ต้มยำกุ้ง

บทท 1 ี่ บทนํา 1.1 ที่มาและความสําคญของป ั ัญหา ในเศรษฐกิจยคโลกาภุิวัตน์ การเปิดเสรีทางการเคล ื่ อนยายเง้ ินทุนระหว่างประเทศนบได ั ้ว่า เป็นปัจจยทั ี่มีความสําคญตั ่อพฒนาการและการขยายตัวทางเศรษฐกั ิจของประเทศ ทั้งน้ีได้มีงาน ศึกษาจานวนมากทํ ี่แสดงให้เห็นว่าการเปิดเสรีทางการเงิน มีส่วนช่วยในการส่งเสริมการ เจริญเติบโตทางเศรษฐกิจ เน ื่องจากปัจจยทัุนเป็นปัจจยหนั ึ่ งที่สําคญในกระบวนการผล ั ิต ประเทศที่ อุดมไปดวยทร้ ัพยากรธรรมชาติและทรัพยากรแรงงานแต่ขาดแคลนเงินทุนจาเปํ ็นจะตองอาศ ้ ัย เงินทุนที่ถูกเคล ื่ อนยายมาจากประเทศอ ้ ื่ นๆ เพ ื่ อพฒนาศักยภาพการผลั ิตในประเทศของตน ส่วน ใหญ่จะพบว่าการเคล ื่ อนยายเง้ ินทุนจะเป็นการเคล ื่ อนยายจากประเทศท ้ ี่พัฒนาแลวส้ ู่ประเทศกาลํ ัง พัฒนา ประเทศไทยก็ถือได้ว่าเป็นหน ึ่งในประเทศกําลังพฒนาทั ี่ยังคงต้องพ ึ่ งพาเงินทุนจาก ต่างประเทศดวยเช้ ่นกนัขณะเดียวกนเงั ินทุนเคล ื่ อนยายระหว้ ่างประเทศได้มีขนาดเพิ่ มข้ึนมากกว่า ในอดีต และลกษณะขอังการเคล ื่ อนยายเง้ ินทุนเหล่าน้ันก็มีรูปแบบที่ซับซ้อนมากข้ึนไปทุกขณะ นอกจากน้นภายใต ักระแสแห ้ ่งการเปิดเสรีทางการเงิน การเคล ื่ อนยายเง้ ินทุนระหว่างประเทศก็ อาจจะเป็นตนเหต้ ุสําคญประการหน ั ึ่ งที่ก่อให้เกิดวิกฤตการณ์ทางการเงินของโลกดวย้ (ภาวิน ศิริ ประภานุกูล, 2547) รายงานของกองทุนเงินระหว่างประเทศ (IMF) พบว่า ประโยชน์ที่เห็นได้ชัดของเงินทุน ต่างชาติที่ไหลเขาส้ ู่ประเทศผู้รับทุนก็คือการเพิ่ มข้ึนของการลงทุนในประเทศผู้รับเงินทุน ส่วนผล ในทางออมก้ ็เป็นการเพิ่ มกิจกรรมทางการเงินนับเป็นการเสริมสร้างความแข็งแรงให้กบระบบั สถาบนการเงั ิน ซึ่งปัจจยสั ําคญทั ี่มีผลต่อการไหลเขาของทุ้นต่างชาติไดแก้ ่สภาวการณ์ทาง เศรษฐกิจ และแนวโน้มการเจริญเติบโตของประเทศน้ัน นอกจากน้ียังมีการศึกษาวิจัย ซึ่งพบว่า ตลาดการเงินที่ทํางานอยางเหมาะสม่และมีโครงสร้างท ี่ เขมแข้ งโดยม ็ ีเคร ื่ องช้ีวัดไดแก้ ่ยอดสินเช ื่ อท ี่ ให้แก่ภาคเอกชนต่อ GDP หรือขนาดของตลาดทุนต่อ GDP หรือมูลค่าของปริมาณเงินต่อ GDP เป็นต้น ถือเป็นเง ื่อนไขสาคํ ญในการด ั ึงดูดเงินทุนเขาประเทศ ้ อีกท้งยังดั ึงใหเง้ ินทุนต่างชาติอยในู่ ประเทศเป็นเวลานานไดโดยไม ้ ่ไหลออกอย่างรวดเร็ว ดังน้นจั ึงไม่สร้างความผนผวนัและลด ผลกระทบในทางลบต่อเศรษฐกิจของการเคล ื่ อนยายเง้ ินทุนระหว่างประเทศได้ด้วย (Ammar Siamwalla, 1999)

