3 (2)

บทท่ี 3

วาลวในระบบนวิ แมตกิ ส

วาลวควบคมุ ทศิ ทางลม (Directional Control Valve)

วาลวควบคุมทศิ ทางมหี นา ทค่ี อื เปลีย่ นทิศ
ทางการไหลของลมอัดใหไ ป ตามทศิ ทางทตี่ อ งการทัง้ น้ี
เพื่อใหอปุ กรณท าํ งานเชน กระบอกสูบ มอเตอรลม
สามารถทาํ งานและเคลอ่ื นทใี่ นทศิ ทางตามทต่ี อ งการได

รูป ตัวอยางการควบคุมการทํางานของกระบอกสบู

A A

PR PR
. .

1.สัญลักษณของวาลวควบคมุ ทศิ ทาง

การอานสญั ลักษณวาลวควบคมุ ทศิ ทาง จะขึน้
ตนดวยจํานวนทอ ทางลมกอนและตามดวยตาํ แหนง
ทาํ งาน ซ่งึ ในลัญลักษณจะ แทนดว ยส่ีเหล่ียม
วาลวควบคุมทศิ ทางทีใ่ ชในระบบนิวแมตกิ สซง่ึ สามา
รถอธบิ ายไดดังนี้

สญั ลกั ษณข องวาลวควบคุมทศิ ทาง

= ตาํ แหนง ของวาลว
= ลมผา นได
= ลมผา นไมได
= กลไกบังคบั การทํางาน

2.กลไกบังคับการทํางาน

1. ใชป มุ กดท่ัว ๆ ไป 2. ใชม ือกด 3. ใชค นั โยก

4. ใชเ ทาเหยียบ 5. ใชก ลไกภายนอก 6. ใชล ูกกล้งิ

2.กลไกบังคับการทํางาน

7. ใชล กู กลิ้งทางเดียว 8. ใชส ปริง 9. ทํางานดวยลม

10. ใชล มดนั วาลวทางออม 11. ใชแมเหลก็ ไฟฟา 12. ใชม อื ดึงหรือดนั

ทอลมของวาลวในระบบนวิ เมติกสม็ ที ั้งทีเ่ ปนระบบตวั อกั ษร และตัวเลข
ซึ่งสามารถเปรียบเทียบกนั ไดด ังนี้

ตัวเลข ตัวอกั ษร ความหมาย

1P รูลมเขา

2,4 A ,B รตู อลมอดั ไปใชง าน

3,5 R,S รูระบายลมท้ิง

12,12,16 X,Y,Z รลู มเขาเพ่ือบงั ตบั การทํางานของวาลว

ทอ ลมของวาลว ในระบบนวิ เมตกิ สม็ ีท้งั ท่เี ปนระบบตวั อกั ษร และตวั เลข

3.การอานชอื่ วาลวจากสัญลักษณ

A วาลว บังคบั ทศิ ทางลมแบบ2/2 ปกตปิ ด บงั คบั
การทาํ งานดว ยมอื และกลับดว ยสปรงิ 2/2 Way
Valve Normally Closed Set by Pushbutton and

P

Reset by Spring

2 ตวั แรก หมายถึง จาํ นวนรู (Port) ของวาลว
2 ตวั หลงั หมายถึง จาํ นวนตําแหนง (Position)การทํางานของวาลว

การอานชือ่ วาลวจากสัญลักษณ

A วาลวบังคับทศิ ทางลมแบบ 3/2 ปกติปด บังคับการ
PR ทํางานดวยมอื และกลบั ดวยสปรงิ 3/2 Way Valve
Normally Closed Set by Pushbutton and Reset by

Spring

A วาลวบังคบั ทิศทางลมแบบ 3/2 ปกตปิ ด บงั คับการ
PR ทํางานดว ยกลไกและกลับดวยสปริง 3/2 Way Valve
Normally Closed Set by Roller Lever and Reset
by Spring

การอานช่อื วาลว จากสญั ลักษณ

AB วาลวบังคับทศิ ทางลมแบบ 5/2 บงั คบั การ
RS ทาํ งานดว ยลมและกลับดวยลม5/2 Way Valve
Set by and Reset by Pressure
P
AB วาลว บงั คับทศิ ทางลมแบบ 4/3 บงั คบั การ
PR ทาํ งานดวยคนั โยกแบบลอ คตาํ แหนงได4/3 Way
Valve Set by Lever with detent

