đại biểu Chính phủ Việt Nam Dân chủ Cộng
hòa dự Hội nghị trù bị Đà Lạt và Hội nghị Fontainebleau tại
Pháp do Thủ tướng Phạm Văn Đồng làm trưởng đoàn. Sau
đó, ông và Tiến sĩ Bửu Hội được cử tham dự Lễ kỷ niệm 200
năm Ngày thành lập Hội các nhà nghiên cứu khoa học tự
nhiên Thụy Sĩ. Đây là cơ hội để ông kết nối giữa các nhà
khoa học 2 nước và cũng để thế giới biết rằng có đại biểu
nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa.

Trong những ngày ở Pháp, Giáo sư Tạ Quang Bửu đã
mua và mang về nước một số tài liệu về kinh tế, chính
trị và kỹ thuật, công nghệ vũ khí để phục kháng chiến
cũng như công cuộc xây dựng đất nước sau này. Số tài
liệu trên một phần được ông chuyển về Văn phòng Chính
phủ, một phần được chuyển về thư viện Bộ Quốc phòng
và sau đó chuyển về Nha Nghiên cứu kỹ thuật (nay được

79

NHÂN VẬT - SỰ KIỆN

Giáo sư Tạ Quang Bửu (đứng khoanh tay) dự Hội nghị quân sự (năm 1950).
Ảnh: TL

lưu giữ ở thư viện Viện Vũ khí - Tổng Quốc phòng duy nhất, ông đều rất “Giáo sư Tạ Quang Bửu, thày Bửu,
cục CNQP). quan tâm đến khoa học - công nghệ anh Bửu nhà hoạt động xã hội” đã
nói chung và ngành Quân giới nói viết khá chi tiết về cơ cấu tổ chức
Tháng 8/1947, Giáo sư Tạ Quang riêng. Đặc biệt, đối với Nha Nghiên của Nha NCKT những ngày đầu
Bửu được giao trọng trách Bộ cứu kỹ thuật (NCKT), sau là Viện thành lập mà đã có đủ các phòng,
trưởng Bộ Quốc phòng, sau đó một Nghiên cứu quân giới và Cục Quân ban chuyên môn, như: Phòng Xạ
năm trở lại cương vị Thứ trưởng giới, Giáo sư Tạ Quang Bửu luôn thuật, nghiên cứu về đường đạn và
Bộ Quốc phòng, Ủy viên Hội đồng dành sự quan tâm đặc biệt cả về tổ kỹ thuật phóng; Phòng Hóa chất,
Quốc phòng tối cao và được giao chức cũng như nhân sự. Cụ thể, năm nghiên cứu chất nổ, chất phóng và
phụ trách việc chuyển các cơ sở 1946, Giáo sư Phạm Quang Lễ được công nghệ sản xuất; Phòng Cơ khí,
nghiên cứu, kỹ thuật lên chiến khu; Bác Hồ đưa về nước, đặt tên là Trần chuyên thiết kế các bộ phận cơ khí
xây dựng tổ chức Bộ Quốc phòng Đại Nghĩa và giao trọng trách Cục súng và đạn; Xưởng mẫu chế tạo
và Quân đội. Trong đó có hai việc trưởng Cục Quân giới kiêm Giám mẫu; Phòng Tác chiến công dụng
lớn cần phải làm ngay là xây dựng đốc Nha NCKT. Giáo sư Tạ Quang thử nghiệm và nghiệm thu vũ khí,
một trường đào tạo chỉ huy và một Bửu đã giúp Giáo sư Trần Đại Nghĩa tìm hiểu vũ khí thu được, huấn
cơ sở nghiên cứu, sản xuất vũ khí đề xuất mô hình tổ chức và giới luyện sử dụng và tiếp thu ý kiến
hoàn chỉnh. Các cục chuyên môn thiệu nhân sự của Nha NCKT với Bộ phản hồi của người sử dụng. Ngoài
cũng được củng cố, hoàn thiện mà trưởng Bộ Quốc phòng kiêm Tổng ra, Nha NCKT còn có các phòng, ban
chưa có tiền đề. Chỉ huy Võ Nguyên Giáp. Trong bài hành chính, quản trị, tiếp liệu.
viết của ông Nguyễn Phước Hoàng
Trong thời gian Giáo sư Tạ (Tôn Thất Hoàng) trong cuốn sách Về nhân sự, ngoài ông Hoàng
Quang Bửu giữ cương vị Bộ trưởng Đình Phu, được giới thiệu về làm
Bộ Quốc phòng, rồi Thứ trưởng Bộ

80 COÂNG NGHIEÄP QUOÁC PHOØNG & KINH TEÁ

SỐ ĐẶC BIỆT KỶ NIỆM 75 NĂM NGÀY TRUYỀN THỐNG NGÀNH QUÂN GIỚI - CÔNG NGHIỆP QUỐC PHÒNG

Phó Giám đốc Nha NCKT, trưởng Từ năm 1950, Quân đội ta bắt chuyên nghiệp (nay là Bộ Giáo dục
nhóm “Cốt cán 1”, Giáo sư Tạ
Quang Bửu còn điều động ông Lê đầu nhận được viện trợ của các nước và Đào tạo) kể lại một câu chuyện,
Khắc từ ngành đường sắt về làm anh em, Tổng cục Cung cấp được đại ý: Năm 1968, Giáo sư Tạ Quang
Trưởng phòng Xạ thuật. Tiếp đến, thành lập và Thứ trưởng Tạ Quang Bửu lên Đại Từ (Thái Nguyên) thăm
điều ông Phạm Đồng Điện về làm Bửu trực tiếp phụ trách công tác Trường Đại học Tổng hợp Hà Nội
Trưởng phòng Hóa chất, ông Phạm này. Những cán bộ của Nha NCKT- đang sơ tán trên đó. Nửa đêm vượt
Duy Khương làm Phó phòng; điều sau này là Viện Nghiên cứu kỹ thuật
ông Nguyễn Văn Bào từ Trường Quân giới phần lớn được chuyển qua suối đang bị nước lũ, xe com-
Kỹ nghệ thực hành Hà Nội về làm sang làm nhiệm vụ khai thác, hướng măng-ca chở đoàn bị chết máy
Trưởng phòng Cơ khí kiêm Xưởng dẫn sử dụng các loại vũ khí mới. không qua được, mọi người và cả
mẫu; điều ông Tôn Thất Hoàng từ Giáo sư Tạ Quang Bửu cùng xuống
Trường Võ bị Trần Quốc Tuấn về
làm Trưởng phòng Tác chiến công đẩy cũng không được. Gần đó có
dụng. Một thời gian sau, Nha NCKT
lại tiếp tục được bổ sung nhóm “Cốt một quán nhỏ, anh em vào nhờ
cán 2” gồm Nguyễn Trinh Tiếp, Đỗ
Đức Dục từ Cục Dân quân về làm nhân dân địa phương giúp đỡ. Khi
Trưởng phòng và Phó phòng Xạ
thuật; Nguyễn Đức Thừa làm Phó Giáo sư Tạ Quang Giáo sư Tạ Quang Bửu cùng người
phòng Hóa chất; Bùi Minh Tiêu, Bửu là người có đóng bảo vệ đi tới, người chủ quán giật
sinh viên Khoa học Hà Nội về làm
Phó phòng Cơ khí; Phan Văn Diên, góp rất lớn cho ngành mình, hỏi: “Thủ trưởng nào đấy?”
sinh viên ngành Y về làm Trưởng
phòng Hành chính. Rồi tiếp đến là Quân giới Việt Nam, rồi tiến về phía giáo sư: “Anh là anh
các ông Lê Văn Chiểu, Phan Tây,
Phan Thượng Trí, Phạm Văn Ngân, nhất là trong công tác Bửu quốc phòng phải không? Nghe
Hồ Hữu Phương, Lê Phương Cảo…
cũng về đầu quân cho Nha NCKT. giọng và nhìn dáng anh, em nhận

Sau khi Nha NCKT ổn định tổ xây dựng lực lượng. ra ngay. Em là H ở ATK 10 đây mà!”.
chức, Giáo sư Tạ Quang Bửu đã giao
nhiệm vụ cho nhóm cán bộ “Cốt Đội ngũ cán bộ Quân Giáo sư Tạ Quang Bửu cũng nhận ra
cán 1” là phải nhanh chóng học
nghề của thầy Nghĩa để trở thành giới do Giáo sư cùng ngay người công nhân quốc phòng
những trợ lý đắc lực của Cục trưởng
Cục Quân giới, góp phần đẩy mạnh các cộng sự đào tạo, trong kháng chiến. Tâm sự mấy
sản xuất vũ khí, khí tài đối phó với
địch rất mạnh về cơ giới, vũ khí, huấn luyện, bố trí, sử câu là anh H đạp xe đi gọi phương
công sự chiến đấu.
dụng đều đã nêu cao tiện đến hỗ trợ đoàn, gồm mấy
Ngoài việc quan tâm xây dựng tinh thần tự lực, tự dân quân và 2 con trâu đã giải cứu
tổ chức cho Nha NCKT và Cục Quân cường, nghiên cứu thành công. Thật xúc động về một
giới, Giáo sư Tạ Quang Bửu còn theo thiết kế, chế tạo được câu chuyện nhỏ giữa 2 người lính
dõi, chỉ đạo rất sát sao việc hoàn nhiều loại vũ khí, thợ Quân giới.
chỉnh súng, đạn Bazoka phục vụ bộ trang bị kỹ thuật.
đội chiến đấu. Cụ thể, sau trận đầu sử Có thể nói, Giáo sư Tạ Quang Bửu
dụng Bazoka đánh giặc, từ phản hồi là người có đóng góp rất lớn cho
của ông Vương Thừa Vũ, Giáo sư Tạ
Quang Bửu đã chỉ thị cho Nha NCKT ngành Quân giới - CNQP Việt Nam,
tìm nguyên nhân và hoàn chỉnh đạn
cả về khả năng phóng và xuyên phá nhất là trong công tác xây dựng lực
trong thời gian sớm nhất có thể.
Nhớ về những năm tháng được lượng. Đội ngũ cán bộ Quân giới
sống và làm việc tại Cục Quân giới do Giáo sư Tạ Quang Bửu cùng các
và Nha NCKT, ông Hoàng Đình Phu cộng sự đào tạo, huấn luyện, bố trí,
đã có cảm nghĩ: “Ngày nay nhìn sử dụng đều đã nêu cao tinh thần
lại, thật không khỏi ngạc nhiên vì tự lực, tự cường, nghiên cứu thiết
sao lúc ấy, vào những năm 1946- kế, chế tạo được nhiều loại vũ khí,
1947, Quân đội ta lại có thể dựng trang bị kỹ thuật phục vụ bộ đội
lên được một cơ quan nghiên cứu chiến đấu và chiến thắng trong hai
kỹ thuật có tính hoàn chỉnh cao cuộc kháng chiến chống thực dân
như vậy, ngay cả khi đối chiếu với Pháp và đế quốc Mỹ, cứu nước,

những nguyên lý của lý thuyết hệ cũng như công cuộc kiến thiết đất
thống, những nguyên lý của tổ chức nước sau chiến tranh.
(Ghi chú: Trong bài có sử dụng
khoa học mà ta được biết trong thời

gian gần đây”. Còn Giáo sư Lê Thạc tư liệu của các tác giả: Hoàng Đình

Cán, nguyên Vụ trưởng Vụ Quản lý Phu, Phan Phác, Tôn Thất Hoàng, Lê

Khoa học, Bộ Đại học và Trung học Thạc Cán)

81

NHÂN VẬT - SỰ KIỆN

VÕ QUÝ HUÂN
Người có nhiều cống hiến

cho ngành Quân giới

THÀNH ĐỨC

LTS: BÀI VIẾT DƯỚI ĐÂY LÀ CỦA ĐỒNG CHÍ THÀNH ĐỨC,
TỪNG LÀ THƯ KÝ RIÊNG CỦA GIÁO SƯ TRẦN ĐẠI NGHĨA, GỬI
TỚI TẠP CHÍ CNQP VÀ KINH TẾ LÚC SINH THỜI. BAN BIÊN TẬP
TRÂN TRỌNG GIỚI THIỆU BÀI VIẾT ĐỂ BẠN ĐỌC HIỂU RÕ HƠN
VỀKỸSƯVÕ QUÝ HUÂN - NGƯỜI ĐÃ CÓ NHIỀU ĐÓNG GÓP QUAN
TRỌNG CHO NGÀNH QUÂN GIỚI THỜI KỲ ĐẦU CHỐNG PHÁP.