2 กองทุนการเงินระหว่างประเทศ ได้ทําการศึกษาปัจจยทั ี่มีอิทธิพลต่อการไหลเขาของเง้ ินทุน ระหว่างประเทศ (ในรายงาน Global Financial Stability Report: Financial Market Turbulence Causes, Consequences and Policies ที่ไดเผยแพร้ ่ช่วงปลายปี 2539) พบว่าตวแปรท ั ี่มีผลในการ ดึงดูดเงินทุนจากต่างประเทศให้เขาส้ ู่ประเทศอย่างมีนัยสําคญกั ็คือคุณภาพของตลาดการเงิน ภายในประเทศ ซึ่งพิจารณาไดจากค้วามลึกของตลาดการเงิน มูลค่าและสภาพคล่องของตลาดหุ้น ของประเทศและระบบธรรมาภิบาล ตลอดจนมาตรฐานการบญชั ีที่ดีสิ่งต่างๆเหล่าน้ีล้วนมีส่วนเพิ่ ม การไหลของทุนเขาส้ ู่ประเทศได้นอกจากน้ียังมีตัวแปรอื่ นที่ส่งผลให้มีการไหลเขาของเง้ ินทุน เช่น การคาดการณ์ต่อเศรษฐกิจประเทศนั้น และส่วนต่างของอตราดอกเบั้ียในประเทศและต่างประเทศ ในการศึกษาฉบบนั้ีการเคล ื่ อนยายเง้ ินทุนจากต่างประเทศสู่ประเทศไทยจะครอบคลุมท้งั 3 รูปแบบ คือ1) การลงทุนโดยตรงจากต่างประเทศ 2) การลงทุนในหลกทรั ัพย์ซึ่งพบว่าการลงทุน ของต่างชาติในตลาดหลกทรั ัพยของไทย ์ (Portfolio Investment) ได้มีความสาคํญเพั ิ่ มข้ึนต้งแตั ่ปี พ.ศ. 2536 และมีส่วนทาให ํ ้มูลค่าและราคาหลกทรั ัพยเพ์ ิ่ มข้ึนอย่างรวดเร็วในช่วง 3-4 ปี ก่อนเกิด วิกฤตเศรษฐกิจปี พ.ศ. 2540 ดังแสดงในรูปที่ 1 ในช่วงปี พ.ศ. 2535-2539 มูลค่าของหลกทรั ัพยได์ ้ เพิ่มข้ึนอย่างรวดเร็ว และเริ่มลดลงจากวิกฤตเศรษฐกิจปี พ.ศ. 2540 และ3) การกู้ยืมเงินจาก ต่างประเทศถือได้ว่าเป็นแนวทางหน ึ่งในการเพิ่ มปริมาณทุนท ี่สามารถใช้จ่ายในประเทศได้โดย ประเทศไทยไดเป้ ิดเสรีทางการเงินในปี พ.ศ. 2533 ทําให้เงินกูยื้มจากต่างชาติโดยภาคเอกชนของ ไทยสูงข้ึนมาก ทั้งท ี่เป็นเงินกูยื้มผ่านธนาคารพาณิชยและว์ ิเทศธนกิจและท ี่ บริษัทเอกชนกูยื้มเอง โดยตรง

รูปท 1.1 ี่ มูลค ที่มา : สํานกงานัค จากกา ซึ่งแสดงสถา สํารองระหว่ ในช่วงปีพ.ศ ลบค่อนขาง้ ส ไหลออกเป็น เม ื่ อเทียบกบั ปี ธนาคารแห่ง ระหวางว่ ิกฤต ที่เกิดข้ึนกบับ มากกว่าเน ื่ อ ซับไพร์มของ ตนเองแลวจ้า ค่าเพิ่ มของตล คณะกรรมการพฒั ารท ี่ประเทศไ านภาพทางเศ ว่างประเทศ ใ ศ. 2535-2553 สูงในช่วงปี2 นจํานวนค่อน ปีพ.ศ. 2539 งประเทศไทย ตเศรษฐกิจไท บญชั ีหลกขอัง องจากประเท งประเทศสหร ากเหตุการณ์วิ ลาดหลกทรั ัพ ฒนาการเศรษฐกิจแ ไทยยงตัองพ้ ึ่ ง ศรษฐกิจประ ในตารางท ี่ 1 จะเห็นได้วา่ 2540 ซึ่งเป็นช ข้างมากและ ในช่วงปี พ.ศ ยไม่สามารถบ ทยปี พ.ศ. 254 งบัญชีดุลการ ทศไทยถือไ รัฐอเมริกาน้นั วิกฤตทางเศรษ 3 ย์แห่งประเทศ และสงคมแหั ่งชา งพาการลงทุน ะกอบดวย้ บัญ .1แสดงดุลใ การปรับค่ามี ช่วงของวิกฤ ะดุลบญชั ีทุนล ศ. 2550-2551 บันทึกขอมู้ล 40 และวิกฤตซ ชําระเงินแลว้ ด้ว่าเป็นสาเ นประเทศไทย ษฐกิจในอดีต ศไทย พ.ศ. 25 ติ นจากต่างประ ญชีเดินสะพดั ในบญชั ีหลักข ทั้ งท ี่เป็นบวก ตเศรษฐกิจไท ลดลงอยางม่า พบว่าขอมู้ล ลรายละเอียด ซบไพร ั ์มของ ว พบวาว่ ิกฤต หตุของการ ยได้รับผลกระ ต 523 - ปีพ.