นาฏศิลป์ ม.1การแสดงนาฏศิลป์ไทยและรำวงมาตรฐาน

ความหมาย ทมี่ า และประเภทของนาฏศิลป์ ไทย

นาฏศิลป์ หมายถึง ศิลปะแห่งการละครหรือ
ฟ้ อนราที่มนุษย์ประดิ ษฐ์ขึ้นจากท่าทางตาม
ธรรมชาติด้วยความประณีตงดงามมีแบบแผน

ทม่ี าของนาฏศิลป์ ไทย

ท่ีมาของการเกิดนาฏศิลป์ สนั นิษฐานว่าเกิดจากเหตสุ าคญั ๒ ประการ คือ
๑. เกิดจากธรรมชาติ โดยมีจุดประสงค์เพื่อส่ือความหมาย เช่น นัง่ ยืน เดิ น
การเคล่ือนไหว และมนุษยไ์ ด้นาท่าทางท่ีเป็ นธรรมชาติ เหล่านี้มาประดิษฐ์ให้มีลีลา
ท่ีงดงามขนึ้
๒. เกิดจากการบวงสรวงเทพเจ้า เริ่มจากการอ้อนวอนสิ่งศกั ด์ิสิทธ์ิค้มุ ครองให้พ้น
จากภยนั ตรายและให้ประสบความสาเรจ็ ในส่ิงที่ปรารถนา

ความหมาย ทม่ี า และประเภทของนาฏศิลป์ ไทย

องค์ประกอบของนาฏศิลป์

องคป์ ระกอบของนาฏศิลป์ มีดงั นี้
๑. ดนตรี หมายถึง ทานองเพลงนัน้ จะมีอิทธิพลต่อการถ่ายทอดอารมณ์ต่างๆ
ไปส่ผู ชู้ มเป็นอยา่ งดี
๒. บทเพลง หมายถึง คาประพนั ธ์ต่างๆ ที่ใช้ในการขบั ร้องประกอบการแสดงในชุดต่างๆ
๓. การขบั ร้อง ผ้ขู บั ร้องจะต้องร้องให้สอดคล้องกบั อารมณ์ของบทเพลงซ่ึงบรรจุ
ลงในบทละคร
๔. ลีลาท่าทาง หมายถึง การประดิษฐ์ท่าทางให้สวยงามเกินธรรมชาติ และให้สมบทบาท
ของตวั ละครนัน้ ๆ ด้วย
๕. เครอื่ งแต่งกาย เหมาะสมกบั การแสดงและบคุ ลิกตวั ละคร
๖. อปุ กรณ์การแสดง ส่ิงที่เสริมให้การแสดงสมบรู ณ์ย่ิงขนึ้
๗.ฉาก ทาให้การแสดงนัน้ ดสู มบรู ณ์สมจริงยิ่งขึน้

ความหมาย ทมี่ า และประเภทของนาฏศิลป์ ไทย

องค์ประกอบของนาฏศิลป์

ฉากการแสดง

ความหมาย ทม่ี า และประเภทของนาฏศิลป์ ไทย

ประเภทของนาฏศิลป์ โขน

๑. โขน ถือกาเนิ ดมาจากการแสดง
ชักน าค ดึ ก ดา บร รพ์ หนั งใ ห ญ่ แล ะ
การเล่นกระบี่กระบอง แต่เดิมตวั ละคร
ทุ ก ตัว ส ว ม หัว โ ข น ปิ ด ห น้ า ทั้ง ห ม ด
จึงต้องมีผ้อู อกเสียงแทนผ้แู สดง เรียกว่า
คนพากยแ์ ละเจรจา ต่อมาการแสดงโขน
ไ ด้ วิ วัฒ น า ก า ร ใ ห้ ผู้แ ส ด ง ที่ แ ส ด ง
เป็ นมนุษย์ เทวดา และนางฟ้ าสวมแต่
เครื่องประดบั ศีรษะ แสดงเรื่องรามเกียรต์ิ
โขนมี ๕ ชนิ ด คื อ โขนกลางแปลง
โขนนัง่ ราวหรือโขนโรงนอก โขนโรงใน
โขนหน้าจอ และโขนฉาก

