สารบัญ ความเป็นมา หน้า หลักการและเหตุผล ๑ วัตถุประสงค์ ๒ เป้าหมาย ๒ พื้นที่ดำเนินการ ๒ วิธีการดำเนินงาน ๒ งบประมาณ ๓ ประโยชน์ที่คาดว่าจะได้รับ ๓ ระยะเวลาการดำเนินการ 3 หน่วยงานรับผิดชอบ/หน่วยงานร่วม ๓ ความก้าวหน้า ผลการดำเนินการที่ผ่านมา 8 รายงานความก้าวหน้าการดำเนินงาน 25 โครงการสวนพฤกษศาสตร์ป่าชายเลนนานาชาติ ร.9 ประจำเดือนมกราคม ปี 2566 ก
1 รายงานความก้าวหน้าผลการดำเนินงาน โครงการสวนพฤกษศาสตร์ป่าชายเลนนานาชาติ ร.๙ ๑. หลักการและเหตุผล พระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธิเบศร มหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร ทรงมี สายพระเนตรอันยาวไกลถึงความสำคัญของป่าชายเลน โดยทรงริเริ่มพระราชกรณียกิจที่สำคัญเกี่ยวกับ ป่าไม้ทรงพระราชทานพระราชดำริเกี่ยวกับการอนุรักษ์ทรัพยากรป่าไม้ในหลายโอกาส ทรงมุ่งเน้นการ อนุรักษ์ ฟื้นฟู ปรับปรุง และพัฒนาป่าไม้โดยเชื่อมโยงกับการจัดการดินและน้ำเป็นแนวทางหลัก โดยเฉพาะการอนุรักษ์และพัฒนาป่าต้นน้ำและป่าชายเลนอันเป็นแหล่งกำเนิด แหล่งอาศัย และแหล่ง อาหารตามธรรมชาติของสรรพชีวิตซึ่งเป็นฐานและต้นทุนในการพัฒนาคุณภาพชีวิตของราษฎร โดยมี สมเด็จพระกนิษฐาธิราชเจ้า กรมสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารีทรงสืบทอดพระราช กรณียกิจของพระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธิเบศร มหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร ในการรักษา ฐานทรัพยากรของประเทศ เพื่อสานต่อพระราชปณิธานดังกล่าว คณะกรรมาธิการการทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม สภานิติบัญญัติแห่งชาติ จึงได้ร่วมกับกระทรวงทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม โดยกรมทรัพยากรทาง ทะเลและชายฝั่ง ได้จัดทำโครงการพลิกฟื้นคืนป่าชายเลนสู่ธรรมชาติ เฉลิมพระเกียรติพระบาทสมเด็จ พระบรมชนกาธิเบศรมหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร เนื่องในวโรกาสมหามงคลเถลิงถวัลย ราชสมบัติครบ ๗๐ ปี ในวันที่ ๙ มิถุนายน ๒๕๕๙ และเฉลิมพระเกียรติสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถพระบรมราชชนนีพันปีหลวง เนื่องในวโรกาสมหามงคลเฉลิมพระชนมพรรษา ๗ รอบ ในวันที่ ๑๒ สิงหาคม ๒๕๕๙ ในปีพ.ศ. ๒๕๕๙ ในท้องที่ตำบลบางชัน อำเภอขลุง จังหวัดจันทบุรี โดยสมเด็จพระกนิษฐาธิราชเจ้า กรมสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี เสด็จพระราช ดำเนินไปเป็นประธานเปิดโครงการฯ ในวันที่ ๑๙ พฤษภาคม ๒๕๖๐ ณ บ้านเสม็ดงาม หมู่ที่ ๑๐ ตำบล หนองบัว อำเภอเมืองจันทบุรี จังหวัดจันทบุรี เพื่อความยั่งยืนของโครงการฯจึงได้มีการจัดตั้งโครงการสวนพฤกษศาสตร์ป่าชายเลนนานาชาติ ร.