Ngày ấy, dưới mái trường may mắn khi được giúp việc cho một chuyện. Hơn một tháng trên chiến
kháng chiến bên bờ sông nhà khoa học lớn mà từ lâu mình đã hạm của Hải quân Pháp, anh em
Lam (Nghệ An), lớp học cảm phục, kính trọng. Ở bên ông, tôi chúng tôi thực sự đã được dự một
sinh chúng tôi thường học được rất nhiều điều và có điều lớp học ngay trong lòng đối phương,
được nghe kể về những gương kiện hiểu thêm về kỹ sư Võ Quý Huân. do Bác trực tiếp giảng bài. Một lớp
sáng trí thức Việt kiều theo Bác Hồ học hiếm hoi, không có chương trình
về nước phụng sự Tổ quốc. Chúng Tôi còn nhớ một buổi chiều thu định trước, không có tài liệu tham
tôi vô cùng cảm phục tấm lòng yêu năm 1968, Giáo sư Trần Đại Nghĩa hỏi khảo, chỉ có ý tưởng và tri thức uyên
nước của những trí thức sẵn sàng từ tôi quê quán ở đâu. Sau khi nghe tôi thâm của người thầy giáo”.
bỏ cuộc sống sung sướng, hoa lệ ở trả lời quê nội ở Thanh Chương, Nghệ
thủ đô Paris (Pháp) để về nước cống An, Giáo sư nói: “Như vậy chú Đức Trong bốn nhà trí thức Việt kiều
hiến cho cuộc kháng chiến thần vừa là đồng nghiệp luyện kim, vừa là được về cùng Bác Hồ năm ấy, kỹ sư
thánh của dân tộc, trong đó có kỹ sư đồng hương Thanh Chương với anh Võ Quý Huân có hoàn cảnh đặc biệt
Võ Quý Huân. Võ Quý Huân. Xót xa quá! Anh Huân hơn cả. Ông đã có vợ là bà Irenè, tiến
đã đi xa tròn một năm rồi”. sĩ ngôn ngữ, quốc tịch Pháp, gốc Nga
Sau khi tốt nghiệp kỹ sư luyện kim và một cô con gái hai tuổi là Võ Quý
ở Matxcơva (Nga) về nước, tôi nhận Tôi lặng người nhìn Giáo sư Việt Nga. Giáo sư Trần Đại Nghĩa nói:
công tác ở Nhà máy Z2 (nay là Nhà Trần Đại Nghĩa lấy khăn lau nước “Anh Huân cho chúng tôi xem tấm
máy Z113). Đầu năm 1968, tôi được mắt. Ngoài trời bỗng đổ cơn mưa. ảnh Bác Hồ bế cháu bé Việt Nga ở
cấp trên cử làm thư ký giúp việc cho Tôi tranh thủ hỏi chuyện Giáo sư Paris tháng 7/1946. Anh em chúng
Giáo sư Trần Đại Nghĩa, người vừa về khoảng thời gian ông cùng các tôi rất quý mến và cảm phục anh Võ
được Trung ương điều động trở lại nhà trí thức Việt kiều tháp tùng Chủ Quý Huân. Chắc chắn anh đã trải qua
Quân đội chỉ đạo công tác nghiên tịch Hồ Chí Minh về nước vào mùa những giờ phút đắn đo, cân nhắc, phải
cứu kỹ thuật quân sự. Với tôi, thật thu năm 1946 trên con tàu Dumont xa vợ trẻ, con thơ, thật không dễ. Cuối
durville của Hải quân Pháp. cùng, anh Võ Quý Huân đã về nước
theo tiếng gọi của Tổ quốc, bởi con
Giáo sư Trần Đại Nghĩa kể rằng: tim anh luôn nặng tình non nước”.
“Đó là những kỷ niệm sâu sắc trong
đời, không thể quên được. Trên Võ Quý Huân sinh năm 1912
chuyến tàu đặc biệt vượt trùng trong một gia đình giáo học tại xã
dương ngày ấy, hằng ngày, anh em Thanh Tùng, huyện  Thanh Chương,
quây quần lắng nghe từng lời Bác nói

82 COÂNG NGHIEÄP QUOÁC PHOØNG & KINH TEÁ

SỐ ĐẶC BIỆT KỶ NIỆM 75 NĂM NGÀY TRUYỀN THỐNG NGÀNH QUÂN GIỚI - CÔNG NGHIỆP QUỐC PHÒNG

Kỹ sư Võ Quý Huân (ngoài cùng bên phải) đi cùng với đoàn Đại Nghĩa); đồng thời, ông là Tổng
của Hồ Chủ tịch tại Pháp năm 1946. Ảnh: TL thư ký Hội Ái Hữu Việt kiều và làm
chủ bút tờ báo của Hội.
tỉnh Nghệ An. Thời trẻ, ông là một “Mấy anh em cùng
học sinh thông minh, hiếu động ở về một lần với chúng Mùa hè năm 1946, Chủ tịch Hồ
Cố đô Huế, sau chuyến ra Hà Nội ta, chú Nghĩa và chú Chí Minh sang thăm hữu nghị chính
học và thi đỗ tú tài toàn phần. Năm Huân làm việc rất thức nước Pháp theo lời mời của
1936, Võ Quý Huân tham gia phong hăng hái và đắc lực, Chính phủ Pháp và đoàn Chính phủ
trào Mặt trận Bình Dân. Ông làm chủ đã gắng sức rất nhiều Việt Nam do đồng chí Phạm Văn
biên, cùng Nguyễn Đức Minh ra tuần trong công việc kháng Đồng làm trưởng đoàn cũng sang
báo “Đông Dương hoạt động” được chiến..." dự Hội nghị Fontainebleau, Võ Quý
in bằng ba ngôn ngữ là Việt, Pháp Huân cùng các vị trong Ban Trị sự
và Hoa. Tờ báo đề cao tinh thần yêu (Trích thư Bác Hồ gửi Tổng hội Việt kiều, tích cực tổ chức
nước, bênh vực người lao động và rất bác sỹ Trần Hữu Tước, ngày các hoạt động chào mừng và làm
được giới trí thức ủng hộ. Rất tiếc, tờ 20/9/1947) hậu thuẫn, ủng hộ cho việc đàm
báo mới xuất bản được 10 số thì bị phán của phái đoàn Chính phủ ta;
chính quyền thực dân Pháp đóng cửa vụ kỹ sư trưởng chuyên về động cơ, tổ chức quay phim, chụp ảnh tư liệu.
và truy bắt chủ biên. Tháng 5/1937, máy nổ. Trong thời gian này, ông Gần một nghìn mét phim tư liệu quý
Võ Quý Huân bí mật lên tàu rời cảng còn thi thêm bằng kỹ sư kỹ nghệ giá do Võ Quý Huân và Mai Trung
Sài Gòn sang Pháp. chuyên nghiệp. Thứ quay, nửa thế kỷ sau đã được
đạo diễn Phạm Kỳ Nam sưu tầm và sử
Ở Paris, ông vừa theo học Đại Là người tích cực hoạt động xã dụng trong phim “Nguyễn Ái Quốc -
học Sorbonne, vừa làm gia sư để có hội, ông tham gia Tổng Công đoàn Hồ Chí Minh”.
thêm thu nhập. Nhờ đức tính cần Pháp, được kết nạp vào Đảng Cộng
cù, trí thông minh và giàu nghị lực, sản Pháp (năm 1939). Tại Đại hội Việt Chính vì rất tích cực hoạt động tại
mấy năm sau Võ Qúy Huân thi đậu kiều ở Avignon, ông được bầu vào Pháp nên sau lời tiến cử của ông Tạ
bằng kỹ sư cơ điện và được tuyển Ban Trị sự của Tổng hội, cùng các ông Quang Bửu và lời giới thiệu của ông
dụng vào Hãng tàu thủy Compagnie Trần Đức Thảo, Hoàng Xuân Hãn, Lê Trần Ngọc Danh, Chủ tịch Hồ Chí
Transatlantique (Pháp) với cương vị Viết Hường, Phạm Quang Lễ (Trần Minh và đồng chí Phạm Văn Đồng đã
sĩ quan máy trưởng. Sau đó, ông tiếp chọn Võ Quý Huân tham gia làm thư
tục học và thi đậu bằng kỹ sư ngành ký giúp việc cho phái đoàn.
đúc - luyện kim và chuyển sang làm
việc tại Hãng máy bay Potef với chức Ngày 16/9/1946, chuyến tàu hỏa
đặc biệt, có hai toa dành riêng, đưa
Hồ Chủ tịch và 6 người tháp tùng,
gồm: Thư ký Đỗ Đình Thiện (nhà tư
sản yêu nước, đảng viên Đảng Cộng
sản Pháp), Đại tá cận vệ Vũ Đình
Huỳnh, cùng 4 trí thức Việt kiều là
bác sỹ Trần Hữu Tước, kỹ sư Võ Đình
Quỳnh, kỹ sư Phạm Quang Lễ (sau
này là Thiếu tướng Trần Đại Nghĩa)
và kỹ sư Võ Quý Huân, rời Paris xuôi
về phía Nam để lên tàu về nước.

Khi về nước, kỹ sư Võ Quý Huân
được giao nhiệm vụ Chánh văn
phòng Bộ Kinh tế. Toàn quốc kháng
chiến bùng nổ, ông được giao trọng
trách Giám đốc Sở Khoáng chất Kỹ
nghệ Trung Bộ kiêm Giám đốc Nhà
máy Kim khí kháng chiến 3KC. Cuối
năm 1947, ông cùng các cộng sự chế
tạo thành công máy nghiền giấy và
các thiết bị khác. Ngày 20/9/1947,
trong thư gửi bác sỹ Trần Hữu Tước,

83

NHÂN VẬT - SỰ KIỆN

Kỹ sư Võ Quý Huân (thứ tư từ phải sang) giới thiệu công trình chuẩn bị dự triển lò hồ quang luyện thép quy mô công
lãm năm 1949, gồm: Tượng Chủ tịch Hồ Chí Minh, mô hình lò cao thí nghiệm nghiệp ở Bản Thi (Bắc Kạn). Bên cạnh
3KC, nồi hơi, máy phát điện. Ảnh: TL nhiệm vụ nghiên cứu chế tạo vật liệu
phục vụ sản xuất vũ khí, kỹ sư Võ Quý
Bác Hồ viết: “Nói chú biết, chú mừng: Năm 1950, do yêu cầu Huân rất quan tâm đến công tác đào
Tôi vẫn mạnh khỏe luôn. Mấy anh em của cuộc kháng chiến, tạo nhân lực kỹ thuật. Trường cán bộ
cùng về một lần với chúng ta, chú cần tăng cường cán bộ Kỹ thuật Trung Bộ do ông đề xuất
Nghĩa và chú Huân làm việc rất hăng cho mặt trận nghiên thành lập và trực tiếp giảng dạy. Cuối
hái và đắc lực, đã gắng sức rất nhiều cứu thiết kế, chế tạo vũ năm 1947 đã có 22 học viên kỹ thuật
trong công việc kháng chiến”... khí, kỹ sư Võ Quý Huân tốt nghiệp ra trường. Trong số đó có
được điều động lên nhiều người là nòng cốt của ngành
Được sự động viên của Bác, ngày Việt Bắc nhận nhiệm luyện kim, như: Hoàng Bình, Hà Học
15/11/1948, lò cao ở Cầu Đất, Con vụTrưởng ban Kỹ thuật Trạc, Lê Huy Yêm, Thái Duy Thẳm,
Cuông, Nghệ An do Võ Quý Huân của Cục Quân giới. Nguyễn Đình Nam…
trực tiếp chỉ đạo đã cho ra mẻ gang
đầu tiên từ quặng sắt Vân Trì, Nghi và kinh nghiệm thực tế phong phú, Trở về Hà Nội sau 9 năm kháng
Lộc. Dòng suối gang chảy ra trong cùng với nhiều loại tài liệu kỹ thuật chiến, đầu năm 1955, kỹ sư Võ Quý
sự reo hò của cán bộ, công nhân mang từ Pháp về, kỹ sư Võ Quý Huân Huân được giao trọng trách Hiệu
cùng bà con Cầu Đất, Con Cuông. đã sát cánh cùng đồng nghiệp ở trưởng Trường Kỹ thuật Trung cấp I
Ông cùng các cộng sự đã dùng các Viện Nghiên cứu quân giới giải quyết (tiền thân của Trường Đại học Công
thỏi gang đầu tiên đúc tượng Bác nhiều vướng mắc, khó khăn chế tạo nghiệp Hà Nội ngày nay), với nhiệm
Hồ, tri ân Người đã đưa các trí thức lò điện hồ quang để nấu luyện thành vụ khẩn trương đào tạo cán bộ kỹ
yêu nước từ Pháp trở về, xây dựng công hợp kim đồng, kẽm, nhôm, thuật, công nhân lành nghề để phục
lò luyện kim ngay trên quê hương gang xám. Cuối năm 1950, mẻ thép vụ khôi phục công nghiệp sau chiến
Xô viết; đồng thời muốn báo cáo với đầu tiên luyện trong lò hồ quang thí tranh. Tháng 2/1955, khóa trung cấp
Bác ngành đúc - luyện kim non trẻ nghiệm đã thành công ở Nà Làng kỹ thuật đầu tiên được khai giảng. Dù
của Việt Nam đã có sản phẩm đầu tay (Tuyên Quang). Đó là cơ sở để năm khó khăn chồng chất, nhưng bằng
phục vụ kháng chiến.  1951, Cục Quân giới quyết định xây tâm huyết của mình, ông vừa trực
tiếp giảng dạy, vừa tranh thủ sự giúp
Năm 1950, do yêu cầu của cuộc đỡ của nhiều chuyên gia kỹ thuật
kháng chiến, cần tăng cường cán bộ trong và ngoài nước, như: Liên Xô, Ba
cho mặt trận nghiên cứu thiết kế, chế Lan, Hungari... để xây dựng bộ giáo
tạo vũ khí, kỹ sư Võ Quý Huân được trình đào tạo hệ trung cấp kỹ thuật
điều động lên Việt Bắc nhận nhiệm đầu tiên ở Việt Nam.
vụ Trưởng ban Kỹ thuật của Cục Quân
giới. Sẵn có vốn tri thức chuyên sâu Năm 1959, kỹ sư Võ Quý Huân
được điều động về phụ trách Vụ Kỹ
thuật, Bộ Công nghiệp nặng; Phó
ban Cơ khí của Ủy ban Kế hoạch Nhà
nước; Trưởng bộ môn Đúc - Luyện
kim của Ủy ban Khoa học kỹ thuật
Nhà nước. Ông là người sáng lập và
có đóng góp rất lớn cho Hội Luyện
kim Việt Nam.

