E-Book หนุมานแบกภูเขา

การแพร่กระจายของวรรณคดีภูมทิ ศั นท์ ี่สะท้อนความเชอ่ื

เร่ือง “หนมุ านแบกภเู ขา”

เหตุการณ์สำคัญที่หนุมานจะต้องไปยกแบกและคอนภูเขา

ยังท่ีต่าง ๆ เพื่อนำต้นสังกรณีตรีชวามาผสมเป็นยาเพื่อรักษา

พระลักษมณ์น้นั ปรากฏดงั น้ี

จากคำประพันธ์ในบทละครกลา่ วว่า

“บัดน้นั พญาพเิ ภกยักษี

เหน็ พระองคท์ รงโศกโศกี อสรุ ีกราบลงกับบาทา

ทลู ว่าพระลักษมณ์สรุ ิยวงศ์ ยังไมป่ ลงชีวงั สงั ขาร์

อนั โมกขศกั ดอ์ิ สรุ า พรหมาประสทิ ธิ์ประสาทไว้

ทรงอานุภาพฤทธิรุทร ตอ้ งใครจะฉดุ น้นั ไม่ไหว

แตม่ ยี าคูห่ อกชัย ให้ไว้สำหรับแก้กนั

แมน้ ละไว้จนร่งุ ราตรี ตอ้ งแสงพระรวจี ะอาสัญ

ขอให้ลกู พระพายเทวญั ไปหา้ มพระสรุ ิยนั ในชัน้ ฟ้า

อย่าเพ่อรีบรถบทจร ขา้ มยคุ นุ ธรภผู า

แล้วใหไ้ ปเก็บตรีชวา ทั้งยาช่อื สังกรณี

ยังเขาสรรพยาบรรพต ปรากฏอยยู่ อดคีรีศรี

กับปญั จมหานที สรรพยาทัง้ น้มี าให้ทนั

แมน้ วา่ ไดบ้ ดชโลมลง องค์พระอนุชาไมอ่ าสญั

จะดำรงคงชีพชวี ัน หอกน้นั ก็จะหลุดขนึ้ มา”

(รามเกียรต์ิ เลม่ ๒, ๒๕๔๐ หนา้ ๓๘๘ สะกดตามตน้ ฉบับ)

สรุปได้ดังน้ี “เมื่อพระลักษมณ์ถูกหอกโมกขศักดิ์ของ

กุมภกรรณและสลบอยู่หลายวัน พระรามจึงใช้ให้หนุมานไปเอายา

สมุนไพรคือ สังกรณีตรีชวา ตามคำบอกของพิเภก หนุมานจึงมาที่

เขาสรรพยา แล้วนำสังกรณีตรีชวาไปบดทำยาผสมกับปัญจมหานที

จากเมืองอโยธยา เมื่อนำยาที่บดไปทาบาดแผลของพระลักษมณ์

หอกโมกขศักดิ์ก็หลุดออกไป พระลักษมณ์จึงฟื้นคืนสติดังเดิม”

