คู่มือการชะลอไตเสื่อม

ี วิทยาลัยพยาบาลบรมราชชนน
พระพทุ ธบาท

คูม ือการชะลอไตเสื่อม

โครงการวจิ ยั
การพฒั นาขอ เสนอเชงิ นโยบาย ในการสรา งเสรมิ ความรอบรดู า นสขุ ภาพเพอ่ื ชะลอไตเสอ่ื ม

ในผปู ว ยโรคเบาหวาน และโรคความดนั โลหติ สงู เขตสขุ ภาพท่ี 4
สนบั สนุนโดยสถาบนั วจิ ยั ระบบสาธารณสุข (สวรส.)



คูมอื การชะลอไตเสือ่ ม

โครงการวิจัย
การพฒั นาขอ เสนอเชงิ นโยบายในการสรา งเสรมิ ความรอบรดู า นสขุ ภาพเพอ่ื ชะลอไตเสอ่ื ม
ในผปู วยโรคเบาหวาน และโรคความดนั โลหิตสูงเขตสขุ ภาพท่ี 4

สนับสนุนโดยสถาบนั วจิ ัยระบบสาธารณสขุ (สวรส.)

คํานํา

ปจจุบันประเทศไทยมีผูปวยโรคไตเร้ือรังจํานวนมากและมีแนวโนมเพ่ิมมากขึ้นในทุกป
ทง้ั จาํ นวนผปู ว ยไตเรอ้ื รงั ผปู ว ยไตวายระยะสดุ ทา ย ผปู ว ยทต่ี อ งไดร บั การบาํ บดั ทดแทนไตและผปู ว ย
ที่รอการปลูกถา ยไต นอกจากนีย้ ังตอ งใชง บประมาณจํานวนมากเพ่อื ใชในการดูผปู ว ยดงั กลา ว
รวมถึงคาใชจายสวนตัวของผูปวยและครอบครัว ดังนั้น เพ่ือปองกันไมใหประเทศไทย
และผทู เี่ ปน โรคไตเรอ้ื รงั เกดิ ภาวะลม ละลายจากปญ หาสขุ ภาพการชะลอไตเสอื่ มจงึ มคี วามสาํ คญั
อยางย่ิง โดยเฉพาะในผูปวยโรคเบาหวานและโรคความดันโลหิตสูงท่ีพบวามีความสัมพันธ
กบั การเกดิ ภาวะไตเรอ้ื รงั การชะลอไตเสอ่ื มทปี่ ระสบความสาํ เรจ็ ไดน น้ั จาํ เปน ตอ งอาศยั ความรว มมอื
ในทุกภาคสวน ไมวาจะเปนระบบบริการสาธารณสุข ชุมชน สังคม ทั้งภาครัฐและเอกชน
แตส่งิ ทีส่ ําคัญทีส่ ุดคอื ตัวผูป วยและครอบครวั

คูมือการชะลอไตเส่ือมเลมนี้ ใชเปนสื่อประกอบโครงการวิจัยเร่ืองการพัฒนาขอเสนอ
เชิงนโยบายในการสรางเสริมความรอบรูดานสุขภาพเพ่ือชะลอไตเสื่อมในผูปวยโรคเบาหวาน
และโรคความดนั โลหติ สงู เขตสขุ ภาพท่ี 4 ไดร บั การสนบั สนนุ โดยสถาบนั วจิ ยั ระบบสาธารณสขุ (สวรส.)
มเี นอ้ื หาหลกั ทน่ี าํ มาจากคมู อื อาสาสมคั รประจาํ ครอบครวั กลมุ ดแู ลผปู ว ยโรคไตเรอื้ รงั ของกรมสนบั สนนุ
บริการและคูมือการจัดการ โรคไตเร้ือรังสําหรับอาสาสมัครสาธารณสุขประจําหมูบาน (อสม.)
ของสาํ นกั โรคไมต ดิ ตอ กรมควบคมุ โรค โดยมงุ หวงั ใหผ ปู ว ยไตเรอ้ื รงั และครอบครวั สามารถนาํ ความรู
ที่ไดรับไปปรับใชในการดําเนินชวี ติ ประจาํ วันใหป ระสบความสาํ เรจ็ ในการชะลอไตเสื่อมตอไป

