ΖΩΡΖ ΣΑΡΗ

Ζωρζ Σαρή

1925 – 2012

«Κλεί νω τα μάτια. Όλα τα χρώματα με πλημμυρί ζουν. Εί ναι φωτεινά, καθάρια σαν
άστρα λαμπερά, σαν τις αναμνήσεις , σαν τα όνειρά μου, σαν τη ζωή μου.
Κλεί νω τα μάτια. Σαν ί σκιοι οι αναμνήσεις πλησιάζουν γοργά...Απρόσμενος τρε-
λός χορός. Εί ναι ο χορός της ζωής.»

Με το απόσπασμα από το βιβλίο «Ο χορός της ζωής» της
ίδιας της Ζωρζ Σαρή θα ξεκινήσουμε να ξεφυλλίζουμε το βιβλίο της
ζωής της και του έργου της. Αυτές οι φράσεις από το παραπάνω
βιβλίο περιγραφουν με παραστατικό τρόπο, τη δυναμικότητα, τη
φαντασία, την τόλμη και την ένταση με τις οποίες η ίδια βιώνει τη
ζωή και τη μεταπλάθει λογοτεχνικά στο συγγραφικό της έργο.

Η Ζωρζ Σαρή ή Γεωργία Σαρηβαξεβάνη, όπως ήταν το πραγ-
ματικό της όνομα, γεννήθηκε στις 23 Μαϊου του 1925 στην Αθήνα
από Μικρασιάτη πατέρα και Γαλλίδα μητέρα, καταγόμενη από τη
Σενεγάλη. Από πολύ μικρή άρχισε να ασχολείται με το θέατρο, με
δάσκαλο το Βασίλη Ρώτα, ενώ στα χρόνια της Κατοχής φοίτησε
στη Δραματική Σχολή του Δημήτρη Ροντήρη στην Αθήνα. Συνεργά-
στηκε με κορυφαίους ηθοποιούς όπως ο Αιμίλιος Βεάκης αλλά και
γνώριζε όπως κι η ίδια αναφέρει: «...Όταν τελεί ωνε η δεύτερη παρά-
σταση , οι ηθοποιοί ξεβάφονταν και πήγαιναν στην ταβέρνα τους
να φάνε. Να πιούνε τη ρετσί να ή το κοκκινέλι τους και να κουβε-
ντιάσουν με τους θεατρικούς φί λους τους, που έρχονταν να τους
συναντήσουν. Και οι φί λοι ήταν πολλοί . Ο Κώστας Βάρναλης, ο για-
τρός και ποιητής Μάρκος Αυγέρης, η Έλλη Αλεξί ου, η αδελφή της η
Γαλάτεια Καζαντζάκη, η Διδώ Σωτηρί ου με τον άντρα της, μαζί τους
κι εγώ η «τυχερή», μια και ήμουν η «μικρή» κι επειδή ήμουν όμορφη
με ζήλευε η Καζαντζάκη....» («Τότε»... Ζωρζ Σαρή)

Στα χρόνια της Κατοχής συμμετέχει ενεργά, μέσα από την
ΕΠΟΝ, στην εθνική Αντίσταση κατά των Γερμανών. Κατά τον Εμφύ-
λιο Πόλεμο πληγώνεται από οβίδα στο χέρι και στο πόδι. « Αυτό το
’46 το έζησα έντονα. Θυμάμαι την κάθε λεπτομέρεια. Ναι, στάθηκα
πολύ τυχερή στη ζωή μου. Κυρίως, κατάφερα να μην σκοτωθώ στα
Δεκεμβριανά. Παρά λίγο να μείνω ανάπηρη, και ο σπουδαίος ορθο-
πεδικός, που έσωσε πολλούς, ο Πέτρος Κόκκαλης( τώρα τι έχει πε-
ρισσέψει από αυτόν, ένας δρόμος ανάμεσα στο Μέγαρο και στην
Αμερικανική Πρεσβεία), ναι, αυτός ο Πέτρος Κοκκάλης και το πεί-
σμα του μου πέταξαν τις πατερίτσες, με έστησαν στα πόδια μου
και ανέβηκα στο σανίδι του θεάτρου...». («Τότε»... Ζωρζ Σαρή)