สำหรับตำนานชาวชัยนาทกล่าวไว้ว่า “เมื่อพระลักษมณ์รบกับ

กุมภกรรณและเสียทีถูกหอกโมกขศักดิ์ พิเภกได้กราบทูลพระราม

ให้ทรงทราบถึงฤทธิ์ของหอกโมกขศักดิ์ และยาที่จะแก้ไข พระราม

จึงมีพระบรมราชโองการใหห้ นมุ านไปนำสงั กรณตี รชี วามารกั ษา

เหตุการณ์ที่ ๑ ตอนท่ีหนุมานเก็บต้นสังกรณีตรีชวา เพ่ือ

นำมาเป็นยาในการรักษาพระลักษมณ์ที่ต้องหอกโมกขศักดิ์ของ

กมุ ภกรรณ

“ครัน้ ถึงสรรพยาสิงขร วานรจึง่ ร้องเรยี กหา

เหวยสงั กรณีตรชี วา พระจักราใหม้ าเชิญไป

เรียกขนึ้ ทไี รกข็ านรบั จะจบั สำคญั กไ็ ม่ได้

แต่เวยี นวนคน้ หาจนอ่อนใจ กข็ ้นึ ไปบนยอดคีรินทร

ดอ้ มมองรอ้ งเรยี กรอ้ งกู่ กข็ านอยแู่ ทบเชิงสงิ ขร

ขนุ กระบี่ผูม้ ีฤทธริ อน ประนมกรนมิ ติ อินทรีย์

มีหางยาวใหญโ่ อบกระหวัด รดั รอบสรรพยาครี ีศรี

เรยี กพลางรวบขน้ึ ไปทกุ ที จนถึงที่ยอดบรรพต

ก็เกบ็ ไดส้ รรพยาสมคดิ แล้วสำแดงฤทธ์ิดัง่ ลมกรด

เหาะทะยานผา่ นฟ้าเลี้ยวลด กำหนดตรงไปอยุธยา”

(รามเกยี รต์ิ เล่ม ๒, ๒๕๔๐ หน้า ๓๙๐ – ๓๙๑ สะกดตามตน้ ฉบับ)

ตามเรื่องเล่าขานของชาวชัยนาท หนุมานได้เก็บยา

สมุนไพร โดยเฉพาะตน้ สังกรณีตรีชวา มีการเช่ือมโยงกับภูเขาตามที่

ตา่ ง ๆ ดงั น้ี

หนุมานได้เหาะไปท่ี เขาหลวง (เขาอาวุธ) แตไ่ ม่รู้จัก

สังกรณีตรีชวา จึงร้องถามหา เมื่อถามอยู่ตีนเขาก็ได้ยินขานรับอยู่

บนยอดเขา เมื่อถามบนยอดเขาก็ได้ยินขานรับอยู่ตีนเขา หนุมาน

บันดาลโทสะ พอได้ยินขานรับอยู่บนยอดเขาก็หักกลางเขาแบกไป

ได้สักระยะก็บิส่วนหน่ึงทง้ิ ส่วนทีท่ ้งิ กลายเปน็ เขาขยาย ปัจจบุ ันอยู่

ในเขตอำเภอเมอื งชัยนาท และได้รับการพัฒนาเป็นแหล่งท่องเทีย่ ว

เชิงสุขภาพ ในปี พ.ศ. ๒๕๕๘ โดย ท่านสุทธิพงษ์ จุลเจริญ

ผ้วู า่ ราชการรจังหวัดชยั นาท สมยั น้นั ไดร้ ่วมแรงรว่ มใจกับชุมชน

ประมวลภาพที่ ๒๔ เขาหลวงกลับกลาย : เปน็ เขาขยายตามตำนาน

เพือ่ ให้เป็นสถานที่พักผ่อนหย่อนใจให้ผ้สู นใจมาออกกำลังกาย หรือ
ปนั่ จักรยานเพ่ือสุขภาพ

ขณะท่ีหนุมานเหาะมาก็รู้สึกกระหายน้ำเป็นกำลัง แลเห็น
บึงใหญ่อยู่กลางทาง จึงแวะเอาเขาวางลงในบึง แล้ววักน้ำทาง
ตะวนั ตกเฉียงใตข้ ึ้นดื่ม ทำใหบ้ รเิ วณนั้นลึกกว่าบรเิ วณอน่ื เนื่องจาก
บริเวณบึงเป็นเลน เขาที่หนุมานวางไว้จึงยุบลงในดินจนติดแน่น
เม่อื ดม่ื น้ำเสร็จจงึ ยกเขาไม่ขน้ึ ตอ่ มาบึงแลง้ และตื้นเขินลงเหลอื
บางส่วนมชี ่อื เรยี กต่อมาว่า “บึงอรพิมพ์”

ประมวลภาพท่ี ๒๕ ภมู ทิ ศั นา : พัฒนาบงึ อรพมิ พ์

แตบ่ างท่านวา่ เมือ่ หนมุ านกระหายน้ำนั้น ได้เอาเขาวางลง
บนดิน แล้วเดินไปขอน้ำเด็กเลี้ยงควายดื่ม เด็กเลี้ยงควายนอกจาก
จะไม่ให้น้ำแล้วยังหยอกล้อเล่นอีกด้วย หนุมานเกิดโทสะเดินกลับที่
เขาโดยไม่ได้ดื่มน้ำ บางท่านกล่าวว่า หนุมานเดินไปดื่มน้ำที่แม่น้ำ
เจ้าพระยา ทางที่หนุมานเดินไปกลับกลายเป็นลำคลองอยู่ข้าง