๙ ขึ้นในพื้นที่ป่าชายเลนบ้านเสม็ดงาม ตำบลหนองบัว อำเภอเมืองจันทบุรี จังหวัดจันทบุรี เนื้อที่ ๕๑๘ ไร่ โดยสมเด็จพระกนิษฐาธิราชเจ้า กรมสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี ได้เสด็จพระราช ดำเนินเป็นประธานในพิธีวางศิลาฤกษ์เมื่อวันจันทร์ที่ 22 ตุลาคม พ.ศ. 2561 ทรงปลูกพันธุ์ไม้ป่าชายเลน 3 ชนิด คือ ใบพาย รังกะแท้ และหงอนไก่ใบเล็ก โครงการสวนพฤกษศาสตร์ป่าชายเลนนานาชาติ ร.9 เป็นโครงการที่ก่อตั้งขึ้นเพื่อเทิดพระเกียรติ พระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธิเบศร มหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราชบรมนาถบพิตร และนับเป็น สวนพฤกษศาสตร์ป่าชายเลนแห่งแรกที่รวบรวมพรรณไม้ป่าชายเลนจากทั่วโลก เป็นแหล่งวิจัยเรียนรู้ ร่วมกันของฝ่ายวิชาการและผู้สนใจทั้งในและต่างประเทศ เป็นแหล่งท่องเที่ยวเชิงนิเวศ และแหล่งสร้าง งานของนักวิทยาศาสตร์ที่เกี่ยวข้องในอนาคต ๑
2 ๒. วัตถุประสงค์ ๒.๑ เพื่อเทิดพระเกียรติพระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธิเบศร มหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร และนับเป็นสวนพฤกษศาสตร์ป่าชายเลนแห่งแรกของโลก ๒.๒ เพื่อเป็นแหล่งรวบรวม จัดแสดงพรรณไม้ป่าชายเลนจากพื้นที่ส่วนต่างๆ ของโลกและ เป็นพิพิธภัณฑ์ที่มีชีวิต ๒.๓ เพื่อเป็นแหล่งเรียนรู้และแหล่งศึกษาวิจัย สร้างองค์ความรู้ในทางพฤกษศาสตร์ ทั้งในและต่างประเทศ ๒.๔ เพื่อเป็นสถาบันแลกเปลี่ยนความรู้ทางวิชาการด้านพฤกษศาสตร์ และการใช้ประโยชน์ จากพรรณไม้ป่าชายเลนที่เหมาะสมและเป็นการส่งเสริมสนับสนุนการพัฒนาที่ยั่งยืนของสหประชาชาติ (Sustainable Development Goals,SDGs) ๒.๕ เพื่อเป็นแหล่งท่องเที่ยวเชิงอนุรักษ์ และเป็นสถานที่พักผ่อนหย่อนใจทางธรรมชาติ ของประชาชน ๒.๖ เพื่อเป็นแหล่งสร้างงานของนักวิทยาศาสตร์ธรรมชาติ และร่วมทำงานกับสถาบันการศึกษา ทั้งใน และต่างประเทศ ๒.๗ เพื่อเป็นศูนย์เครือข่ายในการอนุรักษ์พรรณพืชป่าชายเลนร่วมกับสมาคมป่าชายเลน นานาชาติซึ่งมีสมาชิกอยู่ ๙๓ ประเทศ ที่มีป่าชายเลนทั่วโลก ๓. เป้าหมาย สวนพฤกษศาสตร์ป่าชายเลนแห่งแรกที่รวบรวมพรรณไม้ป่าชายเลนจากทั่วโลก เป็นแหล่งวิจัย เรียนรู้ร่วมกันของฝ่ายวิชาการและผู้สนใจทั้งในและต่างประเทศ เป็นแหล่งท่องเที่ยวเชิงนิเวศ และแหล่ง สร้างงานของนักวิทยาศาสตร์ที่เกี่ยวข้อง ๔. พื้นที่ดำเนินการ ท้องที่บ้านเสม็ดงาม หมู่ที่ ๑๐ ตำบลหนองบัว อำเภอเมืองจันทบุรี จังหวัดจันทบุรีเนื้อที่ประมาณ ๕๑๘ ไร่ ๕. แผนการดำเนินงานและงบประมาณ แผนงบประมาณดำเนินการรวม ๗27,515,200 บาท (เจ็ดร้อยยี่สิบเจ็ดล้านห้าแสนหนึ่งหมื่นห้า พันสองร้อยบาทถ้วน) ประกอบด้วย ๕.