ความหมาย ทม่ี า และประเภทของนาฏศิลป์ ไทย

ประเภทของนาฏศิลป์

๒. ละคร เป็ นการแสดงที่เป็ นเร่ืองราว แบ่งเป็ นประเภท
ใหญ่ๆ คือ ละครรา ได้แก่ ละครชาตรี ละครนอก ละครใน
ละครดึกดาบรรพ์ ละครพนั ทาง ละครเสภา และละครแบบ
ปรบั ปรงุ ใหม่ ได้แก่ ละครรอ้ ง ละครสงั คีต และละครพดู

ละครรอ้ ง

ความหมาย ทมี่ า และประเภทของนาฏศิลป์ ไทย

ประเภทของนาฏศิลป์

๓. การแสดงราและระบา เป็ นการแสดงชุดเบด็ เตลด็ ไม่เป็ นเร่ืองราว การรามีราเด่ียว
และราคู่ ส่วนระบาเป็นการแสดงเป็นหมู่ มีลีลาท่าราที่สวยงามและพรอ้ มเพรยี งกนั

ราฉุยฉายเบญกาย ระบาดาวดึงส์

ความหมาย ทม่ี า และประเภทของนาฏศิลป์ ไทย

ประเภทของนาฏศิลป์

๔. การแสดงพื้นเมือง เป็ นการแสดงของแต่ ละท้ องถิ่ นท่ี สืบทอดกันมา
มีลกั ษณะเฉพาะในการแสดง

ฟ้ อนสาวไหม เซิ้งกระติบ

ความหมาย ทมี่ า และประเภทของนาฏศิลป์ ไทย

ความรู้เกยี่ วกบั ราและระบา

รา หมายถึง การเคล่ือนไหวร่างกายโดยใช้มือ แขน เท้า เป็ นหลกั ร่ายราด้วยลีลาท่าทาง
ท่ีสอดคล้องกลมกลืนเข้ากบั จงั หวะและทานองเพลง มุ่งเน้นความงดงามของผ้แู สดง

การรามี ๒ ประเภท คือ ราเด่ียว และราคู่
๑. ราเด่ียว เป็นการราคนเดียว ม่งุ เน้นเพือ่ อวดฝี มอื ในการรา
๒. ราคู่ เป็นการรา ๒ คน อาจแต่งขนึ้ ใหมห่ รอื ตดั ตอนมาจากละครกไ็ ด้

รามโนราห์ รารจนาเสี่ยงพวงมาลยั

ความหมาย ทม่ี า และประเภทของนาฏศิลป์ ไทย

ความรู้เกยี่ วกบั ราและระบา

ระบา หมายถึง การแสดงที่มีผ้แู สดงตงั้ แต่ ๒ คนขึ้นไป ไม่เป็ นเรื่องราว มุ่งเน้น
ความสวยงาม พรอ้ มเพรยี ง มีการแปรแถวในการแสดง แบง่ เป็น ๒ ประเภท คือ

๑. ระบามาตรฐาน หมายถึง ระบาที่ได้กาหนดท่าราและการแต่งกายไว้อย่างถกู
แบบแผน ไม่สมควรที่จะดดั แปลงหรอื เปล่ียนแปลงไปจากเดิม

ระบากฤดาภินิ หาร

ความหมาย ทม่ี า และประเภทของนาฏศิลป์ ไทย

ความรู้เกย่ี วกบั ราและระบา

๒. ปรบั ปรุง หมายถึง ระบาท่ีปรบั ปรงุ ใหม่โดยคานึงถึงความเหมาะสมที่นาไปใช้
ในโอกาสต่างๆ ได้แก่

๒.๑ ปรบั ปรุงจากพื้นบ้าน หมายถึง ระบาท่ีสร้างขึ้นโดยยึดความเป็ นอยู่และ
การทามาหากินของพนื้ บา้ น

๒.๒ ปรบั ปรุงตามเหตุการณ์ หมายถึง ระบาที่สร้างขึ้นตามความเหมาะสม
ของเหตกุ ารณ์ต่างๆ