วัดโบสถ์ (ปัจจุบันเหลือแต่ซากฐานเจดีย์) ภายหลังเรียกคลองนี้ว่า
“บางโบสถ”์

เมื่อหนุมานดื่มน้ำแลว้ กลับมายกเขาไม่ขึ้น จึงเรียกสังกรณี
ตรีชวาอย่างคราวที่แล้ว และหักเอาเขาสรรพยาด้านทิศใต้ไป เขา
สรรพยาด้านทิศใต้จึงลาดลง ก่อนจากไปหนุมานว่าบนเขานี้มีสรรพ
ยารักษาโรคได้ทุกชนิด แต่คนที่นี่ใจจืดขอแค่น้ำก็ไม่ให้กินเลยสาป
ว่า “คนทีเ่ กดิ ท่ีสรรพยาไม่สามารถใชย้ าน้รี กั ษาโรคได้” และสลดั

ประมวลภาพที่ ๒๖ ลำคลองตื้นเขนิ : เหลือเผชิญแต่ชอื่

ขนเป็นต้นละมาน เพื่อป้องกันไม่ให้คนขึ้นไปหายาบนเขา แล้ว
หนุมานก็หักยอดเขาไป แต่ยอดเขาน้นั เลก็ หนุมานจงึ คอนแล้วนำไป
วางไว้ยังที่เกดิ เหตุ ซง่ึ เรียกว่า “เขาสมอคอน” เมอื่ หนุมานไดส้ าปไว้
ณ เขาที่ตนยกมาแล้วชาวบ้านเรียกเขานี้ว่า “เขาสาปยา” แล้ว
เพ้ียนเปน็ สรรพยา (สบั – พะ – ยา) ในท่สี ุด”

เดิมเขาสรรพยาเป็นเพียงภูเขาที่ตั้งอยู่กลางทุ่งนา
การเดินทางไปมาลำบาก ต่อมาชาวบ้านขึ้นไปค้นพบวัตถุโบราณ
บนภูเขา เช่น พระอุโบสถ เจดีย์ ศาลาการเปรียญ โบราณสถาน
เหล่าน้ีชำรุดทรุดโทรมเป็นอันมาก นอกจากนี้ ยังมีถ้ำน้ำมนต์
ที่ชาวบ้านเชื่อว่าเป็นน้ำศักดิ์สิทธิ์ใช้รกั ษาโรคได้ จึงเริ่มมีผู้คนสนใจ
ไปเที่ยวชม นอกจากถ้ำน้ำมนต์แล้ว ยังมีถ้ำกบ ถ้ำลับแล และ
ถ้ำค้างคาว ลานตะกร้อ ซึ่งเป็นลานขนาด ๕๐ X ๕๐ เมตร อยู่บน
ยอดเขา และที่สำคัญต้นสังกรณี ตรีชวา ซึ่งเป็นยาสมุนไพรก็มีอยู่
สำหรบั ความสวยงามของทวิ ทศั นน์ ้ัน ต้องขน้ึ บันไดไปราว ๒๐๐ ขั้น
จะพบกับรูปปั้นหนุมาน ซึ่งเปน็ รูปปัน้ แกะสลกั จากหินขนาดใหญ่

ประมวลภาพท่ี ๒๗ สงั กรณีตรีชวา : เขาสรรพยาเลา่ ขาน

เม่ือมองลงมาเบอ้ื งล่างจะเหน็ ทงุ่ นา และตน้ ตาลเรียงราย ปัจจุบัน
เปน็ ทต่ี ัง้ ของ “วัดเขาสรรพยา”

