สื่อการสอนรายวิชา บาติกทวารวดี 3

ประเภทของลายผา้ บาตกิ

รายวิชา บาตกิ ทวารวดี 3
ครูผูส้ อน พิมพ์นารา เขยี วสะอาด



แบบทดสอบกอ่ นเรยี น



ลายตา่ งๆ โดยท่วั ๆไปสามารถนาเข้ามาใชก้ บั งานการทาผ้าบาติกได้ทัง้ หมดไมว่ ่าจะเป็น
ลายสัตวต์ า่ งๆ ท้ังบกและน้า ลายดอกไมใ้ บไม้ลายธรรมชาติอนื่ ๆ หรือจะเป็นลายที่เกดิ จากการ
สร้างสรรคข์ ึน้ มาใหมเ่ ปน็ การดัดแปลงธรรมชาตกิ ็ได้การนาลายต่างๆ มาใชก้ บั งานบาตกิ ขึ้นอยูก่ ับล
กัษณะลายท่ีเหมาะสมกบั ชนิดของผลติ ภัณฑแ์ ละตาแหน่งที่จะวางลายต่างๆ มเี ป็นจานวนมากเพ่ือ
ความสะดวกในการศึกษา การนาไปใช้ และการกล่าวอา้ งถงึ ทางงานบาตกิ ของเราจึงได้กาหนด
ลักษณะลาย จดั เปน็ หมวดหมใู่ ห้เหมาะสมดังนี้

ลายการต์ นู

คอื ลายตา่ ง ๆ จะถูกเขยี นในเรื่องของตวั การต์ นู ท้งั หมด
ไมว่ ่า่ จะเปน็ สตั วพ์ ืชหรือสง่ิ ของ ลายการต์ นู สามารถ
นาไปใช้กับผลติ ภัณฑ์ของบาติกได้ทกุ ชนิดของสนิ คา้ ลาย
การ์ตูนทจ่ี ะนามาใช้สว่ นมากจะเน้นความนา่ รัก

ลายไทย

เปน็ ลายทเี่ ป็นลายคลาสสิกแบบไทยเช่น ลายกนก
กระจังลายไทยทน่ี ามาใชจ้ ะถูกดัดแปลงให้เหมาะสม
กับชนดิ ของผลิตภณั ฑ์ถ้านามาใช้เลยโดยตรงจะไม่
สวยงามเทา่ กนั ของเดมิ

ลายดไี ซนห์ รอื ลายคลาสสคิ

ลกั ษณะลายเปน็ ลายรูปทรงเรขาคณิตแบบต่าง ๆ นามาและ
ตกแต่งทาให้ได้รูปทรงแปลกตาหรือประกอบกับรูปทรงทาง
เรขาคณิตลกั ษณะดไี ซน์จะเปน็ ลายทีส่ มบูรณใ์ นตัวจึงสามารถ
นาลายมาตอ่ กนั ทาใหเ้ กิดลายซา้ และลายไหลไปได้ตามพน้ื ท่ี

ลายธรรมชาติ

ลายที่มีอยู่และเกิดข้ึนแล้วในธรรมชาติไม่ว่าจะเป็น
พืชสัตว์ส่ิงของต่างๆ ท่ีเกิดขึ้นในธรรมชาติลาย
ธรรมชาตจิ ะเน้นความงามและเหมือนจริง แต่จะมี
การย่อขยายให้เหมาะสมกับชนิดของผลิตภัณฑ์
การนาไปใชง้ านใหไ้ ดก้ ว้างขวางมากกวา่ ทกุ ลาย

ลายพนื้ บา้ น

เป็นลายที่มีอยู่ในแต่ละท้องถ่ินของแต่ละภาคนั้นๆ ในที่น้ีจะเน้น
เฉพาะลายพ้ืนบ้านท่ีมีอยู่ใน 4 จังหวัดชายแดนภาคใต้ได้แก่ ยะลา
ปัตตานีนราธิวาส และสตูล ซึ่งลายส่วนใหญ่เป็นลายที่ได้รับ
อิทธพิ ลมาจากมาเลเซยี อนิ โดนเี ซีย เป็นลายที่เก่ียวกับลายพฤกษา
และสัตว์นานาชนิดหรือลายจินตนาการจากวายัง (ตัวหนังตะลุง)
ลกั ษณะลายเส้นคอ่ นข้างแขง็ ดไู มอ่ อ่ นช้อยเหมือนลายไทย

การออกแบบ
ลวดลายผา้ บาตกิ

การออกแบบบาตกิ ลายพมิ พ์

ลายที่มีลักษณะเฉพาะที่สามารถนามาพิมพ์ต่อกันใหม่ความต่อเน่ืองกัน
ระหวา่ งลายแตล่ ะช้นิ ลักษณะการจัดองคป์ ระกอบของลายพมิ พน์ คี้ วรให้ตัวลายอยู่ภายใน
โครงสร้างของรูปส่ีเหล่ียมผืนผ้า หรือส่ีเหลี่ยมจัตรุ สั ที่นยิ มใช้กันท่วั ไป มี 4 ชนิด คอื

แมพ่ ิมพไ์ ม้

แมพ่ ิมพ์ไมเ้ ป็นแมพ่ ิมพ์ที่มีลกัษณะเป็นแผ่นๆ ไม่สามารถแสดงเร่ืองราวและรายละเอียด
ลักษณะเป็นลายเสน้ โตๆ ลายท่ีเกิดขึ้นจะได้สีขาวคือเกิดจากรอยเทียนจากแม่พิมพ์และพ้ืนเป็นสี
ย้อม