Ghi nhận những đóng góp của
ông cho sự nghiệp cách mạng, xứng
đáng với niềm tin của Bác Hồ đã đưa
ông về nước phụng sự Tổ quốc, năm
2011, Chủ tịch nước đã ký quyết định
truy tặng ông Huân chương Độc lập
hạng Nhất. Trước đó, vào năm 1999,
ông cũng đã vinh dự được Đảng, Nhà
nước truy tặng Huân chương Độc lập
hạng Ba.

84 COÂNG NGHIEÄP QUOÁC PHOØNG & KINH TEÁ

BÀI DỰ THI "CÔNG NGHIỆP QUỐC PHÒNG - 75 NĂM XÂY DỰNG VÀ PHÁT TRIỂN"

Điều ít biết về Anh hùng

NGÔ GIA KHẢM

PHẠM THU THỦY

THUỘC THẾ HỆ CÁN BỘ Xưởng diêm tiêu thuộc Xưởng Hóa chất H52 do Quản đốc Ngô Gia Khảm
ĐẦU TIÊN CỦA NGÀNH điều hành trong rừng ở huyện Yên Bình, tỉnh Yên Bái. Ảnh: TL
QUÂN GIỚI, TRẢI QUA
KHÔNG ÍT LẦN BỊTAI NẠN CHẾ TẠO QUẢ LỰU ĐẠN ĐẦU TIÊN Theo lời giới thiệu của bà, chúng
ĐỂ LẠI NHIỀU THƯƠNG tôi tìm gặp Đại tá Phan Trọng Phan,
TÍCH TRÊN CƠ THỂ VÀ Trong căn hộ giản dị ở phố Trần nguyên Trưởng ban Công đoàn,
CÓ CẢ NHỮNG LẦN “CHẾT Huy Liệu (quận Ba Đình, Hà Nội), bà Tổng cục Công nghiệp quốc phòng
HỤT”, THẾ NHƯNG BẰNG Ngô Thị Hòa, nguyên cán bộ Viện (CNQP), người từng có thời gian làm
Ý CHÍ, NGHỊ LỰC CỦA Khoa học vật liệu (nay thuộc Viện thư ký cho Anh hùng Ngô Gia Khảm.
NGƯỜI LÍNH THỢ QUÂN Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Trong ký ức của Đại tá Phan Trọng
GIỚI, ANH HÙNG LAO Nam) - con gái thứ tư trong số 5 người Phan, Anh hùng Ngô Gia Khảm là
ĐỘNG NGÔ GIA KHẢM ĐÃ con của Anh hùng Ngô Gia Khảm, bùi tấm gương mẫu mực về sự giản dị:
VƯỢT QUA NHỮNG KHÓ ngùi nhớ lại những kỷ niệm về cha “Năm 1951, tôi bắt đầu về làm thư
KHĂN, THỬ THÁCH, GÓP mình. Bà cho biết: “Cả đời tận tụy ký cho ông ở Xưởng H52. Trong
PHẦN LÀM RA VŨ KHÍ cống hiến, hy sinh cho cách mạng, những chuyến công tác thường
PHỤC VỤ KHÁNG CHIẾN. nhưng khi cha còn sống, tôi rất ít kéo dài hàng tuần lễ, ngoài dặn tôi
được nghe ông kể về mình. Những mang theo gạo để nấu cơm, hạn chế
câu chuyện tôi biết phần nhiều là qua phiền hà đến người dân, bao giờ ông
đồng đội của ông kể lại…”.

85

NHÂN VẬT - SỰ KIỆN

cũng bảo tôi mang theo một ít báo. Bác Hồ trong lần đến thăm Nhà máy Toa Xe lửa Gia Lâm do Anh hùng Lao động
Nếu rét quá thì nhét báo vào trong Ngô Gia Khảm (ngồi gần Bác, ôm mũ) làm Giám đốc. Ảnh: TL
áo sẽ ấm hơn rất nhiều, ông nói với
tôi như vậy! Thi thoảng, vào những được một quả lựu đạn của Nhật sản này, Ngô Gia Khảm và cộng sự sung
phút rảnh rỗi hiếm hoi, Thủ trưởng xuất cho các ông làm mẫu. Quả lựu sướng ôm lấy nhau, mừng rơi nước
Ngô Gia Khảm lại kể cho tôi nghe về đạn được đúc rất tinh vi, sau nhiều mắt.
những ngày tháng chế tạo loạt vũ khí ngày nghiên cứu, ông Xuân mới đưa
đầu tiên…”. ra sáng kiến về việc đúc vỏ để búa Trước khí thế sục sôi của Cách
tay, bễ thợ rèn có thể sản xuất được. mạng tháng Tám, binh công xưởng
Theo Đại tá Phan Trọng Phan: Về thuốc nổ, các ông tận dụng lấy của Ngô Gia Khảm được lệnh gấp rút
Trước khi được Việt Minh giao tham thuốc nổ từ một quả bom “xịt” của di chuyển để mở rộng sản xuất, kịp
gia sản xuất, chế tạo lựu đạn, Ngô địch. Hai tháng sau, quả lựu đạn đầu cung cấp cho Giải phóng quân. Vẫn
Gia Khảm lúc đó chỉ quen với công tiên, giống hình quả tim, trên khắc với phương pháp vừa làm vừa phát
việc của một người thợ cơ khí. Năm nổi hai chữ V.M (Việt Minh) đã được huy sáng kiến, cải tiến kỹ thuật, từ
1944, được tổ chức giao nhiệm vụ, tổng lắp hoàn chỉnh và đưa đi thử chỗ xưởng chỉ đúc được 400 quả lựu
ông suy nghĩ lắm. Từ thuở cha sinh nghiệm nhưng lựu đạn không nổ. Họ đạn/ngày, sau được nâng lên hàng
mẹ đẻ chưa hề biết gì về thuốc nổ, lại lại bắt tay vào xác định nguyên nhân nghìn quả lựu đạn/ngày.
là công việc liên quan đến sinh mạng và tìm cách khắc phục. Sau một thời
con người… Nhưng Đảng và nhân gian nghiên cứu chế lại thuốc, hạt nổ QUÊN THÂN MÌNH ĐỂ
dân đã giao, thì dù có khó khăn, nguy và thử nghiệm thành công. Nhưng CHẾ THUỐC NỔ
hiểm đến đâu ông cũng phải làm. Sau Ngô Gia Khảm vẫn không yên tâm
nhiều đêm suy nghĩ, Ngô Gia Khảm vì lo nhỡ để lựu đạn nổ trên tay Giải Từ việc nghiên cứu thiết kế, chế
ướm hỏi vợ (bà Phạm Thị Thơm): phóng quân, “đạn mình quay lại giết tạo thành công lựu đạn, Ngô Gia
“Nếu bây giờ tôi phải đi thoát ly, mình, thì thật tai hại”, nên ông tiếp Khảm lại được cấp trên giao nhiệm
công tác cho Đảng thì mình làm sao tục đem lựu đạn sang Hưng Yên thử vụ thành lập xưởng hóa chất để nhồi
nuôi nổi các con?”. Sau khi được vợ lại. Rất may, quả lựu đạn ném ra đúng đạn và các loại vũ khí khác. Do chưa
động viên, ông đã quyết định tham 5 giây sau thì nổ... có kinh nghiệm, ông tự tìm tòi, học
gia cách mạng, nhận nhiệm vụ Đảng hỏi. Cứ ngày hai buổi, sau khi xong
giao. Sau đó, cấp trên đã cử đồng chí Sau đó, những quả lựu đạn đầu công việc ở xưởng là ông lại vào
Nguyễn Ngọc Xuân - một người có tiên do Ngô Gia Khảm và các cộng phòng pha chế thuốc nổ, tìm hiểu
hiểu biết về cách pha chế thuốc nổ sự chế tạo đã được sử dụng trong được cách trộn clo-rát với phốt-pho
chế tạo mìn, lựu đạn cùng thực hiện một trận phục kích địch tại Chiến khu để chế thuốc phuyn-mi-nat làm hạt
nhiệm vụ với Ngô Gia Khảm. Hoàng Hoa Thám, tiêu diệt được 11 nổ lựu đạn. Trong một lần pha chế,
tên lính Nhật. Nhận được được tin không may gói thuốc tự kích nổ làm
Kể từ ngày đó, Ngô Gia Khảm và ông bị thương rất nặng.
Nguyễn Ngọc Xuân bắt tay vào xây
dựng binh công xưởng, được đặt tại
làng Chè (thuộc Bắc Ninh ngày nay).
Ngày đầu mới thành lập, Xưởng làng
Chè được đặt tại căn phòng của một
gia đình nông dân tự nguyện hiến
cho cách mạng. Xưởng có 4 người,
gồm ông Khảm, ông Xuân và hai
người thợ; phương tiện cũng không
có nhiều, ngoài cái máy tiện cũ và
một chiếc bễ làm bằng thân cây;
lò dùng để đúc gang là một chiếc
thùng xăng cưa đôi. Mới đầu, họ lúng
túng lắm, cứ mò mẫm pha chế, dùng
chày cối để giã thuốc nổ. Ông Xuân
cứ đập, giã, rồi lấy thuốc đưa lên mũi
ngửi, xong lại chìa ra hỏi ông Khảm
xem đã ra mùi thuốc súng chưa?

Tìm được công thức chế tạo thuốc
nổ, lại đến công đoạn đúc vỏ lựu đạn.
May sao, đội du kích Đình Bảng kiếm

86 COÂNG NGHIEÄP QUOÁC PHOØNG & KINH TEÁ

BÀI DỰ THI "CÔNG NGHIỆP QUỐC PHÒNG - 75 NĂM XÂY DỰNG VÀ PHÁT TRIỂN"

Anh hùng Ngô Gia Khảm (thứ 2 từ trái gương mặt cũng không thể lành cô con gái Ngô Thị Hòa đang học tại
sang) cùng đồng đội và con gái trong một được. Ra viện, nhiều người khuyên Trường Hóa Lênin tại Moscow (Liên
chuyến công tác tại Moscow, Liên Xô, năm ông nên nghỉ ngơi, nhưng ông nghĩ, Xô). Trong một chuyến công tác, ông
1973. (Ảnh do bà Ngô Thị Hòa cung cấp). dù có bị thương tật thì mình vẫn còn Khảm có ghé thăm con gái. Vì sợ con
sức, còn làm việc được cho kháng đau buồn sẽ ảnh hưởng đến việc học
Toàn quốc kháng chiến bùng nổ, chiến. Ông tích cực rèn luyện để tay tập, ông không nói đến sự mất mát
binh công xưởng của Ngô Gia Khảm chân có thể hoạt động bình thường. quá lớn của gia đình. Bà Hòa kể: “Tôi
liên tục di chuyển địa điểm, tiến dần Cuối năm 1947, ông đề nghị cấp trên không hề biết việc mẹ đã mất, cứ vô
lên Việt Bắc, vừa di chuyển vừa tranh cho tiếp tục công tác. Và ông đã hoàn tư dẫn bố đi tham quan các thắng
thủ sản xuất vũ khí. Một tháng, xưởng thành xuất sắc nhiệm vụ xây dựng cơ cảnh ở Moscow. Tôi đề nghị mua
đã chế tạo được tới hàng vạn quả lựu sở sản xuất thuốc đen ở Khu 10; xây cho mẹ chiếc áo len màu cà phê sữa
đạn và 5.000 kíp nổ. Trong lúc công dựng được 2 xưởng hóa chất; đào - màu mẹ thích nhất mà không để ý
tác sản xuất đang đi vào nền nếp tạo được nhiều thợ mới. Với những nét mặt của bố lúc đó rất buồn. Ông
thì một tai nạn lại xảy ra. “Hồi ấy, sấy chỉ một mực từ chối bảo mẹ có nhiều
thuốc vẫn còn thô sơ lắm. Một hôm, Ngô Gia Khảm có áo rồi. Tôi lại đề nghị được tặng ông
khi anh em đã đi ngủ hết, anh Ngô công lớn trong xây một món quà gì đó thì ông bảo: Bố
Gia Khảm đi kiểm tra. Thấy tàn lửa dựng xưởng hóa chất chỉ cần một cái ê-tô (dụng cụ để kẹp
đang bén lên mẻ thuốc nổ đang sấy đầu tiên ở Việt Bắc; bị và giữ chặt các chi tiết - PV). Lúc ấy
dở, anh vội chạy vào dập lửa nhưng thương 3 lần trong khi tôi mới biết, sau bao nhiêu năm, ông
không kịp, mẻ thuốc bắt lửa bùng lên sản xuất. Ông đã góp vẫn rất yêu nghề, dù khi ấy ông đã
sáng lòa. Anh em xô lại, kéo anh ra. phần đào tạo được chuyển sang công tác khác”.
Nhớ đến bên cạnh chỗ sấy thuốc vẫn nhiều công nhân quân
còn một đống đạn, anh thét gọi mọi giới và phục vụ nhiệm Là một người cha, Anh hùng
người nhanh chóng rút ra. Vụ nổ lớn vụ kháng chiến. Ngày Ngô Gia Khảm hết mực thương con,
khiến anh bị thương tích toàn thân. 19/5/1952, Ngô Gia quý cháu. Vẫn theo bà Ngô Thị Hòa:
Anh em đều nghĩ, anh sẽ không qua Khảm được Nhà nước “Những ngày kinh tế đất nước còn
khỏi!” - Đại tá Phan Trọng Phan kể. tặng danh hiệu Anh nhiều khó khăn, khi chị gái Ngô Thị
hùng Lao động. Hồng có quyết định điều chuyển
Tai nạn lần ấy khiến Ngô Gia Khảm vào Tây Nguyên công tác, bố tôi đã
phải nằm viện 7 tháng, các ngón tay thành tích xuất sắc đó, tại Đại hội động viên chị rất nhiều. Chị tôi đi vài
trở nên co quắp, mặt mũi thì cháy Chiến sĩ thi đua và cán bộ gương mẫu năm mới về được một lần; mỗi lần
sém. Các bác sĩ phải cấy ghép da toàn quốc lần thứ nhất năm 1952 ở chỉ được vài ngày. Biết con gái vất
từ cơ thể lên mặt ông, nhưng sau Việt Bắc, Ngô Gia Khảm vinh dự được vả nhưng ông không nói gì. Có lần
này những vết sẹo nhăn nhúm trên Đảng, Nhà nước tuyên dương Anh khi tiễn chị Hồng ra khỏi cửa, ông
hùng Lao động. vội quay vào nhà lau những giọt
nước mắt đang ứa ra. Người già khi
VĨ THANH khóc không muốn để con cháu thấy.
Nhưng tôi biết, ông thương và lo cho
Trong ký ức của bà Ngô Thị Hòa, chị nhiều lắm!”
cha mình là một người rất tình cảm,
yêu công việc. Tuy các ngón tay Câu chuyện về Anh hùng Lao
không thể duỗi thẳng, nhưng mọi động Ngô Gia Khảm - người “vì
việc ông đều làm rất khéo và hiếm nước quên thân” khiến chúng tôi
khi phải phiền đến người khác. Năm không khỏi xúc động. 75 năm qua,
1973, bà Phạm Thị Thơm - người bạn ông luôn là tấm gương sáng cho các
đời của Anh hùng Ngô Gia Khảm, thế hệ cán bộ, công nhân viên của
qua đời sau một cơn đột quỵ. Khi ấy, ngành Quân giới - CNQP học tập,
phấn đấu vươn lên làm chủ khoa
học công nghệ, nghiên cứu thiết kế,
chế tạo được nhiều vũ khí, khí tài
tiên tiến, hiện đại đáp ứng yêu cầu
nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc.

