94 5. คณะครูโรงเร ียนบ้ำนยะวึก (ผจงรำษฎร์วิทยำคำร) ได้เกียรติบัตรเพื่อเป็นขวัญและ ก ำลังใจในกำรปฏิบัติตน เป็นครูดีไม่มีอบำยมุข ประจ ำปีกำรศึกษำ 2563 ดังต่อไปนี้
95
96
97 ภำคผนวก ค กำรลดทอนควำมเสี่ยงจำกภัยพิบัติ
98 กำรลดทอนควำมเสี่ยงจำกภัยพิบัติ จำกรณีฝนที่ตกมำอย่ำงต่อเนื่องในห้วงเดือนสิงหำคม - กันยำยน พ.ศ. 2565 ประกอบกับ ปร ิมำณน้ำที่ไหลลงสู่ล ำน้ำมูลจำกจังหวัดนครรำชสีมำ ผ่ำนจังหวัดบุร ีรัมย์ เข้ำสู่พื้นที่จังหวัดสุร ินทร์ ท ำให้มีระดับน ้ ำเพิ่มขึ้นอย่ำงต่อเนื่อง และจังหวัดสุรนิทรไ์ด้ประกำศเป็นพื้นที่ประสบภัยพิบัติกรณี ฉุกเฉิน โดยข้อมูลวันที่ 20 กันยำยน พ.ศ. 2565 พบว่ำ เกิดอุทกภัย 13 อ ำเภอ 42 ต ำบล 252 หมู่บ้ำน 6,477 ครัวเร ือน พื้นที่กำรเกษตรเสียหำยถึง 70,048.50 ไร่ รวมถึงบ้ำนเร ือนบำงส่วน และสิ่งสำธำรณประโยชน์เช่น ถนนหลวง ถนนท้องถิ่น (ที่มำ: กองอ ำนวยกำรป้องกันและบรรเทำ สำธำรรภัยจังหวัดสุร ินทร์) โดยเฉพำะในพื้นที่น ำร่องอ ำเภอชุมพลบุร ี และอ ำเภอพนมดงรัก ที่ได้รับ ควำมเสียหำยในวงกว้ำง รำยละเอียดดังภำพที่ 1-2 ภำพที่ 1 รำยงำนกำรให้ควำมช่วยเหลือด้ำนพืช จำกอุทกภัย อ ำเภอพนมดงรัก ปี 2565 ที่มำ (ส ำนักงำนเกษตรอ ำเภอชุมพลบุร ี. 2565)
99 จำกปัญหำอุทกภัยข้ำงต้น คณะผู้วิจัยได้ด ำเนินกำรจัดประชุมกลุ่มย่อยผู้มีส่วนเกี่ยวข้องใน พื้นที่ต ำบลยะวึก อ ำเภอชุมพลบุร ี จังหวัดสุร ินทร์ ได้แก่ ปลัดอ ำเภอ เกษตรอ ำเภอ เกษตรต ำบล นำยกเทศมนตร ี ปลัดเทศบำลต ำบล ก ำนัน ผู้ใหญ่บ้ำน และครัวเร ือนยำกจน เกี่ยวกับสถำนกำรณ์ อุทกภัย และแนวทำงกำรลดทอนควำมเสี่ยง เมื่อวันที่ 21 พฤศจิกำยน พ.ศ. 2565 ณ ห้องประชุม เทศบำลต ำบลยะวึก ต ำบลยะวึก อ ำเภอชุมพลบุร ี ปรำกฏผลดังนี้ เส้นทำงกำรไหลของน้ำ ภำพที่ 2 เส้นทำงกำรไหลของน้ำเมื่อเกิดอุทกภัยในอ ำเภอชุมพลบุร ี อ ำเภอชุมพลบุร ีอยู่ในที่รำบลุ่มแม่น้ำมูลในเขตของทุ่งกุลำร้องไห้ มีพระรำชกฤษฎีกำ ยกฐำนะกิ่งอ ำเภอเป็นอ ำเภอ เรยีกว่ำ อ ำเภอชุมพลบุรีตั้งแต่วันที่ 20 กุมภำพันธ์ พ.