สื่อ CAI วิทย์ เรื่อง ระบบสุริยะ ป.4

ส่อื การเรยี นรู้ : E - book

เรื่อง ระบบสรุ ยิ ะและการปรากฏของดวงจนั ทร์

โรงเรียนบ้านควน

ตาบลบ้านควน อาเภอเมือง จงั หวัดสตูล
สานกั งานเขตพืน้ ทีก่ ารศกึ ษาประถมศึกษาสตูล
สานกั งานคณะกรรมการการศึกษาขนั้ พื้นฐาน

กระทรวงศึกษาธกิ าร

เรอื่ ง ระบบสรุ ิยะและการปรากฏของดวงจนั ทร์

สารบญั

แนะนาการใช้งาน
วัตถุประสงค์
บทท่ี 1 ระบบสรุ ิยะ
บทท่ี 2 การปรากฏของดวงจนั ทร์
แบบทดสอบกอ่ น/หลงั

คาแนะนาการใช้งาน วตั ถปุ ระสงค์ 1

1. ให้นักเรยี นเขา้ ศกึ ษาบทเรียนให้ 1. เพื่อใหน้ กั เรยี นบอกช่อื ดาว
ครบทกุ บท เคราะหต์ ่างๆ ในระบบสุริยะได้
2. ทาความเข้าใจในเนื้อหาทุก 2. เพอ่ื ให้นักเรียนพยากรณร์ ปู รา่ ง
บทเรยี น ที่ปรากฏของดวงจันทร์ได้
3. นักเรยี นทาแบบฝกึ หดั ท้าย 3. เพ่อื ให้นกั เรียนอธิบายแบบรปู
บทเรียน เร่อื ง ระบบสุริยะและการ เส้นทางการขึน้ และตกของดวง
ปรากฏของดวงจันทร์ จนั ทรไ์ ด้

บทที่ 1 เรื่องระบบสรุ ิยะ องค์ประกอบของระบบสุรยิ ะ 2

ดวงอาทติ ย์

มีเสน้ ผา่ นศูนยก์ ลาง อยู่ห่างจากโลก หมุนรอบตัวเอง 1 รอบ
1,392,530 กิโลเมตร 149.60 ล้านกิโลเมตร ใชเ้ วลา 27 วัน

เปน็ ศนู ย์กลางของ พน้ื ผวิ มอี ุณหภูมเิ ฉลยี่
ระบบสุริยะ ประมาณ 6,000 องศาเซลเซยี ส

เป็นดาวฤกษเ์ พียง เป็นดาวฤกษ์สเี หลือง
ดวงเดียวในระบบสรุ ิยะ อายปุ ระมาณ 5,000 ลา้ นปี

บทที่ 1 เร่อื งระบบสรุ ยิ ะ บรวิ ารของดวงอาทติ ย์ 3

แบง่ ตามวงโคจร นกั ดาราศาสตรไ์ ดแ้ บง่ ดาวเคราะหต์ ามวงโคจร และแบ่งตามลักษณะพืน้ ผวิ ไว้ ดงั นี้

ดาวเคราะห์วงใน ดาวเคราะหว์ งนอก

เป็นดาวเคราะหท์ อี่ ยูใ่ กลด้ วงอาทิตย์ เปน็ ดาวเคราะห์ทอ่ี ยูห่ า่ งจากดวงอาทิตย์มากกว่าโลก จงึ มวี งโคจรยาวกวา่ โลก
• ดาวยูเรนัส
มากกวา่ โลก จึงมีวงโคจรส้นั กว่าโลก • ดาวอังคาร
• ดาวพธุ • ดาวเนปจนู
• ดาวศุกร์ • ดาวพฤหัส