โครงสรา งและหลักการทํางานของวาลว

1.วาลว 2/2 ปกติปด บงั คับการทํางานดวยกลไกและกลับดว ยสปริง

AA

สญั ลกั ษณ

PP

การทาํ งาน ในตําแหนง ปกติลมจาก P จะถกู ปด เมอื่ มแี รงกดทีก่ านลน้ิ จะทาํ

ใหล ้นิ เปด ลมจาก P ผานไป A ได

2.วาลวบงั คบั ทศิ ทางแบบ 3/2

วาลวแบบ 3/2ปกตปิ ดบังคับการทํางานดวยมอื และกลับดวยสปริง

A

A

RP PR

โครงสรา งภายใน สัญลกั ษณ

การทํางาน

A

RP

การทาํ งาน ในตาํ แหนง ปกติลมจาก P จะถกู ปด รู A และ R
จะตอ ถงึ กัน เม่ือออกแรงกดที่ปุมกดจะทําใหลิ้นเปด ลมจาก Pผานไป
A ได และเม่อื ปลอ ยมือสปรงิ จะดนั ใหว าลว กลบั สูตําแหนง เดมิ

วาลว แบบ 3/2 ปกตปิ ด บังคับการทาํ งานดวยกลไกและกลับดวยสปรงิ

RR A
A
A PR
P
สัญลักษณ
โครงสรา งภายใน
P

การทํางาน

การทํางาน ในตาํ แหนง ปกติลมจาก P จะถกู ปด
รู A และ R จะตอถึงกัน เม่ือออกแรงกดจะทําใหล้ินเปด
ลมจาก P ผานไป A ได และเม่ือไมมีแรงมากระทาํ สปรงิ
จะดนั ใหวาลวกลบั สตู าํ แหนงเดิม

วาลวแบบ 3/2 ปกตปิ ด บงั คับการทํางานดวยลมและกลับดวยสปริง

A A
Z
PR
RP
โครงสรางภายใน สัญลักษณ

การทํางาน

A
Z

RP

การทํางาน ในตาํ แหนง ปกติลมจาก P จะถกู ปด รู A และ R จะตอถึงกนั
เม่อื มีลมปอ นเขาที่รู Z จะดันใหล น้ิ เล่ือนไปทางขวาเอาชนะแรงดนั สปริง ลมจาก P
จะผา นไป A ได และเม่อื ไมม แี รงลมจากรู Z มากระทาํ สปริงจะดันใหว าลว กลับสู
ตาํ แหนง เดมิ

วงจรควบคมุ การทํางานของกระบอกสบู ทางเดยี ว

A A
PR
PR
.
.

การทํางาน

การทํางาน เมื่อกดวาลว 3/2 ลมอดั กจ็ ะไหลจากรู P ไปรู
A เขา ไปดนั ลกู สบู ทําใหกานสบู เลอ่ื นออก สวนรู R จะถูกปด
เมื่อปลอ ยวาลว สปริงจะดนั ใหว าลวกลบั ตําแหนงปกติ ลูกสูบ
กจ็ ะเลอื่ นกลบั ดว ยแรงสปริงภายในทําใหลมทค่ี า งอยูในกระบอก
สูบถกู ระบายออกสบู รรยากาศที่รู R ได สวนทางลมอดั เขา P
จะถูกปด

วาลวบังคับทศิ ทางลมแบบ 5/2

1. วาลวบังคับทศิ ทางลมแบบ 5/2 บังคบั การทํางานดวยมือและกลับดว ยสปรงิ

AB

AB

RP S

สัญลกั ษณ

R

โครงสรา งภายใน

การทาํ งานวาลวบังคบั ทิศทางลมแบบ 5/2
บังคบั การทาํ งานดวยมอื และกลบั ดวยสปรงิ

การทํางาน

ตําแหนงปกติ ลมจากรู P จะตอ ถึงรู B และรู

A จะตอ ถงึ รู R สว นรู S จะถกู ปดไว
ตําแหนง ทํางาน เม่อื ออกแรงกดลน้ิ ของวาลวจะเล่ือน

เปลี่ยนตําแหนงไปทางขวามอื ทําใหลมเปลยี่ นทศิ ทางจากรู P
จะตอ ถงึ รู A และรู B จะตอ ถงึ รู S

2.วาลวบังคบั ทิศทางลมแบบ 5/2 แบบบงั คบั การทํางานดวยลม

BA

Z AB

SPR RS
P
โครงสรางภายใน
สัญลักษณ

การทํางานวาลวบงั คับทศิ ทางลมแบบ 5/2
แบบบงั คบั การทาํ งานดว ยลม

การทํางาน

ตําแหนงปกติ ลมจากรู P จะตอ ถึงรู B และรู

A จะตอถงึ รู R สวนรู S จะถูกปดไว

เม่อื มสี ญั ญาณลมเขาทาง Z ลิน้ จะเล่ือนไปทางดานขวา
ลมจากรู P จะตอ ถงึ รู A และรู B จะตอ ถงึ รู S

วงจรกระบอกสูบทาํ งานสองทาง

AB AB
RP S
RS
P. .