ศ. 2496 จำก สถำนกำรณ์มวลน้ำหลำกที่ไหลผ่ำนแม่น ้ ำมูล ส่งผลให้แม่น ้ ำมูลมีระดับน ้ ำเพิ่มขึ้นจนอำจท ำให้น ้ ำ เอ่อล้นตลิ่งในพื้นที่รมิฝ่ังแม่น ้ ำมูล โดยเส้นทำงน ้ ำเรม่ิตั้งแต่ต ำบลสระขุด ไปจนถึงต ำบลหนองเรอื อ ำเภอชุมพลบุร ีซึ่งจะเป็นบร ิเวณที่แม่น้ำชี และแม่น้ำมูลไหลมำบรรจบกันที่วังทะลุ โดยในพื้นที่ต ำบลยะวึก อ ำเภอชุมพลบุร ี ประกอบไปด้วย 10 หมู่บ้ำน ได้เกิดภัยพิบัติครั้ง ใหญ่จ ำนวน 3 ครั้ง ได้แก่ พ.ศ. 2553-54 เกิดอุทกภัย ส่งผลให้น้ำท่วมบร ิเวณที่ดินท ำกิน และเกิดปัญหำภัยแล้ง มีเพียงหมู่ 4 และหมู่ 9 ที่ไม่ได้รับผลกระทบ พ.ศ. 2563-64 เกิดอุทกภัยในช่วงปลำยเดือนกันยำยน ส่งผลให้น้ำท่วมบร ิเวณที่ดินท ำ กินประมำณ 1 เดือน และเกิดวำตภัยในช่วงปลำยเดือนเมษำยน ได้รับผลกระทบมำกกว่ำ 100 หลังคำเร ือน โดยทำงเทศบำลต ำบลยะวึก ได้ประเมินควำมเสียหำย และให้ควำมช่วยเหลือด้วย กำรซ่อมแซมบ้ำน มีมูลค่ำมำกกว่ำ 100,000 บำท พ.ศ. 2565 เกิดอุทกภัยครั้งใหญ่ที่สุดในช่วงปลำยเดือนกันยำยนถึงเดือนตุลำคม ส่งผล ให้น้ำท่วมบร ิเวณที่ดินท ำกินและบ้ำนเร ือนประมำณ 2 เดือน เสียหำยกว่ำ 9,000 ไร่ รัฐบำลจ่ำยเงิน ชดเชยจ ำนวน 12 ล้ำนบำท มีเพียงหมู่ 4 ที่ได้รับผลกระทบไม่มำกจำกกำรเกิดน้ำหลำกไหลผ่ำนพื้นที่ และหมู่ 9 ไม่ได้รับผลกระทบจำกอุทกภัยเนื่องจำกพื้นที่ไม่อยู่ติดน้ำมูล และมีถนนหลักกั้นทำงน้ำ นอกจำกนี้ ในระหว่ำงปี 2563-ปัจจุบัน ยังประสบปัญหำโรคระบำดในคน ได้แก่ โควิด19 และโรคระบำดในสัตว์ ได้แก่ โรคลัมปีสกิน เส้นทางน้ำ
100 ปัญหำโรคระบำด ตั้งแต่ปี 2563-ปัจจุบัน คน: โควิด-19 | สัตว์: โรคลัมปีสกิน ภำพที่ 3 Timeline พัฒนำกำรกำรเกิดพัยพิบัติครั้งส ำคัญในอ ำเภอชุมพลบุร ี จำกกำรสัมภำษณ์ผู้ให้ข้อมูลให้ข้อมูลไปในทิศทำงเดียวกันในประเด็นสำเหตุของกำรเกิด อุทกภัย กลยุทธ์กำรเอำตัวรอดของคนจน กลไกกำรจัดกำรภัยพิบัติ กำรลดทอนควำมเสี่ยงด้วยทุนที่ มีอยู่และแนวทำงกำรลดทอนควำมเสี่ยงที่เป็นไปได้ ดังนี้ 1. สำเหตุอุทกภัยปี 2565 เร ียงล ำดับควำมส ำคัญของสำเหตุจำกมำกไปหำน้อย ดังนี้ 1.1 ปร ิมำณน้ำฝนมำกกว่ำปกติ 1.2 กำรระบำยน้ำจำกเขื่อนน้ำมูล (5 เขื่อนหลัก) 1.3 ไม่มีทำงระบำยน้ำ และพื้นที่รับรับที่ตื้นเขิน 