นับเป็นแหล่งเรียนรู้ที่ให้ความรู้เกี่ยวกับสมุนไพร และ

อิทธิพลความเชอื่ ของคนในท้องถนิ่ ท่ีมีตอ่ เร่อื งรามเกียรติ์

นอกจากนี้ วัชรจักร (๒๕๖๒, หน้า ๕๕๓) ยังกล่าวไว้ว่า

“เขาอาวุธ มีจักรกรดพัดอยู่ ใครเข้าใกล้จักรจะต้องคอขาดตาย

ยกเว้นหนุมานจะหยุดจักรได้ เพื่อไปเก็บยาแก้พิษศรพรหมมาสตร์

ของอินทรชิต แต่เทวดาบอกว่าจะเด็ดตัวยาไปไม่ได้ ต้องยกไป

ทั้งภเู ขา

จากการบอกเล่า เขาอาวุธ คือ “เขาหลวง” จังหวัด

นครสวรรค์ แล้วแบกขึ้นบ่าเหาะมา ถึงท่าแมงเม่า เมืองชัยนาท

แบกต่อมาไม่ไหวจึงทิ้งบางส่วนทิ้งลงเป็น “เขาขยาย” เสร็จแล้ว

เหาะมาถึงบึงใหญ่ หิวน้ำแวะกินน้ำที่บึง จึงวางเขาลง แล้วยกเขา

ทั้งหมดมาแล้วแบกไม่ไหวอีก จึงแบ่งส่วนหนึ่งทิ้งไว้ มีชื่อว่า

“เขาสรรพยา” อยู่ที่อำเภอสรรพยา จังหวัดชัยนาท แล้วแบก

ต่อไปจนถึงลพบุรี เริ่มหมดแรงจึงทิ้งอีกบางส่วนกลายเป็น

“เขาสมอคอน” คอน ในที่นี้หมายถึง เหยียดแขนข้างหนึ่งแล้วเอา

มอื จับปลายของทห่ี นักยกขึน้

เหตุการณ์ที่ ๒ ตอนหนุมานยกภูเขาใส่บ่าแล้วคอนมาตาม

คำบอกของหมูเ่ ทวดา

“เมื่อน้ัน จงึ่ หมเู่ ทวานอ้ ยใหญ่

ได้ฟงั จะแจง้ ไม่แคลงใจ เทพไทจง่ึ ตอบวาที

พระนารายณใ์ ชม้ าเอาโอสถ ยงั ยอดบรรพตคีรีศรี

แกซ้ ่ึงพิษศรอสรุ ี กต็ อ้ งทีโ่ องการเจา้ โลกา

แต่ว่าจำเพาะประสาทไว้ ให้ยกไปท้ังภผู า

จะเด็ดถอนไม่ไดด้ ง่ั จินดา วานรจงช้อนเอาบรรพต

ตัวเราเหล่าเทพเทวัญ อนั อยู่รักษาโอสถ

จะตามไปเฝา้ องคพ์ ระทรงยศ แลว้ จะพาบรรพตกลับมา

“บดั น้ัน วายุบุตรวุฒิไกรใจกล้า

ก็ผาดแผลงสำแดงฤทธา เข้าช้อนภูผาอาวธุ

ยกไดใ้ สบ่ ่าแลว้ พาจร ขึน้ ยังอัมพรอนั สูงสุด

เหาะมาดว้ ยกำลงั ฤทธิรทุ ธ เทวบตุ รก็ช่วยพยงุ ไป”

(รามเกียรต์ิ เล่ม ๒, ๒๕๔๐ หนา้ ๕๒๕ สะกดตามต้นฉบับ)

เขาสมอคอน อยู่ตำบลเขาสมอคอน อำเภอท่าวุ้ง จังหวัด

ลพบรุ ี ความเชอื่ อีกกระแสหนึ่งวา่ ระหว่างการต่อสู้ของพระรามกับ

ทศกัณฐ์นั้น พระรามได้ขว้างจักรไป แต่จักรกลับไปตัดยอดเขาสูงที่

ขวางหน้าขาด เศษหินใหญ่น้อยได้กระเด็นมาตกบริเวณกลางทุ่ง

กลายเป็นภูเขา ซึ่งเรียกชื่อว่า “เขาสมอคอน” อีกมูลเหตุหน่ึง

สืบเนื่องจากเขาสรรพยาเชื่อว่า หนุมานได้อาสาไปเอาต้นสังกรณี

ตรีชวาที่เขาสรรพยาเพื่อมาฝนทำให้หอกโมกขศักดิ์หลุด และ

จะต้องกลับมาให้ทันก่อนพระอาทิตย์ขึ้น ขณะนั้นเป็นเวลาใกล้เช้า

แล้ว หนุมานจึงรีบเนรมิตหางรัดรอบภูเขาสรรพยา และดึงต้นไม้

ทัง้ หมดขนึ้ มา ขณะที่เหาะกลบั มาน้นั เศษหินเศษดนิ ท่ีติด มากับราก

ต้นไม้ได้ตกหล่นกลายเป็นภูเขาเล็กบ้างใหญ่บ้าง ซึ่งต่อมาเรียกว่า
“เขาสมอคอน”