Το 1947 αναγκάζεται να αυτοεξοριστεί στο Παρίσι, όπου
συνέχισε τις σπουδές της στην υποκριτική, στη σχολή του Charles
Dullin. Η ίδια λέει στο βιβλίο της «ΤΟΤΕ» : «... Επιτέλους, στις 17 Ια-
νουαρίου του ’47 άφησα πίσω μου τους «Ενωμένους Καλλιτέχνες».
Με το «Κορινθία» πήγα στη Μασσαλία κι από κει με το τρένο στο
Παρίσι. Ήμουν ελεύθερη. Άρχιζα ένα καινούριο κεφάλαιο της ζωής
μου.» Στη γαλλική πρωτεύουσα γνωρίζεται με σημαντικούς πνευμα-
τικούς ανθρώπους του θεάτρου και της τέχνης. Εκεί γνωρίζει και
τον Αιγυπτιώτη χειρουργό Marcel Καρακώστα, με τον οποίο πα-
ντρεύεται και αποκτά δύο παιδια: τη Μελίνα (η Λίνα του Θησαυρού
της Βαγίας) και τον Αλέξη (ο Αλέξης του Θησαυρού της Βαγίας).

Το καλοκαίρι του 1962 επέστρεψε οριστικά στην Ελλάδα και άρχισε

να εμφανίζεται στο θέατρο και τον κινηματογράφο. « ...Απελπισί α. Εί χαμε
και χρέη. Τόσους μήνες άνεργοι...’Ολα αυτά στα γράφω, αγάπη μου (εννοεί

την κόρη της Μελί να), για να σου πω γιατί ξενιτεύτηκα δεκατρεί ς μήνες και
σας άφησα μόνους. Ούτε ναυτικός να ήμουν....» .

Μετά την επιβολής της δικτατορίας του 1967, κάνοντας παθητική

αντίσταση, έμεινε άνεργη και όπως και άλλοι ηθοποιοί, δεν ξαναπαίζει στο
θέατρο. Η δημιουργικότητά της βρίσκει διέξοδο στη συγγραφή παιδικών βι-
βλίων. «Στο γράψιμο βρήκα ό,τι δεν μπορούσα να βρω στο θέατρο, ί σως για-

τί δεν ήμουν πρωταγωνί στρια και ί σως γιατί δεν ήμουν σε θέση να διαλέξω
τους ρόλους που ο θιασάρχης ή ο σκηνοθέτης διάλεγαν για μένα. Τώρα φέ-

ρω ακέραιη την ευθύνη των βιβλί ων μου. Κάνω αυτό που θέλω, αυτό που
μπορώ.»

Το 1969 κυκλοφορεί το πρώτο της μυθιστόρημα Ο Θησαυρός της Βα-

γί ας, που ξεκίνησε σαν παιχνίδι με τα παιδιά της και τους φίλους τους. Το
βιβλίο είχε και εξακολουθεί να έχει μεγάλη εκδοτική επιτυχία και το 1985
μεταφέρθηκε στην τηλεόραση. Συνέχισε να γράφει πολλά βιβλία, ακολου-

θούν δεκαοκτώ (18) μυθιστορήματα για μεγάλα παιδιά και για νέους, κα-
θώς και δέκα (10) βιβλία, παραμύθια , μικρές ιστορίες , θετρικά για μικρά

παιδιά. Στο συγγραφικό της έργο συμπεριλαμβάνεται ένας μεγάλος αριθμός
από μεταφράσεις έργων σημαντικών συγγραφέων, από τον Ιούλιο Βερν και
τον Έκτορα Μαλό ως τον Ιονέσκο, τη Σιμόν ντε Μποβουάρ, τον Ανρί Τρουα-

γιά, τον Μορίς Ντρυόν και τη Μαργκερίτ Ντυράς. Επίσης, γράφει άρθρα για
το παιδικό βιβλίο, τη σύγχρονη θεματολογία του , τη φιλαναγνωσία και το
ρόλο του σχολείου στην καλλιέργειά της. Ακόμη, δίνει διαλέξεις για τα ίδια

θέματα σε όλη την Ελλάδα και επισκέπτεται πολλά σχολεία, συνομιλώντας
με τους μαθητές για το έργο της και για το παιδικό βιβλίο γενικότερα.