• ดาวเสาร์

บทท่ี 1 เร่อื งระบบสรุ ยิ ะ แบ่งตามลกั ษณะพนื้ ผวิ 4

ดาวเคราะห์หิน ดาวเคราะห์แกส๊
เป็นดาวเคราะหท์ ีม่ พี ้ืนผวิ แข็งเปน็ หิน
เป็นดาวเคราะหท์ เี่ ปน็ แกส๊ ท่วั ทง้ั ดวง อาจมีแกนหินขนาด
และมีชน้ั บรรยากาศบางๆ ห่อหุม้
• ดาวพุธ • โลก เล็กอยูภ่ ายใน
• ดาวศกุ ร์ • ดาวองั คาร • ดาวพฤหสั บดี • ดาวยเู รนสั
• ดาวเนปจนู
• ดาวเสาร์

บทท่ี 1 เรื่องระบบสรุ ยิ ะ ขอ้ มูลพ้นื ฐานของดาวพธุ 5

เปน็ ดาวเคราะหท์ ่มี ีขนาดเล็กและอยใู่ กล้ดวงอาทติ ยม์ ากทส่ี ุด
มเี ส้นผ่านศูนยก์ ลาง 4,879 กิโลเมตร (ฉายา “เตาไฟแชแ่ ข็ง)
มีระยะหา่ งจากดวงอาทติ ย์โดยเฉลี่ย 57.91 ล้านกิโลเมตร
โคจรรอบดวงอาทิตย์ 1 รอบ ใชเ้ วลา 87.97 วัน
หมุนรอบตัวเอง 1 รอบ ใช้เวลา 58.65 วัน
มีอณุ หภมู ิพนื้ ผิวโดยเฉลี่ยประมาณ -180 ถึง 430 องศาเซลเซยี ส
ไม่มดี วงจันทรบ์ รวิ าร

บทท่ี 1 เร่อื งระบบสรุ ยิ ะ ข้อมลู พ้นื ฐานของดาวศกุ ร์ 6

เปน็ ดาวเคราะห์ทีอ่ ยู่ห่างจากดวงอาทติ ยเ์ ป็นอันดับที่ 2
มเี ส้นผา่ นศูนยก์ ลาง 12,104 กิโลเมตร (ฉายาวา่ ฝาแฝดกับโลก)
มีระยะหา่ งจากดวงอาทิตยโ์ ดยเฉลยี่ 108.21 ลา้ นกิโลเมตร
โคจรรอบดวงอาทิตย์ 1 รอบ ใชเ้ วลา 224.70 วัน
หมนุ รอบตวั เอง 1 รอบ ใชเ้ วลา 243 วัน
มีอุณหภูมิพน้ื ผิวโดยเฉลยี่ ประมาณ 470 องศาเซลเซียส
ไมม่ ดี วงจันทรบ์ ริวาร

บทท่ี 1 เรื่องระบบสรุ ยิ ะ ขอ้ มลู พ้นื ฐานของโลก 7

เปน็ ดาวเคราะห์ทอ่ี ยูห่ า่ งจากดวงอาทติ ย์เป็นอันดบั ท่ี 3

มดี วงจันทรเ์ ป็นบรวิ าร 1 ดวง

เปน็ ดาวเคราะหด์ วงเดียวทมี่ พี ้ืนผิวส่วนใหญ่ปกคลุมด้วยน้า กล่าวคือ 3
ใน 4 ส่วนของพ้ืนโลก โลกจึงได้ชื่อว่าเปน็ “ดาวเคราะห์แหง่ พน้ื นา้ ”