๑ ระยะที่ ๑ ปี 2561 – 2562 งบประมาณดำเนินการ 97,680,000 บาท ระยะ เตรียมความพร้อม และดำเนินงาน ประกอบด้วย การจัดตั้งคณะกรรมการกำกับโครงการฯ คณะทำงาน วิเคราะห์สภาพแวดล้อมทั้งภายในและภายนอก และสำรวจออกแบบผังบริเวณและสิ่งก่อสร้างประกอบ แผนการดำเนินงานในปีงบประมาณ พ.ศ. ๒๕๖๑ และการก่อสร้างอาคารในระยะที่ 1 ได้แก่ อาคาร สำนักงาน คลองหมายเลข 9 ลานจอดรถ งานถนนระยะที่ 1 ระบบไฟฟ้า ระบบประปาและสุขาภิบาล ส่วนกลาง 2
3 ๕.๒ ระยะที่ ๒ ปี 2563 – 2565 งบประมาณดำเนินการ 214,750,000 บาท ก่อสร้าง อาคารในระยะที่ 2 ได้แก่ ร้านอาหารและร้านชุมชน อาคารหลัก (ประกอบไปด้วย พิพิธภัณฑ์/ส่วนจัด นิทรรศการ ห้องสมุด หอพรรณไม้ ห้องประชุม ห้องฉายวีดิทัศน์แนะนำโครงการ ส่วนต้อนรับนักท่องเที่ยว ห้องน้ำ) หอชมวิว ศาลาทรงไทย ศาลา ร.9 และศาลาทางเข้า งานปรับปรุงภูมิทัศน์ ระบบไฟฟ้าส่วนกลาง ระบบประปาและสุขาภิบาลส่วนกลาง งานตกแต่งภายใน และนิทรรศการ ๕.3 ระยะที่ 3 ปี 2565 – 2567 งบประมาณดำเนินการ 415,085,200 บาท ก่อสร้าง อาคาร ระยะที่ 3 ได้แก่ บ้านพักเจ้าหน้าและคนงาน โรงเรือนเพาะชำกล้าไม้ ศาลาพักคอย 5 แห่ง ท่าเรือ โรงจอดเรือและโรงเก็บเรือ โรงเรือนกล้วยไม้ โรงเรือนเฟิร์น โรงเพาะชำกล้วยไม้ หอชมวิว 6 ชั้น และ 8 ชั้น จุดชมนิเวศป่าเชิงทรงและนิเวศผิวดิน งานภูมิทัศน์โซน 2 ถึง โซน 9 3
4 6. ประโยชน์ที่คาดว่าจะได้รับ 6.๑ ส่งเสริมและสร้างองค์ความรู้ การวิจัยและการแลกเปลี่ยนทางวิชาการด้านพฤกษศาสตร์ พรรณไม้ป่าชายเลนอย่างกว้างขวางทั้งภายในและต่างประเทศทั่วโลก 6.๒ สร้างความตระหนักและจิตสำนึกโดยเปิดโอกาสให้บุคคลที่สนใจเข้าชมและศึกษาวิจัย เกิดความรู้ความเข้าใจด้านความหลากหลายทางชีวภาพและประโยชน์ของป่าชายเลนที่มีต่อระบบนิเวศ และเห็นความสำคัญของการอนุรักษ์พันธุ์พืชและทรัพยากรป่าชายเลน 6.๓ เพิ่มพื้นที่ป่าชายเลนและเสริมสร้างความอุดมสมบูรณ์ให้มากยิ่งขึ้น ส่งผลให้มีพื้นที่ แหล่งอาศัย แหล่งวางไข่ และแหล่งอนุบาลสัตว์น้ำในป่าชายเลนให้เพิ่มมากขึ้น 6.๔ ได้เครือข่ายความร่วมมือระหว่างภาครัฐและชุมชนในพื้นที่รวมทั้งภาคเอกชน ที่สนใจในการอนุรักษ์ทรัพยากรป่าชายเลน รวมถึงสมาชิก ๙๓ ประเทศ ของสมาคมนานาชาติป่าชายเลน 6.๕ ส่งเสริมการกระจายรายได้ให้แก่ชุมชนที่อยู่รอบสวนพฤกษศาสตร์จากการเข้าชม การศึกษาวิจัยและให้ชุมชนมีส่วนร่วมในการรักษาสวนพฤกษศาสตร์ตลอดจนการท่องเที่ยวเชิงนิเวศ ที่ราษฎรมีรายได้ 7. ระยะเวลาดำเนินการ ระหว่างปี พ.ศ. ๒๕๖๑ – ๒๕๖7 8. หน่วยงานรับผิดชอบ/หน่วยงานร่วม กระทรวงทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม โดยกรมทรัพยากรทางทะเลและชายฝั่ง สภานิติบัญญัติแห่งชาติ 4