การทํางาน

ตาํ แหนงปกติ ลมอดั จากรู P จะออกไปรู B ดนั ลกู สบู
ใหอ ยใู นตําแหนง เขาสุด สวนรู A และรู R จะตอ ถึงกนั เมือ่ กด
วาลว 5/2 ลมจากรู P จะไหลผา นรู A ดนั ดานหวั สูบทําใหกาน
สูบเคลอื่ นทีอ่ อกสว นลมดานกา นสบู จะระบายออกสูบ รรยากาศ
โดยผานรู B ไปยังรู S เมื่อปลอ ยมอื สปรงิ จะดนั ใหวาลว 5/2
กลบั สตู ําแหนง ปกตเิ ปนผลใหก านสบู เคลอื่ นทีเ่ ขา

วาลวบงั คบั ทศิ ทางลมแบบ 5/2 แบบบงั คบั การทํางานดวยลม

BA

Z AB
Y

RP S

สญั ลกั ษณ

SPR

โครงสรางภายใน

กาทํางานของวาลวบังคับทศิ ทางลมแบบ 5/2
แบบบงั คับการทํางานดวยลม

การทํางาน

เม่ือมสี ัญญาณลมเขาทาง Y ลิ้นจะเล่ือนไปทางดาน
ซาย ลมจากรู P จะตอ ถึงรู B และรู A จะตอถึงรู R
เม่ือมีสัญญาณลมเขา ทาง X ล้ินจะเลื่อนไปทางดา นขวา ลม
จากรู P จะตอถึงรู A และรู B จะตอถึงรู S

วงจรการควบคุมกระบอกสูบดวยวาลว 5/2 แบบบงั คบั ทํางานดว ยลม

1.1 A B

1.2 A RS 1.3 A
P PR

. PR

หลกั การทํางานของวงจร

ในตาํ แหนง ปกตกิ า นสูบอยูในตําแหนงเขา สดุ เม่อื กดวาลว
1.2 ลมจากรู P จะตอ ไปรู A ทําใหเ มนวาลว 1.1เปลย่ี นตาํ แหนง
ใหเ ลอ่ื นไปทางขวา ลมจากรู P จะออกทางรู A ทําใหก า นสบู
เคลอ่ื นทอ่ี อก

เมือ่ กดวาลว 1.3 ลมจะผานวาลว 1.3 ไปดันใหเ มนวาลว
1.1 กลบั สตู าํ แหนง เดมิ ลมจากรู P จะตอ ไปรู B และจะไปดนั
ใหกา นสูบเคลอื่ นทเ่ี ขา

วาลว ควบคมุ แบบลกู กลง้ิ (Roller)

การใชว าลว แบบลกู กลิ้ง (Roller) ควบคมุ ทาํ งานของกานสบู โดยตดิ ตั้ง
ไวท ่ปี ลายกานสบู เมอื่ กา นสูบเคลอ่ื นทม่ี ากดทาํ ใหว าลวสามารถทาํ งานได

.

PR

สัญลักษณ

โครงสรางภายใน

การทํางานวาลวควบคมุ แบบลกู กลง้ิ (Roller)

..
R

A

P

วงจรแบบกา นสูบเลอื่ นกลับโดยอตั โนมัติ

ในวงจรนี้กา นสบู จะเคลอ่ื นทอี่ อก และกลบั ทนั ทีเมอ่ื เลื่อนถึงปลาย
ชวงชักที่ติดตั้งวาลว ควบคุมไว

1.3

1.1 A B

1.2 A RS 1.3 A
. PR P .

PR

หลกั การทํางานของวงจร

เม่อื กดวาลว 1.2 ลมจะผา นไปดนั ใหว าลว 1.1 เปลี่ยน
ตําแหนง ไปทางขวา ลมจะไปดนั กา นสบู ใหเล่ือนออก เมอื่ กา น
สูบเลอ่ื นออกถงึ ปลายชวงชัก จะไปกดวาลว 1.3 ซงึ่ เปนวาลว
ท่ีควบคมุ การทํางานโดยใชก ลไกลกู กลง้ิ ทําใหลมผา นวาลว
1.3 ไปดันใหว าลว 1.1 เล่ือนกลับตําแหนงเดมิ กานสูบกจ็ ะ
เลอ่ื นกลับเองโดยอตั โนมตั ิ

วาลวกนั กลบั (Check Valve)

วาลว กันกลบั มหี นา ท่ี คอื ใหล มไหลผานไดท างเดยี ว โดยจะไหล
ยอ นกลบั ไมได เมอ่ื ความดันดานทต่ี อ ไปใชงานสูงกวาดา นเขา