มสี ภาพแวดล้อม สภาวะเหมาะสมให้มีส่ิงมชี ีวติ เกดิ ข้ึนและ
ดารงชวี ติ อยไู่ ด้

บทท่ี 1 เร่อื งระบบสรุ ยิ ะ ขอ้ มลู พื้นฐานของดาวองั คาร 8

เป็นดาวเคราะห์ทอี่ ยู่หา่ งจากดวงอาทติ ย์เป็นอนั ดับท่ี 4
มเี สน้ ผ่านศนู ย์กลาง 6,792 กโิ ลเมตร (ฉายาว่า “แดงเคราะหแ์ ดง)
มีระยะหา่ งจากดวงอาทิตยโ์ ดยเฉลีย่ 227.94 ลา้ นกิโลเมตร
โคจรรอบดวงอาทิตย์ 1 รอบ ใช้เวลา 687 วนั
หมนุ รอบตวั เอง 1 รอบ ใชเ้ วลา 24.62 ชว่ั โมง หรือ 1 วัน
มอี ุณหภูมิพ้ืนผวิ โดยเฉลีย่ ประมาณ -87 ถึง -5 องศาเซลเซยี ส
มีดวงจันทร์บริวาร 2 ดวง

บทท่ี 1 เร่อื งระบบสรุ ยิ ะ ข้อมลู พ้นื ฐานของดาวพฤหัสบดี 9

เป็นดาวเคราะห์ท่มี ขี นาดใหญท่ สี่ ดุ อยหู่ า่ งจากดวงอาทติ ย์เปน็ อนั ดับท่ี 5
มีเสน้ ผา่ นศูนยก์ ลาง 142,980 กโิ ลเมตร
มีระยะหา่ งจากดวงอาทติ ยโ์ ดยเฉลีย่ 788.41 ลา้ นกโิ ลเมตร
หมนุ รอบตัวเอง 1 รอบ ใช้เวลา 9.92 ชั่วโมง
มีอณุ หภูมิพนื้ ผวิ โดยเฉลย่ี ประมาณ -148 องศาเซลเซยี ส
มีดวงจนั ทร์บริวาร 62 ดวง

บทท่ี 1 เรื่องระบบสรุ ยิ ะ ขอ้ มูลพ้นื ฐานของดาวเสาร์ 10

เปน็ ดาวเคราะห์ทีม่ ีขนาดใหญอ่ ันดบั ที่ 6
มเี ส้นผ่านศนู ยก์ ลาง 120,540 กโิ ลเมตร
มรี ะยะหา่ งจากดวงอาทติ ย์โดยเฉลี่ย 1,427 ล้านกโิ ลเมตร
โคจรรอบดวงอาทิตย์ 1 รอบ ใชเ้ วลา 29.47 ปี
หมุนรอบตัวเอง 1 รอบ ใชเ้ วลา 10.66 ช่ัวโมง
มอี ุณหภมู พิ ้ืนผวิ โดยเฉลีย่ ประมาณ -178 องศาเซลเซยี ส
เปน็ ดาวทีม่ คี วามหนาแน่นนอ้ ยกวา่ นา้ ซงึ่ มีความหนาแน่นเพยี ง
0.7 กรมั ตอ่ ลกู บาศกเ์ ซนตเิ มตร
มีดวงจันทร์บริวาร 62 ดวง

ข้อมลู พื้นฐานของดาวยูเรนัสหรอื ดาวมฤตยู 11

บทท่ี 1 เร่อื งระบบสรุ ยิ ะ

เปน็ ดาวเคราะหท์ ่มี ขี นาดใหญเ่ ป็นอันดบั ที่ 3 อยูห่ ่างจากดวง
อาทติ ยเ์ ปน็ อนั ดบั ท่ี 7

มเี ส้นผ่านศูนย์กลาง 51,120 กิโลเมตร
มีระยะห่างจากดวงอาทติ ย์โดยเฉล่ีย 2,870 ลา้ นกโิ ลเมตร
โคจรรอบดวงอาทติ ย์ 1 รอบ ใชเ้ วลา 80 ปี
หมุนรอบตวั เอง 1 รอบ ใชเ้ วลา 17.24 ชั่วโมง
มอี ณุ หภมู พิ ืน้ ผวิ โดยเฉลย่ี ประมาณ -216 องศาเซลเซยี ส
มดี วงจนั ทรบ์ รวิ าร 27 ดวง

ข้อมลู พื้นฐานของดาวสมทุ ร หรือดาวเกตุ หรือดาวเนปจูน 12
บทท่ี 1 เร่อื งระบบสรุ ยิ ะ