Η Ζωρζ Σαρή ασχολείται με όλα τα είδη του πεζού λόγου, κυριώς,
όμως, με το μυθιστόρημα, ιστορικό και κοινωνικό. Στα βιβλία της θίγονται
πολλά σύγχρονα κι ενδιαφέροντα θέματα :

* η νεότερη ελληνική ιστορία (Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος, Κατοχή, Αντίστα-
ση, Εμφύλιος, Δικτατορία ’67-’74, ο πόλεμος στο Ιράκ). Τα ιστορικά

της μυθιστορήματα «’Οταν ο ήλιος...» (1971),- Ο καθηγητής πατέρας
της Σαρή, η γαλλίδα μητέρα της και οι δύο αδελφές της , παρακολου-
θούν τα ιστορικά γεγονότα από την επίθεση των Ιταλών στα αλβανικά

σύνορα ως την απελευθέρωση. Ένα από τα βασανιστικά προβλήματα
της εποχής, η πείνα και ο αγώνας για επιβίωση απειλούσαν τη ζωή
των ανθρώπων.

«Κόκκινη κλωστή δεμένη...»(1974), είναι συμπλήρωμα του μυθιστορήμα-
τος «Όταν ο ήλιος..»

«Τα γενέθλια» (1977),Η πλοκή τοποθετείται στα γεγονότα της επτάχρονης
δικτατορίας. Η ζωή της οκτάχρονης Άννας, που δεν θα γιορτάσει τα
γενέθλιά της, καθώς είχε ξημερώσει η 21η Απριλίου, μαζί με τη ζωή

της οικογένειάς της και των φίλων τους, αλλάζει , καθώς επηρεάζεται
άμεσα από το αυταρχικό πολιτικό κλίμα με τις συλλήψεις και τα βα-
σανιστήρια.

«Οι νικητές»(1983), «τα χέγια» (1987), «ο πόλεμος, η Μαρί α και το αδέσπο-
το» (2003) με έντονο τον πολιτικό προβληματισμό , συμβάλλουν σημαντκά