87

NHÂN VẬT - SỰ KIỆN

Chuyện về Anh hùng liệt sĩ

NGUYỄN CÔNG CẬY

Bài và ảnh: BÍCH TRANG

“NƠI ĐÂY, BINH CÔNG Các cựu chiến binh nghe giới thiệu về Anh hùng LLVT nhân dân Nguyễn Công
XƯỞNG NGUYỄN CÔNG CẬY Cậy ngay tại điểm di tích nơi đóng quân của binh công xưởng 57-V16 năm xưa.
ĐÃ TỪNG SẢN XUẤT VÀ CHIẾN
ĐẤU” LÀ DÒNG CHỮ KHẮC TRÊN
VÁCH NÚI ĐÁ MÀ DU KHÁCH CÓ
THỂ BẮT GẶP KHI LÊN THUYỀN
XUÔI DÒNG NƯỚC THAM QUAN
DANH THẮNG TAM CỐC - BÍCH
ĐỘNG (HOA LƯ, NINH BÌNH).
CẤT CÔNG TÌM HIỂU VỀ LỊCH
SỬ CỦA TẤM BIA DI TÍCH NÀY,
TÔI ĐƯỢC BIẾT THÊM NHIỀU
ĐIỀU VỀ MỘT NGƯỜI ANH
HÙNG ĐÃ CÓ NHỮNG ĐÓNG
GÓP LẶNG THẦM MÀ Ý NGHĨA
TRONG HÀNH TRÌNH 75 NĂM
CỦA NGÀNH QUÂN GIỚI - CÔNG
NGHIỆP QUỐC PHÒNG (CNQP)
VIỆT NAM...

CHÀNG TRAI HÀ NỘI nhân, anh trở ra Hà Nội mở cửa hàng thời phục vụ cho bộ đội và tự vệ Hà
VÀ QUẢ THỦY LÔI ĐẦU TIÊN sắt của riêng mình. Sau năm 1945, Nội chiến đấu trong những ngày toàn
Binh công xưởng Nguyễn Công thực dân Pháp lăm le trở lại xâm lược quốc kháng chiến.
Cậy, vốn có tên ban đầu là Xưởng V16 nước ta. Lúc này, ở hầu hết các đơn vị,
thuộc Ban Vũ khí Dân quân Khu 2, địa phương trên cả nước, từ các khu, Bước sang năm 1947, thực dân
đóng quân trong dãy hang Tam Cốc, tỉnh, thành đến các chi đội, dưới sự Pháp mở rộng phạm vi chiếm đóng,
làng Văn Lâm, xã Ninh Hải, huyện Gia chỉ đạo của Cục Quân giới, hàng trăm tổ chức trận càn quy mô lớn lên Chiến
Khánh (nay thuộc huyện Hoa Lư, tỉnh binh công xưởng đã được tổ chức và khu Việt Bắc, vì vậy, các binh công
Ninh Bình). Khi Nguyễn Công Cậy về đi vào hoạt động. Ở Hà Nội, Xưởng xưởng phải tổng di chuyển về nhiều
đây làm việc, lập chiến công và sau vũ khí Phan Đình Phùng cũng được nơi nhằm bảo toàn lực lượng và tiếp
đó hy sinh oanh liệt, tên chàng trai Hà thành lập. Nguyễn Công Cậy nhanh tục sản xuất, phục vụ chiến đấu.
Nội này đã được đặt cho binh công chóng hòa mình với phong trào cách Xưởng Phan Đình Phùng cũng dần
xưởng. mạng khi quyết định hiến cơ sở sản phân tán lực lượng, Nguyễn Công Cậy
Ngược dòng lịch sử trở về những xuất của mình cho xưởng vũ khí này và một số đồng chí về Xưởng V16.
năm 40 của thế kỷ trước, như nhiều và tự nguyện trở thành một công Tại đây, anh cùng các cộng sự hoàn
thanh niên Hà Nội khi đó, chàng trai nhân Quân giới. Tại đây, vốn kiến thành một nhiệm vụ đặc biệt: Chế tạo
16 tuổi Nguyễn Công Cậy rời gia đình thức và kinh nghiệm đã giúp Nguyễn quả thủy lôi đầu tiên. Cũng nhờ chiến
vào học tại Trường Kỹ nghệ thực Công Cậy cùng đồng đội sản xuất công này, anh vinh dự được kết nạp
hành. Sau vài năm vào Vinh làm công được hàng trăm quả mìn, lựu đạn kịp vào Đảng khi mới 22 tuổi.

Chuyện kể lại, vào một ngày năm

88 COÂNG NGHIEÄP QUOÁC PHOØNG & KINH TEÁ

SỐ ĐẶC BIỆT KỶ NIỆM 75 NĂM NGÀY TRUYỀN THỐNG NGÀNH QUÂN GIỚI - CÔNG NGHIỆP QUỐC PHÒNG

1948, Xưởng V16 nhận được điện của Tuy nhiên, cũng vào lúc này, nhận công với quy mô lớn hơn nên các lực
cấp trên: Tập trung nghiên cứu, sản thấy mức độ nguy hiểm của các binh lượng vẫn tích cực chuẩn bị phòng
xuất gấp thủy lôi cho bộ đội đánh tàu công xưởng đối với cuộc xâm lược ngự, đánh trả. Đúng như dự đoán,
địch trên sông. Đây là một thử thách của mình, giặc Pháp quyết định tấn ngày 19/12/1948, quân Pháp chia
lớn đối với một binh công xưởng mà công, xóa sổ các binh công xưởng, thành nhiều mũi, cả bằng đường bộ
thiết bị kỹ thuật còn thô sơ với số ít nhằm chặn đứng nguồn cung cấp vũ và đường thủy, tìm cách đánh vào
máy tiện, máy khoan, bễ lò rèn, lò khí quan trọng cho Việt Minh ở Hà Nội khu vực của hai xưởng.
đúc gang hạng nhỏ, không có mẫu và các vùng lân cận. Trước tình hình
để nghiên cứu, vị trí đóng quân nằm đó, một ủy ban bảo vệ liên xưởng Khi trận chiến đang diễn ra quyết
sâu trong lòng núi... Tuy nhiên, đốc được thành lập, tận dụng lợi thế địa liệt, phát hiện dây hệ thống truyền
công Nguyễn Công Cậy cùng đồng hình hiểm trở sẵn có để đối phó với nổ mìn bị đứt vì pháo địch, từ vị trí
sự vẫn quyết tâm vượt mọi khó khăn địch. Riêng Xưởng 57 và 58 thành lập chỉ huy, Nguyễn Công Cậy lao xuống,
để thực hiện nhiệm vụ. Đại tá Trương chung một ban chỉ huy chiến đấu với nhanh chóng nối lại đường dây trong
Vĩnh Thăng, nguyên Hiệu trưởng việc chuẩn bị kỹ lưỡng kế hoạch bố khi pháo giặc vẫn liên tiếp dội xuống.
Trường 255 (nay là Trường Cao đẳng trí lực lượng, sơ tán máy móc thiết bị, Công việc vừa hoàn tất thì anh bị một
Công nghệ và Kỹ thuật ô tô, Tổng cục sơ tán nhân dân, hiệp đồng với địa mảnh đạn pháo găm sâu vào đùi.
Kỹ thuật), từng có thời gian công tác phương, trang bị vũ khí và hướng dẫn Do mất máu quá nhiều, người lính
cùng Nguyễn Công Cậy tại Xưởng Quân giới Nguyễn Công Cậy đã anh
V16, nhớ lại: “Anh Nguyễn Công Cậy Năm 2002, bằng nỗ lực dũng hy sinh khi vừa bước sang tuổi
luôn tràn đầy nhiệt huyết và lòng của đồng đội và các cơ 23. Anh Phạm Văn Phong, sinh ra và
quyết tâm khi ngày đêm tích cực tìm quan chức năng của lớn lên ở làng Văn Lâm, xã Ninh Hải,
tòi, nghiên cứu. Chúng tôi đã chứng Tổng cục CNQP, liệt sĩ hiện đang làm nghề chèo thuyền ở
kiến biết bao đêm anh không ngủ, Nguyễn Công Cậy đã khu du lịch Tam Cốc - Bích Động, xúc
ghi chép các phép tính trên những được Đảng, Nhà nước động kể với chúng tôi: “Binh công
trang giấy poluya, kín đặc chữ và số truy tặng danh hiệu xưởng Nguyễn Công Cậy gồm 5 hang
đến nỗi tưởng như không còn chỗ để cao quý Anh hùng nằm sâu trong thung lũng. Cha tôi, 2
ghi thêm được nữa.” LLVT nhân dân. chú ruột và 3 người nữa trong làng
làm việc ở binh công xưởng thời cụ
Và “trời không phụ lòng người”, dân quân sử dụng vũ khí đánh địch. Nguyễn Công Cậy. Lúc nhỏ, tôi được
sau một tháng mày mò, đốc công “Anh Nguyễn Công Cậy được phân nghe kể nhiều về sự thông minh, chịu
Nguyễn Công Cậy cùng đồng đội đã công đặc trách ủy viên quân sự trực khó cũng như sự hy sinh anh dũng
cho ra đời quả thủy lôi đầu tiên, vỏ tiếp chỉ huy tuyến phòng thủ trong của cụ. Chiều hôm cụ hy sinh, thi hài
bằng tôn, trong nhồi thuốc nổ mạnh. cùng trên đường bộ dẫn vào xưởng. được giấu dưới thuyền rồi được đồng
Quả thủy lôi này được mang ra thử Anh đã lên sơ đồ một bãi mìn điện với đội chôn cất ngay dưới chân núi”.
nghiệm ngay trên sông Đáy, nơi hằng những quả mìn do chính anh thiết kế
ngày có nhiều tàu chiến Pháp qua và chỉ đạo sản xuất” - Đại tá Trương Một thời gian ngắn sau, sự hy
lại. Tuy nhiên, do thiếu kinh nghiệm, Vĩnh Thăng cho biết. sinh anh dũng của đốc công Nguyễn
người công nhân phụ trách điểm hỏa Công Cậy đã được ghi nhận bằng việc
đã kích nổ sớm. Tuy không diệt được Rạng sáng ngày 11/10/1948, giặc cấp trên quyết định đổi tên Binh công
tàu địch nhưng đã gây kinh hoàng Pháp mở cuộc tấn công “Nước đục” xưởng 57 thành Binh công xưởng
cho quân Pháp về điều mà chúng vào binh công xưởng nhưng đã vấp Nguyễn Công Cậy. Năm 2002, bằng
chưa bao giờ ngờ tới: Việt Minh đã phải sự chống trả quyết liệt của các nỗ lực của đồng đội và các cơ quan
chế tạo được thủy lôi! lực lượng vòng ngoài gồm dân quân, chức năng của Tổng cục CNQP, liệt sĩ
bộ đội địa phương, tự vệ, công nhân Nguyễn Công Cậy đã được Đảng, Nhà
“DÒNG TÊN ANH cùng một phân đội của Trung đoàn nước truy tặng danh hiệu cao quý
KHẮC VÀO ĐÁ NÚI” 34, khiến chúng buộc phải rút về căn Anh hùng LLVT nhân dân. Cũng trong
Sau lần thử nghiệm đầu tiên trên cứ. Nhận định địch sẽ quay trở lại tấn thời gian này, tấm bia ghi danh người
sông Đáy, Xưởng V16 đã có kinh anh hùng và Binh công xưởng 57-
nghiệm để chế tạo hàng loạt thủy lôi V16 đã được gắn trên vách đá. Để từ
phục vụ chiến đấu. Đây cũng là tiền đó, có thêm một điểm di tích lịch sử
đề để V16 cùng các xưởng khác trong với những câu chuyện về một người
vùng rừng núi Ninh Bình ngày càng anh hùng Quân giới được lưu truyền,
phát triển cả về số lượng, chất lượng, giới thiệu cho du khách trong nước
chủng loại vũ khí. Xưởng V16 sau đó và quốc tế mỗi dịp ghé thăm danh
được gọi là Binh công xưởng 57. thắng Tam Cốc - Bích Động.