สภาพภูมทิ ัศน์ มีลกั ษณะเป็นเทือกเขายาวประมาณ ๓ - ๔
กิโลเมตร เป็นภูเขาหินปูนที่มีความงดงาม และเป็นที่ตั้งของ
วัดสำคัญ ๔ วัด คือ วัดบันไดสามแสน วัดถ้ำตะโกพุทธโสภา
วัดถ้ำช้างเผือก และวัดเขาสมอคอน ในอดีตพระบาทสมเด็จ
พระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวเคยเสด็จมา ประพาสถ้ำและวัดต่าง ๆ
ในบริเวณนี้ และที่สำคัญ วัดเขาสมอคอนนั้น มียอดภูเขาสูง
ประมาณ ๖๓ เมตร ทางวัดได้สร้างรูปปั้นหนุมานแบกเขา ตาม
ตำนานเร่อื งเขาสมอคอนไวท้ ีย่ อดเขา สามารถเหน็ ไดใ้ นระยะไกล

ประมวลภาพท่ี ๒๘ รามเกียรตเ์ิ ลา่ ขาน : ตำนานเขาสมอคอน

ปัจจุบันกรมศิลปากรได้ประกาศขึ้นทะเบียนเป็นโบราณ
สถานท่สี ำคัญแห่งหนงึ่ ของชาติ เพราะมีความสำคญั ทาง

ประวตั ศิ าสตร์ท้องถ่ิน และนิทานพ้ืนบ้าน

เหตุการณ์ที่ ๓ ตอนหนุมานอาสาช่วยพระลักษมณ์ให้ฟื้น

จากการต้องศรพรหมาสตร์ของอินทรชิต ตามคำบอกของเทวดา

ผู้รกั ษาภเู ขา

“เมื่อนน้ั เทวญั รกั ษาครี ศี รี

ไดฟ้ งั จ่งึ ตอบวาที ดูกรกระบผี่ ู้มีฤทธิ์

เขานพี้ ระสยมภวู นาถ พระบาทบัญชาประกาศิต

ประสาทยาไว้แก้ชีวติ พวกพระจักรกฤษณผ์ ้ทู รงครุฑ

อันซงึ่ ลงกาทวปี นี้ เป็นทีเ่ กาะน้อยลอยสมทุ ร

ไม่ควรจะตั้งเขาอาวธุ อนั บรสิ ทุ ธสิ์ ถาวร

ตัวทา่ นผมู้ ฤี ทธิรงค์ จงพาเอาทิพยส์ ิงขร

ไปอยู่ท่ีทศิ อุดร ให้พระพายพดั ออ่ นรวยมา

พาเอากลน่ิ ยาไปต้อง นอ้ งพระหรริ กั ษน์ าถา

ท้ังพวกวานรโยธา กจ็ ะคืนชวี าไม่ยากใจ

บดั น้นั คำแหงหนมุ านทหารใหญ่

ไดฟ้ ังวาจาเทพไท กพ็ าเขาลอยไปด้วยฤทธี

กลน่ิ ยาฟุ้งมาต้ององค์ พระลักษมณ์สรุ ยิ ์วงศเ์ รืองศรี

ท้ังหมวู่ านรเสนี กค็ ืนชีวีข้ึนพร้อมกัน”

(รามเกียรต์ิ เล่ม ๒, ๒๕๔๐ หน้า ๕๒๖ สะกดตามตน้ ฉบบั )