เปน็ ดาวเคราะหท์ อ่ี ยู่หา่ งจากดวงอาทิตย์เปน็ อนั ดับที่ 8
มีเสน้ ผา่ นศูนยก์ ลาง 49,530 กิโลเมตร
โคจรรอบดวงอาทิตย์ 1 รอบ ใช้เวลา 164.80 ปี
หมุนรอบตวั เอง 1 รอบ ใช้เวลา 16.11 ช่วั โมง
มีอุณหภมู พิ ื้นผวิ โดยเฉลย่ี ประมาณ -214 องศาเซลเซียส
มีดวงจันทรบ์ รวิ าร 13 ดวง

บทท่ี 1 เรื่องระบบสรุ ิยะ ดาวเคราะหแ์ คระ 13

มวี งโคจรรอบดวงอาทติ ย์
มวี งโคจรซอ้ นทับหรอื ใกลเ้ คียงกบั วัตถอุ นื่
ไมม่ เี ป็นบรวิ ารของดาวเคราะหด์ วงอ่นื
มวี ัตถุทอ้ งฟ้าที่ได้รับการรบั รองวา่ เปน็ ดาวเคราะห์ 5 ดวง ได้แก่

ดาวซีรสี ดาวเฮาเมอา

ดาวพลูโต ดาวอรี ีส ดาวมาคมี าคี

บทท่ี 1 เรอ่ื งระบบสรุ ยิ ะ ดาวเคราะหน์ ้อย 14

มีขนาดเท่าเม็ดฝ่นุ จนถึงขนาดใหญ่ทม่ี เี ส้นผ่านศนู ยก์ ลางเกือบพนั กิโลเมตร
ประกอบดว้ ยหนิ และโลหะเกาะกนั เป็นวงแหวนอยรู่ ะหว่างดาวองั คารและดาวพฤหสั บดี
ดาวเคราะห์นอ้ ยจดั เป็นบรวิ ารของดวงอาทิตย์และโคจรรอบดวงอาทิตย์
อยู่ห่างจากโลก 150 – 354 ล้านกโิ ลเมตร

บทท่ี 1 เร่ืองระบบสรุ ยิ ะ ดาวหาง 15

เป็นวตั ถุท้องฟ้าทไ่ี มม่ แี สงในตวั เอง
โคจรรอบดวงอาทติ ย์เป็นรูปวงรี
ประกอบดว้ ยนา้ และแก๊สท่เี ย็นจดั รวมตัวเป็นก้อนแขง็ และของแขง็
จัดเปน็ บรวิ ารของดวงอาทติ ย์

บทที่ 2 การขึ้น-ตกของดวงจนั ทร์ 16
เรื่องการปรากฏของดวงจนั ทร์

บทที่ 2 วฏั จกั รรปู รา่ งดวงจนั ทร์ใน 1 เดอื น 17

เรอื่ งการปรากฏของดวงจนั ทร์

แบบทดสอบก่อนและหลงั เรียน 18

1.ศนู ย์กลางของระบบสุริยะ คือขอ้ ใด

ก โลก
ข ดวงจันทร์
ค ดวงอาทิตย์
ง ดาวพฤหัสบดี

แบบทดสอบกอ่ นและหลงั เรียน 19

2. ดาวเคราะห์ทกุ ดวงในระบบสรุ ิยะ มีลกั ษณะตามขอ้ ใด

ก มสี ิ่งมีชวี ิตอาศยั อยู่
ข มีแสงสวา่ งในตวั เอง
ค มวี งแหวนล้อมรอบดาว
ง เคลอ่ื นท่รี อบดวงอาทิตย์