5 สมเด็จพระกนิษฐาธิราชเจ้า กรมสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี เสด็จพระราชดำเนินไปเป็นประธานเปิดโครงการโครงการพลิกฟื้นคืนป่าชายเลนสู่ธรรมชาติ เฉลิมพระเกียรติพระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธิเบศร มหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตรเนื่อง ในวโรกาสมหามงคลเถลิงถวัลยราชสมบัติครบ ๗๐ ปี เมื่อวันที่ ๑๙ พฤษภาคม พ.ศ. ๒๕๖๐ ณ บ้านเสม็ดงามหมู่ที่ ๑๐ ตำบลหนองบัว อำเภอเมืองจันทบุรี จังหวัดจันทบุรี สมเด็จพระกนิษฐาธิราชเจ้า กรมสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี ทรงปลูก ไม้โกงกางใบใหญ่ เมื่อวันที่ ๑๙ พฤษภาคม พ.ศ. ๒๕๖๐ ณ บ้านเสม็ดงาม หมู่ที่ ๑๐ ตำบลหนองบัว อำเภอเมืองจันทบุรีจังหวัดจันทบุรี 5
6 สมเด็จพระกนิษฐาธิราชเจ้า กรมสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี ทรงวาง ศิลาฤกษ์ และทรงปลูกต้นไม้ป่าชายเลนในพื้นที่โครงการสวนพฤกษศาสตร์ป่าชายเลนนานาชาติ ร.๙ เมื่อวันที่ ๒๒ ตุลาคม พ.ศ. ๒๕๖๑ 6
7 สมเด็จพระกนิษฐาธิราชเจ้า กรมสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี ทรงเยี่ยมชมผัง จำลองแบบการก่อสร้างโครงการสวนพฤกษศาสตร์ป่าชายเลนนานาชาติ ร.๙ และนิทรรศการเกี่ยวกับ ป่าชายเลนเมื่อวันที่ 22 ตุลาคม พ.ศ. 2561 7
8 1. ภาพการก่อสร้างสวนพฤกษศาสตร์ป่าชายเลนนานาชาติ ร.9 ระยะที่ 1 1. อาคารสำนักงาน 8
9 2. ลานจอดรถ 9
10 3. คลองหมายเลข 9 10
11 4. ส่วนบริการโครงการ ประกอบด้วย ห้องควบคุมระบบไฟฟ้า ห้องปั๊มน้ำ ห้องควบคุม ระบบสื่อสารโทรคมนาคม และห้องพักขยะ 11
12 2. ภาพการโครงการก่อสร้างสวนพฤกษศาสตร์ป่าชายเลนนานาชาติ ร.9 ระยะที่ 2 ภาพรวมการก่อสร้างในระยะที่ 1 และระยะที่ 2 งานภูมิทัศน์ landscape และศาลาทรงไทย งานภูมิทัศน์ landscape และศาลา ร.๙ 12
13 อาคารร้านอาหารและร้านค้าชุมชน ศาลาทรงไทย หอชมวิว 7 ชั้น 13
14 แผนผังส่วนจัดแสดงนิทรรศการ ป่าชายเลนโลก 14
15 Zone ระบบนิเวศป่าชายเลน Zone ชนิดพันธุ์ไม้ป่าชายเลน 15
16 Zone ชนิดรากไม้ของป่าชายเลน Zone ข้อมูลพันธุ์ไม้ 16
17 Zone ข้อมูลพันธุ์สัตว์ Zone ปริมาณป่าชายเลนในประเทศไทย 17
18 Zone ป่าชายเลนจำลอง Zone มหัศจรรย์โลกหิ่งห้อย 18
19 Zone วิถีชีวิตชาวบ้าน Zone ปฏิมากรรม 19
20 Zone ผลผลิตจากป่าชายเลน Zone ประโยชน์ของป่าชายเลน 20
21 Zone ผลกระทบสึนามิ Zone เกมส์ทดสอบความรู้ที่ได้รับ 21