στη διαμόρφωση της αντίληψης ότι ιστορία δεν είναι μόνο η

απαρίθμηση γεγονότων , αλλά η συνειδητοποίηση των πολιτικών θέσεων
και επιλογών που καθορίζουν τα ιστορικά γεγονότα και τις εξελίξεις.
* κοινωνικά θέματα όπως η μετανάστευση «Κρί μα κι άδικο» (1990)
* η μόλυνση του περιβάλλοντος, η αρχαιοκαπηλία «Ζουμ» (1994)
* η φιλία «Ε.Π.» (1995) το οποί ο κλεί νει με τα εξής χαρακτηριστικά λόγια :
«...-Τι να υπογράψουμε, Κούλι μου?
- Το συμβόλαιο φιλί ας και αγάπης αιώνιας. Και η Άλκη σκύβει κι αρχί ζει να
γράφει πάνω στον κατάλευκο γύψο: Ε.Π. Ε.Π Ε.Π» και «Σοφί α» (2000)
* το διαζύγιο «Το Ψέμα» (1970) Οι ψυχολογικές διακυμάνσεις της έφηβης
Χριστίνας που αναγκάζεται να πει ψέματα στο σχολείο για την κοινωνική
και οικονομική της θέση. Έχει βιώσει το αίσθημα της απόρριψης από τον
πατέρα της , αφού την έχει ουσιαστικά εγκαταλείψει.
* η εκπαίδευση (δάσκαλος –σχολείο –μαθητής) «Ο κύριος μου» (2002) πραγ-
ματατεύεται την υπεράσπιση των άγαμων μητέρων και την προβολή του
σημαντικού ρόλου του δασκάλου στη σχέση του με τους μαθητές. Ο Πα-
σχάλης, ένα αλητάκι που το παίζει σκληρό καρύδι , χωρίς κανένα σεβασμό
για τους άλλους, βάζει σκοπό του να ροκανίσει τη θέση και το κύρος του
νεοφερμένου δασκάλου. Ο καινούριος δάσκαλος , ο Γιώργος, ξέρει να τον
αντιμετωπίζει με κατανόηση κι εξυπνάδα και να αναδείξει την κρυμμένη
ευαισθησία του Πασχάλη.
* η διαπολιτισμικότητα «Νινέτ» (1993)-Σ΄αυτό περιγράφεται η ζωή της αδελ-
φής της Σαρή, της Νινέτ, από τη γέννηση ως τα είκοσι της χρόνια και το
γάμο της.
* η θέση της γυναίκας και ο ρόλος της στην κοινωνία και ο νεανικός έρωτας
«Τα στενά παπούτσια» (1979) ένα αγόρι , ο Παναγιώτης ζει στην αγροτική
Αίγινα, ευαίσθητο ,ντροπαλό, νιώθει τα πρώτα ερωτικά χτυποκάρδια για
την αγαπημένη του φίλη Ζωή.
και « Νινέτ» (1993)
* κοινωνικές προκαταλήψεις «Το παραράδιασμα» (1989)- καταδικάζει τις
κοινωνικές προκαταλήψεις, ειδικότερα εις βάρος της γυναίκας. Περιγρά-
φει τη δύσκολη ζωή των κτηνοτρόφων και των αγροτών του χωριού. Η γέν-
νηση της Ανάστως στην Κάτω Ρεματιά, που συνδέει εξαρχής τη μοίρα της
με τους κοινωνικούς περιορισμούς του φύλου της, περιγράφει την Ανάστω,
η οποία ήθελε να γίνει γιατρός και αναγκάζεται να εγκαταλείψει το σχολεί-
ο όταν τελείωσει την πρώτη δημοτικού για να μπει στη δούλεψη της τσιφλι-
κούς.

Γενικότερα την απασχολούν οι ανθρώπινες σχέσεις και τα προβλήματα των σύγ-
χρονων κοινωνιών. Διαθέτει όλα τα στοιχεία που απαιτούνται, για να γραφτεί ένα
«άρτιο μυθιστόρημα»: πέρα από την «πλούσια πείρα ζωής» και το «χάρισμα της
ελεύθερης και απρόσκοπτης αφήγησης» , χρειάζεται δημιουργική φαντασία και
ικανότητα στη σύνθεση ή στην αρχιτεκτονική. Ακόμη, η ποικιλία των θεμάτων που
χειρίζεται και των λογοτεχνικών ειδών τα οποία καλλιεργεί, προδίδουν τη βαθιά
της πνευματική καλλιέργεια , τον πολιτισμικό της πλούτο, τη βιωματική εμπειρία,
άμεση και έμμεση, τη δημιουργική της φαντασία. Επίσης, η ποικιλία των αφηγη-
ματικών τρόπων που χρησιμοποιεί , πέρα από την έκθεση και το διάλογο, όπως το
σχόλιο, ο εσωτερικός μονόλογος, η περιγραφή, δηλώνουν άνεση μυθιστορηματι-
κής γραφής. Ιδιαίτερα η περιγραφική της δεινότητα , όχι μόνο

τοπίων ή εξωτερικών χώρων αλλά κυρίως χαρακτήρων, δείχνει την ικανότητά

της στην ψυχολογική σκιαγράφηση των ηρώων της. Η χρήση κειμένων, η έντεχνη
παρεμβολή στην αφήγηση επιστολών, ημερολογίου ή ακόμη και εξωλογοτεχνικών

κειμένων , όπως αποσπάσματα από αγγελίες ή άρθρα εφημερίδων, ακόμη και
συνθήματα, φανερώνουν την πολύπλευρη αφηγηματική της δυνατότητα. Όλο της
το έργο διακρίνεται για το ρεαλισμό με τον οποίο αντιμετωπίζει τα θέματά της,