แบบทดสอบก่อนและหลงั เรียน 20

3. ข้อใดกล่าวถกู ตอ้ ง

ก ดาวศกุ ร์อยู่ใกล้ดวงอาทิตย์มากที่สดุ
ข ดาวพธุ ได้รบั ฉายาวา่ “เตาไฟแช่แขง็ ”
ค ดาวยูเรนัสเปน็ ดาวเคราะหท์ มี่ ีขนาดเลก็ ท่สี ุด
ง โลกมีดวงจนั ทร์เปน็ ดาวบริวาร 4 ดวง

แบบทดสอบก่อนและหลงั เรียน 21

4. ขอ้ ใดเป็นดาวฤกษ์

ก ดาวพุธ
ข ดาวศุกร์
ค ดาวอังคาร
ง ดวงอาทิตย์

แบบทดสอบก่อนและหลงั เรยี น 22

5. ดาวเคราะหท์ ีม่ ขี นาดใหญท่ สี่ ดุ ในระบบสรุ ยิ ะ คอื ข้อใด

ก ดาวเนปจูน
ข ดาวศกุ ร์
ค ดาวพฤหัสบดี
ง ดาวเสาร์

แบบทดสอบก่อนและหลงั เรียน 23

6. ในคืนวันเพ็ญดวงจันทรจ์ ะมลี ักษณะอยา่ งไร

ก มีส่วนสวา่ งเต็มดวง
ข มีส่วนสว่างเป็นรูปเส้ียว
ค มสี ว่ นสวา่ งครงึ่ ดวง
ง ไม่มสี ว่ นสวา่ ง

แบบทดสอบก่อนและหลังเรยี น 24

7. ดูข้อมลู แล้วตอบคาถาม

1. เปน็ ดาวฤกษ์ ก ขอ้ 1 และ ข้อ 2
2. ไม่มแี สงสวา่ งในตัวเอง ข ขอ้ 2 และ ขอ้ 3
3. มีรูปร่างแตกต่างกันในแต่ละคนื ค ขอ้ 2 และ ขอ้ 4
4. โคจรรอบโลกในทิศตามเข็ม ง ข้อ 1 3 และ 4
นาฬิกา
จากข้อมูล ข้อใดบา้ งเกย่ี วข้อง
กับดวงจันทร์

แบบทดสอบก่อนและหลังเรยี น 25

8. ดวงจนั ทร์ขน้ึ ทางทศิ ใด

ก ทิศใต้
ข ทศิ เหนือ
ค ทศิ ตะวนั ตก
ง ทิศตะวนั ออก

แบบทดสอบก่อนและหลงั เรยี น 26

9. หากดวงจันทรอ์ ยทู่ ิศตะวันออก ดวงอาทิตย์จะอย่ทู ศิ ใด

ก ทศิ ใต้
ข ทิศเหนือ
ค ทศิ ตะวนั ตก
ง ทศิ ตะวันออก

แบบทดสอบก่อนและหลังเรยี น 27

10. ขอ้ ใดกลา่ วถูกตอ้ งเกี่ยวกับดวงจันทร์

ก เรามองเหน็ ดวงจนั ทรไ์ ด้ เพราะดวงจันทร์ไดร้ ับ
แสงสว่างจากดวงอาทติ ยแ์ ล้วสะท้อนมาทโ่ี ลก

ข เรามองเหน็ ดวงจนั ทรไ์ ด้ เพราะดวงจนั ทร์มีแสง
สวา่ งในตัวเอง

ค เรามองเห็นดวงจันทร์ในเวลากลางคนื เทา่ นัน้

ง เรามองเห็นดวงจันทรใ์ นคืนวนั เพญ็ เทา่ นั้น

สอ่ื การเรียนรู้ : E – book
เอกสารอา้ งองิ : อกั ษรเจริญทัศน์ (อจท.)

โรงเรยี นบ้านควน

ตาบลบา้ นควน อาเภอเมือง จังหวัดสตลู
สานกั งานเขตพ้นื ที่การศกึ ษาประถมศึกษาสตลู
สานกั งานคณะกรรมการการศกึ ษาข้นั พื้นฐาน

กระทรวงศึกษาธิการ