89

NHÂN VẬT - SỰ KIỆN

Phi công vũ trụ

TRỞ THÀNH NHÀ QUẢN LÝ CÔNG NGHIỆP QUỐC PHÒNG

ANH ANH

TÊN TUỔI CỦA TRUNG
TƯỚNG, ANH HÙNG PHẠM
TUÂN, NGUYÊN CHỦ NHIỆM
TỔNG CỤC CÔNG NGHIỆP
QUỐC PHÒNG (CNQP),
KHÔNG XA LẠ VỚI NHIỀU THẾ
HỆ NGƯỜI DÂN VIỆT NAM.
CUỘC ĐỜI BINH NGHIỆP CỦA
ÔNG LÀ HÀNH TRÌNH GHI
NHIỀU DẤU ẤN, TỪ CƯƠNG
VỊ PHI CÔNG CHIẾN ĐẤU,
PHI CÔNG VŨ TRỤ RỒI ĐẾN
CẤP CHỈ HUY CAO NHẤT CỦA
TỔNG CỤC CNQP.

Phi công Phạm Tuân và phi công Gorbatco trả lời phỏng vấn báo chí
sau khi trở về Trái đất (năm 1980). Ảnh: TL

BAY VÀO VŨ TRỤ! là cả quá trình huấn luyện gian khổ, là phi công chiến đấu, từng bay
“21 giờ 33 phút (giờ Moskava) bài bản, khắt khe. trên loại máy bay MIG-21, tham gia
ngày 23/7/1980, từ sân bay vũ trụ chiến đấu chống Không quân Mỹ
Baiconua (Liên Xô), tàu “Liên hợp “Thông thường, thời gian đào đánh phá miền Bắc và đều lập chiến
37” được phóng lên vũ trụ với đội tạo, huấn luyện phi công vũ trụ sẽ công. Phía Liên Xô xét thấy hai phi
bay quốc tế gồm nhà du hành vũ mất khoảng 3 năm, nhưng đối với công Việt Nam đã có kinh nghiệm
trụ hai lần Anh hùng Liên Xô Vichtor phi công Việt Nam, thời gian này bay chiến đấu nên thời gian huấn
Gorbatco và Anh hùng phi công rút ngắn xuống còn 1,5 năm. Nói luyện được rút ngắn nhưng vẫn
Phạm Tuân. Đặc biệt, Anh hùng thế để thấy cường độ rèn luyện phải đảm bảo đầy đủ chương trình
Phạm Tuân là phi công đầu tiên cao như thế nào” - Anh hùng Phạm học về lý thuyết, thực hành trên các
của châu Á bay vào vũ trụ” - Những Tuân chia sẻ. Cũng qua lời kể của buồng tập và rèn luyện thể lực, tâm
dòng khái quát nhất trong sử sách là ông, chúng tôi được biết, để đào lý và cấp cứu phi công. Kết thúc
như vậy, nhưng trực tiếp gặp Trung tạo phi công vũ trụ, Việt Nam tuyển huấn luyện, phi công Phạm Tuân
tướng, Anh hùng Phạm Tuân và chọn 4 phi công và sau các vòng và Gorbatco được chọn là đội bay
nghe ông kể chuyện, mới biết rằng, phân loại thì phi công Phạm Tuân chính thức, Bưcôpxki và Bùi Thanh
để có gần 8 ngày “sống trong vũ trụ” và Bùi Thanh Liêm được vào “chung Liêm là đội bay dự bị.
kết”. Phạm Tuân và Bùi Thanh Liêm

90 COÂNG NGHIEÄP QUOÁC PHOØNG & KINH TEÁ

BÀI DỰ THI "CÔNG NGHIỆP QUỐC PHÒNG - 75 NĂM XÂY DỰNG VÀ PHÁT TRIỂN"

Trung tướng Phạm Tuân, Chủ nhiệm Tổng cục CNQP, tháp tùng Chủ tịch nước Trần Đức Lương
thăm và làm việc tại Tổng công ty Ba Son (tháng 7/2001). Ảnh: TL

Trung tướng, Anh hùng Phạm Trung tướng Phạm Có thể khẳng định, chuyến bay
Tuân bồi hồi nhớ lại: “Chỉ mất 1 tiếng Tuân, phi công vũ trụ, vào vũ trụ của phi công Phạm Tuân
30 phút để bay một vòng quanh nguyên Chủ nhiệm cách đây 40 năm, đã trở thành sự
Trái đất nên kế hoạch làm việc của Tổng cục CNQP, người kiện lịch sử và mang nhiều ý nghĩa.
chúng tôi phải chi tiết đến từng Việt Nam duy nhất Nó chứng minh rằng, trong điều
giây. Chúng tôi đã thực hiện 24 thí được nhận danh hiệu kiện còn rất nhiều khó khăn nhưng
nghiệm vật lý và công nghệ vũ trụ; Anh hùng 3 lần: hai với sự hợp tác quốc tế, chúng ta
quan sát đánh dấu các hành tinh, lần của Việt Nam (Anh có thể tiến xa, tiến vững chắc trên
các vì sao, chụp ảnh Trái đất… Có hùng Lực lượng vũ con đường chinh phục khoa học
thể khẳng định, các chuyến bay vũ trang nhân dân, Anh kỹ thuật. Còn với quan hệ giữa Việt
trụ đã làm thay đổi những nhận thức hùng Lao động) và Nam - Liên Xô trước đây, cũng như
của chúng ta về các hành tinh khác Anh hùng Liên Xô. Việt Nam - Liên bang Nga ngày nay
như sao Kim, sao Hỏa… Mỗi chuyến thì tình đoàn kết hữu nghị truyền
bay người ta đều thử nghiệm xem vật này đều được đóng dấu và làm thống và sự hợp tác toàn diện đã
sức chịu đựng, sự làm quen với vũ các “thủ tục” chứng nhận chúng đã có từ trên mặt đất, trên biển và
trụ thế nào, thay đổi của môi trường ở trong vũ trụ”. trên bầu trời, bây giờ được thể hiện
không trọng lượng tác động lên ngay cả trong vũ trụ. Chuyến bay
cơ thể con người ra sao?... Trong vào vũ trụ được hoàn thành thắng
chuyến bay lịch sử này, tôi có mang lợi chứng minh sự hợp tác hiệu quả
theo cờ Tổ quốc, Quốc huy, nắm đất giữa các nhà khoa học các nước
Ba Đình, Huy hiệu và ảnh Bác Hồ, xã hội chủ nghĩa trong việc chinh
ảnh đồng chí Lê Duẩn, ảnh của gia phục và sử dụng khoảng không vũ
đình, tem thư… Đặc biệt, những kỷ trụ vào mục đích hòa bình.

91

NHÂN VẬT - SỰ KIỆN

Cán bộ Tổng cục CNQP thăm Trung tướng Phạm Tuân tại tư gia (tháng 7/2020).
Ảnh: LAM THU

“BẾN ĐỖ” đạo của Đảng, Nhà nước, Quân ủy Đến nay, Trung tướng, Anh hùng
CÔNG NGHIỆP QUỐC PHÒNG Trung ương và Bộ Quốc phòng, Trung Phạm Tuân đã nghỉ hưu, về với cuộc
Phần lớn quãng đời binh nghiệp tướng, Anh hùng Phạm Tuân đã góp sống đời thường được hơn 10 năm
của Trung tướng, Anh hùng Phạm sức để tổ chức, sắp xếp lại lực lượng nhưng ông vẫn luôn dõi theo bước
Tuân gắn với Quân chủng Phòng CNQP với việc tiếp nhận các nhà máy phát triển của ngành CNQP. Tâm
không - Không quân, nhưng “bến đóng tàu và các viện nghiên cứu về sự với chúng tôi, ông thể hiện rõ sự
đỗ cuối cùng” của ông là ở Tổng trực thuộc Tổng cục; tham mưu xây vui mừng vì những năm qua, ngành
cục CNQP. Trung tướng, Anh hùng dựng và ban hành Nghị quyết số 27- CNQP đã có bước phát triển vượt bậc,
Phạm Tuân gắn bó với Tổng cục NQ/TW của Bộ Chính trị về xây dựng với nhiều thành tựu đáng tự hào, nổi
CNQP gần 11 năm, trong đó có 7 và phát triển CNQP; Chương trình bật là nghiên cứu thiết kế, chế tạo và
năm làm Chủ nhiệm Tổng cục. Ông phát triển CNQP; sản xuất các loại vũ làm chủ công nghệ sản xuất nhiều
bộc bạch rằng, những ngày mới khí bộ binh hiện đại; các mác thuốc loại vũ khí, trang bị hiện đại, kể cả vũ
“đầu quân” cho ngành CNQP bản phóng, thuốc nổ; quan tâm đào tạo, khí công nghệ cao; góp phần khẳng
thân ông cũng có nhiều bỡ ngỡ, bổi dưỡng, xây dựng nguồn nhân định năng lực và khả năng tự lực, tự
nhưng được đồng chí, đồng đội lực cho CNQP; đồng thời, cũng có cường của CNQP Việt Nam. Trung
giúp đỡ nên ông đã nhanh chóng những chỉ đạo quyết liệt trong việc tướng, Anh hùng Phạm Tuân, nhấn
tiếp cận công việc. Điều quan trọng đẩy mạnh kết hợp quốc phòng với mạnh: “Tôi tin rằng, thế hệ trẻ hôm
là, một số loại vũ khí, trang bị do kinh tế - kinh tế với quốc phòng của nay sẽ tiếp nối truyền thống cha ông,
CNQP sản xuất, sửa chữa được trang các doanh nghiệp, góp phần duy trì năng động, sáng tạo, phát huy trí tuệ,
bị trên máy bay nên ông cơ bản đã năng lực sản xuất quốc phòng, bảo sức mạnh tập thể để tiếp tục cống
nắm rõ nguyên lý hoạt động. toàn và duy trì đội ngũ, sẵn sàng đáp hiến, xây dựng ngành CNQP Việt
Hơn một thập niên công tác trong ứng yêu cầu nhiệm vụ trong mọi Nam tiên tiến, hiện đại, góp phần xây
ngành CNQP, được sự lãnh đạo, chỉ tình huống… dựng Quân đội và bảo vệ Tổ quốc”.

92 COÂNG NGHIEÄP QUOÁC PHOØNG & KINH TEÁ

BÀI DỰ THI "CÔNG NGHIỆP QUỐC PHÒNG - 75 NĂM XÂY DỰNG VÀ PHÁT TRIỂN"

NHỚ

VỀ

BỐ Bài báo viết về Đại tá Lê Đình Tuy, Giám đốc Nhà máy Z121
LÊ THỊ THU HIỀN * đăng trên báo Quân đội nhân dân Cuối tuần (ngày 31/3/2002)

CÓ LẼNHIỀU ĐỒNG NGHIỆP TRONG NGÀNH CÔNG NGHIỆP QUỐC PHÒNG (CNQP),
CÙNG CÁC THẾ HỆ CÁN BỘ, CÔNG NHÂN TẠI NHÀ MÁY Z121, CÓ BIẾT VÀ CÒN NHỚ
BỐ TÔI - CỐ ĐẠI TÁ LÊ ĐÌNH TUY (1939-2002), NGUYÊN GIÁM ĐỐC NHÀ MÁY Z121,
NGƯỜI ĐƯỢC TRÂN QUÝ GHI NHẬN LÀ “NGƯỜI KHAI SINH PHÁO HOA VIỆT NAM”.