๒.๓ ปรบั ปรงุ จากท่าทางเลียนแบบกิริยาของสตั ว์ เช่น ระบาไก่ ระบาม้า เป็นต้น
๒.๔ ปรบั ปรงุ ขึ้นจากส่ือการสอน หมายถึง ระบาท่ีประดิษฐ์และสร้างสรรค์ขึ้น
เพอ่ื เป็นส่ือการสอนเหมาะสาหรบั เดก็ ๆ
๒.๕ ปรบั ปรุงมาจากชุดการแสดงโขน-ละคร ระบาท่ีสอดแทรกในการแสดง
โขน-ละคร

ความหมาย ทม่ี า และประเภทของนาฏศิลป์ ไทย

เป็ นการสร้างสรรค์ขึ้นโดยอาศยั ตานานทางโหราศาสตร์ โดยถือความเชื่อว่า

อิทธิพลของดวงดาวต่างๆ นัน้ เก่ียวขอ้ งกบั การดาเนินชีวิต

สาหรบั สีเครอ่ื งแต่งกายผแู้ สดงมีลกั ษณะสีประจาดงั นี้

๑. ราศีมงั กร สีแดง

๒. ราศีกมุ ภ์ สีมว่ งอ่อน

๓. ราศีมีน สีฟ้ าอ่อน

๔. ราศีเมษ สีขาว

๕. ราศีพฤษภ สีเขียวมรกต

๖. ราศีเมถนุ สีมว่ งอมแดง

ความหมาย ทม่ี า และประเภทของนาฏศิลป์ ไทย

เป็ นการสร้างสรรค์ขึ้นโดยอาศยั ตานานทางโหราศาสตร์ โดยถือความเช่ือว่า

อิทธิพลของดวงดาวต่างๆ นัน้ เก่ียวขอ้ งกบั การดาเนินชีวิต

สาหรบั สีเครอื่ งแต่งกายผแู้ สดงมีลกั ษณะสีประจาดงั นี้

๗. ราศีกรกฎ สีชมพเู ขม้

๘. ราศีสิงห์ สีเขียวตอง

๙. ราศีกนั ย สีน้าเงิน

๑๐.ราศีตลุ สีชมพอู ่อน

๑๑. ราศีพฤศจิก สีเหลือง

๑๒. ราศีธนู สีฟ้ าแก่

ความหมาย ทมี่ า และประเภทของนาฏศิลป์ ไทย

แต่ปางหลงั ครงั้ เก่าท่านเล่าขาน จกั รวาลเร่ิมกาเนิดเกิดราศี
เป็นปฐมจกั รธเรศตรี คือวิถีแห่งนภาฟ้าสญั จร
สรุ ิยะเป็นประธานการจาริก สมาชิกคือดาราพากระฉ่อน
ลว้ นแวดล้อมสรุ ิยนั นิรนั ดร วงโคจรเป็นรปู รมี ีศกั ดา
อาจบนั ดาลความเป็นไปในพนื้ โลก สขุ หรอื โศกร้ายหรอื ดีรงั สีกล้า
แต่ละเดือนเคล่ือนคล้อยไปในนภา ผลสะท้อนถงึ ประชาโลกาพลนั

(เริ่มจบั ระบา รวั ออก)

ความหมาย ทม่ี า และประเภทของนาฏศิลป์ ไทย

ปฐมมาสมงั กรสญั จรฟ้า สญั ลกั ษณ์แห่งวิวาหพ์ าสขุ สนั ต์
ราศีกมุ ภป์ ระชมุ ศรีปรีดานันท์ บารมีพระค้มุ ขวญั นิรนั ตราย

ราศีมีนคือมจั ฉาพาสดช่ืน พิลาสรน่ื เริงรมยส์ มม่งุ หมาย
ราศีเมษเกษตรสมบรู ณ์พนู สบาย นิราศรา้ ยนิรนั ดรร์ น่ื สดชื่นใจ

พฤษภาคมราศีเป็ นที่ห้า คือโคพาศิวะพระย่ิงใหญ่
มิถนุ าคือความรกั ปักฤทยั เลีย้ งโลกให้สดช่ืนระรน่ื รมย์