ศ. ะเทศ ดุลบัญชี ด บัญชีเงินทุน ของบญชั ีดุลก กและเป็นลบ ทย แสดงว่าช กในปี พ.ศ. 2 ลของบญชั ีทุน ได้แต่หากเป งประเทศสหรั เศรษฐกิจไทย เกิดวิกฤตใน ะทบนอยกว้า่ 2545 ชีการชาระเงํ ิน น และบญชั ีสิ การชาระเงํ ิน แต่สังเกตได้ ช่วงเวลาดงกั 2540 คิดเป็นร้ นขาดหายซึ่งเ ปรียบเทียบผ รัฐอเมริกาปีพ ยปีพ.ศ. 2540 นคร้ังน้ัน ส่ว เน ื่ องจากมีกา นที่สําคัญ สินทรัพย์ นของไทย ว้่าจะมีค่า ล่าวมีเงิน ร้อยละ 33 ป็นช่วงท ี่ ลกระทบ พ.ศ. 2550 0ได้ส่งผล วนวิกฤต ารป้องกนั

ตารางท 1.1ี่ดุลในบญชัีหลกของบ ัญชัีดุลการชาระเงํินของไทยในช่วงปีพ.ศ. 2535-2553 (หน่วย : ล้านบาท) 2535 2536 2537 2538 2539 2540 2541 2542 2543 ดุลบญชัเดีินสะพัด -160,100 -161,100 -203,200 -338,300 -372,200 -40,200 529,200 470,000 371,500 บัญชีทุน 240,700 265,900 305,900 545,800 493,500 -162,000 -413,000 -298,000 -405,000 ดุลการชาระเง ํิน 77,100 98,800 104,800 179,500 54,600 -299200 57,600 -58400 172,700 เงินสารองระหวํางประเทศ่ 21,181,500 25,438,800 30,279,000 37,026,700 38,724,500 26,967,700 29,535,900 34,780,600 32,661,300 2544 2545 2546 2547 2548 2549 2550 2551 2552 2553 ดุลบญชัเดีินสะพัด 276,100 328,500 197,000 110,000 -302,492.94 84,553.07 539,704.15 67,380.50 754,692.33 428,016.41

บัญชีทุน -152,000 -81,000 -200,000 149,000 507,000 302,000 n.a. n.a. 2,263.94 7,718.63 ดุลการชาระเง ํิน 57,600 180,800 2,000 230,000 221,436.87 477,524.63 586,418.54 811,848.77 824,600.18 986,625.62 เงินสารองระหวํางประเทศ่ 33,048,400 38,923,700 42,147,700 49,831,660 52,065,870 66,984,780 87,455,120 111,008,020 138,417,590 172,128,900 ที่มา : ธนาคารแห่งประเทศไทย 4

5 ในกระแสยุคโลกาภิวิตน์ได้ส่งผลให้เกิดความสะดวกสบายท้ังด้านการคมนาคม การ ติดต่อส ื่ อสาร รวมไปถึงการเคล ื่ อนยายเง้ ินทุนระหว่างประเทศให้เป็นไปอยางเสร่ ีมากกว่าในอดีต นั้น พบว่าการเคล ื่ อนยายเง้ ินทุนได้ส่งผลดีต่อประเทศกาลํงพัฒนาทั ี่เป็นผู้รับทุนในดานของการ้ ลงทุนระยะยาว แต่อย่างไรก็ตามการเคล ื่ อนยายเง้ ินทุนก็อาจส่งผลเสียต่อระบบเศรษฐกิจของ ประเทศผู้รับเงินไดเช้ ่นกนัเน ื่ องจากเงินทุนเคล ื่ อนยายบางส ้ ่วนท ี่ไหลเขาส้ ู่ประเทศได้ก่อใหเก้ ิดหน้ี ต่างประเทศเช่น เงินกภาครู้ ัฐเงินกของธนาคารพาณู้ ิชยและบร์ ิษัท เป็นตนและพบว้ ่าการเคล ื่ อนยาย้ เงินทุนท ี่เป็นเงินลงทุนระยะส้ันน้นจะทั าให ํ ้ระบบเศรษฐกิจมีความผนผวนั โดยจะพบมากในการ ลงทุนประเภทหลกทรั ัพยโดยน ์กลงทัุนชาวต่างชาติเน ื่ องจากการลงทุนประเภทน้ีผู้ลงทุนมุ่งหวัง