Đã tròn 18 năm kể từ ngày Tốt nghiệp Trường PTTH Chuyên Lam chuyên sản xuất hỏa cụ phục vụ
bố tôi rời xa “cõi tạm”, tôi Sơn, ông tiếp tục việc học tại Khoa chiến trường và sau đó là một trong
vẫn nhớ về ông mỗi ngày. Hóa, Trường Đại học Bách khoa Hà những người đặt viên gạch đầu tiên
Bố đến trong những giấc Nội. Các bạn thân của ông, mỗi khi có xây dựng Nhà máy Z4 ở Phú Thọ
mơ của tôi, gần gũi như thời còn dịp ngồi ôn lại chuyện xưa, lại kể cho (tiền thân của Nhà máy Z121 ngày
sống. Bóng hình ông thoảng qua khi chúng tôi nghe về những giai thoại nay). Có thể nói, với vai trò là cán bộ
tôi rong ruổi đưa con đi du lịch đó thời sinh viên của bố, về những điểm Phòng Kỹ thuật từ ngày đầu thành
đây, khi tôi ngồi ngắm con tô màu 10 toán, về trò thách đố bố tôi đọc lập (1966-1972), Trưởng phòng Công
cho bức vẽ, hay khi tôi sắp xếp ly cốc, ngược đọc xuôi chính xác các trang nghệ (1973-1975), rồi Phó Giám đốc kỹ
dĩa thìa chuẩn bị cho một bữa tiệc vui. được chọn ngẫu nhiên trong cuốn từ thuật (1976-1980), Giám đốc Nhà máy
Với tôi, thật khó để diễn tả hết bằng điển tiếng Nga dày cộp... (1983-2000), ông đã dành gần trọn
lời mối gắn kết nặng sâu và keo sơn cuộc đời mình để cống hiến cho sự
đến vậy. Ra trường với tấm bằng kỹ sư hóa phát triển của Nhà máy Z121 nói riêng
đúng lúc đất nước đang trong cuộc và ngành CNQP Việt Nam nói chung.
Bố tôi nổi tiếng thông minh, tài kháng chiến chống đế quốc Mỹ đầy
hoa và đức độ. Ông ham học và học cam go, bố tôi đã nhanh chóng gia Cuộc đời của ông gắn liền với
giỏi từ bé.  Ngay từ thời cấp 2, ông nhập ngành Quân giới, đi xây dựng những tháng năm đằng đẵng xa gia
đã rời gia đình để đi trọ học xa nhà. Nhà máy Z2 (nay là Nhà máy Z113) đình để thực hiện những chuyến đi
học tập, công tác dài ngày ở nước
* PGS. TS. – Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu hệ gen, Viện Hàn lâm Khoa học và ngoài (Trung Quốc: 1971-1972; Liên
Công nghệ Viêt Nam Xô: 1981-1982; Nhật Bản và nhiều

93

NHÂN VẬT - SỰ KIỆN

quốc gia khác). Khi làm việc tại nhà Giám đốc Nhà máy Z121 Lê Đình Tuy (thứ hai từ phải sang), giới thiệu với
máy, ông ngày đêm bám xưởng Đại tướng Văn Tiến Dũng các sản phẩm do Nhà máy sản xuất (năm 1982).
cùng cán bộ, công nhân mày mò thử
nghiệm, cải tiến và chế tạo thành Ảnh: TL
công rất nhiều sản phẩm quốc phòng
mới (ống nổ, hạt lửa, thuốc gợi nổ, nụ Với vai trò là cán bộ Với những thành tích đặc biệt xuất
xùy các loại...) và các sản phẩm kinh Phòng Kỹ thuật (1966- sắc, Nhà máy Z121 đã hai lần được
tế (pháo, thuốc đen, dây cháy chậm, 1972), Trưởng phòng Đảng, Nhà nước phong tặng danh
dây nổ chịu nước, ống nổ vi sai, kíp vi Công nghệ (1973- hiệu Anh hùng: Anh hùng LLVT Nhân
sai an toàn hầm lò, đạn thể thao, đạn 1975), rồi Phó Giám dân (năm 1989) và Anh hùng Lao
súng săn, phụ tùng ô tô, xe đạp...). đốc kỹ thuật (1976- động thời kỳ đổi mới (năm 2004). Nhà
Chỉ riêng về pháo, nhiều chủng loại 1980), Giám đốc Nhà máy trở thành cánh chim đầu đàn,
sản phẩm đã được phát triển, như: máy (1983-2000), cố niềm tự hào của ngành CNQP Việt
pháo hoa phục vụ các sự kiện trọng Đại tá Lê Đình Tuy đã Nam. Cá nhân bố tôi cũng được tặng
đại của đất nước và xuất khẩu; pháo dành gần trọn cuộc thưởng rất nhiều huân, huy chương
đùng, pháo tép, pháo hoa gia đình đời mình để cống hiến và bằng khen. Nhiều đồng nghiệp
(thương hiệu pháo Phong Châu nổi cho sự phát triển của và công nhân các thế hệ đến nay vẫn
tiếng một thời) phục vụ nhu cầu Nhà máy Z121 nói còn nhắc đến “Thủ trưởng Tuy” với
của người dân. Tham gia lãnh đạo riêng và ngành CNQP niềm kính trọng và biết ơn. 
Nhà máy vào giai đoạn đất nước Việt Nam nói chung.
gặp muôn vàn khó khăn, gánh nặng Ẩn sau những thành công mà
việc làm và chăm lo đời sống của khẩu sang Nhật Bản và một số quốc bố tôi đạt được trong công tác là
hơn 2.000 cán bộ, công nhân luôn gia khác. Đời sống vật chất và tinh những hy sinh thầm lặng của cá
trĩu trên vai, bố tôi lại vắt kiệt sức thần của gia đình cán bộ, công nhân nhân, là sự trợ giúp không giới hạn
mình ngược xuôi khắp dặm dài đất được cải thiện rõ rệt. Đường sá được của rất nhiều người, từ những người
nước và ra cả nước ngoài (Mỹ, Bỉ, mở rộng; nhà trẻ, thư viện, nhà tập thân trong gia đình tới những đồng
Đức, Pháp, Nhật Bản) để tìm kiếm thể, hội trường, sân bóng đá, bể bơi nghiệp tâm huyết, giỏi nghề và bạn
thị trường cho các sản phẩm quốc được xây dựng và nâng cấp khang bè tri kỷ luôn sát cánh bên ông. Khi
phòng và kinh tế của Nhà máy. Trên trang. Các chương trình chiếu phim, ngồi viết những dòng này, tôi nhớ
cương vị nào và với vai trò gì, ông văn nghệ và các cuộc thi đấu thể đến những con người - thế hệ đã đặt
cũng đều nỗ lực hết sức để hoàn thao thường xuyên được tổ chức… những viên gạch đầu tiên xây dựng
thành các trọng trách được giao. Là Nhà máy Z121, như bác Tùng, bác Bả,
chuyên gia kỹ thuật, ông hiểu sâu bác Chử, bác Cư, bác Hồ, bác Nếp, bác
về công nghệ và góp phần phát Quýnh, bác Chấn... Tôi nhớ đến chú
triển đa dạng chủng loại sản phẩm Thắng lái xe, gần gũi với bố tôi như
có giá trị. Là nhà quản trị doanh anh em một nhà; nhớ đến bác Lương,
nghiệp, ông cùng tập thể chèo lái bác Quỳnh, bác Vấn, bác Kha, chú Túc
con thuyền Z121 phát triển ổn định là những người bạn thân và cũng là
và hiệu quả, đưa Nhà máy trở thành những lãnh đạo ở các cơ quan, đơn vị
đơn vị làm kinh tế giỏi nhất, dẫn đầu
Tổng cục CNQP. Suốt nhiều thập kỷ,
Z121 đã có những đóng góp to lớn
cho ngành, cho xã hội và ngày càng
phát triển ổn định. Hệ thống nhà
xưởng, dây chuyền thiết bị phục vụ
sản xuất được xây dựng quy mô và
hiện đại. Hàng nghìn sáng kiến cải
tiến kỹ thuật được triển khai và áp
dụng vào sản xuất. Doanh thu của
Nhà máy sau 10 năm đổi mới (1996)
đã cán mốc 100 tỷ đồng/năm - cao
nhất trong số các nhà máy quốc
phòng thời kỳ đó. Sản phẩm pháo
hoa do Z121 sản xuất đã được xuất

94 COÂNG NGHIEÄP QUOÁC PHOØNG & KINH TEÁ

BÀI DỰ THI "CÔNG NGHIỆP QUỐC PHÒNG - 75 NĂM XÂY DỰNG VÀ PHÁT TRIỂN"

Giám đốc Nhà máy Z121 Lê Đình Tuy (bên trái) đón tiếp và làm việc với chúng tôi chuẩn bị đêm Trung thu;
chuyên gia nước ngoài. Ảnh: TL nhớ lời ông dạy các con qua các nhân
vật lịch sử và từ các câu chuyện thực
đã luôn hết lòng giúp đỡ ông trong “Cố Đại tá, kỹ sư Lê tế. Bố tôi còn tận dụng mọi lúc có thể
cuộc sống và sự nghiệp. Tôi nhớ đến Đình Tuy là một cán và dùng hết những gì mình có để
bà ngoại và mẹ tôi đã tần tảo cả đời bộ quản lý giàu tâm thăm nom và chia sẻ; có thể là với con
làm hậu phương vững chắc giúp bố huyết, trách nhiệm, tài em cán bộ, công nhân viên Nhà máy,
tôi luôn yên tâm công tác. Tôi nhớ bố năng và rất đôn hậu, với chú cảnh vệ hay chú lái xe, là bà cô
đã phải chịu đựng nỗi mất mát to lớn, chân thành, dí dỏm”. họ xa hay đứa cháu mới sinh. Khi chú
dù luôn canh cánh trong lòng nhưng Nha (em trai bố tôi) hy sinh, ông đã
không thể dành nhiều thời gian trực (Thiếu tướng Tạ Quang hết lòng yêu thương và tận tâm chăm
tiếp đi tìm mộ phần của hai người em Chính, nguyên Chủ nhiệm sóc hai cháu Phương, Ngọc. Em Hà
trai hy sinh ở chiến trường miền Nam. Chính trị Tổng cục CNQP) (vợ của Ngọc) kể cho tôi nghe là em
Bố tôi còn mất cha khi đang học tập sao bố tôi có thể quan tâm đến từng đã rơi nước mắt khi ông đi thăm chợ,
ở Liên Xô và chịu đựng nỗi đau đớn người dù bận trăm công nghìn việc. gửi người hàng xóm mang về cho mẹ
tột cùng vì không thể về gặp ông nội Tôi cũng không thể hiểu ông được con em lúc thì con cá, khi cái chân giò.
tôi lần cuối. Đi công tác triền miên và giáo dục thế nào mà sống nghiêm Chị Mai Phương (cháu gọi ông là cậu)
thời gian ở cơ quan nhiều hơn ở nhà, túc, trách nhiệm và có tình cảm nặng thì nhớ: “Những lần cậu về họp hay
bố tôi còn thiệt thòi khi không được sâu với quê hương, đất nước, con đi công tác qua, dù muộn mấy cũng
chứng kiến sự lớn lên hằng ngày của người đến vậy. Lúc nào ông cũng nghĩ rẽ vào thăm mẹ con chị”. Còn anh
các con. Đến giờ, bà ngoại tôi vẫn cho người khác, sống vì mọi người và Quang Trung (một chuyên gia) nhận
thường kể về những đêm đông giá yêu thương chân thành. Trong trí nhớ xét về ông: “Một con người rất đáng
lạnh, đến 1-2 giờ sáng bố tôi mới co ro non nớt ngày bé của tôi còn lưu giữ tự hào! Nếu giống như ở Nhật Bản,
trong chiếc áo măng tô dài từ xưởng hình ảnh bố vừa bế em gái Lê Hòa, họ dựng tượng ông tổ nghề, thì có lẽ
trở về nhà. Chú lái xe nhiều năm gắn vừa vẽ tranh để dỗ em nín khóc; hay với nghề làm pháo hoa Việt Nam sẽ
bó với bố tôi thì kể về những chuyến hình ảnh ông ngồi chiếu phim hoạt có tượng cụ Tuy và cụ Ken Nozawa.”
đi công tác đầy hiểm nguy và vô cùng hình và cổ tích của nước Nga xa xôi Thiếu tướng Tạ Quang Chính (con
vất vả. Đường sá thời đó chỗ nào lên bức tường nhà và say sưa dịch cho trai Giáo sư Tạ Quang Bửu và là đồng
cũng la liệt ổ gà, ổ voi mà ông thì triền đám trẻ chúng tôi hiểu. Lớn lên chút nghiệp của bố tôi ở cơ quan Tổng cục
miên ăn ngủ và làm việc trên xe ô tô nữa, tôi lưu hình ảnh ông cùng chị em CNQP) đã nhận xét: “Một cán bộ quản
“xóc long cả óc”. Trong một chuyến lý giàu tâm huyết, trách nhiệm, tài
đi, ông đã suýt mất mạng vì xe ô tô bị năng và rất đôn hậu, chân thành, dí
tai nạn đâm vào gốc cây, đầu xe quay dỏm”. Chị Trần Điệp (con em cán bộ
tròn còn ông thì bay cả người xuống Nhà máy Z121) chia sẻ: “Bác là người
ruộng lúa...  giỏi nhất trong các đời giám đốc,
là người đầu tiên mang cuộc sống
Về nhân cách, khi đã đủ lớn khôn khá giả đến cho dân Z4. Ai cũng nể
để hiểu chuyện, tôi vẫn không hiểu vì trọng!”… Tôi nghĩ, có lẽ trong cuộc
đời mỗi người chỉ cần nhận được một
vài lời khen ngợi như trên thì đã rất ý
nghĩa và đáng sống lắm rồi.