ปฐ ยาวชั ร ปรากฎผลและคณะผูวิจยั
มกราคม 2564

~~

สารบัญ หนา

สวนที่ 1 การดแู ลสุขภาพเพอ่ื ชะลอไตเสือ่ ม 1
2
1. ไตคืออะไร 3
2. มีหนา ทีอ่ ะไร 4
3. สาเหตุของโรคไตที่พบบอย
4. อาการของโรคไตเรือ้ รงั 5
6
สวนที่ 2 การชะลอไตเสอ่ื มของไตทําไดอ ยางไร 7
13
วิธีการชะลอไตเส่ือม 14
1. ควบคมุ ความดนั โลหิตและเบาหวาน 20
2. ดูแลเร่อื งอาหารการกินและการด่ืม
3. ดูแลเร่อื งการใชยา 21
4. ออกกาํ ลังกาย
5. บํารงุ รกั ษาจิตใจ 24

สว นที่ 3 ความสัมพันธของการเส่อื มของไตจากโรคเบาหวาน 26
27
สวนที่ 4 ความสมั พันธของการเสือ่ มของไตจากโรคความดันโลหติ สงู 28
29
สวนท่ี 5 อาหารโซเดยี มสูงปรีด๊ เสย่ี งไตพัง 30
31
1. ซอส หรือเครื่องปรุงตางๆ ท่มี หี ลายรส หรือมรี สเค็ม 32
2. อาหารตากแหง 33
3. อาหารหมกั ดอง 34
4. ขนมขบเคย้ี ว
5. อาหารแปรรปู เนื้อสตั วปรงุ รส
6. อาหารสาํ เร็จรูป
7. ขนมที่ใสผ งฟู
8. น้าํ เกลือแร
9. เนื้อแดง

เอกสารอางอิง

สว1นที่ การดูแลสขุ ภาพ “เพ่ือชะลอไตเสอื่ ม”

1. ไตคอื อะไร ?

อยูทางดานหลงั ของทองและดานหลังของไขสันหลัง
บริเวณเหนอื เอว

คูมือการชะลอไตเส่อื ม

1 โครงการวิจยั การพัฒนาขอเสนอเชิงนโยบายในการสรา งเสรมิ ความรอบรูดานสุขภาพ เพอื่ ชะลอไตเส่ือมในผปู วยโรคเบาหวานและโรคความดันโลหติ สูงเขตสุขภาพที่ 4
สนบั สนุนโดยสถาบนั วจิ ยั ระบบสาธารณสุข (สวรส.)

2. มีหนาท่ีอะไร ?

คมู อื การชะลอไตเสอ่ื ม 2

โครงการวิจยั การพฒั นาขอ เสนอเชงิ นโยบายในการสรางเสริมความรอบรูด า นสขุ ภาพ เพอ่ื ชะลอไตเสือ่ มในผูป วยโรคเบาหวานและโรคความดนั โลหติ สูงเขตสขุ ภาพที่ 4
สนบั สนนุ โดยสถาบนั วิจัยระบบสาธารณสุข (สวรส.)

3. สาเหตุของโรคไตเร้ือรังท่พี บบอย

คูมอื การชะลอไตเส่ือม

3 โครงการวิจยั การพฒั นาขอเสนอเชิงนโยบายในการสรา งเสริมความรอบรดู า นสขุ ภาพ เพื่อชะลอไตเสอ่ื มในผปู วยโรคเบาหวานและโรคความดนั โลหติ สูงเขตสขุ ภาพท่ี 4
สนับสนนุ โดยสถาบันวจิ ยั ระบบสาธารณสุข (สวรส.)

4. อาการของโรคไตเร้ือรงั

คมู ือการชะลอไตเส่อื ม 4

โครงการวจิ ัยการพัฒนาขอ เสนอเชงิ นโยบายในการสรางเสริมความรอบรดู า นสขุ ภาพ เพือ่ ชะลอไตเสือ่ มในผปู วยโรคเบาหวานและโรคความดันโลหิตสงู เขตสขุ ภาพที่ 4
สนับสนนุ โดยสถาบนั วจิ ัยระบบสาธารณสุข (สวรส.)

?สว 2นที่ ชะลอการเสื่อมของไต.. ทาํ อยางไร

คาการทํางานของไต

คมู ือการชะลอไตเสอื่ ม

5 โครงการวจิ ยั การพฒั นาขอเสนอเชงิ นโยบายในการสรางเสรมิ ความรอบรูดานสุขภาพ เพือ่ ชะลอไตเส่อื มในผปู วยโรคเบาหวานและโรคความดนั โลหติ สูงเขตสขุ ภาพท่ี 4
สนับสนนุ โดยสถาบนั วิจยั ระบบสาธารณสุข (สวรส.)