22 Zone ภาพฝีพระหัตถ์ Zone พระราชกรณียกิจ 22
23 ภาพรวมการก่อสร้างสวนพฤกษศาสตร์ป่าชายเลนนานาชาติ ร.๙ ระยะที่ ๒ ปี ๒๕๖๓ - ๒๕๖๕ กลุ่มอาคารหลัก งานภูมิทัศน์ landscape ร้านอาหารและร้านค้าชุมชน ศาลาทางเข้า ศาลา ร.๙ ศาลาทรงไทย Zone คำสอนเกี่ยวกับการอนุรักษ์ทรัพยากรป่าชายเลน 23
24 รายงานความก้าวหน้า สวนพฤกษศาสตร์ป่าชายเลนนานาชาติ ร.9 ประจำเดือน มกราคม 2566 24
25 รายงานความก้าวหน้าการดำเนินงานด้านการก่อสร้าง โครงการสวนพฤกษศาสตร์ป่าชายเลนนานาชาติร.๙ ประจำเดือน มกราคม 2566 ลำดับ แผนงาน/กิจกรรม ผลการดำเนินการ 1 ความก้าวหน้าการก่อสร้าง โครงการสวนพฤกษศาสตร์ ป่าชายเลนนานาชาติ ร.9 ระยะที่ 3 - ความคืบหน้าการก่อสร้างโครงการสวนพฤกษศาสตร์ป่าชายเลนนานาชาติ ร.9 ระยะที่ 3 ปีงบประมาณ 2566 1) อยู่ระหว่างดำเนินการก่อสร้างโครงสร้างฐานราก พื้น ระบบน้ำ ระบบระบาย น้ำ และงานระบบเพาะเลี้ยงพันธุ์พืชของอาคารเรือนกระจก จำนวน 3 หลัง 2) อยู่ระหว่างดำเนินการก่อสร้างโครงสร้างพื้นและเสาของเรือนเพาะชำกล้าไม้ และโรงเก็บปุ๋ยและอุปกรณ์ 3) อยู่ระหว่างดำเนินการฉาบผนังและปูกระเบื้องเก็บรายละเอียด และงาน ภูมิทัศน์โดยรอบอาคารบ้านพักเจ้าหน้าที่ 4) อยู่ระหว่างดำเนินการก่อสร้างแนวกำแพงกันดินและงานภูมิทัศน์โดยรอบ บริเวณส่วนหัวและส่วนท้ายของคลองเลข ๙ 5) อยู่ระหว่างดำเนินการก่อสร้างเส้นทางศึกษาธรรมชาติบริเวณเหนือคลอง เลข 9 (ป่าธรรมชาติ), หอดูนก, ท่าเทียบเรือ และหอชมวิวบริเวณท่าเรือ 25
ภาพชุดที่ 1 การดำเนินการก่อสร้างโครงสร้างฐานราก พื้น ระบบน้ำ ระบบระบายน้ำ และงานระบบเพาะเลี้ยง พันธุ์พืชของอาคารเรือนกระจก จำนวน 3 หลัง ภาพมุมสูงการก่อสร้างโรงเรือนกระจก จำนวน 3 หลัง 26
ภาพชุดที่ 2 การดำเนินการก่อสร้างโครงสร้าง ผนัง และพื้นผิวทางเดิน งานภูมิทัศน์โดยรอบอาคารบ้านพัก เจ้าหน้าที่ ภาพมุมสูงการก่อสร้างอาคารบ้านพักเจ้าหน้าที่ จำนวน 3 หลัง 27
ภาพชุดที่ 3 การดำเนินการก่อสร้างแนวกำแพงกันดินและงานภูมิทัศน์โดยรอบบริเวณส่วนหัวของคลองเลข ๙ ภาพมุมสูงการก่อสร้างแนวกำแพงกันดินและงานภูมิทัศน์ 28
ภาพชุดที่ 4 การดำเนินการก่อสร้างเส้นทางศึกษาธรรมชาติบริเวณเหนือคลองเลข 9 (ป่าธรรมชาติ) ภาพมุมสูงการก่อสร้างเส้นทางศึกษาธรรมชาติ 29
ภาพชุดที่ 5 การดำเนินการก่อสร้างโรงเรือนเพาะชำกล้าไม้และโรงเก็บอุปกรณ์และปุ๋ย ภาพมุมสูงการก่อสร้างโรงเรือนเพาะชำกล้าไม้ และโรงเก็บอุปกรณ์และปุ๋ย โรงเรือนเพาะชำกล้าไม้ โรงเก็บอุปกรณ์และปุ๋ย โรงเก็บอุปกรณ์และปุ๋ย โรงเรือนเพาะชำกล้าไม้ 30
ภาพชุดที่ 5 การดำเนินการก่อสร้างงานภูมิทัศน์โดยรอบบริเวณส่วนท้ายของคลองเลข ๙ 31