Năm nào giỗ bố, họ hàng, con
cháu, bạn bè… cũng đều tề tựu rất
đông, dù nhiều khi mẹ tôi cũng không
chủ động mời. Mọi người nhớ đến bố
không chỉ vì ông là người thân, là ruột
thịt, là thủ trưởng, mà đơn giản nhớ
vì bố có trái tim vô cùng ấm áp, luôn
sống chân thành, trách nhiệm và tràn
đầy yêu thương.

Mãi thương, mãi nhớ, mãi tự hào
về bố!.

95

Tiến tới Đại hội XIII của Đảng

Khẳng định vai trò lãnh đạo

TRONG XÂY DỰNG VÀ PHÁT TRIỂN

CÔNG NGHIỆP QUỐC PHÒNG

NGUYÊN KHÔI

NHỮNG DẤU ẤN TRONG NHIỆM KỲ 2015-2020 VÀ THÀNH CÔNG CỦA ĐẠI HỘI ĐẠI BIỂU
ĐẢNG BỘ TỔNG CỤC CÔNG NGHIỆP QUỐC PHÒNG (CNQP) LẦN THỨ X, NHIỆM KỲ 2020-2025,
SẼ CÒN DƯ ÂM VÀ TẠO ĐỘNG LỰC MỚI ĐỂ ĐẢNG BỘ TỔNG CỤC CNQP TIẾP TỤC KHẲNG
ĐỊNH VAI TRÒ LÃNH ĐẠO XÂY DỰNG, PHÁT TRIỂN CNQP TRONG GIAI ĐOẠN 2020-2025 VÀ
NHỮNG NĂM TIẾP THEO.

TỪ KẾT QUẢ LÃNH ĐẠO cục. Điểm lại những khó khăn, thách dựng và phát triển CNQP, phát triển
TOÀN DIỆN… thức trong 5 năm qua để thấy, Đảng công nghiệp TL đến năm 2025, tầm
bộ Tổng cục đã nỗ lực “vượt khó” như nhìn 2035. Tổng cục CNQP cũng chủ
Ở mỗi thời kỳ, mỗi giai đoạn, thế nào. Có thể kể những khó khăn về động nghiên cứu, đề xuất kiện toàn
nhiệm vụ xây dựng và phát triển ngân sách đầu tư thực hiện một số dự tổ chức lực lượng CNQP phù hợp với
ngành CNQP Việt Nam dẫu có những án phát triển CNQP; sản phẩm nghiên yêu cầu nhiệm vụ trong tình hình mới.
thuận lợi cơ bản nhưng cũng luôn cứu, chế tạo có độ phức tạp cao, trong Đặc biệt, Đảng ủy Tổng cục đã lãnh
phải đối mặt với không ít khó khăn, khi thiết bị bảo đảm và công nghệ nền đạo triển khai thực hiện tốt các dự án
thách thức. Đặc biệt là trong bối cảnh cho chế thử còn hạn chế. Bên cạnh đầu tư, nhất là các dự án trọng điểm,
hiện nay, khi xu thế toàn cầu hóa và đó, những tiêu cực xã hội, mặt trái cơ các đề án, đề tài nghiên cứu khoa học
cuộc Cách mạng công nghiệp lần chế thị trường cũng tác động đến tư công nghệ; làm chủ công nghệ chế
thứ tư đang tác động mạnh mẽ đến tưởng, đời sống của một bộ phận cán tạo và sản xuất được một số VKTBKT
mọi quốc gia, dân tộc, mọi lĩnh vực bộ, đảng viên, người lao động trong mới, như: tàu quân sự, súng bộ binh
của cuộc sống, trong đó có lĩnh vực Tổng cục. Tuy vậy, Đảng ủy, chỉ huy thế hệ mới, khí tài quan sát ngắm bắn
nghiên cứu, thiết kế, chế tạo vũ khí, Tổng cục và toàn thể cán bộ, đảng đêm, đạn pháo cho hải quân; cơ bản
trang bị kỹ thuật (VKTBKT). Điều này viên, người lao động của Tổng cục đã tự chủ được thuốc phóng, thuốc nổ,
đặt ra cho ngành CNQP Việt Nam, mà vượt lên khó khăn, phát huy sức mạnh vật tư kim loại cho sản xuất đạn. Giai
cụ thể là Tổng cục CNQP, phải phát tổng hợp, đoàn kết, thống nhất, lãnh đoạn 2015-2020, Tổng cục CNQP đã
huy mọi nguồn lực để đáp ứng yêu đạo, chỉ đạo và tổ chức thực hiện hoàn thành tốt nhiệm vụ sản xuất
cầu nhiệm vụ trong giai đoạn mới, đó toàn diện các mục tiêu, nhiệm vụ, quốc phòng với chất lượng sản phẩm
là “xây dựng và phát triển CNQP theo trong đó có nhiều nhiệm vụ bứt phá đạt độ tin cậy, ổn định cao, tạo niềm
hướng tự chủ, tự cường, hiện đại và mạnh, đạt kết quả cao hơn những tin cho bộ đội; đồng thời đẩy mạnh
lưỡng dụng, trở thành mũi nhọn của năm trước đây. Nổi bật là Đảng ủy sản xuất kinh tế, các chỉ tiêu sản
công nghiệp quốc gia, góp phần xây Tổng cục CNQP đã lãnh đạo, chỉ đạo xuất - kinh doanh tăng trưởng khá;
dựng và bảo vệ vững chắc Tổ quốc hoàn thành cơ bản các mục tiêu, chỉ việc làm, thu nhập của cán bộ, công
Việt Nam xã hội chủ nghĩa”. tiêu chủ yếu trong Nghị quyết số 06- nhân viên trong Tổng cục được nâng
NQ/TW của Bộ Chính trị về xây dựng lên. Đảng bộ Tổng cục luôn vững
Cần khẳng định rằng, thành quả và phát triển CNQP đến năm 2020 và mạnh về chính trị, tư tưởng, tổ chức
đạt được trong xây dựng và phát những năm tiếp theo; xây dựng các và đạo đức; cán bộ, đảng viên có bản
triển CNQP hiện nay không thể tách quy hoạch, đề án, kế hoạch về xây lĩnh chính trị vững vàng, trách nhiệm
rời vai trò lãnh đạo của Đảng bộ Tổng

96 COÂNG NGHIEÄP QUOÁC PHOØNG & KINH TEÁ

SỐ ĐẶC BIỆT KỶ NIỆM 75 NĂM NGÀY TRUYỀN THỐNG NGÀNH QUÂN GIỚI - CÔNG NGHIỆP QUỐC PHÒNG

Thượng tướng Bế Xuân Trường, Ủy viên Trung ương Đảng, Ủy viên Quân ủy Trung ương, Thứ trưởng Bộ Quốc phòng,
phát biểu chỉ đạo tại Hội nghị Đảng ủy Tổng cục CNQP (tháng 12/2019).
Ảnh: NGUYÊN KHÔI

cao, sẵn sàng nhận và hoàn thành tốt “Những kết quả đạt cục đã thống nhất nhận trách nhiệm
nhiệm vụ được giao. được của Đảng bộ đối với những khuyết điểm, hạn chế
Tổng cục CNQP trong và chỉ rõ nguyên nhân chủ yếu để tìm
… ĐẾN KINH NGHIỆM RÚT RA 5 năm qua là rất quan biện pháp khắc phục và rút ra những
trọng, tạo nền tảng bài học kinh nghiệm, góp phần “mở
Có thể thấy, sự lãnh đạo sâu sát, căn bản cho Tổng cục hướng” cho nhiệm kỳ mới. Cụ thể là:
toàn diện của Đảng ủy Tổng cục và từng bước phát triển Nêu cao trách nhiệm chính trị, đề ra
sự chung sức, đồng lòng của toàn thể nhanh, bền vững trong chủ trương lãnh đạo sát đúng, chú
cán bộ, đảng viên, người lao động, giai đoạn mới”. trọng phát triển nhân tố mới, cán bộ
đã mang lại thành quả to lớn cho trẻ có năng lực. Chấp hành nghiêm
ngành CNQP những năm qua. Dẫu (Thượng tướng Bế Xuân Trường, nguyên tắc tập trung dân chủ, tập
vậy, cũng phải thẳng thắn nhìn nhận, Thứ trưởng Bộ Quốc phòng) thể lãnh đạo, cá nhân phụ trách; tăng
CNQP vẫn còn tồn tại một số khuyết cường đoàn kết, nhất là trong tập
điểm, hạn chế, dù có cả nguyên nhân xuất loạt “0” một số sản phẩm chậm thể cấp ủy, giữa người chỉ huy và bí
chủ quan và khách quan. Cụ thể là, tiến độ. Công tác xây dựng đội ngũ thư cấp ủy. Trong lãnh đạo, chỉ đạo
CNQP chưa triển khai được việc đầu cán bộ, nhất là cán bộ giỏi về kỹ thuật tổ chức thực hiện nhiệm vụ cần toàn
tư công nghệ, nghiên cứu phát triển công nghệ và ngoại ngữ còn hạn chế; diện nhưng phải có trọng tâm, trọng
một số sản phẩm mới được xác định chưa có cán bộ cấp chiến dịch, chiến điểm, tập trung vào các khâu đột
trong Nghị quyết số 06-NQ/TW của lược luân chuyển toàn quân… Với phá, hành động quyết liệt. Cùng với
Bộ Chính trị và Nghị quyết Đại hội tinh thần phê bình và tự phê bình đó phải chăm lo xây dựng, nâng cao
đại biểu Đảng bộ Tổng cục nhiệm nghiêm túc, tập thể Đảng ủy Tổng năng lực lãnh đạo, sức chiến đấu của
kỳ 2015-2020; còn dự án chậm tiến các cấp ủy, tổ chức đảng; phát huy
độ. Công tác quản trị doanh nghiệp trách nhiệm nêu gương của cán bộ,
của một số đơn vị còn hạn chế; vẫn đảng viên, trước hết là cán bộ chủ
để xảy ra một số vụ việc mất an toàn. trì, lãnh đạo, chỉ huy các cấp. Xây
Việc triển khai thực hiện một số đề tài, dựng và thực hiện nghiêm túc, đầy
nhiệm vụ khoa học công nghệ và giải đủ các quy chế, quy định, nhất là
quyết vướng mắc kỹ thuật trong sản

97

TIẾN TỚI ĐẠI HỘI XIII CỦA ĐẢNG

trên các mặt công tác trọng yếu và
tăng cường công tác thanh tra, kiểm
tra, giám sát. Đồng thời thực hiện
nghiêm quy chế dân chủ cơ sở, phát
huy sức mạnh tổng hợp xây dựng tổ
chức đảng trong sạch vững mạnh,
xây dựng cơ quan, đơn vị vững mạnh
toàn diện.

… VÀ ĐỊNH HƯỚNG PHÁT TRIỂN Quang cảnh Đại hội đại biểu Đảng bộ Tổng cục CNQP lần thứ X,
TRONG GIAI ĐOẠN MỚI nhiệm kỳ 2020 - 2025. Ảnh: LÊ ANH

“Đoàn kết - Tự lực - Chủ động - “Từng bước xây dựng trọng. Đẩy mạnh sản xuất kinh tế và
Khoa học” là bài học kinh nghiệm và phát triển CNQP xuất khẩu sản phẩm quốc phòng.
đúc kết từ 75 năm xây dựng và phát theo hướng tự chủ, Phấn đấu đạt và vượt mức tăng
triển của ngành Quân giới - CNQP hiện đại và lưỡng trưởng bình quân về giá trị doanh
Việt Nam; đồng thời cũng là phương dụng, trở thành mũi thu từ 5-7%/năm, giá trị tăng thêm
châm xây dựng, phát triển CNQP nhọn của công nghiệp và thu nhập của người lao động
những năm tới. Để đáp ứng yêu cầu quốc gia, góp phần tăng từ 3-5%/năm. Phấn đấu đến
nhiệm vụ đặt ra, trên cơ sở nhận định thực hiện chủ trương năm 2025, doanh thu toàn Tổng cục
rõ thuận lợi, khó khăn, thời cơ, thách hiện đại hóa Quân đội, đạt trên 23.800 tỷ đồng/năm, giá trị
thức và năng lực của ngành, Đảng bộ nâng cao tiềm lực, sức tăng thêm trên 5.140 tỷ đồng/năm,
Tổng cục CNQP đã xác định phương mạnh quân sự, quốc thu nhập bình quân trên 13,9 triệu
hướng, mục tiêu trong nhiệm kỳ phòng của đất nước”. đồng/người/tháng. Xây dựng Đảng
2020-2025. Theo đó, Đảng bộ Tổng bộ Tổng cục thực sự vững mạnh tiêu
cục tập trung nâng cao năng lực (Nguồn: Văn kiện Đại hội Đảng biểu về chính trị, tư tưởng, tổ chức
lãnh đạo, sức chiến đấu, xây dựng bộ Tổng cục CNQP lần thứ X) và đạo đức; giữ vững và phát huy tốt
Tổng cục vững mạnh toàn diện; từng vai trò hạt nhân lãnh đạo Tổng cục
bước xây dựng và phát triển CNQP đạt được trong giai đoạn này, trọng thực hiện thắng lợi mọi nhiệm vụ
theo hướng tự chủ, hiện đại và lưỡng tâm là hoàn thiện tổ chức và cơ chế được giao.
dụng, trở thành mũi nhọn của công quản lý CNQP; nâng cao năng lực
nghiệp quốc gia, góp phần thực hiện quản trị doanh nghiệp và hiệu quả Dưới sự lãnh đạo toàn diện, sâu
chủ trương hiện đại hóa Quân đội, sản xuất - kinh doanh; tăng cường sát của Đảng bộ Tổng cục, Tổng cục
nâng cao tiềm lực, sức mạnh quân đầu tư công nghệ, nghiên cứu, chế CNQP đang trên đà bứt phá vươn
sự, quốc phòng của đất nước. Quy tạo VKTBKT, nhất là các loại VKTBKT lên và hứa hẹn mở ra giai đoạn phát
hoạch, sắp xếp các cơ sở CNQP nòng mới, hiện đại; hoàn thành tốt nhiệm triển mới cho ngành CNQP Việt Nam,
cốt trên cả ba miền phù hợp với thế vụ sản xuất quốc phòng, bảo đảm như khẳng định của Thượng tướng
trận phòng thủ chiến lược; từng bước an toàn trong sản xuất, không để Bế Xuân Trường, Ủy viên Trung
kiện toàn tổ chức và hoàn thiện cơ xảy ra vụ việc mất an toàn nghiêm ương Đảng, Ủy viên Quân ủy Trung
chế quản lý phù hợp; đa dạng hóa và ương, Thứ trưởng Bộ Quốc phòng:
sử dụng hiệu quả các nguồn lực bảo “Những kết quả đạt được của Đảng
đảm cho nhiệm vụ xây dựng và phát bộ Tổng cục CNQP trong 5 năm qua
triển CNQP. Ứng dụng các thành tựu là rất quan trọng, tạo nền tảng căn
của cuộc Cách mạng công nghiệp bản cho Tổng cục từng bước phát
lần thứ tư trong công tác quản lý, sản triển nhanh, bền vững trong giai
xuất - kinh doanh và nghiên cứu, chế đoạn mới...”.
tạo VKTBKT. Tập trung đầu tư công
nghệ, nghiên cứu thiết kế, chế tạo
các loại VKTBKT mới, hiện đại. Đẩy
mạnh hợp tác quốc tế, hoàn thiện cơ
chế, chính sách xuất khẩu sản phẩm
quốc phòng.