เขาหลวง (เขาอาวุธ) อยู่ท่ีตำบลวังม้า อำเภอลาดยาว

จังหวัดนครสวรรค์ วัชรจักร (๒๕๖๒, หน้า ๕๔๗) กล่าวว่า เขา

อาวุธนี้ทีแรกก็ไม่มีใครรู้จัก มาภายหลังจึงรู้กันว่าคือ “เขาหลวง”
เมือง “นครสวรรค์” นี้แหละ รามเกียรติ์กล่าวย่นย่อไม่ละเอียด
เรื่องละเอียดที่เขารู้กันแน่นอนนั้นว่า หนุมานเหาะมาถึงเมือง
นครสวรรค์ พบเขาอาวุธ่คือเขาหลวงแล้วก็ช้อนแบกขึ้นบ่าเหาะ
มาทางทิศเหนือของกรุงลงกา เพื่อให้กลิ่นตัวยาโชยไปรักษา
พระลกั ษมณ์ และกองทพั วานรใหฟ้ ้ืนคนื มา

สภาพภูมทิ ศั น์ เป็นภูเขาสงู ชัน ตั้งอยู่โดดเดย่ี วบนพ้ืนท่ีราบ
ทางทิศตะวันตก ของจังหวัดนครสวรรค์ มียอดเขาหลวงเป็นยอด
เขาสูงสุด ๗๗๒ เมตร จากระดับน้ำทะเล สภาพทั่วไปเป็นภูเขา
หนิ ปนู สูงสลับซับซ้อน พ้นื ท่สี ว่ นใหญ่ลาดชนั มปี า่ อุดมสมบูรณ์เป็น
ที่อาศัยของสัตว์ป่านานาชนิด และเป็นแหล่งต้นน้ำของคลองวังม้า
และคลองบางละมุง

ประมวลภาพที่ ๒๙ เขาหลวงหรอื เขาอาวุธ : จุดจินตนาการ

สภาพภูมิทัศน์ เป็นภูเขาสูงชัน ตั้งอยู่โดดเดี่ยวบนพื้นที่ราบทางทิศ
ตะวันตก ของจังหวัดนครสวรรค์ มียอดเขาหลวงเป็นยอดเขาสูงสุด
๗๗๒ เมตร จากระดับน้ำทะเล สภาพทั่วไปเป็นภูเขาหินปูน สูง
สลับซับซ้อน พื้นที่ส่วนใหญ่ลาดชัน มีป่าอุดมสมบูรณ์เป็นที่อาศัย
ของสัตว์ป่านานาชนิด และเป็นแหล่งต้นน้ำของคลองวังม้าและ
คลองบางละมุง

ปัจจุบันเป็นที่ตั้งของวนอุทยานเขาหลวง นับเป็นแหล่ง
เรียนรู้การอนุรักษ์พันธุ์สัตว์ป่าที่น่าศึกษา และมีถ้ำสวยงามสำหรับ
นักทอ่ งเท่ียวทชี่ อบการผจญภัย

อยา่ งไรกต็ าม ยังปรากฏเรือ่ งเลา่ เกีย่ วกับหนมุ านแบกภูเขา
บกภูเขาจากนทิ านปรมั ปราของชาวจงั หวัดนครพนม บึงกาฬ และ
พษิ ณโุ ลก ดังน้ี

ภูลังกา อยู่ตำบลไผ่ล้อม อำเภอบ้านแพง จังหวัดนครพนม
จากนิทานปรัมปราของชาวจังหวัดนครพนมกล่าวว่า หนุมานต้อง
เหาะไปขอร้องให้พระอาทติ ย์หยดุ รถ มเิ ชน่ นน้ั พระลักษมณ์จะต้อง
สนิ้ พระชนมด์ ้วยหอกโมกขศกั ด์ิ หลงั จากนนั้ หนุมานกร็ บี ไปเสาะหา
ยาสมุนไพรที่ภูลังกา แต่หาเท่าไรก็ไม่พบ ในที่สุดก็ยกแบกไปทั้งภู
เมื่อดำเนินการเสร็จสิ้นแล้ว พอยกภูกลับยังไม่ถึงที่หมายดีหนุมาน
กลับขว้างภูไปจนภูพลิกคว่ำไม่ตกยังที่เดิมทำให้ที่ตรงนั้นเป็นบึงน้ำ
ขนาดใหญ่ ต่อมาเรียกว่า“บึงโขงหลง” อยู่ในจังหวัดบึงกาฬ ส่วนภู
ทข่ี ว้างทง้ิ ไปนน้ั ผู้คนในทอ้ งถ่ินตา่ งเรยี กว่า “ภตู ีลังกา” แลว้ ตดั เสียง