เพ ื่ อแสวงหากาไรในระยะส ํ้ันเท่าน้นั ดังน้นเงั ินลงทุนประเภทน้ีจะถูกเรียกว่า Hot Money เพราะมี การเข้า-ออกในตลาดที่ลงทุนอยางรวดเร่ ็ว ภายหลงการเป ั ิดเสรีทางการเงินซ ึ่ งทาใหํ ้เงินทุนไหลเขาออกระหว้ ่างประเทศไดอย้ างสะดวก่ รวดเร็ว ทั้ งธนาคารพาณิชยและธ์ุรกิจขนาดใหญ่ของไทยต่างกกู็ยื้มเงินจากต่างประเทศเข้ามาจานวนํ มากเพราะอตราดอกเบั้ียเงินกูในต ้ ่างประเทศตากว ํ่ ่าในประเทศและอตราแลกเปล ั ี่ ยนระหว่างเงิน บาทและเงินดอลลาร์สหรัฐฯที่ค่อนขางคงท้ ี่ทําให้ความเส ี่ ยงด้านอัตราแลกเปลี่ ยนมีน้อยมาก ประกอบกบการปล ั ่อยสินเช ื่ อของสถาบนการเงั ินท ี่ไม่เขมงวดน้ ักทาให ํ ้เกิดภาวะการเก็งกาไรใน ํ สินทรัพย์ต่างๆ โดยเฉพาะอย่างยิ่ งอสังหาริมทรัพยและห์ ุ้นในตลาดหลกทรั ัพยแห์ ่งประเทศไทย ราคาสินทรัพยเหล์ ่าน้ีเพิ่ มข้ึนอย่างรวดเร็วจนกลายเป็นสิ่งท ี่ได้รับการขนานนามต่อมาว่าเป็ น “เศรษฐกิจฟองสบู่” (Bubble Economy)เหตุการณ์ทั้งหมดท ี่ กล่าวมาในขางต้นถ้ ือได้ว่าเป็น “การ จุดชนวนระเบิด” อันนาไปส ํ ู่ภาวะวิกฤตท ี่ เรารู้จักกนดั ีในชื่อ “วิกฤตตมย้ากํุง้” หรือวิกฤตเศรษฐกิจ ของประเทศไทยในปีพ.ศ. 2540 จากขอมู้ลของธนาคารแห่งประเทศไทย (Bank of Thailand, 2005) พบว่า ในปลายปี พ.ศ. 2539 สถาบนจัดอันดับความนั ่าเช ื่ อถือ (Credit Rating Agencies) เริ่มลดอนดับความนั ่าเช ื่ อถือของ สถาบนการเงั ินและของประเทศไทยลง เงินทุนต่างชาติเริ่มมีแนวโนมไหลเข ้าน้ อยลงและไหลออก ้ มากข้ึน โดยเจาหน้าท้ ี่ต่างประเทศปฏิเสธท ี่ จะต่ออายการปลุ่อยกหนู้ ้ีระยะส้ัน ทําใหสถาบ ้นการเงั ิน หลายแห่งโดยเฉพาะอย่างยิ่ งบริษัทเงินทุนท ี่ประสบปัญหาดานสภาพคล ้ ่องและราคาหุ้นในตลาด หลกทรั ัพยเร์ ิ่มลดลงอยางต่ ่อเน ื่ องต้ งแตั ่ปลายปี พ.ศ. 2539 และหลงจากนั้นการโจมต ั ีค่าเงินบาทได้ เริ่มข้ึนในเดือนกุมภาพนธั ์พ.ศ. 2540 ธนาคารแห่งประเทศไทยไดแก้ ปั้ ญหาโดยการลดสภาพคล่อง ทําให้อัตราดอกเบ้ียระยะส้ันสูงข้ึนมาก และทาให ํ ้การเก็งกําไรค่าเงินบาทมีต้นทุนที่สูงข้ึน นอกจากน้นธันาคารแห่งประเทศไทยยงเรั ิ่มควบคุมการยืมเงินบาทของต่างชาติโดยแบ่งตลาดเงิน บาทในประเทศแยกจากตลาดเงินบาทในต่างประเทศ ในที่สุดธนาคารแห่งประเทศไทยจึงตอง้

6 ยกเลิกการอิงค่าเงินบาทและเปลี่ยนมาใชการลอยต้วคั ่าเงินบาทโดยมีการจดการั (Managed Float) ตั้ งแต่วันท ี่ 2 กรกฎาคม ปี พ.ศ. 2540 เป็นตนมา้ ในแผนภาพที่ 1 แสดงความเช ื่อมโยงระหว่างปัจจัย ต่างๆที่นําไปสู่การโจมตีค่าเงินบาท รวมถึงสาเหตุสําคญและผลกระทบหลายประการท ั ี่ เกิดข้ึนใน วิกฤตการณ์ทางการเงิน พ.