1. ควบคุมความดนั โลหิตและเบาหวาน

140 - 159 100
121 - 139 90 - 99
80 - 89
120
80

ควบคุมน้ําตาลในเลอื ดให ตาํ่ กวา 130 (มิลลิกกรัมตอ เดซลิ ิตร)
หรอื น้ําตาลสะสม (ฮีโมโกลบินเอวันซี) ใหน อ ยกวา 7 เปอรเ ซนต

คูมอื การชะลอไตเส่ือม 6

โครงการวิจยั การพฒั นาขอเสนอเชงิ นโยบายในการสรา งเสรมิ ความรอบรูดานสขุ ภาพ เพ่อื ชะลอไตเสือ่ มในผูปวยโรคเบาหวานและโรคความดนั โลหิตสูงเขตสุขภาพที่ 4
สนบั สนนุ โดยสถาบันวิจยั ระบบสาธารณสุข (สวรส.)

2. ดแู ลเรือ่ งอาหารการกินและการดืม่

คูมอื การชะลอไตเส่อื ม

7 โครงการวิจยั การพฒั นาขอ เสนอเชิงนโยบายในการสรา งเสรมิ ความรอบรดู า นสขุ ภาพ เพอื่ ชะลอไตเสือ่ มในผปู วยโรคเบาหวานและโรคความดนั โลหติ สูงเขตสขุ ภาพท่ี 4
สนับสนนุ โดยสถาบันวิจยั ระบบสาธารณสุข (สวรส.)

คมู ือการชะลอไตเสอ่ื ม 8

โครงการวิจัยการพัฒนาขอ เสนอเชงิ นโยบายในการสรางเสรมิ ความรอบรูดา นสขุ ภาพ เพ่ือชะลอไตเสือ่ มในผปู วยโรคเบาหวานและโรคความดันโลหิตสูงเขตสุขภาพที่ 4
สนับสนนุ โดยสถาบันวิจัยระบบสาธารณสุข (สวรส.)

~~
คูมอื การชะลอไตเสื่อม

9 โครงการวิจัยการพฒั นาขอ เสนอเชิงนโยบายในการสรางเสรมิ ความรอบรูดานสุขภาพ เพื่อชะลอไตเสื่อมในผูปวยโรคเบาหวานและโรคความดนั โลหติ สงู เขตสขุ ภาพท่ี 4
สนบั สนุนโดยสถาบนั วจิ ยั ระบบสาธารณสุข (สวรส.)

คมู ือการชะลอไตเสอ่ื ม

โครงการวิจัยการพัฒนาขอ เสนอเชงิ นโยบายในการสรางเสรมิ ความรอบรูดา นสขุ ภาพ เพ่ือชะลอไตเสือ่ มในผปู วยโรคเบาหวานและโรคความดันโลหิตสูงเขตสุขภาพที่ 4

10สนับสนนุ โดยสถาบันวิจัยระบบสาธารณสุข (สวรส.)

~ 11 ~ ~

~ 11 ~

~~

~~

10-

11 คมู อื การชะลอไตเสื่อม

3.โครงการวจิ ยั การพัฒนาขอ เสนอเชงิ นโยบายในการสรางเสริมความรอบรูดา นสขุ ภาพ เพื่อชะลอไตเสื่อมในผปู วยโรคเบาหวานและโรคความดนั โลหติ สงู เขตสุขภาพท่ี 4

สนับสนนุ โดยสถาบนั วิจยั ระบบสาธารณสุข (สวรส.)

สารอาหารทมี่ ผี ลตอ ไต ควรหลกี เลยี่ ง

คูม อื การชะลอไตเส่ือม

โครงการวิจยั การพัฒนาขอ เสนอเชิงนโยบายในการสรา งเสรมิ ความรอบรดู า นสขุ ภาพ เพือ่ ชะลอไตเสือ่ มในผปู วยโรคเบาหวานและโรคความดนั โลหิตสูงเขตสุขภาพที่ 4

12สนับสนนุ โดยสถาบันวจิ ัยระบบสาธารณสุข (สวรส.)

3. ดูแลเรื่องการใชย า
~~
–

13 คูมือการชะลอไตเสื่อม

โครงการวิจยั การพัฒนาขอ เสนอเชิงนโยบายในการสรา งเสริมความรอบรดู า นสุขภาพ เพื่อชะลอไตเสื่อมในผูปวยโรคเบาหวานและโรคความดนั โลหติ สงู เขตสขุ ภาพท่ี 4
สนบั สนุนโดยสถาบนั วจิ ยั ระบบสาธารณสุข (สวรส.)