Đảng bộ Tổng cục CNQP cũng
nêu rõ những mục tiêu chủ yếu cần

98 COÂNG NGHIEÄP QUOÁC PHOØNG & KINH TEÁ

SỐ ĐẶC BIỆT KỶ NIỆM 75 NĂM NGÀY TRUYỀN THỐNG NGÀNH QUÂN GIỚI - CÔNG NGHIỆP QUỐC PHÒNG

"HIẾN KẾ"
tại diễn đàn Đại hội

HÀ ANH
(thực hiện)

LTS: ĐẠI HỘI ĐẠI BIỂU ĐẢNG BỘ TỔNG CỤC CÔNG NGHIỆP QUỐC PHÒNG (CNQP) LẦN
THỨ X, NHIỆM KỲ 2020-2025 ĐÃ THÀNH CÔNG TỐT ĐẸP. THÀNH CÔNG CỦA ĐẠI HỘI LÀ TÍN
HIỆU VUI, KHỞI ĐẦU NHIỆM KỲ MỚI VỚI NIỀM LẠC QUAN VÀ SỰ TIN TƯỞNG. ĐIỀU NÀY
CŨNG ĐƯỢC THỂ HIỆN RÕ NÉT TRONG THAM LUẬN CỦA MỘT SỐ ĐẠI BIỂU LÀ LÃNH ĐẠO,
CHỈ HUY CÁC CƠ QUAN, ĐƠN VỊ. PHÓNG VIÊN TẠP CHÍ CNQP VÀ KINH TẾ ĐÃ LƯỢC GHI
MỘT SỐ THAM LUẬN CÓ TÍNH “HIẾN KẾ” TẠI DIỄN ĐÀN ĐẠI HỘI VỪA QUA.

Đại tá Nguyễn Quang Huy,
Phó Tham mưu trưởng Tổng cục CNQP:

PHÁT HUY NỘI LỰC VÀ TINH THẦN CHỦ ĐỘNG, SÁNG TẠO

Nhiệm kỳ 2015-2020, Tổng mục tiêu sản phẩm vũ khí, trang bị Nhà nước đối với CNQP; đồng bộ hệ
cục CNQP đã tham mưu kỹ thuật (VKTBKT) được Bộ Chính trị thống các văn bản pháp luật liên
cho Quân ủy Trung ương, xác định trong Nghị quyết số 06-NQ/ quan tới tổ chức quản lý CNQP. Cơ
Bộ Quốc phòng nhiều nội dung về TW. Tổng cục cũng đã tích cực, chủ chế quản lý nhà nước về CNQP cần
chiến lược xây dựng và phát triển động xây dựng, hoàn thiện hệ thống xem xét xây dựng theo hướng vừa
CNQP. Do vậy, đã giúp định hình rõ văn bản pháp quy về CNQP; xây tăng cường các chức năng, thẩm
các quan điểm, chủ trương, đường dựng và trình Bộ Quốc phòng ban quyền của Bộ Quốc phòng, vừa mở
lối, các định hướng chiến lược về hành các thông tư quy định về quản rộng dần phạm vi tham gia của các
phát triển CNQP, làm nền tảng cho lý sản xuất quốc phòng; tham mưu bộ, ngành để dần chuyển dịch và
phát triển CNQP trong những năm cho Bộ Quốc phòng đổi mới phương hội nhập CNQP với nền công nghiệp
tiếp theo. thức đặt hàng sản xuất quốc phòng, quốc gia.
nâng cao hiệu lực quản lý, điều tiết
Triển khai thực hiện chương của cơ quan quản lý sản xuất. Cùng với đó, cần hoàn chỉnh
trình mục tiêu xây dựng và phát đồng bộ mô hình tổ chức quản lý, hệ
triển CNQP giai đoạn 2016-2020, các Những năm tới, theo tôi, CNQP thống tiêu chuẩn chức danh, biên
chương trình, đề án khoa học - công cần được điều chỉnh hội nhập vào chế và chế độ chính sách đối với
nghệ đã cơ bản hiện thực hóa các trong cơ cấu của nền công nghiệp người lao động tại các cơ sở CNQP
quốc gia theo hướng CNQP là mũi nòng cốt cũng như cơ chế bảo đảm
nhọn của nền công nghiệp quốc kết hợp quốc phòng với kinh tế
gia. CNQP phải đáp ứng yêu cầu xây tại các doanh nghiệp CNQP. Tăng
dựng Quân đội cách mạng chính cường phối hợp, huy động các cơ sở
quy, tinh nhuệ, từng bước hiện đại. khoa học - công nghệ, sản xuất dân
Xây dựng và phát triển CNQP phải sinh tham gia đào tạo, nghiên cứu
dựa trên cơ sở phát huy nội lực, dựa trong lĩnh vực CNQP. Nghiên cứu,
trên tinh thần chủ động, sáng tạo. xúc tiến phương án hợp tác với nước
Những giải pháp quan trọng là cần ngoài để cải tiến một số loại vũ khí,
tiếp tục hoàn thiện các thể chế và cơ trang bị hiện có của Quân đội.
chế lãnh đạo của Đảng, quản lý của

99

TIẾN TỚI ĐẠI HỘI XIII CỦA ĐẢNG

Đại tá, TS. Nguyễn Hồng Sơn,
Giám đốc Nhà máy Z131:

BẢO ĐẢM AN TOÀN TRONG SẢN XUẤT QUỐC PHÒNG

Nhiệm kỳ 2015-2020, Đảng ủy lượng sản phẩm quốc phòng; Nghị bảo đảm an toàn sản xuất. Mặt khác,
Tổng cục CNQP đã lãnh đạo quyết số 195 về lãnh đạo công tác bảo tạo điều kiện cho người lao động
hoàn thành tốt nhiệm vụ sản đảm an toàn trong sản xuất... Các cơ có việc làm ổn định, duy trì được đội
xuất quốc phòng (SXQP) với số lượng quan chức năng của Tổng cục đã làm ngũ. Đảng ủy Tổng cục lãnh đạo, chỉ
lớn, bảo đảm tiến độ và chất lượng sản tốt công tác kiểm tra, giám sát; tổ chức đạo bổ sung, hoàn thiện cơ chế về tổ
phẩm. Có được kết quả trên là do Đảng nghiệm thu đánh giá chất lượng sản chức SXQP; nâng cao nhận thức và
ủy Tổng cục đã quan tâm lãnh đạo, chỉ phẩm đúng quy trình; phối hợp với hành động trong việc bảo đảm an
đạo công tác đầu tư nâng cao năng lực, các đơn vị sản xuất tháo gỡ các khó toàn trong sản xuất là trách nhiệm
tăng sản lượng sản xuất các sản phẩm khăn vướng mắc trong sản xuất, góp chính trị của từng cán bộ, đảng viên,
quốc phòng; chỉ đạo tổ chức sản xuất phần ổn định chất lượng sản phẩm và công nhân viên, người lao động. Tăng
đảm bảo chất lượng, an toàn, đáp ứng bảo đảm tiến độ theo yêu cầu. cường nghiên cứu đầu tư cải tiến, cơ
nhu cầu trang bị của Quân đội. Trong khí hóa, tự động hóa để từng bước
đó, để bảo đảm chất lượng sản phẩm Từ thực tiễn SXQP tại đơn vị, để tiếp hạn chế và không để người lao động
và an toàn trong sản xuất, Đảng ủy tục nâng cao chất lượng sản phẩm, trực tiếp tiếp xúc với các yếu tố nguy
Tổng cục đã kịp thời ban hành các chỉ bảo đảm an toàn trong sản xuất, hoàn hiểm, có hại trong sản xuất. Áp dụng
thị, nghị quyết, như: Nghị quyết số 147 thành tốt nhiệm vụ của Tổng cục nói các thành tựu của cuộc Cách mạng
về lãnh đạo ổn định và nâng cao chất chung và các đơn vị trong Tổng cục công nghiệp 4.0, nhất là các thành
nói riêng, tôi đề nghị Bộ Quốc phòng tựu về tự động hóa kiểm tra, giám sát,
cân đối nguồn ngân sách, giao nhiệm báo động và khắc phục sự cố, nâng
vụ SXQP theo hướng tăng nhiệm vụ cao khả năng bảo đảm an toàn trong
và giao sớm theo chu kỳ 2-3 năm. Như sản xuất và bảo vệ môi trường. Tăng
vậy, các đơn vị có điều kiện chuẩn bị cường công tác kiểm tra, giám sát,
tốt các yếu tố, hợp lý hóa sản xuất, thực hiện nghiêm túc các quy định về
phát huy hiệu quả trang - thiết bị được bảo đảm an toàn, kiên quyết thực hiện
đầu tư; người lao động được rèn luyện nguyên tắc: Không an toàn thì không
nâng cao tay nghề, góp phần ổn định sản xuất.
và nâng cao chất lượng sản phẩm,

Đại tá Nguyễn Anh Tuấn,
Bí thư Đảng ủy, Chủ tịch Công ty TNHH Một thành viên
Điện cơ - Hóa chất 15:

NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG ĐỘI NGŨ CÁN BỘ, ĐẢNG VIÊN

5năm qua, Đảng ủy Tổng cục đã thế hệ. Đồng thời, tích cực cử cán bộ Công tác giáo dục, phổ biến pháp
tập trung lãnh đạo, chỉ đạo tiến đi đào tạo, bồi dưỡng tại các trường luật, quản lý tư tưởng, duy trì nền nếp
hành đồng bộ, hiệu quả các giải trong và ngoài Quân đội để nâng cao chính quy, rèn luyện kỷ luật ở một số
pháp lãnh đạo công tác xây dựng trình độ chuyên môn kỹ thuật nghiệp cấp ủy, đơn vị chưa cao; nhân sự giữ
Đảng, đặc biệt là nâng cao chất lượng vụ; gắn công tác đào tạo bồi dưỡng với chức danh chủ tịch công ty đa số là
đội ngũ cán bộ, đảng viên, góp phần quản lý, sử dụng cán bộ; gắn kiện toàn cán bộ kỹ thuật, quản lý chưa được
hoàn thành tốt nhiệm vụ chính trị cán bộ chủ trì với kiện toàn cấp ủy; đào tạo, bồi dưỡng và chưa có nhiều
trọng tâm. quan tâm và mạnh dạn bổ nhiệm cán kinh nghiệm về hoạt động công tác
bộ trẻ, cán bộ nữ vào các vị trí trọng Đảng, công tác chính trị. Tỷ lệ cán bộ
Trong công tác cán bộ đã đảm bảo yếu… Đại đa số cán bộ hoàn thành tốt
sự lãnh đạo tuyệt đối của Đảng; nâng mọi nhiệm vụ được giao và thực sự là
cao số lượng, chất lượng và cải thiện lực lượng nòng cốt trong Tổng cục.
được cơ cấu đội ngũ cán bộ; công tác
xây dựng và quy hoạch cán bộ chỉ huy, Tuy nhiên, công tác xây dựng Đảng
quản lý các cấp được triển khai tích cực và xây dựng đội ngũ cán bộ, đảng viên
tạo sự chuyển tiếp vững chắc giữa các cũng còn một số tồn tại, hạn chế, như:

100 COÂNG NGHIEÄP QUOÁC PHOØNG & KINH TEÁ