καθώς και για το βιωματικό-αυτοβιογραφικό στοιχείο, που άλλοτε είναι φανερό,
όπως στο «Ε.Π.» και στο «ΤΟΤΕ» (2004) και άλλοτε συγκαλύπτεται από τη μυθοπλα-
σία. Η Ζωρζ Σαρή με τα αφηγηματικά της «εγώ» είναι αυτόπτης ή αυτήκοος μάρ-

τυρας πολλών γεγονότων. Άλλα μυθιστορήματα είναι:
• Η αντιπαροχή (1989)
• Μια αγάπη για δύο (1996) Το έγραψε με την Αργυρώ Κοκορέλη όπου ο

έρωτας του έφηβου Αλέξη και της Άννας για να ανθίσει, περνάει από δυσκολίες
και παρεξηγήσεις που όμως τελικά καταλήγουν να τους ωριμάσουν.Έχουμε μια

διπλή αφήγηση σε 1ο πρόσωπο, που πότε γίνεται από την πλευρά του Αλέξη πότε
από την πλευρά στης Άννας. Όπως σημειώνεται και στον πρόλογο του βιβλίου, οι
αφηγήσεις μοιράσθηκαν και η Σαρή έγραψε το ρόλο της Άννας ενώ η Κοκορέλη

του Αλέξη.
• Ο Χορός της ζωής (1998) η νεαρή Χριστίνα μετά τον Εμφύλιο φεύγει κρυ-

φά ως πολιτική εξόριστος στο Παρίσι. Σχεδόν είκοσι χρονών, με μοναδικά εφόδια
τις αποσκευές που της είχε ετοιμάσει η θεία Άρτα και την ελπίδα για ένα καλύτε-
ρο αύριο, φτάνει στην Πόλη του Φωτός, όπου προσπαθεί να επιβιώσει. Κάνει

όποια δουλειά μπορεί, ενώ ταυτόχρονα σπουδάζει θέατρο. Γνωρίζει σημαντικούς
ανθρώπους της εποχής, οι οποίοι τη βοηθούν με όποιον τρόπο μπορούν. Συγχρό-
νως κατορθώνει και δουλεύει ως ηθοποιός, αποκτώντας εμπειρίες ζωής. Στο Πα-

ρίσι κάνει νέους φίλους, νοσταλγεί την Ελλάδα, ερωτεύεται, απογοητεύεται και
συναντά τον άνθρωπο που θα της αλλάξει τη ζωή για πάντα, τον Αντρέα και πα-

ντρεύονται... Ενα μυθιστόρημα με αυτοβιογραφικά στοιχεία της Ζωρζ Σαρή.
• Κλειστά Χαρτιά (με την Μελί να Καρακώστα, 2001)
• Γράμμα από την Οδησσό (2005) Τέλη 1914. Ο πόλεμος χωρίζει τον κόσμο

στα δύο. Ο Χριστόφορος αναγκάζεται να αφήσει την οικογένειά του στη Γαλλία
και να επιστρέψει στην Οδησσό, όπου εργάζεται ως καθηγητής γαλλικών. Ο χωρι-

σμός οδυνηρός. Η επικοινωνία αδύνατη. Η καθημερινότητα σκληρή μακριά από
πρόσωπα αγαπημένα. Αρχίζει να γράφει, γράμματα ερωτικά, γράμματα που γίνο-
νται σανίδα σωτηρίας για κείνον που μένει μόνος, γράμματα που δε θα σταλούν

ποτέ και ίσως να μη διαβαστούν ποτέ. Σκοπός του γίνεται η εκμάθηση ρωσικών
για να μπορέσει να δώσει εξετάσεις στο δημόσιο. Όνειρό του να σμίξει και πάλι με
τους δικούς του. Ο πόλεμος, όμως, καλά κρατεί.