4. ออกกําลงั กาย 10-

คมู อื การชะลอไตเส่อื ม

โครงการวจิ ยั การพัฒนาขอ เสนอเชิงนโยบายในการสรางเสรมิ ความรอบรูดานสขุ ภาพ เพอื่ ชะลอไตเสื่อมในผปู วยโรคเบาหวานและโรคความดนั โลหิตสงู เขตสขุ ภาพที่ 4

14สนบั สนุนโดยสถาบันวจิ ยั ระบบสาธารณสุข (สวรส.)

~~

15 คูมือการชะลอไตเสอื่ ม

โครงการวจิ ัยการพฒั นาขอเสนอเชงิ นโยบายในการสรา งเสรมิ ความรอบรูดานสขุ ภาพ เพอ่ื ชะลอไตเส่อื มในผปู วยโรคเบาหวานและโรคความดนั โลหติ สูงเขตสขุ ภาพท่ี 4
สนับสนุนโดยสถาบนั วจิ ัยระบบสาธารณสุข (สวรส.)

คมู ือการชะลอไตเสอ่ื ม

โครงการวิจัยการพัฒนาขอ เสนอเชงิ นโยบายในการสรางเสรมิ ความรอบรูดา นสขุ ภาพ เพ่ือชะลอไตเสือ่ มในผปู วยโรคเบาหวานและโรคความดันโลหิตสูงเขตสุขภาพที่ 4

16สนับสนนุ โดยสถาบันวิจัยระบบสาธารณสุข (สวรส.)

17 คูมือการชะลอไตเสื่อม

โครงการวิจยั การพัฒนาขอ เสนอเชงิ นโยบายในการสรา งเสริมความรอบรูดานสขุ ภาพ เพ่ือชะลอไตเสื่อมในผปู วยโรคเบาหวานและโรคความดันโลหติ สงู เขตสขุ ภาพท่ี 4
สนับสนุนโดยสถาบนั วิจัยระบบสาธารณสุข (สวรส.)

คมู ือการชะลอไตเสอ่ื ม

โครงการวิจัยการพัฒนาขอ เสนอเชงิ นโยบายในการสรางเสรมิ ความรอบรูดา นสขุ ภาพ เพ่ือชะลอไตเสือ่ มในผปู วยโรคเบาหวานและโรคความดันโลหิตสูงเขตสุขภาพที่ 4

18สนับสนนุ โดยสถาบันวิจัยระบบสาธารณสุข (สวรส.)

19 คูมือการชะลอไตเสื่อม

โครงการวิจยั การพัฒนาขอ เสนอเชงิ นโยบายในการสรา งเสริมความรอบรูดานสขุ ภาพ เพ่ือชะลอไตเสื่อมในผปู วยโรคเบาหวานและโรคความดันโลหติ สงู เขตสขุ ภาพท่ี 4
สนับสนุนโดยสถาบนั วิจัยระบบสาธารณสุข (สวรส.)

5. บาํ รุงรักษาจิตใจ

คมู อื การชะลอไตเส่อื ม

โครงการวจิ ัยการพฒั นาขอ เสนอเชิงนโยบายในการสรา งเสริมความรอบรดู านสขุ ภาพ เพื่อชะลอไตเสอื่ มในผูปวยโรคเบาหวานและโรคความดันโลหติ สงู เขตสุขภาพท่ี 4

20สนบั สนุนโดยสถาบันวิจัยระบบสาธารณสุข (สวรส.)

สว3นท่ี ความสัมพนั ธของ การเสอ่ื มของไต
จาก โรคเบาหวาน

21 คมู ือการชะลอไตเสือ่ ม

โครงการวิจยั การพฒั นาขอเสนอเชิงนโยบายในการสรางเสรมิ ความรอบรดู า นสขุ ภาพ เพอ่ื ชะลอไตเส่อื มในผปู วยโรคเบาหวานและโรคความดันโลหติ สงู เขตสุขภาพท่ี 4
สนับสนนุ โดยสถาบนั วจิ ัยระบบสาธารณสุข (สวรส.)

คมู ือการชะลอไตเสอ่ื ม

โครงการวิจัยการพัฒนาขอ เสนอเชงิ นโยบายในการสรางเสรมิ ความรอบรูดา นสขุ ภาพ เพ่ือชะลอไตเสือ่ มในผปู วยโรคเบาหวานและโรคความดันโลหิตสูงเขตสุขภาพที่ 4

22สนับสนนุ โดยสถาบันวิจัยระบบสาธารณสุข (สวรส.)