ศ. 2540 ได้แก่ ประการแรกคือการไหลของเงินทุนเขาส้ ู่ตลาดใหม่ (Emerging Market) ในเอเชียและละตินอเมริกา ซึ่งเป็นปรากฎการณ์ที่เพิ่ งเกิดข้ึนในทศวรรษ 1990 เงินท ี่ไหลเขามาในเศรษฐก ้ ิจไทยเป็นผลมาจากการเปิดเสรีทางการเงิน การผ่อนคลายการควบคุม ธุรกรรมในบญชั ีทุน (Capital Account Liberalization) และนโยบายอตราแลกเปล ั ี่ ยนคงท ี่ มาตราการ เหล่าน้ีส่งเสริมให้ทุนต่างชาติไหลเขามาอย้ ่างต่อเน ื่ องนบตั้งแตั ่พ.ศ. 2533 จนกระทงเกั่ิดวิฤตทาง เศรษฐกิจข้ึนในปีพ.ศ. 2540 สาเหตุประการที่ สอง คือการท ี่ประเทศไทยขาดดุลบญชั ีเดินสะพดทั ี่ เพิ่ มข้ึนอย่างต่อเน ื่ อง ตลอดทศวรรษก่อนหนาว้ ิกฤตการณ์ปีพ.ศ. 2540 เป็นผลมาจากการขยายตวทางเศรษฐกั ิจที่สูงมาก ประกอบกบลั กษณะการเปล ั ี่ยนแปลงทางเศรษฐกิจท ี่ เนนการขยายต้วของอัุตสาหกรรมที่ต้องพ ึ่ งพา การนาเขําของส ้ ินคาทุ้นและวตถั ุดิบ รวมท้ งการพั ึ่งพาพลังงานจากต่างประเทศในรูปของน้ ามํ นปั ิโต เลียม สาเหตุประการที่ สาม คือภาวะชะงักงันของการส่งออกของไทยในปีพ.ศ. 2539 สาเหตุ ประการที่สี่คือจุดอ่อนของระบบการเงินและสถาบนการเงั ินของไทยธุรกิจเอกชนไทยมีแนวโน้ม ที่กูยื้มมากเกินไปเมื่ อเทียบกบทัุนเจาของ้ (Equity) ทําให้ธุรกิจตองพ้ ึ่ งพาตลาดเงินโดยเฉพาะ สถาบนการเงั ินมากกว่าตลาดทุน และปัจจยประการท ั ี่ห้า คือความไม่เหมาะสมสอดคลองของ้ นโยบายเศรษฐกิจมหภาคอนได ัแก้ ่ นโยบายอตราแลกเปล ั ี่ ยน นโยบายการเงิน และนโยบายการ ไหลของเงินทุนระหวางประเทศ ่ (พรายพลคุ้มทรัพย, 255์ 1)

ระบบอตราแลกเปล ัี่ยน คงที่ นโยบายการเงินไม่มี ประสิทธิผล ทุนต่างชาติไหล เขามามาก ้ พฤติกรรมบางอยางและ่ การตื่นตระหนกของนัก ลงทุนระหวางประเทศ่ ตลาดโลกลดการสั่งสินคาออกบางรายการของ ้การเกงก็าไรในํธุรกิจและตลาดหุ้น การส่งออกชะงัก งันในปี 2539 การเปิดเสรีทางดาน้ การเงิน และทุนระหวาง ่ ค่าเงินบาทที่แทจร้ิง เพิ่มข้ึนและ ความสามารถในการ ส่งออกลดลง ปริมาณเงินเพิ่ม ดอกเบ้ียยงคงส ัูง แรงกดดนเง ัินเฟ้ อ เพิ่มราคาสินทรัพย์ และค่าจาง้ นโยบายการคลัง เขมงวดไม ้่พอ บัญชีเดินสะพดขาดด ัุล ต่อเนื่องแต่เงินสารองํ ระหวางประเทศเพ่ิ่มข้ึน 7

ที่มา :พรายพลคุ้มทรัพย,์เศรษฐศาสตร์การเงินระหวางประเทศ่ : ทฤษฎีและนโยบาย รูปท 1.2ี่สาเหตุสําคญและผลกระทบในว ัิกฤตการณ์ทางการเงินพ.ศ. 2540 สัดส่วนทุนระยะส้ัน เพิ่ม หน้ีระยะส้ัน เศรษฐกิจไทย ขยายตวเรั็วต่อเนื่อง อัตราการลงทุน ใหผลตอบแทนสู้ง ความอ่อนแอของสถาบัน การเงินและขอบกพร ้่อง ในการกากํบดั ู แล การปล่อยสินเชื่อไม่ ระมดระว ััง วิกฤตเศรษฐกิจและการ ล้มสลายของเศรษฐกิจ ทุนต่างประเทศไหลออก ฉับพลัน การโจมตีค่าเงินบาทและ เงินบาทลดค่าลงอยาง่ ุการเสื่อมความเชื่อมนวั่า่ ไทยจะสามารถใช้คืนหน้ี ต่างประเทศได้ 7