1.4 ไม่มีพนังกันน้ำมูล 2. กลยุทธ์กำรเอำตัวรอดของคนจน ในระหว่ำงเกิดอุทกภัยคนจนส่วนใหญ่จะไม่สำมำรถ ออกไปรับจ้ำงได้ และส่วนใหญ่ไม่มีที่ดินท ำกิน โดยกิจกรรมที่คนจนท ำในระหว่ำงเกิดอุทกภัยมีดังนี้ 2.1 จับสัตว์น้ำมำไว้กิน และส่วนหนึ่งแปรรูป อำทิ ปลำร้ำ ปลำจ่อม 2.2 พำยเร ือเกี่ยวข้ำว 2.3 รอกำรสงเครำะห์ 3. กลไกกำรจัดกำรภัยพิบัติได้แก่ ก่อนเกิดภัยพิบัติ ระหว่ำงเกิดภัยพิบัติ และหลังเกิดภัย พิบัติ มีดังนี้ 3.1 ก่อนเกิดภัยพิบัติ ด ำเนินกำรประชำสัมพันธ์/แจ้งเตือนประชำชนในพื้นที่ 3.2 ระหว่ำงเกิดภัยพิบัติ 3.2.1 ประชำสัมพันธ์/แจ้งเตือน 3.2.2 อพยพคนและของขึ้นที่สูงของแต่ละหมู่บ้ำน 3.2.3 ส ำรวจควำมเสียหำย
101 3.2.4 ขอควำมช่วยเหลือ 3.2.5 ให้กำรช่วยเหลือ 3.3 หลังเกิดภ้ยพิบัติด ำเนินกำรดังนี้ 3.3.1 ส ำรวจควำมเสียหำย/ประชุม 3.3.2 ย้ำยของกลับ/ท ำควำมสะอำดบ้ำนเร ือน+ที่ท ำกิน 3.3.3 ขอควำมช่วยเหลือจำกหน่วยงำนตำมภำรกิจของหน่วยงำนนั้นๆ 3.3.4 ให้กำรช่วยเหลือ/เงินชดเชย ทั้งนี้ ด ำเนินงำนโดยคณะกรรมกำรหมู่บ้ำน และภำคีเคร ือข่ำย 4. กำรลดทอนควำมเสี่ยงด้วยทุนที่มีอยู่ 4.1 สร้ำงอำชีพใหม่ คือ กำรแปรรูปอำหำร ได้แก่ ข้ำว ปลำ 4.2 ส่งเสร ิมอำชีพเดิม 4.2.1 ปลูกพืชหลังนำเสร ิมรำยได้(พืชน้ำน้อย) อำทิ ถั่วเขียว ข้ำวโพด ถั่ว แตงโม ฟักทอง 4.2.2 เปลี่ยนจำกกำรปลูกข้ำวหอมมะลิเป็นข้ำวที่มีอำยุเก็บเกี่ยวสั้นกว่ำหอมมะลิ และท ำนำปรังเพื่อมีข้ำวไว้กิน 4.2.3 ยกระดับงำนหัตถศิลป์พื้นบ้ำน ได้แก่ ทอผ้ำ ทอเสื่อ และจักสำน 4.3 ถ่ำยทอดเทคโนโลยี และนวัตกรรม 4.3.1 กำรปลูกพืชหลังนำ 4.3.2 กำรแปรรูปผลิตภัณฑ์ 4.3.3 กำรวัดปร ิมำณฝน 4.4 สร้ำงควำมเข้มแข็งของเคร ือข่ำย 5. แนวทำงกำรลดทอนควำมเสี่ยงที่เป็นไปได้ โดยเร ียงล ำดับจำกมำกไปหำน้อย ดังนี้ 5.1 ปลูกพืชหลังนำเสร ิมรำยได้ (พืชน้ำน้อย) อำทิ ถั่วเขียว ข้ำวโพด ถั่ว แตงโม ฟักทอง 5.2 เปลี่ยนจำกกำรปลูกข้ำวหอมมะลิเป็นข้ำวที่มีอำยุเก็บเกี่ยวสั้นกว่ำหอมมะลิ และท ำนำ ปรังเพื่อมีข้ำวไว้กิน 5.3 ท ำคันดินตำมปำกมูล ระยะทำงประมำณ 15-20 กิโลเมตร 5.4 เพิ่มทำงระบำยน ้ ำ และขุดลอกพื้นที่รบัรบัที่ตื้นเขิน จำกกำรประชุมกลุ่มย่อยผู้มีส่วนเกี่ยวข้องในพื้นที่เพื่อระดมควำมคิดเห็นเกี่ยวกับกำรเกิด ภัยพิบัติ ต ำบลยะวึก อ ำเภอชุมพลบุร ี จังหวัดสุร ินทร์ สำมำรถน ำข้อมูลมำวิเครำะห์ควำมเชื่อมโยง ตำมแนวคิดกำรด ำรงชีพอย่ำงยั่งยืน (SLF) ดังตำรำงที่ 1