เหลือเพียง “ภูลังกา” แตกต่างกับต้นฉบับวรรณคดี ซึ่งเรียกว่า
“เขาสรรพยา”
สภาพภมู ิทัศน์ บริเวณเชิงภูเป็นที่ตั้งของวัดพระธาตุภูลังกา มีบันได
นาคจำนวน ๑,๔๗๕ ขั้น สำหรับเดินขึ้นไปบนยอดภูลังกา ซึ่งสร้าง
โดยหลวงพ่อสมชาย ปุญญมโน พระปฏิบัติธรรมในสาย
ธรรมยุตกิ นิกายพรอ้ มกบั ชาวบา้ น นอกจากนนั้ ยงั ไดส้ รา้ งองคเ์ จดีย์
กองข้าวศรีบุญเนาว์ไว้บนยอดภูประดิษฐานไว้ที่เนินทรายรูป
หลงั เตา่ ซ่งึ เป็นจดุ สงู สุดของภูลงั กาเหนอื ระดับนำ้ ทะเล ๕๖๓ เมตร
สามารถมองเห็นแต่ไกล บริเวณยอดภูมีรูปทรงเป็นลอนคลื่นบาง
ด้านเป็นลานหินทรายสีน้ำตาลแดงโล่งกว้าง บ้างก็ลาดเรียบ บ้างก็
ขรขุ ระเปน็ หลมุ บ่อ ณ จดุ นีส้ ามารถชมตะวนั ตกเหนอื บงึ โขงหลง
ชมตะวันยามเช้าเหนือแม่น้ำโขงได้ดี บางด้านเป็นลานหินทรายสี
น้ำตาลแดงโล่งกว้าง บ้างก็ลาดเรียบ บ้างก็ขรุขระเป็นหลุมบ่อ ณ
จุดนี้สามารถชมตะวันตกเหนือบึงโขงหลง และชมตะวันยามเช้า
เหนือแม่น้ำโขงไดด้ ี

ปจั จุบันได้ประกาศจดั ตงั้ เป็นอุทยานแห่งชาตภิ ูลังกา เป็นท่ี
อาศยั ของบรรดาสัตว์ป่าสงวนและพนั ธ์ไุ มน้ านาชนดิ ที่ควรคา่ แก่การ
อนรุ ักษ์ และพฒั นาให้ย่งั ยืนคู่กับเร่ืองรามเกียรติ์วรรณคดีมรดกของ
ชาติทไ่ี ด้รบั อทิ ธพิ ลจากนิทานปรมั ปรา

ประมวลภาพท่ี ๓๐ ยอดภลู งั กาเสรมิ คุณคา่ รามเกยี รติ์ :
ยอยกเหนือเศียรเจดีย์กองข้าวศรบี ุญเนาว์