• Το προτελευταί ο σκαλοπάτι (2009)
Ολοκληρώνοντας τη σύντομη παρουσίαση του σαραντάχρονου συγγραφικού

της έργου δεν μπορούμε να μην αναφερθούμε επιγραμματικά στα βιβλία για μι-
κρά παιδιά, ανάμεσα στα οποία είναι το γνωστό σε όλα «Γαϊτανάκι» (1973)- ο
ήρωας Νικόλας Γαρίφαλος επιδιώκει να δημιουργήσει ένα τεράστιο πανανθρώπι-

νο γαϊτανάκι που θα αγκαλιάσει όλη τη γή, προωθώντας την ιδέα της ειρήνη.
Ο δικός της «Φρί κος ο Κοντορεβιθούλης» (1980) , «ο Αρλεκί νος και η Πολυλο-

γού» (1993), «Η σοφή μας η δασκάλα» (1982), «Η κυρί α Κλοκλό» (οκτώ βιβλί α)

(1986-1987), «Ο Τοτός και η Τοτί να» (οκτώ βιβλί α, 1988 - 1990), «Η τουλιπί -
τσα» (2002), «Το κουμπί και μια βελόνα» (2010)

Η δραματουργία αποτελεί ένα μικρό σχετικά κομμάτι, που περιλαμβάνει 3
έργα: τον «Φαντασμένο», τον «Γιάννη τον στρατιώτη» και τον «Στρατάρχη», τα οποί-
α συσσωματώθηκαν σε μία έκδοση με τίτλο «Το τρακ» (1988»)

Μαζί με την Άλκη Ζέη καθιέρωσε ένα νέο στυλ στο νεανικό μυθιστόρημα,
τόσο από την άποψη του ζωντανού, αυτοβιογραφικού ύφους, όσο και της εισα-
γωγής του πολιτικού, κοινωνικού και ιστορικού στοιχείου στο είδος, γεγονός που
είχε ως αποτέλεσμα η πολιτική σκέψη να μην αποτελεί πια προνόμιο μόνο των
ενηλίκων. Η Ζώρζ και η Αλκη ζήσανε στιγμές δυνατές και γεμάτες. Όταν γνωρί-
στηκαν ήταν 12 χρονών και πήγαιναν στην 1η γυμνασίου στη σχολή Θηλέων.Η
Ζωρζ Σαρή αντιμετώπισε το παιδί ως αυτόνομο άτομο με δική του προσωπικότη-
τα και προέβαλε ήρωες ρεαλιστικούς.

Το 1994 βραβεύτηκε με το Βραβείο Παιδικού Λογοτεχνικού Βιβλίου για το
μυθιστόρημα Νινέτ. Το 1995 και το 1999 βραβεύτηκε από τον Κύκλο Ελληνικού
Παιδικού Βιβλίου. Ως ηθοποιός τιμήθηκε το 1960 με το βραβείο Β' Γυναικείου
ρόλου του Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης για την ταινία του Ντίνου
Κατσουρίδη Έγκλημα στα Παρασκήνια.

Η Ζωρζ Σαρή πέθανε στις 9 Ιουνίου 2012, σε ηλικία 87 χρονών.

Ταινίες στις οποίες συμμετείχε:

«Το τελευταίο ψέμμα» του Μιχάλη Κακογιάννη (1958)
«Ο άνθρωπος του τραίνου» του Ντίνου Δημόπουλου (1958)
«Έγκλημα στα παρασκήνια» του Ντίνου Κατσουρίδη (1960)
«Φαίδρα» του Ζιλ Ντασέν (1962)
«Φεύγω με πίκρα στα ξένα» του Ερρίκου Θαλασσινού (1964)
«Προδοσία» του Κώστα Μανουσάκη (1964)
«Το μπλόκο» του Άδωνι Κύρου (1965)
«Το νησί της Αφροδίτης» του Γιώργου Σκαλενάκη (1969)
«Χάππυ νταίη» του Παντελή Βούλγαρη (1976)
«Ελευθέριος Βενιζέλος» του Παντελή Βούλγαρη (1980)
«Γενέθλια πόλη» του Τάκη Παπαγιαννίδη (1987)

Κατερίνα Πετράκη
Α2