ตวั เรือน ลิ้น สปริงล้นิ

PA

สญั ลักษณ

โครงสรา งภายใน
การทาํ งาน

เม่ือปอ นลมเขาทาง P ลมสามารถผานไป A ได แตลมจาก A
ไมส ามารถผานไป P ได

การทํางานของวาลวกนั กลับ (Check Valve)

วาลวกนั กลบั สองทาง (Shuttle Valve)

วาลวชนิดนม้ี ที อ ลมเขาสองทางและทอ ลมออกหนึ่งทาง ประโยชน
ของวาลวชนดิ นค้ี อื ใชเ ม่ือตอ งการจดุ สตารท หลายจุด

บอลวาลว A ตวั เรือน A
X X Y

Y

สญั ลักษณ

โครงสรางภายใน

การทํางานของวาลว กนั กลับสองทาง (Shuttle Valve)

การทํางาน
เมื่อปอนลมเขาทาง Y ลมจะผานออกทาง A รู X จะถกู ปด
เมอื่ ปอนลมเขาทาง X ลมจะผานออกทาง A รู Y จะถกู ปด

การใชวาลวกนั กลับสองทางในวงจรนิวแมตกิ ส

เมือ่ ตอ งการใหก า นสบู เล่ือนออกดว ยการควบคมุ ทาํ งานได 2 จดุ

A
XY
1.2 A A 1.4

. PR PR

หลกั การทํางานของวงจร

เมื่อกดวาลว 1.2 ลมจากรู P จะออกไปทร่ี ู A ไปเขาท่รี ู X
และออกไปที่ A ของวาลวกันกลบั สองทาง ทําใหกานสบู เคล่ือน
ทีอ่ อก เมอ่ื ปลอยมอื กดวาลว 1.2 สปรงิ ภายในจะดันใหก า นสบู เคล่ือนที่
เขา และลมจะถูกระบายออกท่ีรู R ของวาลว 1.2 และในทาํ นองเดยี วกัน
เม่ือกดวาลว 1.4 ลมจะผานไปเขาทีร่ ู Y ของวาลวกนั กลบั สองทาง
ออกไปทร่ี ู A ไปดันใหกา นสูบเคล่ือนทอี่ อก เมอื่ ปลอ ยมอื กดวาลว 1.4
สปริงภายในจะดนั ใหก า นสบู เคล่ือนทเ่ี ขาเชนเดียวกัน

วาลว ควบคุมอตั ราการไหล (Flow Control Valve)

1. วาลวคอคอดปรบั คา ได (Throttle Valve Adjustable)

หลงั การทํางานเมอ่ื ปอ นลมเขาทางดา น A ลมจะถกู ควบคุม
ปรมิ าณลมทําหลั มทางดา น B มีปริมาณลมนอ ยกวาทางดา น A
นางกลับกนั เมื่อปอ นลมทางดา น B ลมจะ๔กควบคุมปรมื าณ
ลมไดเ ชนเดยี วกัน ซงึ่ ปริมาณลมจะมากนอ ยข้นึ อยูกบั การปรบั
สกรูของวาลว ใหเปดทางลมกวางหรือแคบ

วาลว ควบคมุ อตั ราการไหล (Flow Control Valve)

สกรูปรบั อตั รา
ไหล
A B สญั ลักษณ

2. วาลวควบคมุ คมุ การไหลทางเดยี ว (One - Way Flow Control Valve)

วาลวชนิดนี้สามารถควบคุมอตั ราการไหลของความดนั ลม ไดเพียง
ทศิ ทางเดยี ว ดงั นน้ั จึงเปนวาลวทค่ี วบคมุ ความเร็วของกระบอกสบู ตอนเคลื่อน
ท่ีเขา ออกไดอยางอสิ ระ

AB สัญลักษณ

เมื่อปอนลมเขา ทาง B ควบคุมอตั ราไหลไมไ ด

การทาํ งานวาลวควบคุมคมุ การไหลทางเดียว
(One - Way Flow Control Valve)

การควบคุมความเร็วกา นสบู มี 2 วิธี คือ

1. การควบคมุ ปรมิ าณลมเขา (Inlet Control)

การควบคุมแบบนี้คือการควบคมุ ปริมาณลมทเี่ ขา กระบอกสูบ ดงั นั้นลมท่เี ขา
กระบอกสูบจะมปี รมิ าณนอ ย ทําใหลกู สบู เคล่ือนที่ ไมส ม่ําเสมอ

2. การควบคุมปริมาณลมออก (Outlet Control)

การควบคมุ แบบน้ีคือการควบคมุ ปรมิ าณลมทอ่ี อกกระบอกสบู ดังน้ันลมทีเ่ ขา
กระบอกสบู จะมปี รมิ าณมาก ทําใหลูกสูบเคล่ือนที่ จะสมา่ํ เสมอ