ปัจจุบันได้ประกาศจดั ตั้งเป็นอุทยานแห่งชาตภิ ูลังกา เป็น

ที่อาศัยของบรรดาสัตว์ป่าสงวนและพันธุ์ไม้นานาชนิดที่ควรค่าแก่

การอนรุ ักษ์ และพัฒนาใหย้ ง่ั ยืนคู่กับเร่ืองรามเกยี รต์ิวรรณคดีมรดก

ของชาติท่ีไดร้ ับอิทธพิ ลจากนทิ านปรัมปรา

บงึ โขงหลง มีพ้ืนท่คี รอบคลุมตำบลบ้านตอ้ ง อำเภอเซกา

และตำบลโขงหลง อำเภอบึงโขงหลง จังหวัดบึงกาฬ คนท้องถิ่น

เชื่อว่า แต่เดิมนั้นเป็นที่ตั้งของภูลังกาที่หนุมานยกไปทั้งภู เพื่อนำ

สมุนไพรไปรักษาพระลักษมณ์ ซึ่งต้องหอกโมกขศักดิ์ พอเสร็จพิธี

หนุมานไมย่ กไปตัง้ ทเี่ ดิม จงึ เกดิ เป็นบึงน้ำแต่นน้ั มา สำหรบั ตัวบทใน

วรรณคดีเรือ่ งรามเกียรต์ิ พบว่าหนุมานนำสงั กรณตี รชี วามาให้พิเภก

ถวายการรกั ษาพระลักษมณเ์ ท่าน้นั ดังคำประพนั ธ์ในบทละครท่วี า่

“ครั้นเสร็จบดยาในราตรี พิเภกผูม้ ีอชั ฌาสัย

จึง่ ทาลงที่แผลหอกชัย ลูบไล้เสกเปา่ ไปมา

โมกขศกั ดก์ิ ห็ ลุดออกจากองค์ น้องพระภุชพงศ์นาถา

มิไดม้ แี ผลกบั กายา พระอนชุ ากฟ็ ้นื สมประดี”

(รามเกียรต์ิ เล่ม ๒, ๒๕๔๐ หน้า ๓๙๔ สะกดตามต้นฉบบั )

ประมวลภาพท่ี ๓๑ บงึ โขงหลง : วงเวียนชวี ติ

สภาพภูมิทัศน์ เป็นบึงน้ำกว้างประมาณ ๘,๐๖๒ ไร่
มีลักษณะทอดยาวคล้ายภูลังกาเป็นแหล่งที่อยู่อาศัยของนกน้ำ
และได้รับการประกาศเป็นพื้นที่ชุ่มน้ำสากล (Ramsarsite)
มีหาดคำสมบูรณ์เป็นจุดชมวิวที่สวยงามที่สุด ปัจจุบันเป็นเขต
หา้ มลา่ สตั วป์ า่

นับเป็นแหล่งทอ่ งเทย่ี วทางธรรมชาติ และการประกอบ
อาชีพของชุมชนที่ผูกพันกับความเชื่อเรื่องรามเกียรต์ิ อันเป็นการ
แสดงถึงความเปน็ กลมุ่ ชนทใี่ ชว้ ิถชี วี ิตเดยี วกนั

เขาสมอแคลง อยู่ตำบลวังทอง อำเภอวังทอง จังหวัด
พิษณุโลก มีที่มาจากตำนานเมืองราชชนกธานีของชาวจังหวัด
พิษณุโลก กล่าวไว้วา่ ธิดาของพระยาราชชนกผูม้ ีพระสิริโฉมงดงาม
และเป็นคู่หมั้นของหนุมาน ซึ่งเป็นทหารเอกของพระราม ครั้งหนึ่ง
ได้ปรากฏปลาหมอยักษ์ดิ้นกระเสือกกระสนอยู่ริมลำน้ำ ชาวเมือง
จึงช่วยกันฆ่าปลานั้น แล้วแล่เนื้อแบ่งปันกนั กิน กลางดึกของคืนน้นั
ได้เกิดพายุฝนฟ้าคะนองจนน้ำท่วมเมือง เมื่อหนุมานทราบข่าว
จึงรีบมาช่วยหญิงคนรักโดยช้อนเขามาลูกหนึ่ง แต่แล้วก็ไม่สามารถ
ชว่ ยได้ จึงทิ้งเขาลงไปในลักษณะตะแคงเรียกวา่ “เขาตะแคง”

ประมวลภาพท่ี ๓๒ เขาสมอแคลง : สำแดงหลกั ฐาน

สภาพภูมิทัศน์ มีลักษณะเป็นเขาขนาดย่อม เป็นที่ตั้งของ
วัดพระพุทธบาทเขาสมอแคลง มีบันไดนาคสำหรับเดินขึ้นไป
นมัสการรอยพระพุทธบาทตะแคง ซึ่งมีหนึ่งเดียวในโลก ปัจจุบัน
เป็นวัดพัฒนาตัวอย่าง และเป็นแหล่งท่องเที่ยวทางประวัติศาสตร์
เชงิ อนรุ ักษ์

ฉะนั้น การได้รับอิทธิพลจากตัวละครเรื่องรามเกียรติ์ ช่วย
ทำให้ชนุ ชนภาคภมู ิใจในสถานท่ี แม้ตำนานดงั กลา่ วจะไม่ปรากฏใน
บทละครเรื่องรามเกียรติ์ ก็ตาม แต่สามารถสร้างจินตนาการเพ่ือ
ส่งเสริมการอา่ นได้อยา่ งมีอรรถรส

###############################