ความหมาย ทม่ี า และประเภทของนาฏศิลป์ ไทย

กรกฎคือปผู เู้ ข้มแขง็ อุทิ ศแรงเพื่อคลายทุกข์ให้สุขสม
ราศีสิงหศ์ กั ด์ิสง่าน่าชื่นชม โลกนิยมคือความดีท่ียงั่ ยืน

ราศีกนั ยค์ ือนารที ี่ชชู าติ เปรียบเสมือนบปุ ผชาติพิลาสรน่ื
ราศีตลุ คือตราชสู ้กู ลา้ กลืน เพ่ือแขง็ ขืนยตุ ิธรรมเลิศกลา้ ไกล

พฤศจิกคือแมงป่ องลาพองฤทธ์ิ พลีชีวิตเลือดนักส้ผู ยู้ ่ิงใหญ่
ธนูราศีที่เกรยี งไกร พิทกั ษ์ไทยด้วยพลงั ยงั้ ยืนยง

ความหมาย ทมี่ า และประเภทของนาฏศิลป์ ไทย

ทงั้ สิบสองราศีที่จาริก บนั ดาลพลิกชีวิตคนดลประสงค์
ขอดวงดาวลิขิตไทยให้ดารง ความมนั่ คงและศกั ด์ิศรีนิรนั ดรเ์ ทอญ

(รวั คกุ พาทย)์

การแสดงนาฏศิลป์ ไทย

ราแมบ่ ทเลก็ เป็นการแสดงท่ีตดั ตอนมาจาก
บทละครในเร่ืองรามเกียรต์ิ ภาคสวรรค์ ตอน

นารายณ์ปราบนนทก

เนื้อเพลง สอดสรอ้ ยมาลาเฉิดฉิน
กินรินเลียบถา้ อาไพ
เทพนมปฐมพรหมส่ีหน้า แขกเต้าผาลาเพียงไหล่
ทงั้ กวางเดินดงหงสบ์ ิน
อีกช้านางนอนภมรเคล้า มยเุ รศฟ้อนในนภาพร
อีกทงั้ พิสมยั เรียงหมอน
เมขลาโยนแก้วแววไว พระส่ีกรขว้างจกั รฤทธิรงค์
ยอดตองต้องลมพรหมนิ มิต
ย้ายท่ามจั ฉาชมสาคร

การแสดงนาฏศิลป์ ไทย

เพลงระบาดอกบวั เพลงนี้ปรบั ปรงุ และใส่บทร้องขึน้ จากทานองเพลงสร้อยโอ้ลาว

ของเก่า

เนื้อเพลง

เหล่าขา้ คณาระบา รอ้ งรากนั ด้วยเริงรา่

ฟ้ อนส่ายให้พิ ศโสภา เป็นทีท่าเยอื้ งยาตรนาดกราย

ด้วยจิตจงรกั ภกั ดี มิมีจะเหน่ือยแหนงหน่าย

ขอมอบชีวิตและกาย ไว้ใต้เบอื้ งพระบาทยคุ ล

เพอ่ื ทรงเกษมสราญ และชื่นบานพระกมล

ถวายฝ่ ายฟ้อนอบุ ล ลว้ นวิจิตรพิศอาไพ

อนั ปทุมยอดผกา ทศั นากว็ ิไล

งามตระการบานหทยั หอมจรงุ ฟ้งุ ขจร

คล้ายจะยวนเย้าภมร บินวะว่อนฟอนสคุ นธ์

การแสดงนาฏศิลป์ ไทย

เพลงระบาเชิญพระขวญั เป็นระบาชุดหนึ่งซึ่ง
ประกอบอยู่ในละครเร่ือง น่านเจ้า บทประพนั ธ์
ของพลตรีหลวงวิจิตรวาทการ