ตำรำงที่ 1 กำรวิเครำะห์ควำมเชื่อมโยงตำมแนวคิดกำรด ำรงชีพอย่ำงยั่งยืน (SLกำรวิเครำะห์ควำมเชื่อมโยงตบร ิบท-แนวโน้ม ทุนฐำนด ำรงชีพ - ระดับควำมรุนแรงของภัยพิบัติ พ.ศ. 2553 อุทกภัย+ภัยแล้ง พ.ศ. 2564 อุทกภัย+วำตภัย พ.ศ. 2565 อุทกภัย พ.ศ 2563-2564 โรคระบำด โควิด-19 และโรคลัมปีสกิน - ต ำบลยะวึกมีพื้นที่ติดแม่น้ำมูล และพื้นที่ทุ่งกุลำร้องไห้ - สำเหตุของควำมรุนแรงที่เพิ่มขึ้น 1. ปร ิมำณน้ำฝนมำกกว่ำปกติ 2. กำรระบำยน้ำจำกเขื่อนน้ำมูล (5 เขื่อนหลัก) 3. ไม่มีทำงระบำยน้ำ 4. ไม่มีพนังกันน้ำมูล ทุนกำรด ำรงชีพ 5 มิติ ต ำบลยะวึก ทุนมนุษย์ = 2.25 ทุนกำยภำพ = 3.31 ทุนเศรษฐกิจ = 2.03 ทุนธรรมชำติ = 2.28 ทุนทำงสังคม = 2.63 1. ก่อ - ป2. ระ - ป - อแต่ล - ส - ข - ใ3. ห - ส - ย้บ้ำน - ข - ใ*ด ำเหมู่บ้
102 LF) ของกำรลดทอนควำมเสี่ยงจำกภัยพิบัติต ำบลยะวึก อ ำเภอชุมพลบุร ี จังหวัดสุร ินทร์ ำมแนวคิดกำรด ำรงชีพอย่ำงยั่งยืน (SLF) กลไกเชิงสถำนบัน โครงสร้ำง-กระบวนกำร กลยุทธ์กำรด ำรงชีพ ผลลัพธ์กำรด ำรงชีพ กลไกกำรจัดกำรภัยพิบัติ อนเกิดภัยพิบัติ ประชำสัมพันธ์/แจ้งเตือน ะหว่ำงเกิดภัยพิบัติ ประชำสัมพันธ์/แจ้งเตือน อพยพคนและของขึ้นที่สูงของ ะหมู่บ้ำน ส ำรวจควำมเสียหำย ขอควำมช่วยเหลือ ให้กำรช่วยเหลือ ลังเกิดภ้ยพิบัติ ส ำรวจควำมเสียหำย/ประชุม ย้ำยของกลับ/ท ำควำมสะอำด เร ือน+ที่ท ำกิน ขอควำมช่วยเหลือ ให้กำรช่วยเหลือ/เงินชดเชย เนินงำนโดยคณะกรรมกำร บ้ำน และภำคีเคร ือข่ำย กำรลดทอนควำมเสี่ยงด้วยทุนที่มี อยู่ 1. สร้ำงอำชีพใหม่ - กำรแปรรูปอำหำร ได้แก่ ข้ำว ปลำ 2. ส่งเสร ิมอำชีพเดิม - ปลูกพืชหลังนำเสร ิมรำยได้(พืช น้ำน้อย) อำทิ ถั่วเขียว ข้ำวโพด ถั่ว แตงโม ฟักทอง - เปลี่ยนจำกกำรปลูกข้ำวหอมมะลิ เป็นข้ำวที่มีอำยุเก็บเกี่ยวสั้นกว่ำ หอมมะลิ และท