8 จากวิกฤตการณ์ในปี พ.ศ. 2540 หรือท ี่ เรารู้จักกนดั ีในชื่อ “วิกฤตการณ์ต้มยากํุง้” เน ื่ องจาก ประเทศไทยถือได้ว่าเป็นสาเหตุในการเกิดวิกฤตินี้หลงจากนั้นในป ั ี พ.ศ. 2540 ประเทศไทยยงพบั กบอั ีกหน ึ่ งวิกฤตเศรษฐกิจที่สําคญทั ี่ทุกประเทศทวโลกต ั่่างได้รับผลกระทบเช่นกนั นันค่ ือ “วิกฤต ซับไพร์มของประเทศสหรัฐอเมริกา” ซึ่งสาเหตุที่ประเทศไทยได้รับผลกระทบจากวิกฤตน้ีมีสอง ประการ ไดแก้ ่ ประการที่ หน ึ่ งเศรษฐกิจโลกน้นมั ีความเช ื่อมโยงกนหมดั โดยมีเงินดอลล่าร์ซึ่งเป็น ตัวกลางในการแลกเปลี่ ยนระหว่างประเทศ สาเหตุประการที่ สองก็คือ การท ี่ เงินทุนไหลเขาไป ้ ลงทุนในสหรัฐ ซึ่งเกิดจาก การขาดดุลการคาเร้ ้ ือรังของสหรัฐ (Trade Deficit) โดยผลกระทบจาก วิกฤตซบไพร ั ์มท ี่ประเทศไทยได้รับก็คือ ทําให้ การท่องเท ี่ ยว การเดินทาง และเศรษฐกิจหดตัว ลงในอตราสัูง และยงสั ่งผลให้ประเทศไทยตองเผช้ ิญกับภาวะเศรษฐกิจชะลอตัว เน ื่ องจาก การส่งออกของไทยชะลอลง และยงมั ีปัจจัยอื่น ๆ ที่จะทาให ํ ้เศรษฐกิจไทยไม่ขยายตวมากั นัก ได้แก่การบริโภคและการลงทุนในประเทศไทยที่ยังคงไม่ฟื้นตัว เน ื่ องจากอตราเงั ินเฟ้ อ ที่อาจปรับตวสัูงข้ึน และความเช ื่ อมนของผั่ ู้บริโภคและนักลงทุนที่ยังไม่กลบคั ืนมา เป็นต้น จากวิกฤตตมย้ากํุงของประเทศไทยและว ้ ิกฤตซบไพร ั ์มของประเทศสหรัฐอเมริกา สามารถ กล่าวโดยสรุปถึงความแตกต่างของท้งสองวั ิกฤตได้ว่า ทั้งสองวิกฤตมีสาเหตุของปัญหาท ี่ แตกต่าง กนั คือวิกฤตตมย้ากํุงท้ ี่ เกิดข้ึนในเป็นผลจากภาวะฟองสบู่จากการเก็งกาไรในภาคอส ํ ังหาริมทรัพย์ และตลาดหุ้นไทยที่ได้ถูกลดอนอับความนั ่าเช ื่ อถือลงอย่างรวดเร็ว ทําให้นักลงทุนต่างชาติไม่ เช ื่ อมนตั่่อความสามารถในการชาระหนํ้ีของไทย และนาไปส ํ ู่การเปลี่ยนแปลงระบบอตราั แลกเปลี่ยนใหเป้ ็นแบบลอยตัว ขณะที่วิกฤตซบไพร ั ์มของประเทศสหรัฐอเมริกามีจุดเริ่มตนมาจาก้ ปัญหาสินเช ื่ ออสังหาริมทรัพย์ที่มีความน่าเช ื่ อถือตํ่า (ซับไพร์ม) ในสหรัฐฯจนกระทบต่อสถาบัน การเงิน และตลาดการเงินทวโลก ั่และความแตกต่างประการที่ สองคือขนาดของผลกระทบท ี่ แตกต่างกนั คือวิกฤตตมย้ากํุงประเทศไทยต ้องลอยต้วคั ่าเงินบาทในเดือนกรกฎาคม พ.ศ. 2540 เงิน บาทได้อ่อนค่าลงอยางรวดเร่ ็วจาก 25.75 บาทต่อดอลลาร์ในเดือนมิถุนายน พ.ศ. 2540 ไปอยที่ ู่ 53 บาทต่อดอลลาร์ในเดือนมกราคม พ.ศ. 2541 เศรษฐกิจไทยตองประสบก ้ บปั ัญหาอยางรุ่นแรง ส่วน วิกฤติซับไพร์มของประเทศสหรัฐอเมริกา แม้ลุกลามเป็นวงกวางไปส ้ ู่ภูมิภาคอื่น ๆ ทัวโลก่แต่ ผลกระทบทางตรงท ี่ไทยจะได้รับน่าจะอยในขอบเขตจ ู่ากํดัเพราะธนาคารพาณิชยไทยม ์ ีเงินลงทุน ในตราสารต่างประเทศเพียง 1.7% ของสินทรัพยรวม์ อีกท้ งสถาบันการเงั ินแขงแกร็ ่งมากข้ึนเมื่อ เทียบกบอดั ีต จากประเด็นดงกลั ่าวขางต้ ้น จึงนามาสํ ู่การศึกษาเร ื่ องการเปรียบเทียบผลกระทบของตวแปร ั ทางเศรษฐกิจและการเงินที่มีต่อการไหลเขาของเง้ ินทุนจากต่างประเทศสู่ประเทศไทย ในช่วง วิกฤตการณ์ต้มยากํุงและช้ ่วงวิกฤตซับไพร์มของประเทศสหรัฐอเมริกา เพ ื่ อหาคาตอบสํ ําหรับ