เนื้อเพลง มาส่อู งคเ์ อย
เมื่อวนั คืนเพญ็
ขวญั เจ้าเอย ขวญั เอย อยา่ หนีไปไหน
ขอเชิญพระขวญั ขวญั เจ้าอยา่ เลยไปไกล
ให้อย่รู ม่ เยน็ อยา่ ระเหินระหก
อยา่ มวั ชมไม้
ขวญั เจ้าเอย ขวญั เอย รีบเขา้ ส่กู าย
อยา่ เที่ยวจนเพลิน เลยพระขวญั เจ้าเอย
อยา่ มวั ชมนก
ขอเชิญขวญั เจ้า
อยา่ ลี้หนีหาย

ราวงมาตรฐาน

ราวง

ราวง

ราวงมาตรฐาน

ราวง

ราวง เป็นการละเล่นพืน้ เมืองของไทยนิยมเล่นกนั ในท้องถ่ินเครอื่ งดนตรีที่ใช้มีโทน
ฉ่ิ ง กรบั สาหรบั ตีประกอบจงั หวะ เมื่อมีโทนเป็ นเครื่องดนตรีหลกั จึงเรียกว่า “ราโทน”
ประชาชนในกรงุ เทพมหานคร นิ ยมเล่นราโทนกนั มาก รฐั บาลสมยั จอมพล ป. พิบูลสงคราม
ได้มอบให้กรมศิลปากรพิจารณาปรบั ปรุงการเล่นราโทน เพื่อเป็ นการเชิดชูการเล่น
ราโทนให้เป็นแบบฉบบั อนั ดีงามของนาฏศิลป์ ไทย

จม่ืนมานิ ตยน์ เรศ (เฉลิม เศวตนันท์) ได้แต่งบทร้องขึ้นใหม่ ๔ เพลง คือ งามแสงเดือน
ชาวไทย ราซิมารา และคืนเดือนหงาย โดยเรียกว่า “ราวงมาตรฐาน”

ราวงมาตรฐาน

เชิญซิ เชิญซี เชิ ญมาทางนี้ ราโทนด้วยกัน (๒ เท่ียว)
คืนนี้เป็นคืนสาคญั (ซา้ ) เออ พบกนั ราโทน

- บทรอ้ ง จม่ินมานิตยน์ เรศ งามใบหน้าเมื่ออยวู่ งรา (ซา้ )
- ทานอง กรมศิลปากร เปลือ้ งทุกขว์ ายระกา
- ท่ารา สอดสรอ้ ยมาลา เพอ่ื สามคั คีเอย

งามแสงเดือนมาเยอื นส่องหลา้
เราเลน่ เพ่อื สนุก
ขอให้เล่นฟ้ อนรา

ราวงมาตรฐาน

บทร้องและทานอง กรมศิลปากร ขออยา่ ละเลยในการทาหน้าท่ี
ท่ารา ชกั แป้งผดั หน้า เปลือ้ งทกุ ขส์ บายอย่างนี้
มีเอกราชสมบรู ณ์
ชาวไทยเจ้าเอย๋ ให้เก่งกาจเจิดจารญู
การท่ีเราได้เล่นสนุก
เพราะชาติเราได้เสรี ของชาวไทยเราเอย
เราจึงควรช่วยชชู าติ
เพอื่ ความสขุ เพิ่มพนู

ราวงมาตรฐาน

ท่าชกั แป้งฝัดหน้า

ราวงมาตรฐาน

บทร้องและทานอง กรมศิลปากร เริงระบากนั ให้สนุก
ท่ารา ราส่าย ไม่ละไม่ทิ้งจะเกิดเขญ็ ขกุ
ตามเชิงเช่นเพ่ือให้สรา่ งทกุ ข์
รามาซิมารา เล่นสนุกอย่างวฒั นธรรม
ยามงานเราทางานจริงจริง
ถึงยามว่างเราจึงราเล่น ให้งามให้เรียบจึงจะคมขา
ตามเยี่ยงอย่างตามยคุ
เล่นอะไรให้มีระเบยี บ มาเล่นระบาของไทยเราเอย
มาซิมาเจ้าเอย๋ มาฟ้อนรา

ราวงมาตรฐาน

ท่าราส่าย

หน่วยก่อน สารบญั หน่วยต่อไป