23 คูมือการชะลอไตเสื่อม

โครงการวิจยั การพัฒนาขอ เสนอเชงิ นโยบายในการสรา งเสริมความรอบรูดานสขุ ภาพ เพ่ือชะลอไตเสื่อมในผปู วยโรคเบาหวานและโรคความดันโลหติ สงู เขตสขุ ภาพท่ี 4
สนับสนุนโดยสถาบนั วิจัยระบบสาธารณสุข (สวรส.)

สว4นที่ ความสมั พนั ธข อง การเสอ่ื มของไต
จาก โรคความดันโลหิตสงู

คูมือการชะลอไตเสื่อม

โครงการวิจัยการพัฒนาขอเสนอเชงิ นโยบายในการสรา งเสรมิ ความรอบรูดา นสขุ ภาพ เพื่อชะลอไตเสอื่ มในผปู วยโรคเบาหวานและโรคความดนั โลหติ สงู เขตสุขภาพที่ 4

24สนบั สนนุ โดยสถาบันวจิ ยั ระบบสาธารณสุข (สวรส.)

อาหารโซเดียมสูงปรด๊ี
“เสี่ยงไตพัง”

1 ซอส หรือเครื่องปรงุ ตางๆ ท่ีมีหลายรส หรือมีรสเค็ม

เชน น้ําปลา ซีอ้ิวขาว เกลือแกง ซุปกอน ซุปผง เตา หูย้ี ซอสมะเขือเทส
ซอสพรกิ นา้ํ จ้มิ สุกี้

25 คูมือการชะลอไตเสอ่ื ม

โครงการวจิ ัยการพฒั นาขอ เสนอเชิงนโยบายในการสรางเสรมิ ความรอบรดู า นสุขภาพ เพอ่ื ชะลอไตเสอื่ มในผปู วยโรคเบาหวานและโรคความดันโลหติ สงู เขตสขุ ภาพท่ี 4
สนบั สนนุ โดยสถาบนั วจิ ยั ระบบสาธารณสุข (สวรส.)

2 อาหารตากแหง

เชน กุงแหง ปลาสลดิ ตากแหง ปลาหมกึ ตากแหง หมูแดดเดยี ว

คมู อื การชะลอไตเส่ือม

โครงการวิจัยการพฒั นาขอ เสนอเชิงนโยบายในการสรางเสรมิ ความรอบรดู านสุขภาพ เพื่อชะลอไตเสือ่ มในผปู วยโรคเบาหวานและโรคความดันโลหติ สงู เขตสุขภาพท่ี 4

26สนับสนนุ โดยสถาบนั วิจัยระบบสาธารณสุข (สวรส.)

3 อาหารหมักดอง

เชน ผักกาดดอง ปลารา เตาเจย้ี ว

27 คมู ือการชะลอไตเสอื่ ม

โครงการวจิ ยั การพฒั นาขอ เสนอเชงิ นโยบายในการสรา งเสริมความรอบรูดา นสขุ ภาพ เพือ่ ชะลอไตเสอื่ มในผูปวยโรคเบาหวานและโรคความดนั โลหติ สูงเขตสขุ ภาพท่ี 4
สนบั สนุนโดยสถาบันวจิ ัยระบบสาธารณสุข (สวรส.)

4 ขนมขบเคี้ยว

เชน มันฝรั่งทอดกรอบ (มกั โรยเกลอื เพ่ิม) ปลาเสน สาหรา ยอบกรอบ
ขนมกรุบกรอบ

คมู ือการชะลอไตเสือ่ ม

โครงการวิจัยการพัฒนาขอ เสนอเชงิ นโยบายในการสรา งเสริมความรอบรูดา นสขุ ภาพ เพอ่ื ชะลอไตเสอ่ื มในผูปวยโรคเบาหวานและโรคความดันโลหติ สูงเขตสขุ ภาพที่ 4

28สนับสนนุ โดยสถาบนั วจิ ยั ระบบสาธารณสุข (สวรส.)

5 อาหารแปรรปู เนอ้ื สัตวปรงุ รส

เชน หมหู ยอง หมูยอ ไสกรอก แหนม ลกู ช้ิน อาหารกระปอง

29 คูมือการชะลอไตเส่อื ม

โครงการวิจัยการพฒั นาขอ เสนอเชิงนโยบายในการสรา งเสรมิ ความรอบรูดานสุขภาพ เพ่อื ชะลอไตเสอ่ื มในผปู วยโรคเบาหวานและโรคความดนั โลหิตสงู เขตสขุ ภาพท่ี 4
สนบั สนุนโดยสถาบันวิจยั ระบบสาธารณสุข (สวรส.)