9 คําถามเก ี่ ยวกบปั ัจจยใดท ั ี่ส่งเสริมหรือดึงดูดการไหลเขาของเง้ ินทุนระหว่างประเทศและผลกระทบ ที่เกิดข้ึนในช่วงวิกฤตการณ์ทางการเงินท้ งสองั โดยงานการศึกษาน้ีได้นําเอาเทคนิคทางเศรษฐมิติมา ช่วยในการวิเคราะห์คือการทดสอบความสัมพนธั ์เชิงดุลยภาพระยะยาว (Cointegration) และการ ทดสอบการปรับตวในระยะส ั้นตามแบบจัาลองํ Error Correction Model โดยการทดสอบท้ งสองวั ิธี มีวัตถุประสงค์เพ ื่ อศึกษาถึงตวแปรทางเศรษฐก ั ิจ เช่น อัตราการขยายตวทางเศรษฐกั ิจระหว่าง ประเทศไทยกับประเทศสหรัฐอเมริกาโดยเปรียบเทียบ อัตราเงินเฟ้อระหว่างประเทศไทยกับ ประเทศสหรัฐอเมริกาโดยเปรียบเทียบ และอัตราดอกเบ้ียระหว่างประเทศไทยกับประเทศ สหรัฐอเมริกาโดยเปรียบเทียบ เป็นต้น และตวแปรทางการเง ั ิน เช่น อัตราการขยายตวในด ัชนั ีราคา หลักทรัพย์ในประเทศไทยกับประเทศสหรัฐอเมริกาโดยเปรียบเทียบ สภาพคล่องของตลาด หลกทรั ัพยระหว์ างประเทศไทยก ่ บประเทศสหร ั ัฐอเมริกาโดยเปรียบเทียบ เป็นต้น ว่าตวแปรใดบ ัาง้ ที่มีนัยสาคํญตั ่อการไหลของเงินทุนระหวางประเทศส ่ ู่ประเทศไทยในช่วงวิกฤตการณ์ทางการเงิน 1.2 วัตถุประสงค์ของการศึกษา เพ ื่ อวิเคราะห์หาปัจจยทั ี่เป็นตวกัาหํ นดการไหลเขาของเง้ ินทุนจากต่างประเทศสู่ประเทศไทย และความสัมพนธั ์เชิงดุลยภาพระยะยาวระหว่างการไหลของเงินทุนจากต่างประเทศสู่ประเทศไทย ในช่วงวิกฤตเศรษฐกิจของประเทศไทยและช่วงวิกฤตซบไพร ั ์มของประเทศสหรัฐอเมริกา 1.3 ประโยชน์ที่คาดว่าจะได้รับจากการศึกษา เพ ื่อเป็นประโยชน์สําหรับผวางแผนนโยบาย ู้ (Policymakers) ของภาครัฐและเอกชนท ี่จะใช้ เป็นแนวทางในการพฒนาตลาดเงั ินตลาดทุนและตลาดสินคาของประเทศในระยะต ้ ่อไป ตลอดจน เพ ื่อใชวางเผนเช้ ิงนโยบายในการรองรับปัญหาทางเศรษฐกิจท ี่ อาจมีแนวโน้มท ี่ จะเกิดข้ึนอีกใน อนาคตในช่วงวิกฤตการณ์ต่างๆ 1.4 ขอบเขตการศึกษา ในการศึกษาผลกระทบของตวแปรทางเศรษฐก ั ิจและการเงินที่มีต่อการไหลของเงินทุนจาก ต่างประเทศสู่ประเทศไทย ในช่วงวิกฤตเศรษฐกิจของประเทศไทยและช่วงวิกฤตซับไพร์มของ ประเทศสหรัฐอเมริกา การศึกษาน้ีใช้ข้อมูลประเภททุติยภูมิไตรมาส เริ่มต้ งแตั ่ไตรมาสที่ 1 ปี พ.ศ. 2535 ถึงไตรมาสที่ 3 ปี พ.ศ.2554 รวมจานวนํ 79 ไตรมาส ซึ่งขอมู้ลจะอางอ้ ิงจากฐานขอมู้ลของ ธนาคารแห่งประเทศไทยฐานขอมู้ลของ Reuters และ World Federation of Exchanges เป็นสาคํ ัญ