แมพ่ มิ พเ์ ชอื ก

แม่พิมพ์เชือกเป็นลวดลายที่ไมม่ รี ายละเอียดเป็นลกษั ณะลายเส้น เมื่อพิมพ์เทียน
แล้วนาไปย้อมแล้วพิมพ์เทียนซ้า เพื่อเก็บสีเดิมไว้ลักษณะลายจะแสดงให้เห็นลายพื้นของผิว
แม่พมิ พ์ (TEXTURE) จากรอยแมพ่ ิมพ์เชอื ก

แมพ่ ิมพพ์ ลาสตกิ

แม่พิมพ์พลาสติก ทาจากพลาสติกแผ่นบางใสสีเขียวฉลุลายพลาสติกให้
สวยงามทาลวดลายบนผา้ เหมือนๆกันได้เป็นชุดหลายผืนอาจเรียกได้ว่า สเตลซิลแผ่นหน่ึงจะ
ลงเทียนได้ 40 -50 ครง้ั

แมพ่ มิ พโ์ ลหะ

แม่พิมพ์โลหะเป็นแม่พิมพ์ลายเส้นท่ีแสดงรายละเอียดชัดเจน การออกแบบ
สาหรับการพมิ พโ์ ดยทัว่ ไปมกั จะออกเป็นชุดมีแม่พิมพ์ 2-3 อัน คือแม่พิมพ์ลายเส้น แม่พิมพ์
ปิด และแม่พิมพ์เก็บสพี ้นื เพื่อย้อมสที ี่ 2 ต่อไป

การออกแบบบาตกิ ลายเขยี น

โดยสว่ นใหญจ่ ะออกแบบลงบนกระดาษก่อนการลอกลายลงบนผ้าด้วยดินสอสี
เพ่ือนาไปเขียนดว้ ยจันติ้ง บาติกลายเขยี นนจ้ี ะออกแบบลายเพียงครั้งเดียว ไม่นิยมทาซ้าเป็น
เอกลกัษณ์เฉพาะในแต่ละลายถ้า่มีการทาซ้ากันจะทาให้คุณค่าของลวดลายน้ันลดลงการ
เขียนลายผู้เขียนสามารถเลือกขนาดของจันติ้ งให้เหมาะกับจุดประสงค์และต้องการของ
ผอู้ อกแบบเอง การออกแบบบาติกลายพิมพ์ และบาติกลายเขียน มี 4 ลักษณะ

ลายเรขาคณติ

การออกลายเสน้ รูปทรงเรขาคณิตนคี้ วรควบคู่ไปกับเทคนิคการย้อมสีและรอย
แตกของเทยี น เหมาะสาหรับงานจิตรกรรมเทคนคิ บาติกเพ่อื ประดบั ผนัง

ลายดดั แปลงธรรมชาติ

ลายดัดแปลงจากลายธรรมชาติเป็นลวดลายท่ี
มคี วามน่มุ นวลลกั ษณะลายที่มีการล่ืนไหล

ลายไทย

ลายไทย และลายเครอื เถา นยิ มเขยี นบนผา้ ไหม

ลายภาพสตั ว์

- รูปทรงไม่เหมือนธรรมชาติเช่น ภาพฉากกน้ั ห้องลกัษณะกง่ึ นามธรรม
- ภาพสตั ว์ท่เี ปน็ เร่อื งราวเชน่ วรรณกรรม วรรณคดมี กั ใช้กบั งาน จิตรกรรรม

ผา้ บาตกิ

สรปุ บทเรยี นประเภทของลายผา้ บาตกิ

ลายเรขาคณิต

แมพ่ ิมพ์ไม้

แม่พมิ พ์โลหะ การออกแบบบาตกิ ลายเขยี น

การออกแบบบาตกิ ลายพมิ พ์ การออกแบบ
ลวดลายผา้ บาติก
ลายดดั แปลง
ลายภาพสตั ว์ ลายไทย

แมพ่ ิมพเ์ ชือก แมพ่ ิมพ์
พลาสติก

แบบทดสอบหลงั เรยี น

ใบงานท่ี 4
ชื่อวชิ า บาติกทวารวดี 3 หน่วยกติ 1 ทฤษฎี - คาบ ปฏิบัติ 2 คาบ

ชอื่ ผู้สอน พิมพน์ ารา เขยี วสะอาด

วตั ถปุ ระสงคเ์ ชงิ พฤตกิ รรม
เพอื่ ให้นักเรียนสามารถนกั เรยี นสามารถปฏบิ ตั ิการออกแบบลวดลายผา้ บาติกได้

คาสั่ง
นกั เรียนจงปฏิบตั ิการสรา้ งสรรคด์ ้วยปฏบิ ัติการออกแบบลวดลายผ้าบาตกิ โดยเลอื ก
ประเภทของลายผ้าบาตกิ มาใช้ในการออกแบบ 1-2 ประเภท ทาลงในกระดาษ 100 ปอนด์
ขนาด A3 เว้นมุมทง้ั ส่ีด้านของกระดาษด้านละ 1 นิ้ว



เกณฑก์ ารประเมนิ

การจัดองคป์ ระกอบภาพ 10 คะแนน

ความสวยงาม 5 คะแนน

การนาเสนอ 5 คะแนน

แนวคดิ ในการออกแบบ 10 คะแนน

รวม 30 คะแนน

—SOMEONE FAMOUS

กาหนดสง่ ทา้ ยคาบเรยี น
*หมายเหตหุ ากส่งช้าเกนิ กาหนด หกั วนั ละ 2 คะแนน



SEE YOU
NEXT WEEK