6 อาหารสําเร็จรปู

เชน บะหมีก่ ่ึงสําเร็จรูป โจก ขาวตม สาํ เร็จรูป ขาวกลอ งแชแ ข็ง มนั ฝรั่งแชแ ข็ง

คมู ือการชะลอไตเสอื่ ม

โครงการวิจัยการพฒั นาขอเสนอเชิงนโยบายในการสรา งเสริมความรอบรูด านสขุ ภาพ เพื่อชะลอไตเสือ่ มในผูปวยโรคเบาหวานและโรคความดันโลหิตสูงเขตสุขภาพท่ี 4

30สนับสนุนโดยสถาบนั วจิ ยั ระบบสาธารณสุข (สวรส.)

7 ขนมที่ใสผงฟู

เชน เคก ขนมปง คุกก้ี แพนเคก เพราะผงฟมู โี ซเดยี มเปน สว นประกอบ

31 คูมอื การชะลอไตเส่ือม

โครงการวิจยั การพฒั นาขอ เสนอเชิงนโยบายในการสรา งเสริมความรอบรูดา นสขุ ภาพ เพ่ือชะลอไตเส่อื มในผูปวยโรคเบาหวานและโรคความดนั โลหติ สูงเขตสขุ ภาพท่ี 4
สนบั สนุนโดยสถาบนั วิจยั ระบบสาธารณสุข (สวรส.)

8 นํ้าเกลอื แร

เพราะเครอ่ื งด่มื เกลอื แรมักใสโซเดียม เพ่อื ทดแทนเกลอื แร
จากการสูญเสยี เหงอ่ื จํานวนมาก

คมู ือการชะลอไตเส่ือม

โครงการวิจยั การพฒั นาขอเสนอเชิงนโยบายในการสรางเสริมความรอบรูดานสขุ ภาพ เพ่ือชะลอไตเส่อื มในผปู วยโรคเบาหวานและโรคความดันโลหิตสงู เขตสุขภาพที่ 4

32สนบั สนุนโดยสถาบันวจิ ัยระบบสาธารณสุข (สวรส.)

9 เนื้อแดง

เนือ้ วัว เนื้อหมู จะมีโซเดียมมากกวา เนอ้ื ขาว เชน เน้อื ไก เน้ือปลา

33 คมู อื การชะลอไตเส่ือม

โครงการวจิ ัยการพัฒนาขอเสนอเชงิ นโยบายในการสรางเสริมความรอบรดู า นสขุ ภาพ เพ่ือชะลอไตเสื่อมในผูปวยโรคเบาหวานและโรคความดันโลหิตสงู เขตสขุ ภาพท่ี 4
สนบั สนุนโดยสถาบนั วิจัยระบบสาธารณสุข (สวรส.)





เอกสารอา งองิ

กรมสนบั สนนุ บรกิ าร กระทรวงสาธารณสขุ . (2560). คมู อื อาสาสมคั รประจาํ ครอบครวั กลมุ ดแู ลผปู ว ยโรคไตเรอ้ื รงั . นนทบรุ .ี
โรงพมิ พช มุ นมุ สหกรณก ารเกษตรแหง ประเทศไทย จาํ กดั .

สาํ นกั โรคไมต ดิ ตอ กรมควบคมุ โรค กระทรวงสาธารณสขุ . (2560). คมู อื การจดั การ โรคไตเรอ้ื รงั สาํ หรบั อาสาสมคั รสาธารณสขุ
ประจาํ หมบู า น (อสม.). กรงุ เทพฯ. สาํ นกั งานกจิ กรรมโรงพมิ พ องคก ารสงเคราะหท หารผา นศกึ ในพระบรมราชปู ถมั ภ.





ี วิทยาลัยพยาบาลบรมราชชนน
พระพุทธบาท

โครงการวจิ ยั
การพฒั นาขอ เสนอเชงิ นโยบาย ในการสรา งเสรมิ ความรอบรดู า นสขุ ภาพเพอ่ื ชะลอไตเสอ่ื ม

ในผปู ว ยโรคเบาหวาน และโรคความดนั โลหติ สงู เขตสขุ ภาพท่ี 4
สนบั สนุนโดยสถาบนั วจิ ัยระบบสาธารณสขุ (สวรส.)