10 1.5 นิยามศัพท์ ซับไพร์ม (Subprime) คือรูปแบบสินเช ื่อในประเทศสหรัฐอเมริกา ที่มีการใหความส ้าคํญกับั เร ื่ อง Rating หรือ Credit ของผขอส ู้ ินเช ื่ อค่อนขางมาก้ จึงมีการแบ่งระดบของั Rating เป็น Prime Rate และ Subprime ซึ่งมี Rating ในระดบตัากว ํ่ ่า มีเง ื่อนไขดอยกว้ ่า Prime Rate เช่น การที่ต้องเสีย อัตราดอกเบ้ียสูงกว่า หรือมีเง ื่อนไขของวงเงินในการผอนช่าระทํ ี่ เขมงวดกว้ ่า Prime Rate เพราะ สินเช ื่ อแบบ Subprime มีโอกาสสูงท ี่จะกลายเป็นหน้ีที่ไม่ก่อใหเก้ ิดรายได (้ Non-Performing Loan: NPL) การเปิดเสรีทางการเงิน (Financial Liberalization) หมายถึง การให้นําเงินตราต่างประเทศ เข้า ออกไดอย้ างเสร่ ีลดกฎระเบียบในตลาดการเงินภายในประเทศ และเปิดเสรีบัญชีทุน (Capital Account) เช่น ลดการควบคุมดานอ้ตราดอกเบั้ีย แปรรูปตวกลางทางการเงั ินใหเป้ ็นของภาคเอกชน ลดการปกป้องตลาดการเงินภายในประเทศเป็นต้น วิกฤตการณ์ทางการเงิน คือวิกฤตที่ถูกโจมตีค่าเงินจากนกเกั ็งกาไรค ํ ่าเงิน ทําใหประเทศท ้ ี่ใช้ ระบบอตราแลกเปล ั ี่ ยนคงที่ต้องลดค่าเงินลง เป็นเหตุให้ธนาคารกลางตองพยายามตร้ ึงค่าเงิน และตองเส ้ ียทุนสํารองระหว่างประเทศ และตองใช ้ นโยบายปร ้ ับอตราดอกเบั้ียในประเทศอยู่ใน ระดบสัูง เพ ื่อป้องกนเงั ินทุนไหลออกและป้องกนการถัูกโจมตีค่าเงิน ซึ่งในงานวิจัยฉบบนั้ีวิกฤต ทางการเงินหมายถึงวิกฤตเศรษฐกิจของประเทศไทยที่ เกิดข้ึนในปีพ.ศ. 2540 และวิกฤตซบไพร ั ์ม ในประเทศสหรัฐอเมริกาท ี่ เกิดข้ึนในปีพ.ศ. 2550 การไหลออกของเงินทุน (Capital Outflow) หมายถึงการท ี่ เงินทุนของประเทศหนึ่ งมีการ เคล ื่ อนยายไปย ้ งประเทศอ ั ื่น เช่น การนําเงินไปลงทุนโดยตรงในต่างประเทศ การลงทุนใน หลกทรั ัพยของต์ ่างประเทศ การให้กู้ยืมแก่ต่างประเทศ เม ื่ อมีการไหลออกของเงินทุนจะมีการ บันทึกในดานรายจ้ ่ายในบญชั ีดุลการชาระเงํ ินของประเทศน้นัๆ คําท ี่ ตรงกนขัามก้บคัานํ้ีคือการ ไหลเขาของเง้ ินทุน การไหลเข้าของเงินทุน (Capital Inflow) หมายถึงการท ี่ เงินทุนจากต่างประเทศมีการ เคล ื่ อนยายเข้ามาย้งอั ีกประเทศโดยในงานวิจัยฉบบนั้ีเงินทุนไหลเขาจากต้ ่างประเทศจะครอบคลุม ถึง เงินลงทุนโดยตรงจากต่างประเทศ เงินลงทุนในหลกทรั ัพยจากต์ ่างประเทศ และเงินกูยื้มจาก ต่างประเทศ การเคล ื่ อนย้ายทุน (Capital Movement) หมายถึงการไหลเขาออกของเง้ ินทุนระหว่าง ประเทศท้งในส ั ่วนของภาคเอกชนและรัฐบาล ทั้งท ี่เป็นการลงทุนทางตรงและการลงทุนทางออม้

11 การไหลเข้าออกของเงินทุนน้ีมีการบันทึกไว้ในบัญชีเงินทุน ซึ่งเป็นบัญชีย่อยของบัญชี ดุลการชาระเงํ ิน