ำนำปรังเพื่อมีข้ำวไว้ กิน - ยกระดับงำนหัตถศิลป์พื้นบ้ำน ได้แก่ ทอผ้ำ ทอเสื่อ และจักสำน 3. ถ่ำยทอดเทคโนโลยี และ นวัตกรรม - กำรปลูกพืชหลังนำ - กำรแปรรูปผลิตภัณฑ์ - กำรวัดปร ิมำณฝน 4. สร้ำงควำมเข้มแข็งของเคร ือข่ำย 1. ลดทอนควำมเสี่ยงจำกภัยพิบัติ 2. เพิ่มรำยได้ ลดรำยจ่ำย 3. กำรรวมกลุ่มกำรสร้ำงเคร ือข่ำย ระดับชุมชน ต ำบล และอ ำเภอที่ เข้มแข็ง
๑๐๓ ภำคผนวก จ ส ำนักปฏิบัติธรรมหร ือกำรส่งเสร ิมกำรปฏิบัติธรรม
๑๐๔
๑๐๕ คณะผู้จัดท ำ ที่ปร ึกษำ ฝ่ำยสงฆ์ พระรำชวิมลโมลี เจ้ำคณะจังหวัดสุร ินทร์ พระครูปร ิยัติกิจธ ำรง รองเจ้ำคณะจังหวัดสุร ินทร์ พระมหำเจร ิญสุข คุณวีโร รองเจ้ำคณะจังหวัดสุร ินทร์ พระครูสิร ิธรรมวิสิฐ เจ้ำคณะอ ำเภอชุมพลบุร ี พระครูสุตพัฒนธำดำ รองเจ้ำคณะอ ำเภอชุมพลบุร ี พระครูสิทธิปัญญำธร รองเจ้ำคณะอ ำเภอชุมพลบุร ี พระครูสิทธิปัญญำธร เลขำนุกำรเจ้ำคณะอ ำเภอชุมพลบุร ี พระจักรกฤษ กลฺญำโณ เลขำนุกำรรองเจ้ำคณะอ ำเภอชุมพลบุร ี พระอุทัย ถำวโร เลขำนุกำรรองเจ้ำคณะอ ำเภอชุมพลบุร ี ที่ปร ึกษำ ฝ่ำยฆรำวำส นำยพิจิตร บุญทัน ผู้ว่ำรำชกำรจังหวัดสุร ินทร์ นำงวันเพ็ญ หำญเสมอ นำยอ ำเภอชุมพลบุร ี ผู้ช่วยศำสตรำจำรย์ ดร.ฉลอง สุขทอง อธิกำรบดีมหำวิทยำลัยรำชภัฏสุร ินทร์ นำยวัชรพงศ์ ดีเสมอ ปลัดอำวุโสอ ำเภอชุมพลบุร ี นำยเสร ี ชึรัมย์ นำยกเทศบำลต ำบลยะวึก นำยคงฤทธิ์ศรเีพ็ง ก ำนันต ำบลยะวึก นำยสุทิน ชัญถำวร ผู้อ ำนวยกำรโรงพยำบำลส่งเสร ิมสุขภำพต ำบลยะวึก นำยนฤชิต บุญจิต ผู้อ ำนวยกำรโรงเร ียนบ้ำนยะวึก (ผจงรำษฎร์วิทยำคำร) นำยวิจิตร บุตรอินทร์ ผู้ใหญ่บ้ำนยะวึก หมู่ ๑ นำงรำมำวดี อินอุไร ประธำนกลุ่มวิสำหกิจผักอินทร ีย์แก้จน ชุมชนยะวึก ผู้รวบรวมข้อมูลและจัดท ำรูปเล่ม เทศบำลต ำบลยะวึก คณะครูโรงเร ียนบ้ำนยะวึก (ผจงรำษฎร์วิทยำคำร) คณะผู้วิจัยโครงกำรกำรบร ิหำรจัดกำรเพื่อแก้ไขปัญหำควำมยำกจนและลดควำมเหลื่อมล้ำพื้นที่ จังหวัดสุร ินทร์ด้วยวิทยำศำสตร์ วิจัย และนวัตกรรม มหำวิทยำลัยรำชภัฏสุร ินทร์ ออกแบบปก นำงสำวมำร ิสำ ฤทธิรณ ครู โรงเร ียนบ้ำนยะวึก (ผจงรำษฎร์วิทยำคำร) นำงสำววิชุดำ มั่นไทย ผู้ช่วยนักวิจัย
๑๐๖